[Aizurok]

Кошунасы Токтобубу кемпирдин айтканы боюнча айылдын сыртына чейин барып издеп келди. Атасын тапай уйуно келсе Клара балдарын уктатып коюп кутуп олтурган экен. Рахман атасын жондон жон уйдон ушинтип кетпеш керек эле, буга Кларанын тийешеси бар деп ойлонуп ызаланып келген болчу. -Эмне болду , атамды таптынбы? ,деди демейдегиден жалтактай тура калды Клара. -Жок! Рахман орой жооп берди.-Мен сени менен суйлошойун дедим эле....-Менин сени менен суйлошо турган алым жок, чарчап келдим. Азыр жатып эс алып, эртенменен эрте туруп, жумушка барып, суранып келип атамды кайра издешим керек..... . Атама санам тынбай турат., сени менен суйлошмок тугул деген Рахмандын жанына Клара жойпуланып; Билип эле турам... .Атам дайынсыз жоголуп кетти. Клара уйдон кууп жиберди деп ойлоп атсан керек..... Мен аны уйдон кууган жокмун, бирок атан экообуз эки кун мурун каттуу урушуп кеткенбиз. Атан карыганда жон жашабай , баарыбызга жек корундуу болдуго. Тамак ичиниз деп тушку тамака чакырсам, тарелкадагы тамакты тогуп; ''Сен мага уу берип, олтургону жатасын'' ,-деди. Менин кыялымды билесин , жиним келип атанды урушканымды жашырбайм. Мен кантип эле ага уу берип олтургум келсин.ошентип айтсам , атан ''Эгерде мен олсом мобу эки кичинекей баланды корумо ала жаттам.! ,-деп кыйкырды деген Клара Рахманга кайнатасын жамандап калп айтып кирди. Рахман Кларанын атасы тууралуу айткан созуно ишенген жок. Кантип эле момун , адамдын конулун оорутпаган атам, анын устуно неберелерин жанынан артык корот , деп ойлонуп. Анан жаныда Таабылды карыяны какылдап жамандап аткан Кларага;

[Aizurok]

-Жетишет! Ушинтип айтып койсом эле Рахман мага ишенип калат деп айтып атасынбы! Атамдын антип айтышы мумкун эмес , ал тескерисинче ушул неберелерине , кудай бак, омур, ден-соолук берсин, балдарымдын жамандыгын корсото корбо деп , дайма эле биздин козубучо ак батасын берип журот.,-деди Рахман кыжыры келе. Сен эртеден бери атан менен чогу болбогондон кийин, анын кандай экенин билбейсин. Атан аябай куу, арамза . Ал сен келгенде мусапыр кейпин кийип, бир заматта байкуш болуп, озгоруп , тап-такыр башкача. Эгерде мен калп айтсам, мобу балдарымдан жакшылык кун корбой калайын,-деген Клара. Рахманды ишендириш учун калп карганып жиберди. -Антип айтпа, балдарды оозуна алып карганба! ,-деди Рахман. -Анан сен ишенбей жатпайсынбы , мага. Менда тажап буттум. Мен сонунмун, жакшымын, деп актанбайм. Бирок атан мени ошого жеткирип,' , Мен а тугул атандын бир кыялын сага айткан эмесмин..... деп Клара бышактап ыйлап жиберди. Эмне болгон кылыгын айткан жок элен? Рахман такып сурады; Аны айсам бары бир ишенбейсин. Атан дагы ошентип айткан. Рахманга айтсан ал сага ишенбейт, тескерисинче сени кагып, каяктагыны айтып атасын деп урушат деген.

[Aizurok]

Азыр айтсам сен мага ишенбей урушасын. Ошондуктан атанды жаман кором.! Жек кором! ,-деп балбалактап ыйлады Клара. Айтпайсынбы ыйлабай..... Сен мени урушасын, ишенбейсин, . Андан коро айтпай эле коеюн. Адегенде айтып корчу деген Рахмандын созуно Клара; Атан бир жолу, эртенменен уктап жатсам менин койнума кирип, мага жалынган. Экообуз журмалашып атып, анын карыса да карылуу колунан аран , бошонуп чыккам. Ал мени зордуктайын деп аракет жасаган. Экообуз ошондон эки уч кун мурун кыжылдашып, уруша кеткенбиз. Ошонун очун алайын дедиби, же атандын оюу бузулдубу, билбейм. Мен ошондо эле сага айтайын дегем. Бирок атан мага Рахманга айтсан ал сага ишенбейт деп айткан болчу. Кечинде атан жонундо сага айтып баштасам , сен ага чан жугузбай, соз тийгизбей, мени урушуп койгонсун. Ошондо сен мага баары бир ишенбей, тескерисинче мени куноолоп , мени урушаарынды билип, унчуккан эмесмин. Атандын кылыктарына жакшы эле чыдадым. Ал менин тошогумо киргенин, мага кол которгонун , уят создор менен сокконундорун жакшы эле котордум. Сен эки жакты бирдей карап, таразалабай, дайым мени куноолойсун. Атан да сенин, ошондойунду юилип алып, мага кылбаганы калган жок. Башкасын калса да, уулунун аялынын койнуна киргенин мен кантип кечирем да, кантип сыйлаймын , айтчы,-деги Клара козунун жашын колдото. Кларадан уккан созуно Рахман -ишенер ишенбесин билбей туруп калды; . Анан:; -Сен чын айтып атасынбы, же баягы коп калпындын юириби.? Жон эле атамды жаманатты кылгын келип атабы?,-деди.

[Aizurok]

-Калп айтсам кудай урсун! Жакшылык корбой калайын, озумдун куттуу, уйумдо олтурам го.... . Атан менин койнума киргени чын.... .-деди Клара дагын калп карганып жиберди. Кларанын карганганына Рахман эмнегедир ишене тушту. Мумкун, чын эле Клараны болбогон жерден, чырылдатып, аны куноолоп жургон-дур, атам да куноо болуп журбосун, -деп ойлоду. Рахмандын ойлоно калганын коргон Клара:; -Ишенбесен атандын озунон сура. Кларанын койнуна кирдиниз беле деп, озу айтып берсин,-деди. Сурабайм..... . Атаман кантип сурамак элем....Сура! Мен атандын куносун мойнуна койуп берем! ,-деп Рахмандын атасынан сурабасын билген Клара ишеничтуу суйлоп, эртн ишен-дирууго аракет жасап атты.......... Эртеси куну тушко чукул Таабылды карыя бажасы Сагынбек, балдызы Жамал болуп уйуно келишти. Бул учурда Рахман уйундо болчу. Ал тундо Клара айткан создорго ишенип, атасын суз, салкын кабыл алды. Таабылды карыя уулунун суз, салкын кабыл алганын ага айтпай кетип, калганыма таарынып атса керек деп ойлоп койду. Мурунку ту-ну Клара келини аны олушунча жамандап, Рахманды бузганын Таабылды карыя кайдан, билсин.

[Aizurok]

Таабылды менен кошо келишкен анын бажасы Сагынбек менен балдызы Жамал Кларадан зарканышып, ал бизди жактырбай, жаман кабыл алат го деп ойлоп атышкан. Эми Клара эле эмес Рахман да суз кабыл алганын корушо Таабылдынын ушундай кордук тартканына уулуда кунолу тура деген ойдо калышты. Кларага акыл насат айтып, Рахманга атанды келинчегин жакшы карасын деп тушундуролу деген ой менен келишкен. Рахман менен Клара эко бирдей Таабылдыны коордоп атышса керек, ал эми кантсе да атасы эмеспи уулуна чан жугузбай келинин гана кылык-жоруктарын айткан го деп ойлош-ту Сагынбек менен Жамал. Учурашып, аркы-беркини, ал жайды сурашкандан кийин эле Рахман.; Ата бизге эч нерсе айтпай, унчукпай Сагынбек тайжездемдин уйуно кетип калганыныз кандай! Мен сизди каякта журот, карыган кезде бир жерге барып олуп калдыбы деп сарсанаа боло тун ортосуна дейре , тала-тузду кыдырып, убаоа болуп издедим. Кетсениз айтып кетпейсизби! Бул жактан бизди деле тынчсызданып, издешет го деп ойлоп койсонуз боло! Карыган сайын козун карап, конул оруп кал-асын деген сайын, кылган ишиниз жаш баладай,. Антейин десем баарын эн сонун билип турасыз! Карысаныз да акылыныз менен карысаныз боло!,-деп одурандап бир тийди. Таабылды карыя уулунан мен-мындай соз угуп коргон эмес эле. Унун бийик чыгарып, атасына ойдо карап суйлобогон Рахманды Таабылды чын эле тун ортосуна чейин издеп, убара болгонго жанына батып кетсе керек деп ойлоп, уулунун мындай мамилесине таарынып, терикен жок. Унчукпай, куноолу адам-ча башын жерге салып;

[Aizurok]

Булардын уйуно барам го дебей эле , ойлонбой кетип калдым..... ,-де-ди актангандай; Ойлонуп иш кылбайсызбы ! Мына, Рахман сиз учун жумушка чыккан жок! ,-деп Клара да Рахмандын созуно кошумчалап, чанкылдады. Келин-уулу алмак-салмак Таабылды карыяны кагып силкип, урушуп атышканын коруп , Жамал алардын ортосуна тушо калды; Болдукылгыла балдар! Силерди тушунуп атам. Атанарды издеп убара болуптурсунар. Бирок, ал чочун башка жакка жоголуп кеткен жок . Барса биздин уйго баргандыр. Кайра аман эсен эле келдиго,-деди. Ушинтип бизди убара кылып, тынчыбызды албай, биротоло эле кетсе болмок! ,-деп кагынып силкинип суйлоду Клара. Демейде Кларанын мындай созун уканда атасына болуша, аялы менен урушуп кетчу Рахман азыр унчукпай , анын айтканы туура дегендей олтурду. Таабылды карыя да Рахманды юир нерсе дейт го деп ойлогон. Бирок, ал ою те-тири чыкты. Жанатан уулуна тарынбай, озун кунолу сезип олтурган Таабылды карыя , бул жерден Рахмандын озгорулуп калганын сезди. -Ошол кантип болсун! Карыган атанарды кор кылбай баксанар боло! Ушинтип, карып, жаш баладай урушуп турсанар силерге кары-ган адам эмес жаш балада чыдабайт. Бул жерге келгенибизге жарым саат гана убакыт

[Aizurok]

болду ушунчаубакыттын ичинде карыган атанар эмес мен да ушул чон уйдун ичинде батпай,кысылып кеттим-деди Жамал. Атам силерге болушунча ушактап, жамандапбарса керекда ээ… ал Рахман экообуздун ажырашып кетишибизди, мобу чычкандай экинебересин тируулой жетим болушун каалайт. Атабыздын кылык жоруктарын уксанарсилердин тобо чачынар тик турат деп чанкылдаган Кларанын созуно Таабалды карыя танкала эч нерсе тушунбой турду. Койгулачы, каяктагыны айтпай! Карыган адамдынэмне болгон кылык жоруктары болмок эле…-деп Жамал Кларанын созун жактырбаймурдун чуйруду. Сиз ошолкарыган адамдын кылык жоруктарын билбейсизда! –Клара Жамалды тикирейе карады. Менин эмне болгон кылык жоруктарым барэле? –деген Таабалды каряы созго аралашты. Билбей калдынызбы? ! Же азыр танып кетсем элдермага ишентет деп ойлоп атасызбы? –деди Клара чанкылдап Рахман унчукпай турду. Деги эмнени айтып атасын, ачык айтчыболуптур, деди Таабалды.

[Aizurok]

«Уялбагандан озун уял» дегендей мен сиздинкылыктарынызды айткандан уялып атам. Кечээ Рахманга айтсам ишенбей атып аранишендирдим. Азыр айтсам тигил жезде менен эже да ишенбейт да-деди Клара. Айтчы биз угуп королу, деп созго аралыштыЖамал. Булкайнатам мага бир жолу жинге тийип экообуз уруша кеткенбиз. Анан эки куноткондон кийин ал мага очошуп эртен менен уктап жатсам тошогумо жыланачтанып чечинипкирип асылып, мени зордуктайм деп аракет жасаган. Анан мен ушундай кайнатаны кантипсыйлап, жакшы кором, озунор калыс болгулачы! Ооба мен жакшымын деп айтпайм. Менинтилим узун. Бирок кайната менен келиндин ортосунда сый урматтан тышкары уят даболуш керек эмеспи, деген Клара бышактап ыйлап кирди. Келиненуккан жалган жалаага Таабалды карыянын куйбогон жери куп болуп кетти. Кантип ушул жалган жалааны мага жаап айтыпатасын! Кудайды карап калпты айтсан боло! Менден коркпосон да ак жерденкуйгузгондон Кудайдан корксон боло!- деген Таабалды карыя калчылдап актаныпкирди. Таабалдынын созун угуп отурушкандардын тобо чачтары тик тура экоонункимисине ишенээрин билбей турушту. Алжысанда жон алжыбай уулундун аялынын койнуна киргенинди Кудай кечирет деп ойлопатасынбы какбаш! Сага ушундай какбаш алжыган чал деген гана соз жарашат! Эгердежакшы болсон, балдарымдын чон атасы, коюунумда жаткан эримдин атасы деп мен дасыйлап ойдо карабайт болчумун! Мына менин кайнатамдын кылыгы! Сакалы орттонгурдесе, дагы калп айтып коет кыйраткансып! -деди Клара. Таабалды эмне дээринбилбей жашка муунган каргылдаган уну менен:

[Aizurok]

Каргыш тийсин сага! Мени ак жерден каралап,карыган кезде ушунчалык кордук коргозуп жалган жалааны жаап атасынбы! Сен даменин жашыма ке-келесин,! Сенинда балдарын турат! Кудай жеткирсин, башка эмне дейин,-деген Таабылдынын козунон жаш томолон-ду. -Мына кордунорбу! Бул какбаш баарыбызды каргап атып башыбызды жулуп , анан жалгыз коколой башы ушул жерде калат.! Буга соз суйлосом эле каргап шилеп, мобу чычкандай болгон неберелерин корумо кошо ала жатам дейт ,-деди Клара. -Таабылды карыянын жаны кашая эч соз суйлой албай Клараны карап. -Жолун болсун балам,- деди да сыртка чыгып кетти. -Кордунорбу, бул ушинтип каргайт. Куносун мойнуна койсом , чычалап , сыртка чыга качты! ,-деди Клара чанкылдап. Клара сен чын айтып атсынбы ' же жалган жалаа жаап атасынбы мен билбейм,. Бирок ошентседа карыган , улгайган адамдын му-нозу жаш баланыкындай болот, ата сиз , ата сиз жакшысыз, сиздики туура деп сыйласан ал сени жаман корбойт болчу деди Жамал. -Рахман сенин атана жасаган кайдыгер, суз мамилен туура эмес. Ал мин жаман болсо да, сени ушул жашоого алып келген сенин ата-энен. Ата-эне табылбайт дейт. Атандын конулун оорутпасан болмок. Каарыган атандын таянаар тоосу, карманар бутагы жалгыз гана сенсин. Ал эми кыздар башка бироонун уй булоосу. ''Чыкан кыз чийден тышкары'' дейт. Силердики туура эмес. Азыр атандын артынан бар да кечирим сурап, уйго эрчитип кел деди. Сагынбек Рахманды карап. Рахман унчукпай атасынын артынан чыкты. Эшиктен атасын издеп, таппай кайра уйго кирди.

[Aizurok]

-Атам сырта жок экен......деди. -Таарынып адатынча бир жакка тентип кеткендир! ,-деп чанкылдады Клаоа.-Жон олтурчу! Деги кандай кудай урган келинсин! Суйломойун, урушмайын, тура албайт экенсин?! Уят эмеспи, улгайган кайнатан менен биздин козубузчо урушкан! Сенин кайнатанды биз жаш кезинен бери билебиз. Сен айткан создорго ишенбейм деди ,-Жамал Кларага. -Ишенесинер да ишенбесенер да озунордун ишинер. Менин ордумда болсонор корот элем, силерди! ,-деген Клара зиргилдеп сыртка эшикти тарс, жаап чыгып кетти. -Атан каяка кетиши мумкун? Жакшылап короо-жайды карадынбы? ,-деп сурады жанатан созго аралашпай олтурган Сгынбек Рахманды карап. -Жакшы эле бут баарын бир сыйра карап чыктым.. Эч жерде корунбойт Рахман кайдыгер унчукту. -Кошуна колондордон сурап корсончу. Мумкун алар билишер,-деди Жамал. -Чынын айтсам , кошуна-колондордон да сурагандан зарканып, уялып калдым. Кечээ куну силердикине бизге айтпай кетип калганда да , алардан сураган элем. Эмида сурасам буларга эмне болгон дешет го,-деген Рахман кабагын чытый башын жерге салып олтурду. -Ушинтип отура бербей ордундан туруп, атанды изде. Биздагы уйубузго кун кечтей электе кетели. Силерди бир беткей элдештирип, койуп кетпесек,-санаам тынчыбайт деди Жамал. Азыр атам бул жердежокто суйлошуп алсамбы дегем… Эмне кылышты дагы билбей калдым. Уйдо Клара мененатам экоо тил табыша алышпай бири-бирин мага жамандашат. Кимисине ишенээримдидагы билбей калдым. Кетирип ийейин десем атам каяка барат? Клараны кетирейиндесем ал бул уйдон чыкпайт. Экоонун ортосунда эзилип, чайналып буттум, дедиРахман.

[Aizurok]

Балам катын табылат ата-эне табылбайт. Керекболсо бала да табылат деп коет. Мына апанардын козу оттуп кетти, сага энетабылдыбы? Атандын козу отсо да сага эч Ким ата болуп бербейт. Ошондуктан атандынкозунун тируусундо сыйлап, анын кадырына жетсен болмок. Озун деле жаш эмесин. Турмушкуруп коп нерсени коруп калдын дегендей. Атанды сыйлап конулун орутпа. Атандын эчкиникиндейэле жашы калды торунон кору жакын. Кийин окунуп каласын… деди Сагынбек. Рахман унчукпайСагынбек менен Жамалдын созун угуп отурду. Ал эми оозгу болмодо кичинекей уулунастында алып отурган Клара алардын ар бир созун тыншап атты. Рахмандын унчукпайолтургагына кыжыры келип озунон ОЗУ озгу болмого буулугуп атты. Кой мен сыртка чыгып атамды дагы бир сыйраиздеп келейинчи деп ордунан турду Рахман. Ошентсен… атандын ордуна мен болсом даошентип таарынып кетип калмакмын деген Жамал Рахманды карап. Сыртка атасын издегени чыккан Рахмандыкоргон Клара: Атанды издебей эле койбойсунбу! Ал эчжакка кетпейт! Тентип, тентип журуп уйго кайра эле кайтып келет. Атан тентипуйдон кетпей журду беле? Тентип кетип кайра ОЗУ эле келчу эмес беле!-деди. Былжырабачы! -деген Рахман Кларанын анданары созун укпай туруп уйдон чыгып кетти. Уйдун сырттын, коро жайды дагы бир сыйрааралап, карап чыгып, таппаган Рахман мусаапырдай болуп таягын таянып скамейкадаотурган атасын коруп, зээни кейий тушту. Озунун атасына жанараак жасаган салкынмамилесин эстеп озуно ОЗУ кыжыры келди. «Мен акмакмын…» деп кубуронуп да алды. Атасыбери жакты карабайбы деп анны тиктеп турду бирок атасы жерге башын салганкалыбынды былк этпей отура берди. Атамдын жанына барып анны ээрчитип, алып келип, кечирим сурайын, айбанчылык менденкетти, кантип сур жыландай болгон катынымдын созуно ишенип кирип кетти болдуэкен деп ойлогон Рахман ордунан козголуп Таабалды карыя отурган жакка бет алды.Озунун кылган кылыгына кыжыры келип, ойлонуп бараткан Рахман озун коздой каттууылдамдыкта келаткан машинаны байкабай калды. Машинанын ичиндеги жаш айдоочукызуу эле. Жолдон жай баракат отуп бараткан Рахманды козу ала чакмактанып коюупкетти. Машина куч менен койгон Рахман беш алты метрдей учуп барып жыгылды. Ордунаншак тура калган Рахман бир эки кадам таштады да эч учун жоготуп жыгылып калды.

[Aizurok]

КочондонРахманды машине коюуп кеткенин коргондор ызы чуу боло тушушту. Машине кыйч этекаттуу ун чыгара келип токтоду.Жолдун аркы ойузундо скамейкада отурган Таабылды карыя машина бироону коюп кеткенин билди, машина коюп кеткен адам озунун карачечекей уулу Рахман экенин билген жок. Рахмандын жанына эл-дер чогула баштады. Коюп кеткен машинанын айдоочусу сыртка атып чыгып, Рахмандын жанына чуркап жетип келип калды. Ангыча Рахмандын жанына келген кошуна колондор анын уйуно жоношту. Таабылды карыя ордунан туруп, ким болду экен, ким болсо да соо болбой калды окшойт деген кыязда авария болгон жерге келди. Топтошкон эл Таабылдыны астыга откорушту. Жерде оозу мурдунан , кулагынан кан агып , эс-учу жок , кыймылсыз былкылдабай жаткан уулун коргон Таабылды карыя бакырып, чоголой олтура калып, Рахманды кучактады. Ангыча уйдон Клара,Сагынбек ,Жамал чыга калышты. Рахмандын машина коюп кеткенин билгенде бардыгы ызы-чуу болуп калышты. Айылдын догдурларын чакыртышып, Рахман уйго киргизишти. Рахманды текшеришкен догдурлар тез аранын ичинде райборбордогу ооруканага алып барыш керектигин айтышты . Таабылды карыя уулунун машине коюп кеткенине озун кунолоп, бощдоп ыйлап атты. Уйго чогулган элди козуно илбей Клара да кайнатасын каргап-шилеп кирди.

[Aizurok]

-Ушунун баарына сен кунолуусун, какбаш! Баарыбыздын башыбызды жутуп туруп, анан какбаш болуп,озун жалгыз калып олосун го! Сен уйдон таарынып, тентип чыгып кетпегенинде Рахман сыртка чыгатбеле, бир кудай билмек.! Сени издеп артындан чыгам деп , ушундай кырсыкка кабылды. Рахман олсо омур бою сени каргап отом! Аялындын башын жуттун! Эми жалгыз баландын башын жутайын деп атасынбы! ,-деди Клаоа чанкылдап, ыйлап да , урушуп да атты. Аны коргондор ''кой-ай' ' деп тыйып атышты. Бирок долуланып алган Клара эч кимге ээ жаа бербей ажылдап атты. Келининин уу тилине кайл боло, Таабылды карыя уулунун жанында мунгуроп турду. Айыл жеринде оору-кананын машинеси жок болгондуктан тааныштарынын унаасын айдатышып , Рахмандын жолдоштору келе калышты. Машинага эс-учу жок жаткан Рахманды жаткырышып, Клара анын жанына катарлаш олтурду. Машинадагы уулуна жуткунуп, анын бетинен ооп кеюн деген Таабылдыны Клара кокуроко туртуп. Каяка барасын ?! Рахманды ооруканага мен жеткиргени бара жатпаймынбы! Сен уйду, балдарды, короо-жайды карап олтуруп тур! Кылгылыкты кылып, кыл жип менен бууп коюп, анан билмексен болуп чыга калбай!,-деди. -Уулу менен учурашып алсын, атасын кое берчи! ,-деген кошуналары Клаоанын бул кылыгын туура эмес корушуп, Таабылды карыяга болуша кетишти. -Уулун оппой эле койсун! Олбосо уулун дагы корот! ,-деп Клара машинанын эшигин тарс жаап алды. Келининин мындай кылыгына бы-шып буткон Таабылды карыя анын созуно конул болуп, маани бербей эле уулунун аманчылыгын тилеп, козунун жашын куйултуп турду.'' Мен куруюн! Кудай мени эмне учун ушундай шордуу кылып жаратты болду экен....'' ,-деген Таабылды машина журуп, узап, карааны корунбой калганга чейин кочодо карап турду. -Болду жезде , кайрат кылып, озунузду колго алыныз. Андан коро уулунуздун аманчылыгын кудайдан тилейли. Булда болсо кырсык. Булда болсо тагдыр. Кудай мандайыбызга эмнени жазса, тагдырдын ошол жазымышын корот.

[Aizurok]

Турбайбызбы. Андан эчжака качып кутула албайт экенбиз деген Сагынбек бажасы менен Жамал балдызы Таабалдыга кайрат айтышып уйго ээрчитип киришти. Баардыгы тен Рахман аман эсен болсо экен урпойушо баймаза болуп отурушту. Кудай каарыган кезде мени ушинтип азапка салып, балдарымдын жамандыгын коргозбой алып кетсе экен деп канырыгы тутоп оор ушкуруно козунун кычыгына толгон жазты аарчыды, Таабалды карыя. Рахманды райборбордогу больницага алып барышып, реанимация болумуно киргизишти. Догдурлар бир сыйра текшерип корушуп алгачкы жардамды коргозгондо эле Рахман козун ачты. Ал минтип козун ачканы менен абалы оор эле. Аны менен кошо келген Клара, Рахманды карап райборбордун ооруканасында калды. Уулу ооруканага кеткенден кийин Таабалды карыя кайгырып, санааркап отуруп Озун жаман сезе баштады. Дене бою салмактанып ооруп, турса башы айланып, козу карангылап шалдырап атты. Анын мындай акыбалын байкаган бажасы Сагынбек менен балдызы Жамал Таабалды карыяга каралашып оздорунун уйуно кетишкен жок. Рахмандын аман эсен кайтып келишин кудайдан тилешип, Эми Бул жактан атасы санаага алдырып каттуу ооруп нары карап кетпесе экен деп чоочулап жатышты. Жамал жездеси Таабалдыга ысык чайдан берип,

[Aizurok]

Жылуулап тошоко жаткырып карап жааты. Таабалдынын ахывалы уламдан начарлай берди. Арадан эки кун откондон кийин рай борборго барып Рахмандын ахывалын сураганга киши болбой жатты. Ушунча убакыттын ичинде Таабалды карыянын санаадан ону асып кетти. Кудайдан баласынын жамандыгын коргозбой Озун эле алып кеттишин суранып жатты. Уч кундон кийин кана Кларанын торкуну Рахманды машина коюп кеткенин угушуп, рай борборго барып Рахмандын ал- ахывалын билип келишти. Алардын айтымы боюнча Рахманды ахывалы жакшы болуп, реанимациядан палатага которушкан. А тугул озу ары бери басып калган. Клара 2-3 кундо айылга келеерин айтышты. Рахмандын ден - соолугу онолгонун угуп, Таабалды карыянын дагы ал-ахывалы оноло баштады. Уулу ооругандан бери Таабалды карыя тамака табити тартпай оозуна чайдан башка наар алган эмес эле. Ушунча убакыттын ичинде Таабалды карыя арыктап, жудой туштуАнын тез эле карый тушкону баарын билинип турду. Качан кана уулунун сакайып баштагын угуп анча мынча тамак иче баштады. Анча мынча убакыт отуп Рахмандын ден-соолугу онолгонгондугунан, Клара уйуно кайтып келди. Таабалды карыя дагы тошоктон башын Жаны которгон, уй жайды Караганда эмес. Уйдо Сагынбек менен Жамал экоо малдарын короо жайын карап, Рахмандын кичине балдарына тамак берип жатышкан. Таабалды карыянын ооруп калганын, Рахмандын кырсыктап калганын коруп билип басып кетише албай каралашып калгандары ошол эле.

[Aizurok]

Клара уйго келип, озунон озу кагынып-силкинип, зерпилдеп ''урушарга жоо, урунарга тоо таппай'' атты. Ооруканада жатканда Таабылды Таабылды кайнатасынын ооруп калганын угуп, ичинен мен уйго барганча олуп калса экен деп тиленип аткан эле. Клара келген кезде Таабылды-нын абалы онолуп баш которуп калган. Келинин коргон Таабылды уулунун ал ахыбалын сурай баштады, аны коруп ит атайы тутулган Клаоа он жооп бербей. -Рахман жакшы эле,!!! Олсо алып келмекпиз да.... Дайарданып атынар беле! ,-деди. Келининен мындай созду даалай уккан Таабылды кагуу жеп, унчукпай олтуруп калды. Экоонун созун уккан Жамал: -Жон сурап аткандан кийин кайнатана жон эле жооп берип койбойсунбу. -Кептин баары сенде...... Ушул бечарадай болгон кайны-атанды козунун тируусундо сыйлап, батасын алып алалбайсынбы, -деди, жактрбай. -Мен Рахман менен ооруканада жатканда бул абышка бизди болушунча жамандап, даттанса керек го. Керек болсо ушул чал учун Рахманды машина коюп кетти. Болбосо. Рахман кырсык-тайт беле..... . Силер антип кайнатама болушпай эле койгула. Эгерде боорунар ооруп, жанынар ачып, жан тартып атсанар, анда озунор менен кошо ала кеткиле. Ансыз деле ушуга чейин кайнатамдын азабын жакшы эле тартып келдим. Кайнатамдын азабынан Рахман экообуз далай урушуп, а тугул ажырашканга чейин бардык. Мына, торт тарабы кыбыла, кайда барса ошол жакка барсын. Ага менин башымда оору-байт! ,-деди Клара чакчандап , Жамалды карап. -Сен кызык келин экенсин! Эмне кайнатанды уйдон чыгып кет деп, ачык эле кууп атасынбы?! ,-деди жаны кашайган Жамал.

[Aizurok]

-Ооба, ачык эле айтып кайнатамды уйдон кууйм! Силер мага эмне кыла аласынар?! Силердин колунардан эмне келет! Алып кеткиле озунор менен кошо бул абышканы! Мен аны коройун деген козум жок. Ошонун азабынан Рахманды машина коюп кетти, деди Клара.Таабылды карыя келини менен балдызынын созун угуп, унчукпай олтурду. Анан: Клара менден кутула албай атасынбы! ?,-деп сурады. Чын эле кутула албай жатам! Каалаган жагынарга кете бергиле.! Рахмандын аман эсен экенин билдинер! Эми санаанар деле тынчып калгандыр деди. -Каяка барам? Айтчы? Бара турган жерим болсо, силердин жанынарда бир минот турбайт болчумун. -Балдызыныз Жамал эже озум менен кошо ала кетем деп атпайбы! -Озумдун уйум, балам туруп, бажамдын уйуно баш калкалап барганым туура эмес да .....,-деп андан ары да суйлойун деп келетканда Клара ажылдап урушуп, кайнатасын суйлотпой койду. Жамал болсо жездесине жаны ачып. -Таабылды жезде , биз менен эле кете беринизчи деди эле. Таабылды анын созуно ынанбай койду. Ушул жашоого нааразы болуп, тагдырына наалат айта , канырыгы тутой сыртка монгуроп чыгып кетти. Олгусу келип мал короого кирди да, музоону аркандаган арканды алып, сыйртмак кылып мойнуна салды. Уйдо олтурушкан Сагынбек менен Жамал Таабылдынын абалын коруп кейишип , сыртка чыгышты. Короодо Таабылдыны издеше, аны, макулдатышып оздору менен кошо ала кетели деп кондуролу дешти.

[Aizurok]

Таабылдыны эч жерден таба алышпай , мал сарайга баш баккан Жамал бакырып кое берди. Мал сарайдын тор жагында асылып турган Таабылдыга чуркап жетип, мойнудагы сыйртмакты жулуп ала салды. Таабылды карыянын дем алган , албаганы белгисиз, денеси кыймылсыз эле..... Мал короодон каттуу чыкан кыйкырыкты укан Сагынбек , ошол тарапты коздой чуркады. Короонун тор жагында Жамал тизелеп олтуруп алып, жерде суналып жаткан Таабылдыны жаака чапкылап , аны эсине келтируунун, амалын жасап аткан эле. Короого кирип келген Сагынбекти коруп', -Бул жездем мойнуна жип байлап, асынып калган экен, жерге тушурум. Эми аары карап кетпесе эле. ....деп безилдеп жиберди Жамал. Сагынбек Таабылды бажасынын жанына жетип келип, анын тамырын колу менен басып коруп. -Таамыры согуп атат..... . Жездеме аба жетпей муунганга эсин жоготуп койсо керек, уйго которуп киргизип' эс алдыралы,-деди да Таабылдыны которуп жоноду. Клара уйдон балдарына тамак берип, жаны эле урушкан Жамалдын созун эстеп озунон-озу кыжыры келип олтурган. Таабылды карыядан кантип кутулуштун амалын издеп, кандай жол менен болсо да Рахман ооруканадан чыкканча , кайнатасын жоготуп койсом деп ойлоп аткан. Кайнатасын бажасы Сагынбектер оздору менен кошо ала кеткени дурус болмок. Анпесе, Рахман ооруканадан чыгып келгенде уйдо атасы ок экенин билип, дагы издеп сары санаа болот, ал эми Сагынбек бажасынын уйунон кеткенин билсе санасы тынч болот деп ойлоду Клара. Ал ушуларды ойлоп атканда , сыртан Сагынбек Таабылдыны которуп кирип келип калды. Анын артынан Жамал да кирди. Ал шашкалактай. -Кайнатана калындап тошок сала койчу!,-деди. Клара аларды коруп, чындап коркуп кетти. Кокус кайнатасы бир нерсе олуп, ары карап кетсе буга Клара куноолуу болоору бештен белгилуу эле. Шашкалактай тошок салган Клара:

[Aizurok]

-Эмне болуп кетти?,-деп сурап жиберди. -Эмне болсун... . Кайнатанды ушуга жеткирдинго. ... . Анын башын жутуп, акыры эс аласынбы дейм.... . Сени менен урушуп, сага таарынып кетип, кородогу жипке асынып алыптыр.... .деген Жамал Клараны жек коро карады. Анан; -Тез муздак суу алып келе калчы! Бетине чачып эс алдыралы! -деп кошумчалап , буюра суйлоду. Озун куноолу сезген Клара ордунан атып туруп, муздак сууну чойчокко куюп которуп келе калды. Жамал менен Сагынбек бири Таабылдынын башын жолоп , бири бетин муздак суудан серпип жиберди. Муздак сууга ичиркенген Таабылды козун жулжуйто ачты. Анын эс ала тушконун коргон Жамал кудайга ыраазы боло, кубуронуп жиберди. Сагынбек да .', Жезде бизди аябай коркутунузго. .... Кере-кере дем алынызчы..... деди. Эки жагын караган Таабылды жотолуп, ордунан кыймылга келди. Аны тикирейе мандайында тиктеп турган келинин коруп, оор ушкурун-ду.Мына жакшы эле болуп калды ! Эмнеге асылып олом деп атат, тушунбойм! Уйдон кет деген созго да ушунча кейийби. Бара турган жери жок болсо бир-жон, ,-деп чанкылдап суйлоп турду Клара. Таабылдыны эс алдырып жатышкан Сагынбек менен Жамал экоо тен Кларанын чанкылдаган создорун жактырышкан жок. Клара унчукпай калабы деп оздору унчугушпады. Бирок Клара унчукпай калардын ордуна , ого бетер кучоп кирди. -Калп эле анкорлонуп, озун байкуш коргозгусу келип атканын кара! Олгусу келген адам анпейт эле,элди коркутпай олот! Эмне кайнатамдын олом дегенине ишенип алдынарбы. Анын мындай ''кон-цертерин' ' мен далай жолу коргом. Ошондуктан, мен олом десе эле ишене бербейм. Эгерде аны олуп калат го деп кумон санасанар, озунор менен кошо ала ккткиле!-деди .

[Aizurok]

Жамал Клаоанын созуно кыжыры келип.', Деги сенкандай келинсин,! Суйлоп, урушпайын тура албайсынбы? Жанатан бери жон койсо кагынып силкинип, урушуп, суйлонуп эле атасын. Бул уйдо сени менен чогуу жашамак тугул бир мунот дагы чыдап турууга мумкун эмес экен. Озундун ауран таза эмес , та-залатышын керек. Сени бийлеп алган жин, шайтандардан арылтмайын- ча ушинте бересин . Бир куну Рахман атасын эрчитип , сенин ушундай кылык жоруктарына чыдабай басып кеткенде, эрдинди тиштеп кала бербесен болду,-деди. Силердин айтаарынар элк ушул да! Кайнатам менен Рахманды мага карышы тукуруп, биздин уй булоону болуп жарган га гана жарайсынар! Ошондо силердин табанар канат! Рахман менден жакшы катын алам деп ойлобой эле койсун,! Менден жакшына ал таба албайт!,-деди Клара. Ага акыл айтып , жеткире албасын билген Жамал.