[Clara_Zh]

Ушул учурда Райхандын башынан да тангалычтуу окуя отуп жаткан. Болмосуно кирип келген бейтааныш аялды коруп ордунан тура калды. Кирген адам орто жаштагы аял эле. Бул Фарида болчу. Бир чети кызганыч журогун эзип, экинчи чети Дияздын акыл эсин алган аял кандай болду экен деген кызыгуу менен Болоттордун кайсы мейманканада токтогонун Кадыржандан сурап алып келип калган эле.

[Clara_Zh]

"Сулуу экен. Сулуулугунан да адамды багынтып алгандай кызыктай аурасы бар экен. Тегин жан эмес" деп ойлоп турду ичинен тынып. Эмне дээрин билбей шалдайып отуруп калды. "Эмнеге келдим эле мен? Менин куйоомду жайына кой деп айтканы келдим беле? Мындай адамга антип да айта албайт экенсин. Мындай аялдардын кучу да, бактысы да назиктигинде. Молтурой тигилип турса эркек эмес, мен алдына тошолуп мээрим тогуп ийгим келип..."
-Эже, иагаскелдиниз беле?
-Ооба, мен сага келгем ,Райхан.
-Мени тааныйсызбы?
-Жок, тааныбайм. Ой, эмне деп жатам... Сыртындан жакшы тааныйм. Сени Кадыржандын тоюнан коргом. Мен...

[Clara_Zh]

-Эже, мага эмнеге келдиниз эле?
-Эмнеге келдим...озум да билбейм. А сен? Эмнеге келдин? Биздин турмушубузду бузуш учун келдинби? Ал меники! Тушуносунбу, ал менин жашоомдун бир байлыгы?! Башка эч нерсенин кереги жок мага! Дияз меники!
-Дияз?!
-Ооба, мен Дияздын аялымын!
Райхан кутуусуздуктон артка чегине берди. Алдында турган аялды теше тиктеп турду.
"Демек, ушул аялга уйлонгон экен да. Озунон канча жаш улуу болду экен? Бешпи, онбу? Солкулдаган жаш кыздар турганда бул аялдан эмне тапты экен? Озуно тен адамы жок беле?" Ичи сыйрыла конулундо Диязын ыраа корбой турду.

[Clara_Zh]

-Хм,жаш жигитти торуна тушуруп алган аялдардын баары эле андан ажырагандан корксо керек. Бирок, конулунуз жайында болсун. Мен бул жакка силер учун келген эмес элем. Жон гана кокустуктан улам жолугушуп калдык. Эми эч качан тынчынарды албайм. Болгону Диязды кадырлап сыйлап алсанар деп суранаар элем.
Фарида Райханды карап чарчанкы креслого отура кетти. Ооба, бул адамды эч качан Дияздын журогунон сууруп ала албаса керек.
-Жок Райхан, сен жанылып жатасын. Мен Диязга тор жайып колума кондурган эмес элем.

[Clara_Zh]

-Ал мага кокусунан жолугуп калган.Эмнесин айтайын, ал кезде...(ушул жерден Фарида болгон окуянын баарын айтып берет)
Фарида, эмне дээр экен деп Райханды карап калды. Ал угуп атканы же ойлонуп атканы билинбей бир калыпта.
-Бирок чынын айтуу керек. Дияз мени суйуп калып алган жок.Экообуз тен жалгыздыктан жабыркаган жаныбыз бирибрибизди эш тутуп жашап калдык. Ох, коп убакыт отту. Бирок ал дагы деле сен деп жашайт.
Ушул жерге келгенде Райхан шарт башын которуп карап калды. Бул коз карашта " жаралуу журогумду кыйнабачы" деген сураныч да, " баары бир мени унутпаган экен да" деген кубаныч да бар эле. Сезимдер жашка айланып молт-молт таамп жатты.
-Сени гана...Бир гана сени суйот. Тункусун уктап жатып да ыйлайт. Сенин атыдан чакырат. Эртеси эч нерсени билгиси да коргусу да жок башы оогон тарапка басып кетет.
- Болду айтпаныз, -деди Райхан ордунан тура калып.- Укпайм кереги жок. Мага аны неге айтып жатасыз?-деди да шарт бурулуп озунун болмосуно бет алды.

[Clara_Zh]

Фарида уйго келсе Дияз дагы эле ойго чомулуп жаткан экен.
-Тамак ичтинби?
-Ичтим.
-Эртен умушка дагы барбайсынбы?
-Билбейм ,Фарида.
"Дегеле суйлошкусу жок" деп алды ичинен. Сыртынан болсоунун салмактуу чыгарып мындай деди:
-Мен бугун Райханга барып келдим.
-Эмне-е?
-Райханга.
-Чын айтып жатасынбы?
-Мен сага качан калп айтчу элем. Сенин периштен менен суйлошуп келдим. Мейманканада экен.
-Кайсы?
Ордунан учуп турган Диязды карап туруп айласыз унчукту.
-Эмне барасынбы?
Ошондо гана эсине келген Дияз жаагын сурткулой отуруп калды. Фаридага бул жоругу катуу тийээрин, ал дагы озун эч бир жанга тенебей жакшы короорун билет. Кантсе да ак никелуу аялы эмеспи. Айласыз отуруп калды. Дияздын чарасыздыгын байкаган Фарида ордунан туруп бара жатып столдогу блокнотуна бир нерселерди чиймелей салып Диязга сунду.
-Мына, эгер баргын келсе мейманкананын дарегин жазып койдум. Бирок озун абайла, - деди да бурулбай туруп басып кетти.
Дияз дарек жазылган алакандай баракты тиктеп копко отурду.

[Clara_Zh]

Дияз ордунан турду да эшикке атылды. Артынан чуркап чыккан Фарида, машинаны кутургандай айдап дарбазадан чыгып кеткен Диязды корду.
-Уф, ушундай да болобу?! Журогум мынча эмне сайгылашат?
Куйоосу эмес куду ойноок баласы тентек кылып койгондой санааркап турду.
Машинаны онду-солду айдаган Дияз тез эле мерчемдуу жерге жетип келди. Бул учурда Райхан жуктору менен мейманкананын оозунда турган эле, негедир куйоосу корунгон жок. Болот болсо иштери боюнча суйлошуп нары жакта болчу.
-Райхан?!
Кылчайып карай берген Райхан Диязды корду
-Райханым!
Жакын келген Дияз аптыга Райханды бооруна кысып жиберди. Эч ким эч кандай куч аларды ажырата албачудай, ортолорун болгон жылдар да болбогондой кучакташып турушту.
- Кайдан? Кантип таптын?
-Аны анан айтам. Журу...
-Кайда?
-Кетеликчи Райхан...коз коргус, кулак уккус жакка кетип калалычы. Ушунча кыйналганыбыз жетет го. Таштачы бардыгын.

[Clara_Zh]

Райхан ушу учурда телефон менен башын жерге сала суйлошуп келе жаткан Болотту коро калган эле. Дияз да коруп боюн далдага тарта берди. Мейманканада элдин коптугунон Болот Диязды байкабай калды. Райхандын жанына келген Болот эч нерседен шек алган жок. Анын устуно башы жарылып кетчудой ооруп жаткан эле.

[Clara_Zh]

-Журу кеттикпи?
Жукторун которуп мейманкананын алдында кутуп турган машинени коздой жоношту. Машина журуп кетти. Сендиректей артынан баскан Дияз кала берди.
Болот машинесинен тушуп бери баса берип кумга ойноп отурушкан балдарын корду.
-Атаке,-деп катуу ун салып озуно кучагын жайып чуркаган он жашар кызды коруп жылмайып жиберди.
- Менин ханышам, татынакай гулум, копологум.
Болот кучагына келип урунган кызынын чачынан сылап ага болгон кооз создорду арнап жатты. Чындыгында ага кызынан башка бул дуйнодо жакын эч кими жок эле. Райхан кабыл албаган суйуусун мээримин ушу тармал чач кызына арначу. Анткени кызы апасына абдан окшош эле. Балбылдай жанган коздору, тармал чачы, ал тургай жылмайганда пайда боло калчу уячасынан бери окшош.

[Clara_Zh]

Бугун шаарга алып барып келем деп кызына берген убадасына туруп эрте келген эле.
-Атаке, кайда барабыз...
-Зоопаркка барабыз кызым, сага баарын корсотом.
-Апамды, Алини да алалы да...
-Жок копологум, апан барбайт.
-Аличи?
-Хм, Али да барат.
-Али, журу, атам бизди зоопаркка алып барат.
Чуркап келип эгизинин колунан тарткылаган Алиядан колун жулкуп Али бурк этти.
-Мен барбайм.
-Эмнеге?
-Апамды жалгыз калтырбайм.
Бала атасына кыжырлангандай туз карады. Балалык боору менен жан тартып "апан барбайт" дегенге жектеп тургандай.
Болоттун журогу селт дей тушту.
Ушу теренде кайнаган кашкой козду кайдандыр бир жерден коргондой...
Бирок кайдан? "Бул бала мага боорун берип жыргатпайт го" деген суук ойдон озу да ичиркене тушту.

[Clara_Zh]

Озу деле "менин каным эмес" дегенчелик кылып баласына суз мамиле жасаар эле.
-Апанды калтырбайм дечи, -деди Болот дагы эле баланын чоочун уройунон козун албай.
-Ооба!
Башын чайкаган Болот кызын колунан жетелеп чыгып кетти.


- Жолуктунбу?
-Анын сага эмне кереги бар Фарида.
Дияз ункуйуп жаткан калыбында кайдыгер жооп берди.
-Эмне бугун да кызматка барбайсынбы?
-Барам. Сага анчалык зарыл болсо кызматка барам.
-Жок, мага зарыл эмес, сага зарыл. Дияз минтип кимди женем деп жатасын? Сен кучтуусун. Сен экообуз бардыгын женебиз.
Дияз ордунан туруп Фариданы карап калды. Диязды жашоого умут кылдырып жарык жакка жетелеген бул аялдын кучтуулугуно тан калды. Канча кундон берки кылыгын солк этпей которуп бир жаман соз айтпай чыдаганына ичи жылыды.

[Clara_Zh]

-Фарида келчи мага.
Жакындаган аялды алдына алып отуруп мандайынан ооп алды.
-Мен жумушка чыгам. Бардыгы жакшы болот. Сен учун чыгам. - деди аста гана.
Ушу окуядан кийин Райхан менен Болоттун ортосундагы жарака андан чонойо тушконсуду. Сыртынан караган адамдарга мурункудай эле куйоосу куйоонун, аялы аялдын милдетин аткарып жаткандай туюлчу. Бирок, ортосунда эч нерсе менен эрите албачудай муз жаткан эле. Райханга болгон ич куптусун Болот конул ачуудан чыгарчу болду. Бугун да уйуно барганга конулу чаппай досторуна жоноду.
-Бокем келе жатат. Жол бергиле.
-Ой, деги барсынбы?
-Сапарын байсалдуу блдубу? - деп жаалай тосуп алышты достору.
-Жакшы баары жакшы. -деп баары менен учурашып келе жаткан Болот тордо отурган конулдошу Гулинаны коруп коздору чоноюп кетти. Бул жакта жургонуно жини келе тушту.
Ачуусун ичине баскан Болот аздан кийин гана элдин бардыгы эшикке чыкканда ооз ачты.
-Кандайсын?
-Жакшы.
-Бул жакка менсиз неге келдин?

[Clara_Zh]

Келин Болоттун жузуно бир кылчайып карап алды да, ирээнжигендей башын чулгуп кетти.
-Айтпайсынбы?
-Жоголуп кеттин го, Алматыдан келгенден бери кабарын жок. Жок дегендк ушу жактан коромбу деп келдим.
-Алда байкушум ай, далбас уруп эле менден эмне издейсин? Мага эмнеге анча байландын?
-Болот, антип айтпачы. Бизде баары жакшы болот.
Келиндин жалооруган уну Болоттун ого бетер кыжырын келтирип жиберди. Озун-озу башкара албай кыйкырып коё берди.
-Жок! Жетишет! Озунду озун алдаба. Эч качан жакшы болбойт. Мени карачы! Мен сени суйбойм! Мен суйо албайм сени!
Гулина оксуй бутуна жыгылды.
-Жок! Мен сенсиз жашай албайм. Кантип эле мен учун журогундон кичине орун табылбасын. Мен сени аялындан талашпайм. Бирок таштаба мени. Таштай корбо...
Болот Райханын эстеди. Ал ушинтет беле? Ушинтип бироого чоголойт беле? Жок! Эчкачан намысын жерге чаап, мойнун эч кимдин алдына ийбейт! Козун эч кимдин алдында тушурбойт эле. Ал ошо учун Райхан!

[Clara_Zh]

Бул салыштыруудан журогу кайра зырпылдап чыкты. Алдындагы аялга кайдыгер гана ээк какты.
-Бар, уйуно бар.Бутту. Баары бутту. Эми кутпо мени.
Башын которгон келин Болоттун муздай тонгон жузуно тигиле карап, мындай ташбоорлугуна кыжыры кайнап кетти. Эч кимди козуно илбей жабышып ургулап кирди.
-Акмак! Жаштыгымды, сулуулугумду соруп алгандан кийин мени таштап кетмексинби? Олтуруп сал мындан коро! Кан соргуч десе...
А-бу дегиче Болоттун бетине асылды. Нары жактан чуркап келген достору, аяштары келип ажыраткыча Болот нес болгон немедей ажылдап жаткан конулдошун карап тура берди. Бетиндеги кан жошологон туру менен ажылдап жаткан конулдошун карап турду да оор ушкурду.

[Clara_Zh]

-Тойдум баарына! -деди кол шилтей. Ичкериге кирди да стаканда турган аракты ичип жиберди.
Ушинтип баш аягы жок шаан-шокот менен кундору отуп жатты.
Уйуно жумалап келбей калган кундору кобойгон сайын ата-энесинин уройу учат.
-Бул баланын минтип журушу болбой калды. Балам, сен бир нерсе десенчи, -деди бир куну келинине, айласы кеткен Икрам ата.
-Мен эмне демекмин ата, кой деп апам экоон тен айтканда конбогон мага коноор беле? Балдары да сагынды. Алия туну менен "аталап" чыкчу болду. Ушинтип жолбун иттей болуп жойлогон озуно жакса мен эмне кылып...

[Clara_Zh]

-Ай балам ай, сенден да кетти окшойт. Мынчалыкка барчу эмес эле. Откондо досунукуна барып келгенден кийин эле ушинтип калды.
Ангыча машиненин уну угулуп короого Болот кирип келди. Ийнине арта салынган костюму аран колуна илинип, озу тенселе короонун ортосуна туруп калды. Эч качан мындай туру менен уйуно келип коргон эмес.
-Ата кандайсыз... -деди жасалма жылмайып.
-Кантет, кантип калгансын балам?-деп устуно уйрулуп тушкон энесин Икрам ата ачуусу келип токтото салды.
-Эк, нары турчу сен... Кебетесин кара балчыкка оонап келген чочкодой болуп. Эй бала, козунду ачасынбы жокпу? Жайына койсо кайда бара жатасын? Бул эмне деге жорук?!
-Кечирип кой ата, бирок мен куйутумон ичип жатам. Копконумдон эмес ата, куйутумон...
Болот тенселе берип астанага жетпей жыгылды. Нары жакта кармап турган буюму колдон тушуп, селейген Райханды карап туруп онтоп алды.
-Жайыма койгулачы мени...
- Болот аке!
Иниси Темир да ушу учурда кирип келген эле. Томсоргон ата энесин, жерде жаткан агасын карап дароо тушунду да, агасын колтуктап уйго киргизди.

[Clara_Zh]

Болотту жаткырып келди да, Райханды ийинден ала ызырынып жиберди:
-Эгерде Болот акем сенин айындан бир нерсе боло турган болсо, аман калам деп ойлобо. Уктунбу?!
Райхан бир нерсе деп айткыча бурулуп басып кетти.
Сакалы сербейген атасы да, жансыз арбактай телмирген энеси да, атугул мобу дубалдар да, бардыгы озун унсуз куноолоп жаткандай сезилди Райханга.
-Оох, -Райхан башын дубалга жологон боюнча отуруп калды.
-Апа, - жанына келип козун бакырайта карап калган баласынын башынан сылап, эрдин кесе тиштеди.
-Кыйналды го жаным...
-Апа, ыйлабачы...
Бала апасынын коз жашын колу менен аарчый берди.
Эртен менен турган Болоттун башы зынылдап калган экен. Козун ача албай жатып кимдир бироонун теше тиктеп турганын сезди. Бурула берип озун жек коро карап турган Алини корду.

[Clara_Zh]

-Эмне болду сага, балам?
-Апама тийбе...
-Эмне-е?
-Апамды ыйлатпа дедим. Ал сени жакшы корбойт. Апама тийбе...
-Эмне деп жатасын иттин баласы?!
Болоттун жаны чыга бакырып алды. Баланын созу озгочо катуу тийди. Бала козун албай качып да кетпей тура берди. Откур коз караш... Бул коз карашты кимдир бироодон коргондой. Бирок кимден?
Ошол замат тээ акыл эсинин тупкурунон Дияздын козу коз алдына тартыла калды. " Суйуумду тартып ала албайсын" деген ун, ушундай бору салышка салып тиктеген коз караш коз алдына тартыла калды. Ооба, ушу коздор эле...
Алдында турган бала менен Дияздын элеси аралашып кеткенсиди. "Апама тийбе, ал сени жакшы корбойт" "Суйуумду олтуро албайсын" ушу ундор кулагына жаныра тушуп бакырып жиберди. Демек...

[Clara_Zh]

-Жок! Жок! Андай болушу мумкун эмес.
Баа жугуруп кетти. Башын кучактап отуруп калган Болот эч нерсеге тушуно албай жатты. Бул дагы эмне деген табышмак? Балким жон эле окшоштуктур? Эсине келе албай жатканда Райхандын уну угулду.
-Турасынбы? Чай коюп койдум, -деди акырын. Эч жектебей, эч таарыныч кылбай кадимкисиндей суз, сылык гана ун катты.
-Райхан, кечирип кой мени...
-Мен эмес атам менен апамдан кечирим сура. Алар капа болуп калышты. Алдагы бетиндеги тырмактын издери кеткенче келбей деле коё турсан болмок экен. Кары кишилер эмеспи. Конулу аябай эле сынып калды атамдын.
-Сага баары бир эмеспи...
-А мен чыдай берем. Ушуга чейин чыдап келгем.
-Чыдайм дечи.
-Чыдайм. Биз уйлонгондон бери башка аялдар менен катнашын бар экенин билип эле чыдап келгем. Ал сокур адамга деле корунуп турбайбы. Ал тургай аялдар издеп уйго телефон чалган кундор болду. Бирок кийинки кездери эч кимди козуно илбей калдын. Эми минтип бетин тытылып уйго келип отурасын.
Болот уяттан башын которо албай калды. Эми гана бетиндеги тырмактын издерин сезгендей бетин сыйпалап алды.
- Болуптур, азыр тушом, -деди бурк эте.

[Clara_Zh]

"Экинчи ичпейм"- деп озуно озу соз берип келе жатты. Кантсе да Райхандын жылуу суйлоп койгонуна ичи жылып, дагы да болсо умут алдыга жетелей берди. "Эми кайда барат дейсин? Озумду озум кыйнаганда эмне? Балким баары жакшы болоор. Чын эле эмнее мынча куйполоктоп кеттим? Аны эрчип кетип жаткан жери жок го. Ал тургай качып кеткенде деле чыдап кечирбедим беле? Жок, Райхан меники! Анда эч кимдин акысы жок. Ушуга ыраазы болоюн."
Болоттун озогуно орт тушургон башка нерсе. Алинин чонойгн сайын Диязга окшоп бара жатканы эле. Кабыргасы кайышып канча ойлобоюн деген сайын ойлоно берчу болду.
Тушко маал балдарын мектебинен ала кетейин деп кайрылган. Машинасын токтотуп ызы чуу тушкон балдардын арасынан балдарын карады эле корунгон жок. Ангыча Алини жетелеп келе жаткан мугалим эжени корду.
-Саламатсыз?
-Саламатчылык, Болот Икрамович. Сиздин уулунуз биздин класста эн жакшы суротчу. Башка сабактарынан деле жакшы. Бирок сурот тартканы элдин баарын тан калтырат. Кана Али, бугунку суротторунду корсотчу.