[Мергенчи]

Цитата

Жок уучу -таш боор адам дейт.Канаттулардын шорун куураткан.Эсин болсо кумурсканы да олтурбогун уктуш.

Жок, эсим жок. Эгер канаттууларды олтурбосом, эт жок силер кантип жашайсынар?

[ЛИМОН]

Анда айткылачы.Тундук жактагы адамдарды эмне учун аркалыктар дейт.Арка деген соз эмнелерди камтыйт?

[LIFE]

Цитата

Анда айткылачы.Тундук жактагы адамдарды эмне учун аркалыктар дейт.Арка деген соз эмнелерди камтыйт?

Бирөөлө рдөн «Аркалык» дегендеги «арка» эмнени түшүндү рөт?» деп сурасаң, «Чоңойгондо билесиң, азырынча чыт курсаксың » деп жооп берип коюшу мүмкүн. Арка тарап дегенден окшойт сыягы.  Бул эми албетте тамаша нерсе дечи. Ошентсе да, досторумдан уккан вариант боюнча «арка» деген сөздү түшүндү рүп берейин. «Арка» дегендин «тоо» деген мааниси бар. Мисалы, Казакстандын белгилүү тоолорун Сары-Арка деп коюшат. Фергана өрөө нүн жээктей түздүк тарапта жашагандар тоодо жашаган кыргыздарга «тоолуктар» дебей, «аркалыктар» деп коюшат. Салыштырып көрүү үчүн, кыргыз тилиндеги «арка-жөлө к болуу» деген фразеологизмин карап көрсөң өр дароо эле түшүнү ктүү болуп калат. Ыраазычылыктар, туура маалымат бере алсам досторум менен! 

[ЛИМОН]

Жакшы рахмат.Бул деле жетээрлик жооп.

[Барс]

Мергенчи-мерген- уучу- аңчы деген варианттарын мен да билем... Ушу -чы мүчөсү нүн уланышына карата бир кызык. Кээ бир жерлерде "шоопурчу" (шоферчу) дешет экен. Мисалы, малчы-мал кайтарган, же башкарган адам, шоопур (шофер)- машина айдаган, же башкарган адам. Анда шоопурчу(шоферчу) машинаны эмес, шоопурду (шоферду) айдаган, же башкарган адам болуп калып атпайбы?
Дагы бир кызык. Аракты көп ичкен адамды "аракеч" деп жазышып жүрөт. Арабаны айдаган адамды "арабакеч" дейт. Анда -кеч мүчөсү аракка уланса "араккеч" болуп жазылыш керек эле да. "Аракеч" аракты көп ичкен эмес, араны тарткан адам болуп калып атпайбы?
Дагы бир кызык. Ушул эле форумда кишини күлдүргө н окуя болсо, "күлкү мүштүү " деп жазышып жатат. Сөздүн уңгусу "күлкү ", анан
кантип, "күлкү лүү" дегендин ордуна "күлкү мүштүү " болуп калып атканы мага күлкүлү ү! Же чын эле күлкүмү штүүбү ? Силердин оюңар?

[LIFE]

Цитата

Анда айткылачы.Тундук жактагы адамдарды эмне учун аркалыктар дейт.Арка деген соз эмнелерди камтыйт?

Лейлекте «арка» деген сөз «жин» дегенди билдирет. Башкача айтканда, колдоочу, пери мааниси да бар. Жинине тийсең, «Болду эми. Менин аркам бар» деп калышат.

[LIFE]

Цитата

Мергенчи-мерген- уучу- аңчы деген варианттарын мен да билем... Ушу -чы мүчөсү нүн уланышына карата бир кызык. Кээ бир жерлерде "шоопурчу" (шоферчу) дешет экен. Мисалы, малчы-мал кайтарган, же башкарган адам, шоопур (шофер)- машина айдаган, же башкарган адам. Анда шоопурчу(шоферчу) машинаны эмес, шоопурду (шоферду) айдаган, же башкарган адам болуп калып атпайбы?
Дагы бир кызык. Аракты көп ичкен адамды "аракеч" деп жазышып жүрөт. Арабаны айдаган адамды "арабакеч" дейт. Анда -кеч мүчөсү аракка уланса "араккеч" болуп жазылыш керек эле да. "Аракеч" аракты көп ичкен эмес, араны тарткан адам болуп калып атпайбы?
Дагы бир кызык. Ушул эле форумда кишини күлдүргө н окуя болсо, "күлкү мүштүү " деп жазышып жатат. Сөздүн уңгусу "күлкү ", анан
кантип, "күлкү лүү" дегендин ордуна "күлкү мүштүү " болуп калып атканы мага күлкүлү ү! Же чын эле күлкүмү штүүбү ? Силердин оюңар?

«Күлкү мүштүү » деген сөз жаштардын тилинде учурайт, негизинен. Мен кичинекей кезимде «күлкү мүштүү » десем, таятам оңдоп «күлкү лүү» деп койчу эле. Анан «Биз тоого барчук, эртеден-кечке ойночук, кайра келчүк» десем, аны да оңдоп «Эмне эле барчук-келчү к деп жатасың? Буларың эмне деген чалчык?!» деп калчу. Азыр эстесем, туура эмес сүйлөчү экенмин. «Барчубуз, келчүбү з, ойночубуз, күлкүлү ү» деп сүйлөш керек экен.

«Аракеч» сөзүндө ката бар экени байкалат. «Арак» деген сөз арабдын «аракы» деген сөзүнө н келип чыкканы айтылат. Бирок андай дейин десем, азыркы Сибирде жашап жаткан элдер да «аракы» дешет. Мисалы, хакастар менен тувалардын үлпөт тою аракысыз өтпөйт. Орустардын шарап ичүү аземин туурап алгансыйт. Бирок, кыргыз тилиндеги «арак» сөзү менен фарсинин «-кеч» мүчөсү нүн кошулуп калганынан да күмөнү м бар. Балким, ошол байыркы формадагы аракы сөзүнө кыскартылып айтылып калган «-чы» мүчөсү жалганып калса керек. Неге дегенде, жалпы эле тилдик изилдөө лөрдө түрк тилдериндеги үнсүз тыбыштар көбүрө өк мааниге ээ, үндүү лөрдү жазбай койгон окумуштуулар да кездешет. Мисалдары көп. 

[LIFE]

Цитата

Мергенчи-мерген- уучу- аңчы деген варианттарын мен да билем... Ушу -чы мүчөсү нүн уланышына карата бир кызык. Кээ бир жерлерде "шоопурчу" (шоферчу) дешет экен. Мисалы, малчы-мал кайтарган, же башкарган адам, шоопур (шофер)- машина айдаган, же башкарган адам. Анда шоопурчу(шоферчу) машинаны эмес, шоопурду (шоферду) айдаган, же башкарган адам болуп калып атпайбы?
Дагы бир кызык. Аракты көп ичкен адамды "аракеч" деп жазышып жүрөт. Арабаны айдаган адамды "арабакеч" дейт. Анда -кеч мүчөсү аракка уланса "араккеч" болуп жазылыш керек эле да. "Аракеч" аракты көп ичкен эмес, араны тарткан адам болуп калып атпайбы?
Дагы бир кызык. Ушул эле форумда кишини күлдүргө н окуя болсо, "күлкү мүштүү " деп жазышып жатат. Сөздүн уңгусу "күлкү ", анан
кантип, "күлкү лүү" дегендин ордуна "күлкү мүштүү " болуп калып атканы мага күлкүлү ү! Же чын эле күлкүмү штүүбү ? Силердин оюңар?

Шоопур сөзүнү н французча жазылышы - chauffeur. Сөздүн өзүндө «-чы» мүчөсү бар байкаган кишиге.

[Барс]

[/quote]«Күлкү мүштүү » деген сөз жаштардын тилинде учурайт, негизинен. Мен кичинекей кезимде «күлкү мүштүү » десем, таятам оңдоп «күлкү лүү» деп койчу эле. Анан «Биз тоого барчук, эртеден-кечке ойночук, кайра келчүк» десем, аны да оңдоп «Эмне эле барчук-келчү к деп жатасың? Буларың эмне деген чалчык?!» деп калчу. Азыр эстесем, туура эмес сүйлөчү экенмин. «Барчубуз, келчүбү з, ойночубуз, күлкүлү ү» деп сүйлөш керек экен.

«Аракеч» сөзүндө ката бар экени байкалат. «Арак» деген сөз арабдын «аракы» деген сөзүнө н келип чыкканы айтылат. Бирок андай дейин десем, азыркы Сибирде жашап жаткан элдер да «аракы» дешет. Мисалы, хакастар менен тувалардын үлпөт тою аракысыз өтпөйт. Орустардын шарап ичүү аземин туурап алгансыйт. Бирок, кыргыз тилиндеги «арак» сөзү менен фарсинин «-кеч» мүчөсү нүн кошулуп калганынан да күмөнү м бар. Балким, ошол байыркы формадагы аракы сөзүнө кыскартылып айтылып калган «-чы» мүчөсү жалганып калса керек. Неге дегенде, жалпы эле тилдик изилдөө лөрдө түрк тилдериндеги үнсүз тыбыштар көбүрө өк мааниге ээ, үндүү лөрдү жазбай койгон окумуштуулар да кездешет. Мисалдары көп.
[/quote]

Кыргыз сөздөрү нө -кеч мүчөсү нүн уланып калышында кеп жок. Мисал: кыялкеч, асылкеч, жапакеч, азилкеч ж.б. мындай сөздөр көп эле кездешет. Кеп "араккеч" деген сөздүн "аракеч" болуп ката жазылышында болуп турат.
Ошо, кээ бир жазмакерлердин ката жазганынан кийин дал ошол сөздүн ката жазылуусу уланып, а тургай биротоло кабыл алынып кеткенин карап коюш керек го деген эле ой!!! А тургай бир котормочубуз Ги дө Моппасандын "Милый друг" аттуу чыгармасын "Азил дос" деп которуп салып, анысы басмадан чыгып кеткен жери бар, тооба!
А киши өзү "з" чыл кыргыздардан окшойт да. "Асыл дос" десе жарашып калмак. Эми "Азил дос" чыныгы дос болбой калып атпайбы, мааниси теңирден тескери кетип...

Билдирүүнү түзөткөн: Барс: 20 Май 2009 - 19:03

[LIFE]

Цитата

Кыргыз сөздөрү нө -кеч мүчөсү нүн уланып калышында кеп жок. Мисал: кыялкеч, асылкеч, жапакеч, азилкеч ж.б. мындай сөздөр көп эле кездешет.
Ошо кээ бир жазмакерлердин ката жазганынан кийин дал ошол сөз ката жазылуусу уланып, а тургай биротоло кабыл алынып кеткенин карап коюш керек го деген эле ой!!! А тургай бир котрмочубуз Ги дө Моппасандын "Милый друг" аттуу чыгармасын "Азил дос" деп которуп салып, анысы басмадан чыгып кеткен жери бар, тооба!
А киши өзү "з" чыл кыргыздардан окшойт да. "Асыл дос" десе жарашып калмак. Эми "Азил дос" чыныгы дос болбой калып атпайбы, мааниси теңирден тескери кетип...

«Азил досту» мен да окуп чыккам бир кезде. Алжирдеги француз аскерлеринин кылыктарын түшүндү ргөн чыгарма болушу керек эле жаңылбасам. Сиз айткандай, мен да анын канчалык азилкеч экенин байкаган эмесмин. Жакшы мисал. Туура: арак + кеч.

[LIFE]

Цитата

Кыргыз сөздөрү нө -кеч мүчөсү нүн уланып калышында кеп жок. Мисал: кыялкеч, асылкеч, жапакеч, азилкеч ж.б. мындай сөздөр көп эле кездешет.
Ошо кээ бир жазмакерлердин ката жазганынан кийин дал ошол сөз ката жазылуусу уланып, а тургай биротоло кабыл алынып кеткенин карап коюш керек го деген эле ой!!! А тургай бир котрмочубуз Ги дө Моппасандын "Милый друг" аттуу чыгармасын "Азил дос" деп которуп салып, анысы басмадан чыгып кеткен жери бар, тооба!
А киши өзү "з" чыл кыргыздардан окшойт да. "Асыл дос" десе жарашып калмак. Эми "Азил дос" чыныгы дос болбой калып атпайбы, мааниси теңирден тескери кетип...

«З» чылдарга байланыштуу жакшы үлгү берилиптир. Негизи, кыргыз тилиндеги «асил» деген сөздүн «аристократ» же «ак сөөк» деген мааниси жокпу? 

[Барс]

Бар. Менимче, араб же фарс тилинен кирген сөздүн өзгөрү п, кыргызчаланган түрү болсо керек. Жанагы Лимондун "Айтыштагы" ырында ушул сөз пайдаланылды. "Асли"- негизи, теги деген маанини берет болушу керек го?

Билдирүүнү түзөткөн: Барс: 20 Май 2009 - 19:09

[Мэри]

"Аркалык" деген соз боюнча Лайф мырзанын "тоо" деп айтканына кошулам.
Мурда азыркыдай расмий административдик болунуу болгон эмес да. Копчулук учурда кайсы бир болуштуктун атынан же уруунун, ошол урууда белгилуу бир инсан болсо ошонун атынан ж.б.у.с. жалпы аталган. Мисалы, Ысык-Колдун эки тарабын (ойузун) жалпысынан кунгой , тескей деп коюшчу. Азыр бул созду коп колдонбой, райондор боюнча ажыратышат. Ал эми эки тарапты (Кыргызстандын тундугун жана туштугун) тоо болуп тургандыктан, жогорудагыдай аталып калган болуш керек. "Аркада, артта калды" деген мааниде. Бул аталышты географиялык шартка байланыштуу чыккан деп эсептесе туура болот го.

[LIFE]

Цитата

"Аркалык" деген соз боюнча Лайф мырзанын "тоо" деп айтканына кошулам.
Мурда азыркыдай расмий административдик болунуу болгон эмес да. Копчулук учурда кайсы бир болуштуктун атынан же уруунун, ошол урууда белгилуу бир инсан болсо ошонун атынан ж.б.у.с. жалпы аталган. Мисалы, Ысык-Колдун эки тарабын (ойузун) жалпысынан кунгой , тескей деп коюшчу. Азыр бул созду коп колдонбой, райондор боюнча ажыратышат. Ал эми эки тарапты (Кыргызстандын тундугун жана туштугун) тоо болуп тургандыктан, жогорудагыдай аталып калган болуш керек. "Аркада, артта калды" деген мааниде. Бул аталышты географиялык шартка байланыштуу чыккан деп эсептесе туура болот го.

Рахмат. «Тескей» жана «күнгө й» же орфографиялык жазылышы боюнча «күнгө й» сөздөрү ндөгү «-гай» мүчөсү н түшүндү рүп берер киши барбы мага жана тескей сөзүнү н так маанисин. Анан мен да жазам өзүмдү н вариантымды. 

[Барс]

Ылайым ошол "тоо" деген эле болсун... Кимдир бирөө: " Кыргызстандын түндүгү ндө илгери арка болгон, ошондуктан "аркалык" деген деп жибереби" ,- деп менде жан жок!

[LIFE]

Цитата

Ылайым ошол "тоо" деген эле болсун... Кимдир бирөө: " Кыргызстандын түндүгү ндө илгери арка болгон, ошондуктан "аркалык" деген деп жибереби" ,- деп менде жан жок!

Андай нерсени айткан киши болсо, түздүктө жашагандар «астияктыктар» болуп калбас бекен?... Таң! 

[ХАНЗАДА]

Цитата

Ылайым ошол "тоо" деген эле болсун... Кимдир бирөө: " Кыргызстандын түндүгү ндө илгери арка болгон, ошондуктан "аркалык" деген деп жибереби" ,- деп менде жан жок!

Кыйын инсансыз ээ? Тим эле курч жазып саласыз...

[Барс]

Мен муну айтканымдын себеби, кээде биз башка тилдеги сөздөрдө н ушул сөздүн маанисин тапканга көп күч жумшап, өзүбү здүн тилдин ичинен карабай калган учурларыбызды кыйытып, эске салып койгум келди эле!!!

[LIFE]

«Арка» деген сөздү да мүчөлө ргө бөлүп кароого болот эгер арка жак деп айта турган болсо. «Ар» же «ары» + байыркы барыш жөндөмө сүнүн мүчөсү «-кары//-гару», кыскарган варианты «-ка». 

Ал эми «арка» деген экинчи сөз биринчи сөзгө омоним сөз. «Тоо» деген маанини билдирет. Омоним сөздөрдү да ичинен классификациялап айта берсе, ар түрдүү мисалдар чыга берет. Ошондуктан «аркалык» деген сөздү ушул жерде токтотууга тийишпиз! 

Билдирүүнү түзөткөн: LIFE: 20 Май 2009 - 19:37

[Айзиля]

Туштуктун "кайсар, калаты" деген создорун ким кандай тушунот?