[Clara_Zh]

-Эмне болуп кетти?
-Апа, келининиз... келининиз эшикте турат.
Дияздын жузу жаркып этниге суйлоп жатты.
-Эмне? Кайдагы келин? Эмне деп дооруп атасын?
Дияз дарбазанын сыртында турган Райханды жетелеп уйго кирди.
-Мына!
Бирин-бири жылмая караган экоо эми апасына бурулушту. Экоонун тен коздорундо "Апа, ушундай болуп калды" дегендей отунуу сураныч бар эле." Алда балам ай шоруна корунуп, куйоосунон эрчитип алып баса берген окшобойбу. Эми кантем? Кырсык болбогой эле..." деп апанын ой санаасы талаалап кетти.
-Апа?!
Экоо тен бата тилеп жалдырай карап калышты.
Коз жашын шыпырып алган эне
-Ой мен эмне болуп турам? Кел келе гой, алдына кетейин. Бактылуу бол жарыгым. Кудайым ай, ушинтип да келин алып келеби?

[Clara_Zh]

Карбаластаган апасынын колунан кармай салып Дияз бекем унчукту.
-Апа азыр эч нерсенин кереги жок. Биз сизге айтып коюп эле кайра кетели деп кайрылдык.
-Дияз?!
-Алтыным апа, тушунсон, азыр Райхан экообуз тен коздон далда кете турушубуз керек. Андан кийин той да болот, башкасы да болот.
-Дагы эмне деп шорлоткон турасын, балам? Оорулуу апанды аясан боло!- деп баратып экоонун жалдыраган козун кыйбай кетти
-Жок, эмне деп жатам? Ме куруюн. Тушуном балам, баарын тушуном, коз жашын шыпырып алган эненин айласы тугонуп отуруп калды. Ошол замат кийим кечегин жыйнап камдана салган Дияз менен Райхан жолго чыкты.
-Балам, узун жанын кайда болсо аман журсун. Силерди Кудайга тапшырдым каралдыларым. ..

[Clara_Zh]

Сания апа жолдун жээгине келип, Балдарынын мандайынан ооп узатып калды. Экоо кол кармаша узап бара жатышты. Алардын алдында дагы кандай бороон чапкын кутуп турганы али белгисиз эле.
Темир да кокурогу орду караган дымактуу жигиттердин бири болчу. Коз алдында болуп откон окуяга жаны кашайып, азыр колуна тийсе тытып жибергенден кайра тартпачудай. Топтогон балдары менен ошол эле куну вокзалды, темир жол вокзалын кузотуп турушту.
-Темир, балким акене айтаарсын?- деп соз баштап келе жаткан тентушун бир коз караш менен токтотту. Мунун турун коргон жигиттер да унчукпай калышты.

[Clara_Zh]

Тээ алыстан кол кармаша келе жатышкан эки караан корунду. Дияздын колунда чакан спорт сумкасы бар. Экинчи колу менен Райханын жетелеп алган. Ушул жерден казактын кен талаасына бет алышмак.
-Тигилер эмеспи?
-Ыя?!
Ордунан ыргып туруп Темир аларды козу чала салды да, чап салчу арстандай комдоно калды. Бактысына башы айланган кургурлар аларды жакын жерге келгенге чейин байкашкан жок.
-Эй!
Топураган жигиттер айланасын курчап алганын ошондо гана байкашты.

[Clara_Zh]

Ызырына караган жигиттердин кебетеси ырайымсыз эле. Дияз Райханын артына калкалай калды. Жигиттердин алдында турган Темирди коргондо эле иштин жайын тушунду. Тиктешип калышты " Ха, бироонун аялын бузуп алып эле, таптырбай кетем деп ойлодун беле? Ар-намысыбыздын баарын тебелеп тепсеп алып кете бергенге Темир аман турса жол бербейт!" - деп жатты Темирдин коздору. "Тагдырыбызды талкалаба иничек. Бул аял мен учун бардык жашоом. Менин омурум да, тагдырым да ушу. Омур баасын тушуно электирсин али..."
Дияздын коздору ушуну айтып турду.
- Эмне керек силерге?
- ...
Тооруй караган алар Темирдин гана буйругун кутуп турушту. Коз ачып жумгуча ай-уйга келбеген жигиттер Диязды басып жыгылышты. Чырылдап ыйлап колуна жабышкан Райханды бирм каруудан ала ары ыргытты.
-Айбанда-ар, Райханга тийбегиле! Колунарды тийгизбегиле ага!- кирилдеп кыйкырган Диязды бири баштан ары таш менен уруп калды. Коз алдынан чаар чымын учуп эсин жоготуп бара жатты. Мындай мыкаачылыкты ким коргон. Бут алдында жаткан адамдын денесин эмес, куду кийизди тепкилеп жаткандай тепкилей беришти.

[Clara_Zh]

-Тийбегиле! Макул мен калайын. Темир суранам, кой де... Урбагыла-аа! Айбанда-ар!
Чанырып ар кимден жан соога сураган Райхан жерде сулк жаткан Дияздын устуно уйрулуп тушту.
-Дияз... жаным козунду аччы, мени карачы!
Устуно тушо калып бетинен ооп жалынып жаткан Райханды каруудан алып силкип жиберди Темир. Балдарына Райханды корсотуп ээк шилтеди эле алар машинаны коздой суйроп жоношту.
- Темир муну эмне кылабыз? деди Диязды корсотуп жигиттердин бироосу.
-Эси коонунон кеткис кылып... -ушинтип айтты да Темир Райханды боздотуп алып кете берди.
-Дия-ааз!
Аран жан жаткан Дияздын кулагына жанырган ушул кыйкырык болду. Андан аркысын билбейт. Чан тополон тушкон дуйного аралашып бара жатты.
Болот бул кабаоды уккандан кийин шалдая отуруп калды. Ар-намысы бир кыйнаса айрылуунун азабы бир кыйнап мындан ары Райхансыз кантип жашаарын билбей турду. "Эмне квчу бар эле анчалык? Буга чейин сонун эле жашап кедбедис беле ансыз? Кетиптир го акыры. Кылчайбай кетиптир го..." Шалдыра басып уйуно келди.

[Clara_Zh]

-Болот... -деп соз баштап келе жаткан атасын коз караш менен токтотту.
-Эч нерсе дебей эле койгулачы мага.
Шарт бурулуп оз болмосуно бет алган Болот катып калды. Босогодо чачтары ирээтсиз жайылган Райхан турган эле."Оо Кудай! Тушумбу же онумбу? Кайра келген экен го..." Суйуноорун же алкымдан алып жыгылаарын билбей дендароо боло калды. Коздоруно кан толо тушуп" Шуркуя!" деп ызырынып алып чачтан алды. Чырылдап ортого тушкон атасын да апасын да козуно илбей ушу учурда журогун уурдап алган аялдын канатын жулуп, жашоосун соолутса эле кокшуну суучудай уруп да, тээп да жатты.

[Clara_Zh]

"Кынк" деп ун чыгарып койбостон Болоттун бут алдында бурушкон бойдон жата берди.
Анан энтиге дем алып туруп Болот козу мене инисин издеп тапты.
-Бас бул жакка!
Темирди дегдендете жетелеп барып демите суйлоду
-Айт, эмне кылдын?
-Намысты коргодум аке!- деди Темир да тайманбай.
-Ак никелуу аялынды уйдон жулуп кетип атса...
-Жаагынды бас!
Агасынын каарынан жалтанган Темир чегине тушту.
-Аке...
-Суйлобо! Намыс коргогуч болуп кеткенин мунун...
Болот кыжырдана басып кетитти. Алма бактын арасына барып отурду. Эмне кылуу керек? Эртен бул окуя жонундо тарап кетсе аброюна так кетеби? Жаш аялынын акылсыз жоругу кызматына залакасын тийгизбес бекен? Райхандын бул жоругун эркеик, озум билемдик, акылсыздык катары баалаган ал акыл туюмунда "Башы менен бир сузуп корду, эми качып кайа барат?" деген ишеним, ары жеилденуу бар болчу. Женил демалып алып уйдй коздой бет алды. Кара чачы ийнине тогулуп бук тушуп отурган Райхан куйоосун корору менен ордунан ыргып турду да алсыз кубуроду
-Аны олтуруп салыштыбы? -деди эриндерин аран кыбыратып.
-Эмне-е?
-Анын куноосу жок. Мен озум азгыргам. Айтыныз жанын аман коюшсун. Мени эмне кылсаныз озунуз билиниз.

[Clara_Zh]

Райхан жаштуу козу менен тике карады. Болот телмире караган коз карашында кыжырлануу да аёо да бар эле. Райхан да козун албай тиктеп тура берди. Азыр Болот эмес алдында ажал тике карап турса да коркуп койчудай эмес. Ошону сездиби Болот эчнерсе болбогондой унчукту
-Райхан, мен эртен иштер менен Алматыга учам, менин кийимдеримди камдап...- деп келе жатып Райхандын турган жеринде тенселе баштаганын коруп кармай калды.
- Райхан!
Шалактаган алсыз дене Болттун кусагына жыгылды.
-Райхан, жаным козунду аччы! Эмне болду сага? Мени карачы... Райхан!
Жулкулдаткан куйоосунун, чырылдаган кайнене кайнатасынын унун да укпай, Райхан белгисиздикке учуп бара жатты.

[Clara_Zh]

Колуна суу которуп келе жаткан Асел уламдан улам чоноюп бараткан ичин кармалап, келе жаткан аялдарда кайда качаарын билбей бозоро тушту. "Эми жашырганга да кеч" деди ичинен. Аселди шектуу караган аялдар отуп кеткенден кийин оздорунчо кубурошуп жатканы кулагына шак дей тушту.
-Капырай, бу кызды апасы дегеле жакшы корчу эле. Азыр карабай кайда журот?
-Ошону айтсан, женем деле кыйын болуп суйлочу эле. Жалгыз кызын кайтарып албаптыр го?
Турган ордунда катып калган Асел ушул жерден коз коргус, куак уккус жакка качып кеткиси келип турду. Нары жакта келе жаткан апасын коро коюп бою тузоло тушту да, чаканы которуп, коз жашын аарчый салып уйуно жоноду.

[Clara_Zh]

-Эмне болду?
Апасынын шектене жузун тинтий караганынан кыз жузун буруп кетти. Экоо тен ичинен тушунду. Асел башын жерге салган боюнча болмосуно кирип кетти. Артынан барган апасы терезени телмире тиктеп турган кызына акырын ун катты
- Асел!
- Апаке... -уну дирилдеген кызы бери бурулду. Жузунон салаалаган жашты коруп апасы да ыйлап жиберди.
- Садаган болюн, кандай кунго туш болдун эле.
-Атан билип калса экообузду тен олтурот. Жаштыкта жанылбаган ким бар дейсин? Эми аркасын ойлойлу.

[Clara_Zh]

-Кантип апа?
- Таежендин шаарда уйу бар эмеспи. Ошол жакка алып барайын.Алдырып салсан кийинкин эмне болот деп коркуп жатам. Ошол жактан тороп, жигин билгизбей "бала керек" деген бироого берип жиберебиз.
Асел башын которуп тангала тиктеп калды. "Кантип" деген суроо турду козундо.
- Ошент кызым, башка айла жок.
-Апаке...
- Никесиз баланын бизге кереги жок!
Уну катаал чыкты апанын. Башын которо албай шылкыйган боюнча кала берди Асел.
Байкап корсо чын эле апасынын акылынан башка бул тунгуюктан чыгаар жол жок. Ошонун эртеси эле Салима апа кызын алып жолго чыкты. Абышкасына Аселдин де соолугу жакшы болбой жатканын айтып, эби келсе таежесмникине таштап келээрин айтты.

[Clara_Zh]

Машинанын зуулдаган унуно салондогу конулдуу музыка кошулуп, Фарида кынылдап ырдап келе жатты. Анткени, Кыргызстанга келгендеги иши ийгиликтуу бутуп, эки белдуу деген фирма менен келишим тузуп келе жаткан. Ак жуумал жузун, келишимдуу келбетин коргон адам Фариданы эч ким кырктын кырында деп айта албас эле. Кериле басып, дагы деле дымактуу бул аялдын кирпиги менен тен ирмелген адамдар коп болгону менен конулуно топ келген адам жок, коп жылдан бери бойдок журот. Анын устуно Казакстандагы бизнес канышалардын катарына кирип, акчанын кумары денесинде ойоп, озунун турмушу жонундо коп ойлончу эмес.
Кашын кага, колу рулду онду солду чимирип келе жаткан Фарида, алдында туурасынан кан жолдо сулап жаткан адамды коруп коркуп кетти
- Аа-ай!
Кыйкырып жиберип тормозду катуу басты. Машинасынан ыргып тушкон Фарида сулап жаткан адамга чуркап жетип жулкулдатып жиберди.

[Clara_Zh]

- Эй, акмак, алына ченеп ичпейт белен. Аз жерден сен учун... - деп келатып озун басып токтой калды. Оодарылган денеде тамтык жок. Жанчып салышкан экен. Койногун чечип жиберип кокурогун тыншап жиберди. Согуп жатыптыр. Эмне кылаарын билбей копко турду. Шаарга алып барып ооруканага тапшырайын десе, шаардан бир топ узап кеткен экен. Минтип таштап кеткенге да конулу тутподу.
"Эмне кылам эми? Минтип жата берсе олуп калышы мумкун. Ансыз деле кансырап калыптыр. Озум менен кошо ала кетсемби?" Ошол учурда аранжан жаткан жигит эрдин кыбыратып бир нерсе дегендей болду. Машинаны жакын айдап келди да, арткы орундугуна суйрой баштады. "Дегеле денесинин оорун айтпа, спорт менен машыккан неме болсо керек." деп ойлоду. Колу бутунан тартып жатып аран салды машинасына. Кайрадан рулга отурду да зуулдатып айдап жоноду.

[Clara_Zh]

Алматынын кен кочолорундо кыжылдаган машиелерден эптеп суурулган " Тойота-Камри" оз жолу менен зымырады. Фарида улам арткы орундукта жаткан бейтааныш жигитти карап коёт. "Аман жеткирсем болду, деги аман жеткирсем экен". Машинасын оорукананын эшигинин алдына токтотту да, чуркаган боюнча тааныш врачына жоноду. Эшикти ачып кирип келген Фариданы коргон ак чач адам ордунан тура калды.
- Фарида, карагым, кечинде кайдан? Деги тынччылыкпы?
- Бауржан ага, бир адам оор абалда... сиздин жардамыныз керек...
Ордунан ыргып турган Бауржан оорулууга жоноду.

[Clara_Zh]

Райхан ооруканада эле. Эшиктен кирип келген медсестра куйоосунун кирип келгенин айтты. Ангыча эшиктен колуна бир кучак гул которгон Болот кирип келди. Гулун медсестрага берип, Болот аялынын азынкы жузуно тигилди. Муздай тонгон жузундо кайдыгерлик.
-Болбодубу эми Райхан. Качанкыга чейин минтип кыйнай бересин? Эми балалуу да болгон жатабыз ойлончу....
Ушуларды айткан Болот Райхандын бетинен суйду. Денеси ичиркене тушкон Райхан куйоосунун кучагынан бошонуп, ага тике карады да, акырын ун катты.
-Кабарын билгизип коюнузчу. Башка эч нерсе суранбайын. Бир эле жолу аман-эсен экенин корсотуп коюнуз.
Ким жонундо соз болуп жатканын сезген Болоттун жаак эттери титирей тушту:
-Мындан ары эсинде болсун. Ал жонундо эч качан эскертпе. Болбосо...
-Эмне болбосо?- деди Райхан да эрегише.
-Болбосо биротоло олтуруп, олугун сага алып келип берем. Мен ойноп айткан жокмун, Райхан. Экинчи жолу бул жонундо кайталабайм!
Ушинтти да эшикти тарс жаап чыгып кетти. Артынан узата карап калга Райхан ыйлап жиберди.

[Clara_Zh]

Журогунун алдында кыймылдай баштаган наристенин жылуулугу да анын тонгон конулун жумшарта албады. Шыпты тиктеп жата берди. Ал эми жашоосунда Райхандын каректеринен башка эч нерсени корбой калган Болот наристеси учун барын кечиргененге даяр эле. Тезирээк эле наристеси жарык дуйного клсе Райханынын кабагы ачылчудай, наристенин жылуулугу Болот менен Райхандын ортосундагы муздак дубалды эритип жиберчудой чыдамсыздык менен кутуп жатты.
Ал эми Райхан...
Дияздын кызыл жаян болуп кан жолдо, тепкиде калган элеси коз алдынан кетпей, бир кезде орттой жалбырттаган коздору тунуп калгандай телмирет.



-Кел, келегой, тамагын муздап калды.
-Жок, таеже, ичпейм, табитим тартпай турат.
Боюндагы бала чонойгондон баштап Аселдин жан оорусу кучоду. Журогунун алдында чоноюп келе жаткан наристесинен кантип айрылаарын ойлогондо жаны кыйналып кетет. Туну менен туйшолуп эле ойлогону ошо. Ангыча таежесинин кубанычтуу уну угула калды.

[Clara_Zh]

-Келиниз, анча куттурдунуз го эжеке. Элейип кулак тошогон Асел апасынын уну угулаары менен ыргып турду. Кушулдоп бышылдагап кирип келген апасынын кокурогуно башын ката кучактай калган Асел ыйламсырап жиберди:
-Апа, бат эле келем дебединиз беле?
-Козундон айланайын, сенден санаам тынчыбай атанды алдап кайра жоноп кетпедимби.
Болкулдаган кызынын чачынан сылап, Салима апа озу да жашып алды.
-Атам кандай журот, апа? Эч нерседен шекшиген жокпу?
-Жок андай деле шектенгенин байкаган жокмун. Кызыма салам айт деп оз колу мене алма салып берди.
Чоктой кыпкызыл жыты буркураган алмаларды коруп Аселди козу жайнай тушту.
- Ох, алма...
Таежеси менен апасы кулуп калышты:
-Ой сен апады эмес эле алманды сагынгансын го?
Столдо буусун буркуратып коюп учо чай ичкенге отурушту.

[Clara_Zh]

-Бала дегенибиз менен балан деле ошонун баркын тушунбойт экен. Байкуш Керим болсо жалгыз кызымдын козун эч кимге каратпайм деп омур бою жалгыз журот. Эми байкуш...
-Эмне болуптур Керим абага?- деди уройу уча тушкоп Асел.
-Ооруп райондун борборунда жалгыз жатат дейт. Же каралашаар адамы жок. Райханын тушкур да кок бет эмес беле. Куйоого тийген боюнча бир кайрылып келген жок го, чиркин. Ошондо мелтейип туруп коштошпой кеткенде эле тообо деп жакамды кармагам.
Чын эле Керим ооруп, тошокто жатканына коп болгон эле. Кызынын алдындагы куноосу, жалгыздык ушу ооруга туш кылды. Райхандын кайнатасынын уйунон качканын, Дияз экоо качып кетип бара жатканда кармап келишкенин, кызы ошондон бери тируу арбакка айланганын укканда, тегеренип кеткен эле.

[Clara_Zh]

Укканда эмне? Бармагын кырча тиштесе да, ордуна келтире албас." Шордуум ай, мынчалыкка бараарын билбей калбадымбы? Унутуп калаар деп ойлободум беле? Бактылуу кылам деп тамырынды кыркып, тар капаска салганымды кайдан билдим?"
Ичтен сызган ата палатада жалгыз жаткан. Эшиктен кирип келген медайым Керимге жылуу карады
-Аба, эшикте сизди кутуп турат. "Кызымын" деди.
- Оо Кудай! Райханбы?
Алдастап ордунан тура калган Керим эшикке жоноду. "Жанылышып алды окшойт. Башкага келген бироо болуп журбосун" . Мудуруло басып эшикке чыкты Жок, жанылбаптыр. Босогодо эшиктен козун албай Райхан турган экен. Атасы калтыраган боюн токтото албай киркирей
-Райхан , кызым!
Кыз да обдула берип атасынын кучагына жыгылды. Керим кызынын жузунон ооп, чачынан жыттап, ыйлап да, кулуп да, жалынып жа жатты.