[Aizurok]

-Сага корогон кайран соз . Кийин ушул кылыктарындын азабын тартып калбасан болду. Омур бою ушинтип , сулкулдоп,, жаш бойдон отуп кетем деп ойлоп атсан керек. Сенда карыйсын, сен да ушул кайнатандын, кейпин кийесин. Азыр кайнатанды кандай кор тутсан, кийин озунда ушундай кор болосун. Келме кезек бар экенин унутпа. Кудай баарын билип, угуп турат,-деди. -Мен бул уйдо силердин жеменерди угуп, жашай албайм! Качан кайнатам жок болуп, бул уйдон кетет, мен ошондо гана келем, деген Клара жини келе торкунуно кетем деп , балдарын кийинтип, даярдана баштады. Анын бул кылыгын жамал. Кайнатан минтип ооруп, Рахман тигинтип кырсыктап , баштарына иш тушуп аткан кезде, торкунуно кетип каласынбы. Рахман ооруканадан чыкса аны оор жумуш сатпай, караш керек болот. Кой балам ачууга алдырбай куйоон менен кайнатана сен керек болуп турган кезде кетип калба, деп акыл насатын айты. Жамал. Бирок Клара торкунумо кетем деп ээлигип алган.; Мен жок экоо жашап корушсун. Ошондо гана алвр кыйналышып, менин кадырымды билишет,- деди да эч кимдин созун укпай балдарын эрчитип чон жолго чыгып, ары-бери откон машиналарды токтотуп кетип калды. Клара кетип баратканда Жамал.

[Aizurok]

Кийин ушул кылыгына окунуп калба . Жакшылап ойлонсончу. Буларды минтип таштап кетпесенчи, -деген сыяктуу создорду айтып, аны кетирбоого аракет жасады . Бирок Клара.; Жок мен эч качан окунбойм! Тескерисинче бул жерде калып, буларды баксам ошондо окунуп калышым мумкун. ,-деп басып кетти.... Клара кайнатасына очошуп балдарын алып.,торкунуно кетип калды . Кызынын балдарын ээрчитип келип калган кызын ата-энеси, туура корушкон жок. А тугул энеси Кларага. Жаманбы жакшыбы барган жеринден келбе. Озун суйуп тийгенсин Рахманга . Сени эч ким зордоп уйлонткон эмес. Ошол жерден агар-когор деп дайым эле айтабызго. Сен аларга керек болуп турган кезде басып кетсен. Рахман бул кылыгынды эч качан кечирбейт. А тугул сени менен жырашып, башка катын алып албаса болду. Ушунунду чен деги качан койосун....деп урушуп кирди Бирок, Клара бышактап ыйлап , кайнатасын жамандап. Таабылды карыя тууралуу Рахманга айткан , алиги, калп создорун , торкундорунода айты. Кларанын созун уккан энеси, ага ишенер-ишенбесин билбейм; Койчу ботом , кантип эле кайнатан сенин койнуна кире калсын. Уят эмеспи.... Таабылды кудаа оор басырыктуу, бир суйлогон адамдай корунду эле. Сен калп айтып аткан жоксунбу, кызым-деди

[Aizurok]

Мен эмнеге калп айтмак элем, . Анын ушундай кылыгынан тажадым . Ага Рахманда тан калып, бир чети ишенбей , акыры атасынын айынан кырсыкка кабылып олтурбайбы. , минтип. Мен жок Рахман экоо жашап корушсун. Кыйналганда менин баркымды билишет ,-деди Клара . Торкундору аны уйуно кетсенчи деп айтышып , ч кимиси кондуро алышпай койду,. Клаоа аларга; Коркпой эле койгула. Рахман мени менен ажырашат деп ойлоп атасынарбы . Мен оной-олтон, жон эле ажыраша койбойм. Рахман мени , балдарын таштап, ажыраша албайт,- ишеничтуу суйлоду...... Клара торкунуно кетип калгандан кийин Таабылды карыяны жалгыз таштабай бажасы Сагынбек менен балдызы Жамал багып, карап атышты. Кун алыс райборборго Сагынбектин балдары Рахманга оору-канага ысык тамак жеткирип барышып. , анын ал акыбалын билип атышты. Рахман ооруканада жатып , сарсана болбосун дешип . Кларанын балдарын алып, торкунуно кетип калганын айтышкан жок. . Кунуго эле Рахман Клара озу тамак жеткирип келип калабы деп, кутсо ал жок болуп калып атты. Акыры бир кун Сагынбектин келген баласынан; Клаоа эмне учун келбей атат? Балдар ооруп калбадыбы же атам ооруп атабы? ,-деп сурады. Рахманга Клара жонундо ооз ачпа деп эскертишкен, уйдогулордун созу боюнча ага билбей дегенден болок соз айтпады. -Эртен биздин уйго барып калсан , Клара убакыт таап , мага бир жолу келип кетсинчи айтып кой. Анпесе мен кийинки жумада оорука-надан чыгып калам го кудай буйруса,-деди Рахман.Айылга келген Сагынбектин баласы Таабылдыга Рахмандын айттырып ийген аманатын айтты. -Ооруканадан чыгып уйго келмейинче Рахманга Клаоанын тор-кунуно балдарын алып кетип калганын айтпа. Анпесе оорканада беймаза болуп , ончулуктуу дарылана албай калат. Уйго келсе озу корот, билет,-деди Таабылды.

[Aizurok]

Эртеси Рахманга барган болосу.Клара атанар ооруп, ошону карап , багып, бир чети да балдардан да чыга албай , келбей атат. Эми озун чыгып барсан , биротоло эле жолугасын, деп калп айтып, жашырып койду. Рахман да анын айтканы-на ишенип калды. .......Арадан убакыт отуп' Рахмандын ден соолугу онолуп , сакайып ооруканадан уйуно чыгып келди. Уйго келип Клараны жок экенин коруп, кыжыры келип , мен аны менен биротоло ажырашам деп калды. Рахман ооруканадан чыккандан кийин Сагынбек менен Жамал оз уйлоруно кетууго кам урушуп,. Жамал кетээринде Рахманга карап. -Рахман, сен менин бир тууган уялаш эжем Батманын жалгыз уулусун. Мен сени оз балдарымдан кем корбойм. Сага кантип жамандык кылат элем Кетээримде сага айта турган кенешим, карыган атандын козу тируусундо батанды алып , жакшы кара. Атан ары карап кетсе , сага эч ким атандай ата болуп бере албайт. Катын табылат, балада табылат.. Ал эми бир тууганды, ата-энени эч жерден тапайсын. Мына энендин козу отуп кетти. Сага анын ордуна ким эне болуп берди? Биринчи катынынды кетирип, ажырашып, экинчиси табылды. Андан ажырашсан ,учунчусу, тортунчусу деле табылат. Мен сени коп катын ал деген жерим жок. Болгону атанды козу тируусундо жакшы карап, барктап, конулун чогорбо. Дагы айта турган кенешим , мени жаман корбо , тиги Клара менен жарашпай , ушул бойунча эле ажырашып кетсенчи. Аны менен бактылуу болуп, жашай албашына козум жетти. Ал катын сени бактылуу кыла албайт . Таабылды жездемди биздин козубузчо , ушунчалык кор кармады. Бизден уялып тартынып койгонда жок. А биз жокто андан бетер кордоосо керек. Сага айтарым ушул. Озун да жакшылап , ойлонуп таразалап, кор деди. Тайежесинин созун уккан Рахман да Клара менен ажырашам деп жургон планын бир сыйра айтп отту. Ошентип Сагынбек менен Жамал оз уйлоруно жол тартышты.

[Aizurok]

Рахман ооруканада жатып , шаардагы Зенепке иштин чоо жайын айтып , тушундуруп, телефон чалган эле . Зейнеп менен суйлошкон Рахман ага качан бараарын айткан эмес . Уйго келенде Кларанын кетип калганын коруп. Зейнепке дагы телефон члып, жакын аоад шаарга барып каларын кабарлайын деп чечти . Сагынбек менен Жамалды узатышкандан кийин Таабылды карыя уулуна; Эми эмне кылайн деген оюн бар? - деп сурады.Билбейм. .... . Чынын айтсам Кларадан менин конулум абдан калды . Анын артынан барып , элдешип кайра алып келейин деген оюм жок. Бир чети озунун ушинтип кетип калганы да жакшы болду. Мумкун ошо боюнча экообуз биротоло ажырашып кетебизби... . деди Рахман. -Балам, мен сага Кларанын баягы айткан созу жалган болчу деп айтайын дегем. Кудай акы, кудай коруп турат. Кантип эле мен ошол келиндин , койнуна кирейин. Мен анда ата болбой эле акмак болмокмун да.Азырынча алжый элекмин. , акыл-эсим ордунда , андай акмакчылык ишке барбайм. Клара мени коройун деген козу жок, жек корот. Ошондуктан мени ак жерден куйгузуп , жаманатты кылып атпайбы. Сен анын созуно ишенбе, анда эле мени апандын арбагы уруп кетпейби,-деди Таабылды карыя карганып жиберди. Мен Кларанын айткан созуно ишенбейм , ата. Кабатыр болбой эле коюнуз . Эми анын ким экенин жакшы билебизда баарыбыз. Ортодогу эле балдарымды аяйм. Болбосо , аны бул уйго жакын жолотпойт болчумун. -деди Рахман. -Клара озу келет болуш керек, сенин ооруканадан чыканынды укса, Таабылды карыя кабатырлана суйлоду. Менда ошону ойлоп атам. Ошондуктан бул уйду, малдарды тез аранын ичинде сатып, шаарга кочуп кетиш керек. Шаарга биротоло кочуп кетип атканда Кларага барып, ага акча-тыйындан берип койуш керек. Ошондо гана ал мага эч нерсе кыла албайт. Болбосо мени бучкактап эч жакка чыгарбай , ажырашпайм деп атпайбы,-деди Рахман.

[Aizurok]

...... Арадан анча мынча убакыт откондо Рахман ''уй сатылат'' деп дарбазасына чоон кылып жазып илип койду. Анан ар бир жуманын бейшемби синде боло турган мал базарга , малдарын алып чыгып, чекесинен сата баштады. Ал эми Клара Рахман озу келет деп кууп журду. Мага келбесе да балдары учун келет деп ойлоду. Ошондо баягы адатынча балдарын ортого салып, сагынып калган Рахманга коргозбой коркутуп атып, кайра жарашып алабыз деп ойлоду. Клаоанын ата энеси уйуно кет деп айтып атышып акыры жадашты. Бир куну Клара кочонун боюнда турса, кошуна аял келип: Сен быякта жургондо тигил жакта эрин, уйунду, малдарынды сатып атыптырго. Аны юилбейсинби ? -деди . Клара уккан кулагына ишенбей , эмне кылышын билбей далдырап туруп калды. Сиз аны кайдан билдиниз ?,-деп сурады Клара. Кечээ силердин айлынарга баргам. Кайнатан менен Рахман мал базарда уй, кой, жылкы сатып атканын кордум. Уйунордун сыртына ''уй сатылат'' деп жазып койушуптур, -деди. -Мен билген эмесмин, Бул жака ошол кайнатам менен батышпай ага таарынып кетип калгам. Ырас айтып койбодунбу, эми мен аларга уй сатканды коргозом, деп кекенип алды Клара.Анан дароо эле уйуно кирип, эки баласын шыпылдап кийинте баштады. Кызынын озунон-озу ыйлап, кетууго кам уруп атканын коргон энеси. -Сага эмне болду? -деп сурады эч нерсени тушунбой. -Эч нерсе болгон жок!!! -Анда эмне ''жылкы тепей, жылан чакпай'' , кетуго кам уурп жатасын, деди энеси чебелектей. Силерге менин жашоом кызыктырбайт! Мени тигил жакта кайнатам кандай кордоп, уят создор менен согуп, а тугул зордуктайм деп койнума чейин кирип атат. А силер эч нерсе менен ишинер жок,! Мен ушинтип журуп, бир куну муунуп же дары ичип олуп калам, ошондо гана силер бармагынарды тиштеп окуносунор! ,-деди булкулдаган Клара. -Эми эмне кыл дегени турасын! Каарыган кезде бизди сен куурат-тын-го , Куйон менен жон жашабай , ажырашам дейсин, кайнатанды жамандайсын, одом дейсин,-деген энеси наалып кирди. Кайнатам менен Рахман айылдагы уйду, малдарын сатып атышыптыр, Алар менин бул жакта жургонумдон пайдаланышып, мага билгизбей куйруктарын туйуп, мени балдарым менен талаага калтырып качып кетели деген ойлору бар экен , деген Клара коншу аялдан уккан созду энесине айтып, бышактап жиберди. -Рахман менен кудаанын бул эмне кылгандары. ....деп энеси Клараны сооротуп. -Токто мен сени менен кошо барам! Таабылды куданы аяп , сени урушуп атса .....буларды карасан! Талаада жаткан кыз бар бекен,- деп энесида доолуланып , кошо кийинип . Клараны балдары менен эрчитип, Рахмандын айлына жоноду.

[Aizurok]

Рахман менен Таабылды уйундогу малдардын тенинен кобун сатып салышкан. ''Уй сатылат'' деген жазууну окушкандар дагы сурап келе башташкан эле. Атугул Ийманалы деген алынып жутунуп уйлонгон уулуна Рахмандын тамын сатып алып берсенби деп суйлошуп, баасын бычканга да улгурушкон. Кечке жуук Рахман менен Таабылды карыя чай устундо суйлошуп олтурушканда сырттан Клара энесин эрчитип , балдарын жетелеп , кирип келди. Кларанын энеси кеп созго келбей эле ажылдап койо берди. Мобу кичинекей эки бала турганда бул уйду эч качан сата албайсынар! Чыдай албасанар жолунар ачык, торт тарабынар кыбыла, кызымды жайына койгула! ,-деди мисирейген энеси кызына боолуша куйо баласы менен кудаасын урушуп. Таабылды карыянын жаны кашайып кетти корунот. Биз кантип эле Кларага жамандык жасайлы -деди калтыраган уну менен. Жамандык жасаганынар ушулда, . Аны эки баласын торкунуно кетирип ийип, бул жакта билмексен боло уйунорду, малынарды сатып атасынар! Ушунунар уят эмеспи ! Силердин оюнар таза болсо, ушинтип уй сатмак беленер: ,-деди Кларанын энеси анкылдап.

[Aizurok]

Эми уйду сатабыз деп эч ойлобогула! Бул уйдо менин да, мобу эки баланын да акысы бар. Мен силер менен сотошсом да уйду саттырбайм. Кыйын болсонор эки балам менен чыгарып коргуло,,-деди Клара. -Болоор иш болду, боесу канды дешендей, Клара экобуздун жашообуз эчак эле болбой калган. Эгерде уйду саттырбайм десе мейли, биз уйдон кийимдерибизди алып чыгып кетебиз. Анпесе, экоо-буз бири бирибизди бактылуу кыла алган жокпуз. Эми ар кимибиз оз жолубузду , жашообузду королу,-деди Рахман бир топтон кийин ушкуруно. Эмне Клараны балдары менен жалгыз таштап кетейин деп атасынбы? Сен жашабай, узабай кал! Жапжаш кызымды алып, анын бактысына балта чаап! Алжыган атандын созун суйлоп, уй булон менен ажырашканы турасын! Атан олмойунчо бактылуу болом деп ойлобо! ,-деп Клаоанын энеси Рахманды каргап кирди. Уй-дун ичиндегилер бирин-бири кунолошуп, бир чечимге келе албай койушту. Акырында Таабылды. Рахман менен Кларанын жашоосуна мен эле тоскоол болуп атсам, анда кетейин ,-деди жанатан ажылдап аткан Кларанын энесин карап. Кетсениз эчак эле кетмексиз! Кетем деп коюп, эки кунго жетпей уйго келип атпайсызбы! Же мен калп айтып атамбы!,-деди чанкылдаган Клара. Жаагынды басчы, атам карыганда кайда бармак эле! Мен турганда эч жакка кетпейт, деди Рахман ызырына. Эгер менсиз экоонор жашап кетеринерге козунор жетсе анда айткыла.Мен шаардагы ''карылар уйуно'' деле кетем. Ал жер жакшы деп уктум. Мага окшогон карылар коп экен. Ошолор коргонду мен деле коруп, ажал келип алып кетмейин журо берем,-деди, Таабылды карыя айласы тугоно. Ата, ал жактагы карылар жыргаганынан ошол жакка барышат бекен. Ал жерде жыргаган жашоо жок. Сиз уйдо жок болсонуз эле Клара экобуздун ортобузга чон жара тушкон. Ал жараканы бириктирууго болбой калган,-деди Рахман.

[Aizurok]

Сен а дегенде атанды жок кылып, уй-булоон менен жашап корбойсунбу. Ошондо гана жашоо болобу болбойбу анан айт. Билбей туруп эле жашообуз болбойт дей бересинби.! ,-деди Клара чанкылдап. Мен сенден баш тартышым мумкун, бирок атамдан баш тартпайм.эч качан -деп кесе айты Рахман. Жашоонор болбосо , анда эмнеге жашап журосунор, ажырашып, ар биринер оз турмушунарды корбойсунорбу, деди Клаоанын энеси ортого тушуп. Ортодо бир топко жымжыртык боло тушту.Мейли анда ажырашса ажырашалы,. Бирок, мобул , сенин алжыган какбаш атан уй-булообузду бузуп атканын унутпа,-деди оор ушукрунгон Клара. Анда соз бутту,..... . Уйду, сатылбай калган малды, мулкту сага , могу эки кичинекей балага калтырам да атамды, кийим кечелеримди алып, уйдон чыгып кетем. Балдарыма ай сайын колумдан келишинче, акча салып, анда санда озум келип турам. Эгерде турмушка чыгам десен уруксат бердим. Сенда оз бактынды табышын керек! Менда оз бактымды коройун деди Рахман. Кларага Рахмандын айткан созу каттуу тийди.Мени менен ажыраша албай аран эле турасын..... Суранам сенден , озубузчо эле жашап королучу. .... Ортобузда эки бала турат го.... Мен эки баланы сен жок кантип тарбиялайм? Сен мени деле тушунсон болмок. Атанды эле ойлоп, анын созун суйлойсун. Эмне учун ошол атандай мобул , кичинекей, чычкандай эки баланды ойлобойсун. Атандын осоору калган жок, олоору калды . А мобу эки баланын убалы кимге? Атана айтып, тушундуруп чарчадым. Ал озумчул, озун гана ойлогон киши. Эгер неберелерин тируулой жетим болсун десе, биздин жашообузга жолто болбой жоголмок. Мен сени менен олуп эле ажырашпасам. ... эч качан ажырашпайм. .... деп шолоктоп ыйлап кирди Клара Рахманды карап.

[Aizurok]

Эгерде мени менен ынтымактуу , бактылуу жашайм деген оюун болсо биринчи кезекте атамды, сыйла деп дайым айтчумун. Азыр да айтам. Мен жакшы эле аоакет кылып, атанды оз атамдай сыйлайын дейм. Бирок, атандын кылыктары менин кыжырыма тийип атпайбы. Суранам, бизден эмес, атандан баш тарчы,- деген Кларанын созуно Таабылды карыя уулуна карап; Уулум мен учун ортодо, чайналып, кыйналбачы. Мен сага эки дуйнодо ыраазымын. Атанды ойлоп, уй-булон менен ажырашпа. Мен деле ушинтип силердин жашоонорго жолто болуп жашагым келбейт. Чынын айтсам ушул жашоого тойдум. Жакшы эле жашадым. Эмнеге кудай албайт? .....Озум олойун дейм .....Бирок жан таттуу экен.....Мен башка бара турган жерим бар болсо, силердин жашоонорго келбейт болчумун. Кудай байбичемди эмес , ушинтип кор кылбай биринчи мени алып кетсе болмок,-деп козунун жашын арчыды. Ата мен эч качан сизден баш тартпайм! Сиз жок болгон кундо да Клара экобуз бактылуу жашай албайбыз. Мен , ага ишенбейм. , андан конулум каттуу калган. Артка жол жок. Эгерде Клара менен жашап калсам да , эки уулум учун гана жашап калышым мумкун ,-деди Рахман. Анда ушуну менен бутту дечи! Клара Рахманды жеп жиберчудой тикирейе карады. Ооба бутту......Артка жол жок! Рахман кесе айтты. -Анда болуптур,! ,-деген Клара ордунан туруп , озунун энесин карап; -Апа уйунузго кете бериниз. Рахман экобузду деги кордунуз. Биздин жашообуз болбой калды. Ал бары бир алжыган атасын ээр-читип кетет,-днди. -Мен силердин жашоонор бир калыпка тушмойунчо бул жерден кетпейм.Анпесе уйго барып, кантип тынч жатып алмак элем,-деп энеси Кларанын созуно ынанбай койду. Таабылды учун уй-булоомон ажырашканы жатам деп озунон-озу ызырынып, кыжыры келген Клара кайнатасын каргап шилеп, андан кутулуунун амалын издеп кирди. Кайнатамдын козун тазалап кутул-басам , андан эч качан кутула алчудай эмесмин, бул какбаш баары-быздын башыбызды жутат деп ойлонуп атты Клара.

[Aizurok]

Анан мындан бир нече жыл мурун кайнатасын ууландырып олтуром деп тамагына кошкон даарыны эстеди. Ошондо да Таабылдыга деп дайардаган уу кошулган тамакты уулу чон атасынан талашып ичип алып, ууланып ооруканага оор абалда жатып калып, даарыланып чыкканын коз алдына элестети. Бул кабашты олтургонго да мумкун эмес. Бирок., баары бир андан Рахман мени таштап кеткиче , козун тазалап кутулам. ,-деп ойлоп атты. Тез аранын ичинде кайнатасын бир жанысыл кылбаса . Рахман кетип калаарын билген Клара эмне кылышты билбей , ар кайсы амалды ойлоп атты.Уу берип олтуройун десе, отконку жолкудай болуп, балдарынын бири ууланып калсачы деп чочулады. Кайнатасын озу олтурду дегендей планда, ишке ашыруусун эн сонун билет. Анпесе Клара Таабылдыны аьайын олтургону билинип калса, Рахмандан биротоло кол жууп калышы мумкун. Андан тышкары турмого да олтуруп, кылган кылмышы учун кесилип кетиши ыктымал эмеспи. Озунун ага башы жетпеген Клара энесине айты. Кызынын кайнатамды билгизбей кантип олтурсо болот деген созун уккан энеси чок баскандай секирди.

[Aizurok]

Каарыган кайнатанды олтуруп, чон куного батканча, балдарынды алып, Рахман менен ажырашып кеткенин эле он. Антип эси жоктук кылып, женил ойлуулука берилбей, биронун убалына калбай тынч оз жашоонду кор.Сен али жашсын,Рахман менен ажырашсан эле , кунун бутуп калмак беле. Рахман болбосо да , мандайына башка ээрди кудай жазып койглндур. Андай кайнатамды олтуром деген, жаман ойундан баш тарт.! Экинчи созунду укпайын. Эмне, бул дуйнодо бир гана сен куйон менен ажырашып атыпсынбы. Сендейлер миндеп-миллондоп табылат. Ошолордун баарысы эрден ажырашып олуп калыптырбы. -Рахманды мен таштап кетсем болмок. Бирок тескерисинче ал мени таштап атпайбы. Рахман жаш болсода бир жон. Ал менден улуу. Ошентседа ал менден озун жогооруу сезип, ал мени таштап атканы жанымды кашайтып атат. Анын устуно мен Рахманды суйоом деди бышыктап Клара. Мени кайнатанды сыйла деп айтпагыла.! Ал какбашты коройун деген созум жок! Сыйлабайм,! Сыйдан айлансын,! ,-деди мисирейе. Кызынын туура эмес суйлоп атканына энеси нааразыланып, суйлонуп калды. Бирок Клара анын созун кулагынын кырынан кетирип , кайнатасын баары юир олтуром деп атты. Ары ойлонуп бери ойлонуп акыры кайнатасын уу берип олтуруу оной экенин билди. Башкача олтуройун десе кылмышы билинип калчуудай эле. Кантип уу беришти пландаштырып, кайнатасы эле иче турган тамакты уулантуну чечти. Анан кайнатасына эле ошол тамакты берип, ичкенче карап туруп, андан кийин ал табактын идиш аяктан бери зымылдатып жууп, эч нерсенин жигин билгизбоо, керек деп озунчо ойлонуп атты.Кайнатасын олтуром деп пландап баштагандан бери , мурункудай зирпилдебей, аны кагып слкпей жакшы маиле жасап калды.

[Aizurok]

Анпесе Таабылдынын олумун Рахман Клараны очошуп олтуруп салдыго деп шекшинбесин деп ойлоду. Таабылды карыя Кларанын озгорулуп , жушак, болуп калганын коруп. Келиним эми баарын тушунуп, жакшы болуп калды, энеси да акыл-насатын айтып атса, керек деп ичинен ойлоду. Анан Рахмандын шаарга кочуп кетебиз деп атканын коруп., бир куну аны менен озунчо суйлошту. -Балам, Кларанын озгоруп, онолуп калганын байкадынбы. Ал тушунгон окшойт. Анын устуно энесида жанында олуп атпайбы. Ал да айтып атса керек. Мумкун, шаарга кетпей эле койсон кантет. Клара ушул боюнча онолуп кетээр . Озун деле коруп атсан керек. Мени ата деп сыйлап атат го. Улам улам эле ажырашып , кайра уйлоно бермек белен, . Эми балан тургандан кийин аяалын деги онолуп калды. , кетпей эле койсок кантет?,-деди Таабылды карыя. Ой жарыктык атам. Сиз Клараны ушул бойунча эле онолуп кетет деп ойлоп атасынбы. Ал эптеп эле мени кетип калбасын деп атайы жакшы болуп атканга аракети. Клара эч качан онолбойт! Ал мага канча жолу соз берип, карганды эле! Мен ага ишенбейм. Андан коро ушул боюнча эле ажырашып кеткеибиз он. Мейли ал онолсо оноло берсин ..... деди Рахман: Клара биздин кетпей калганыбызды билсе, сизге кайрадан кордуктарын коргозо баштайт. Анан ортодо кайра эле мен чайналам..... деди Ошондон кийин Таабылды карыя унчукпай калды. Клара арадан коп отпой эле , кечки тамака манты жасады.беш алты мантыны башкачараак , озунчо белгилеп , кайнатама деп туйуп , ичине адам ууланатурган даарыдан кошуп койду. Тамак бышкан кезде кайнатама ушул уулангант мантыларды озунчо тарелкага салып берем деп пландаштырып койду. Мантылардын арасында уу кошулгандарыда бар экенин эч кмге, ал тугул энесине да айткан жок. Эгерде энесине айтса, ал карышы болоорун эн сонун билди, Клара.

[Aizurok]

Демейдегиден озгочо жадырап жайнап, дасторконун жайып,тбышкан мантыларды ар биринин астына тарелкага салып, алып келип аткан Клараны коргон энеси ага ичинен ыраазы болуп койду. Кызымдын мунозу ушул боюнча онолуп , куйосун кетирбей кармап калса кана, атаганат деп ойлонуп атты. Тамактанып буткондон кийин кызымды озунчо чакырып алып суйлошойун, дайым ушундай жайдары муноздо журсон баарын женесин деп акыл-насаатымды да айтайын деп ойлоп койду. Бечара эне озунун астында эмне кутуп атканын кайдан билсин.......Шыпылдаган Кларанын мунозу азыр озгочо башкача озгорулуп калганын Таабылды карыя да . Таабылды да Рахман да байкады. Кантседа Клара менен бир топ жыл чогуу жашап, анын кулук-мунозун жакшы илип калган Рахман бир нерсени озунчо шекшенип койду. Дасторкондун устуно бышкан мантыларды коюп, сыртта жургон Таабылды иенен Рахманды кечки тамака чакырды. Клаа. Ал эми кичинекей эки баласына озунчо тарелкага салып, болок олтургузуп койду. Таабылдынын уу кошулган мантыларына илгеркидей болуп жеп алыш-пасын деген кыязда. Бул атамдын тарелкасы , бул Рахмандыкы, а бул сиздики апа. Мен сыртка чыгып тигилерди чакырып келгиче , мантыларга тийбениз. Эгерде жегиниз келип аттса , сизге деп салынган мантыдан жей берсениз болот,-деген Клара сыртка чыгып, эри Рахман менен кайнатасын чакырганы чыгып кетти. Энеси кызынын созуно макул дегени менен эмне себептен минтип , тамакты демейдегиден , очолонтуп , тарелкаларга болуп салып койгонун тушунгон жок. Анан сыртка кызы чыгып кеткенден кийин Таабылдыга деп салынган мантылардын чурушуп, бир башкача , тоголоктошуп туйулгонун байкаган Кларанын энеси. ''Уят эмеспи , атайы жаман туйулгондорун кайнатасына салып койгон тура. Рахман менен Таабылды карыя деле байкаса , Кларанын бул кылыгына капа болушаар' '.-деп ал тарелканы озунуку менен алмаштырып койду. Сыртан кирип келген Клара дагы бир ирет: Апа мантыларга тийген жоксузбу деп дагы бир ирет сурады.

[Aizurok]

Жок тийген жокмун, айланайын, деди энеси билмексен боло. Эгерде кызым кайнатандын тарелкасына чурушкон мантыларды салып койупсун , алмаштырып койдум десе, кызы кыйкырып ага ошондойлорду салам дейт деп ойлоду. Клара эмнегедир далда-лактап, журогу элеп-желеп болуп, сыртан кайнатасы менен Рахман дын келишин чыдамсыздык менен чыйпылактай кутуп атты. Сыртагы малдарын жайлаштырган Таабылды карыя , анын артынан эле Рахман кирип келишти, жайылган дасторкондун четине олтурушту. Клара Рахман менен кайнатасы атайын салынган мантыларды алмаштырып албасын деп, атайын коз кырын салып андып карап турду. Качан гана астындагы мантыларды жей баштаганда гана Клаоа билмексен боло, кайнатасын улам-улам карап коюп , сыр бербей озуда жеп кирди. Кайнатасы астындагы тарелкадагы мантыны биринда калтырбай жеп, экинчи жолуда салдырды. Тамак ичилип, ортолоп калган кезде Кларанын энеси ордунан туруп: Сыртка чыгып таза аба дан дем алып келбесем, демим кыстыгып , башым айланып, озумду жаман сезе баштадым. Силер шашпай , иче бергиле,-деп сыртка тенселе чыгып кетти. Энесинин сыртка эмне учун чыкканын Клара этибар алган жок.

[Aizurok]

Анын эси дарты , оюнун баары ууланган мантыларды жеген кайнатам эсин жоготуп, олот болду экен деп аткан. Уу кайнатама качан таасир берет болду экен деп ойлоп атты. А тугул кайнатасынын олгонун, анын акыркы сапарга узатканын , элдердин ызы-чуу болуп окуруп келишип, боз уйдо кыздары атасын жоктоп , кошок кошуп отургандарынан бери, коз алдына бир сыйра элестетип жиберди. Клара. Ой деген куулук эмеспи. Сыртан энесинин онтогон унун укпаганда, Клара дагы канча убакыт , кайнатасын олумун элестетип олтурар эле ким билсин. Эшикке чыккан Клара он-алакеттен кетип, кусуп аткан энесин коруп, жанына жетип келе калды. -Апа сизге эмне болду ? ,-деп кыйналып аткан апасын чебелектей сурады. -Билбейм кызым. Тамак ичип атып эле , озумду аябай жаман сезе баштадым. Анан чыдабай сырткка чыкпадымбы. ,-деди энеси. Ошондо Клара бир нерсенин шегин билгендей:; Апа сиз озунуздун эле тамагынызды жединиз беле? ,-деп сурады энесин шектуу карап. А эмне болду?,-деди энеси оор онтоп. Кайнатама деген мантыларды жеп алган жок белениз. Кызым кайнатана чурушкон мантыларды салып койупсун, уят эмеспи деп озумдун тарелкам менен алмаштырып койгом. А эмне болду? ,-деди энеси деми кыстыга. -Апа мен сизге тамактарга тийбе деп эскертпедим беле,! Бул эми не кылганыныз! ,-деген Клара чок баскандай секирди. Кызынын чыйпылыктаганынан кыраакы эне бир нерсени тушунгондой, башын чайкады да эсин жоготуп., олтурган жерде кыйгачтап кулады. Рахман деген Клара болгон уну менен эрин чакырып кыйкырды. Кларанын ачуу унун уккн Таабылды да уулунун артынан сыртка чыкты.Апамды карачы! . Эмне болуп атат! . ,-деди Клара билмексен боло, энесинин ууланганын билсе да.

[Aizurok]

Эмне болуптр ? Сизге эмне болду ? ,-деди Рахман Кларанын энесинин он алакетен кеттип, кусуп, кыйналып дем алалбай атканын коруп. Кайненеси эч суйлой албай, кызарып татарып, кара-кок тарта баштады. Анын азыркы оор абалынан чочлап. Тез аранын ичинде айылдык догдурду чакырыш керек, деди. Анан озу шашкалактай устуно эски курмосун кийип алып. , айылдык догдурдун уйун коздй чуркады. Рахман кеткенден кийин, арадан анча убакыт отпой эле Кларанн ууланган энеси тилден калып , суйлой албай, оозунан ак кобук ага баштады. Козу антарылып, ону жаман болуп баратты. Анын мындай абалын Клара чочулап, эмне кылар айласын билбей, ыйлап, энесинин жанында куйполоктоп журду. Ал ми Таабылды карыя кудагы-йнын жакшынакай журуп эле, заматтын ортосунда он алакеттен кетип ооруп калганын тушуно бербей, келини Кларанын жанына келип;-Кудагыйдын мурун мындай оорусу жок беле,? Эмне болуп кети бир заматтын ортосунда, деп сурады . Ансыз деле, Клара апасынын кайнатасына деген мантыны жеп ууланганына кимди куноолорн билбей турган эле.. Азыр кайнатасынан чын дилинен чочулай, сурап атканы Кларага тескерисинче табалап аткандай сезилди. Анан кайнатасына тырылып бир тийди. Ушунун баарына ске куноолусун какбаш! Сен учун апам ооруп калды. Эгерде апам бир нерсе болуп , аары карап кетсе, кудай алдында сен куноолу болосун.жооп бересин! Сен болбосон апам минтип оорубайт болчу. ! ,-деди. Келининин анкылдап урушканына Таабылды карыянын шагы сына тушту. Ал Кларадан мындай соз угам деп ойлогон эмес. Эмне учун энесинин ооруганына , озун куноолоп атканын тушунбой Таабылды карыя. -Менде эмне куноо?.... Кудагыйга мен эмне кылыптырмын, эмне жамандык жасаптырмын, мен кудайдын астында жооп бере тургандай , эмне куном бар ? Кудайды карап куноолосон боло мени ! Какбаш, алжыган чал деп эки созуно кошуп суйлойсун. Бул создор мага кандай оор , жан тийерин билесинби! Жок дегенде эмне ушинтип ооруп турганда мени кунологонду токтотсон боло! ,-деди жаны кашая.

[Aizurok]

Эмне болуптр ? Сизге эмне болду ? ,-деди Рахман Кларанын энесинин он алакетен кеттип, кусуп, кыйналып дем алалбай атканын коруп. Кайненеси эч суйлой албай, кызарып татарып, кара-кок тарта баштады. Анын азыркы оор абалынан чочлап. Тез аранын ичинде айылдык догдурду чакырыш керек, деди. Анан озу шашкалактай устуно эски курмосун кийип алып. , айылдык догдурдун уйун коздй чуркады. Рахман кеткенден кийин, арадан анча убакыт отпой эле Кларанн ууланган энеси тилден калып , суйлой албай, оозунан ак кобук ага баштады. Козу антарылып, ону жаман болуп баратты. Анын мындай абалын Клара чочулап, эмне кылар айласын билбей, ыйлап, энесинин жанында куйполоктоп журду. Ал ми Таабылды карыя кудагы-йнын жакшынакай журуп эле, заматтын ортосунда он алакеттен кетип ооруп калганын тушуно бербей, келини Кларанын жанына келип;-Кудагыйдын мурун мындай оорусу жок беле,? Эмне болуп кети бир заматтын ортосунда, деп сурады . Ансыз деле, Клара апасынын кайнатасына деген мантыны жеп ууланганына кимди куноолорн билбей турган эле.. Азыр кайнатасынан чын дилинен чочулай, сурап атканы Кларага тескерисинче табалап аткандай сезилди. Анан кайнатасына тырылып бир тийди. Ушунун баарына ске куноолусун какбаш! Сен учун апам ооруп калды. Эгерде апам бир нерсе болуп , аары карап кетсе, кудай алдында сен куноолу болосун.жооп бересин! Сен болбосон апам минтип оорубайт болчу. ! ,-деди. Келининин анкылдап урушканына Таабылды карыянын шагы сына тушту. Ал Кларадан мындай соз угам деп ойлогон эмес. Эмне учун энесинин ооруганына , озун куноолоп атканын тушунбой Таабылды карыя. -Менде эмне куноо?.... Кудагыйга мен эмне кылыптырмын, эмне жамандык жасаптырмын, мен кудайдын астында жооп бере тургандай , эмне куном бар ? Кудайды карап куноолосон боло мени ! Какбаш, алжыган чал деп эки созуно кошуп суйлойсун. Бул создор мага кандай оор , жан тийерин билесинби! Жок дегенде эмне ушинтип ооруп турганда мени кунологонду токтотсон боло! ,-деди жаны кашая.

[Aizurok]

-Айтам! дагы айтам ! Менден омур бою , олор олгончо ушул ''какбаш, алжыган чал'' деген созду угасын ! Баарына сен куноолусун! Эгерде сен болбогонунда, апам азыркыдай болуп ууланбайт болчу.! Ушул уу тамакты сен жешин керек болчу ! Откондо да уулум тилек , сенин тамагынды жеп ууланып олуп калайын деген,! Эми сенин ордуна озумдун апам ууланып олтурат! Ошондуктан апам ары карап кетсе, сен куноолуу болосун!,- деди Клара анкылдап. Мен эмне куноолуу болмок элем, ! Апана уу тамакты атайлап, мен кошуп бериптирминби ! Кордунбу ! Кудай бар..... ''Бироого ор казба, оор казсанда тайыз каз, озун тушуп каласын'' деген кеп бар элибизде. ,-деди .Таабылды карыя келини Кларанын созун уккандан кийин. Мени табалап атасынбы какбаш! Олбой аман калдым деп суйуунуп атасынбы! Карап тур, сагада кезек жетет! Ошондо мен сени оз колум менен олтуром! Ошондо сенин уунун кудайга гана жетет! ,-деген Клара ажылдап кайнатасыны уурушуп атканда, ары жактан энесинин оор онтогон уну чыкты. Клара аткан октой учуп жетип. Энеси бир нерселерди суйлойун деди эле, бирок канчалык аракет кылса да оозун кыбыратканы эле болбосо, суйлой албай койду. Таабылды карыя кудагыйынын мынчалык каттуу ооруп , кыйналганын тушунгондон кийин, . Клара озун олтуром деп жургонун билди. Ангыча сыртан Рахман айылдык догдурду эрчитип, келип калды. Догдур келип Кларанын энесин текшерип коргондон кийин;:Тез аранын ичинде районго, райборборго алпарыш керек ооруканага, -деди. Эмне болуптур ? Жакшынакай эле болуп олтуруп, ушинтип озун жаман сезип атканы эмнеси? ,-деп сурады Рахман эч нерсени тушуно бербей. -Бир нерсеге уулангандай туру бар.......Озуда суйлой албай атпайбы. Эмне жеди эле! ? Мен туура, так диагнозду анализин текшермейин кое албайм. Ошон учун райондогу, райборбордогу ооруканага тез аранын ичинде жеткируу керек деп атпаймынбы. ,-деди догдур келин. Анын созун уккан Рахман Клараны карап. Эмнеге, кайсыл тамака ууланышы мумкун. Уйдо кичинекей балдарда турат эмеспи, тамактанып алышып ууланып журбосун. ,-деди тынчызданып, Клара унчукан жок. Алардын жанында турган Таабылды карыя.

[Aizurok]

Кичинекей балдар ууланган тамакты жешкен жок. Кам санабай эле кой. Клара байкабай, мени уулантам деген тамакты энесине берип алыптыр. Энеси ошого ууланып атат. Клара нын мени олтуройун деген ою бар экен. -деди уулун карап. Атасынын созуно Рахман ишенип албасын деген кыязда Клара.ортого тушо калды. -Жок дегенде апам ушинтип ооруп турганда , алжыган атан суйлой албай тура албайбы, жон олтура албайбы. Дайым мени куноолой бергенин кара. Атан карыганда жон карыбай, алжып, ар кимди куноолочу болдуго. Мен кантип эле сенин атана уу кошуп берип, олтуройун деп ойлойун. Атандын арам оюн карачы! Какбаш атан бар десем жамн коросун.! Озун деле карап турасын го , эми апамдын ооруганын менден корп атканын карабайсынбы! Атанды суйлобо де, болбосо азыр каттуу урушабыз,-деди. Анын калп айтып атканына Таабылды карыя нын куйбогон жери кул олуп кетти. Клара...кудайды карасан боло...-деп Таабылды суйлойун дегенде уулу Рахман атасын кагып салды. Ата болдучу эми,! Кларанын энеси оор болуп турганын коруп ушинтип айтасызбы! -деди.Сен мени тушунгон жоксун, уулум. Клара экобуз сен жокто суйлоштук... ..деди Таабылды карыя андан аары аятайын деп атканда, Клаара кайнатасынын созун болуп, айтып салбасын деген кыяста Рахманды карап. Атанды жон десен боло! ,-деп бетин басып анкорлонуп ыйлап жиберди. Иштин чоо жайын анча тушуно бербген Рахман аялынын ыйлаганын коруп, анын созуно кирип атасын экинчи жолу какты.', Ата болбодубу! Мен сизди унчукпай турунузчу, урушту кучотпой турунузчу деп айтып атамго! ,-деди да атасынын шагын сындыра , анын созун укпай ары карап басып кеттип калды. Таабылды карыя уулунан кагуу жеп, шагы сына тушту. А тугул онуда бузула тушконсуду.