[Aizurok]

Кабагын ылдый сала, оор ушкуро уйго кирейин деп ордунан козголгондо Клара. Ий какбаш! Ушуну кормоксун! Дагы эч нерсе коро элексин! Эми шашпа! Жалгыз уулундан коргулукту коросун! ,-деди кекене. Таабылды карыя келининин кебине, кылыгына башын чайкап, оор улутуна , унчукпай уйуно кирип кетти. Рахман айылдан женил машине таап келе калды, райборго Кларанын энесин ооруканага Рахмандын айылдын келинин кошо эрчитип жоноду...... Ооруканада Кларанын энесин атайын аппараттар менен текшерген догдурлар анын каттуу ууланганын билишти. Улгайып калган адамдын организими алсыз болгондуктан, эс-учун жоготуп, реанимация болумундо оор абалда жатты. Энесинин оор абалда ооруканага тушконун угушкан Кларанын башка бир туугандары да келишти. Эмнеге, эне учун, кантип, ууланып калгандыгын эч кимиси тушунбой, баштары катп турду. Ал эми Клара кайнатасын уу берип олтуром деп атып, оз энесин ууландырып алгандыгын эч кимге айтпай, ичинен гана сызып окунуп турду. Булугуп озунон озу ыйлагысы келип, Таабылды кайнатасын ичинен каргап шилеп атты. Бир заматтын ортосунда жакшынакай басып туруп жургон кайненесинин минтип оор абалда, олум алдында турганына Рахман тан каып, эч нерсени тушуно албай турду. Ал атасынын айткан созун этибарга алып , эстегенда жок.

[Aizurok]

Таабылды карыя уйдо эки кичинекей небереси менен калды. Озунон откон омуруно саресеп салып, козу отуп кеткен кемпири Батманы эстеп, экоонун чогу жашаган , кундорун элестетип атып, козунон жаш тегерене тушту. Эмнеге мени азапка салып, мени жалгыз таштап кеин экен, Батма!.,-деп кубуронуп алды. Тун бир окумуна чейин уктай албай, келини сай соогун сыздаткан уулуу создорун эстеп, журогу канап, туаланып атты. Анан кантип козу илинип укьап кеткенин билбей калды. Таабылды карыя эртен менен тан атпай туруп, кородогу малдарын жайлап, бадага кошту. Уйдо эки кичинекей небереси жалгыз уктап аткандыктан, аларды таштап кете албай , малдарын кошунанын тестийер баласынан айдатып, бадага коштуруп койду. Озу неберелери турганга чейин чай кайнатып, дайардап, жаны эле дасторконго отурайын дегенчекти сырттан уулу Рахман кирип келип калды . Эмне болду кудагыйдын ден-соолугу кандай болуп калды.? ,-деп сурады Таабылды карыя уулу Рахмандан. -Абалы ото оор, Догдурлар аны адам болбой калды, дайардана бергиле деп, айтышыптыр. Анын мындай абалын кыздары угушкан жок. Алысыраак туугандарына айтышты . Уйдогулор тымызын, олуко даярданып атышат. Биздин уйго келип ушинтип ооруп калганы аман болду. Кларанын туугандары мен бирденке кылып салгансып , мени жаман коруп, шекшинип атышат, деди оор ушкургон Рахман. Эмнеге сенден шекшишет экен алар! Айтпайсынбы ачыгын, Клара ушинтип атама уу берип олтуром деп атып ,адашып оз энесине ууланган тамакты берип алыптыр деп. Торкундору кларанын ким экенин корушсун! ,-деди жаны кашайган Таабылды . Атасынын созуно Рахмандын кыжыры келе тушту.. Ал калп эле Кларанын бетине коо жап, жаманатты кылгысы келип аткандай туюлду Рахманга.

[Aizurok]

Анан кабагын чытый. Болбодубу, эми ата! Мына, бул жерде Кларанын козу жок, мен ага болушпайм дагы. Бирок, жондон жон эле суйлойт, жаман корот десе эле ушинтип жалган жалааны жаба бересизби.! Билем, Кларанын акмакчылыктары кооп . Бирок ал жанды ала турган жаналгыч эмес да. Ал дагы адам. Кантип эле сизди олтуройун деп, тамагынызга уу кошуп, анан байкабай энесине берип алсын. Сизден кутулгусу келип атканы айдан ачык. Бирок оз колу менен олтуруп кутулайын деп кантип ойлосун,-деди атасынын айткан созуно ишенбегенин билгизген Рахман. Уулум сен мага ишенбей турасын, Клара озу мага айтпадыбы. Эгерде ал озу мага айтпаса , мен оюма да албайт болчумун. Анын энеси мага деген уу кошулган тамакты кантип ичип алды билбеймин. Мен сага кантип эле калп айтмак элем. Клара мага ачыгын айткан учун мен сага айтып атамын деди карыя.

[Aizurok]

Эми Клара сизге жини келгенден эле айтып койсо керек да. Ал андай создорду айтпай журду беле. Сиз анын айткан создоруно да ишенесизби. Азыр минтип акийнек айтышпай, канча кошумча алып барабыз, ошону ойлонуштуралы деди Рахман. Сен бары бир мага ишенген жоксун. Мейли, озун бил,-деген Таабылды карыя, уулуна таарынып, анын адан аркы созун укпай басып кети. Кларанын энеси ооруканада эсине келбей, оор абалында, тил-ден калып, суйлой-албай, доктурлардын карамагында эки уч кун жат-ты. Энесинин соп соо журуп эле каттуу ооруп калышын балдары тан калыша, Клараны апабызга жакшы карабай койду деп куноолоп атышты. Бир туугандарынан уккан жемеге Клара унчукпай, озун куноолу сезип атты. Апасы эмне учун мындай акыбалга туш болгонун, эч кимге айткнга оозу барбай турду. Арадан дагы эки кун откондо кийин Кларанын энеси ошол эсине келбеген боюнча бул жарыкчылык менен кош айтышты.

[Aizurok]

Бала бакырасы ыйлап., ызы-чуу болуша энесинин соогун райборбордогу ооруканадан айылдагы уйуно алып кетишти. Озунун куноосун билген клара бооз уйдогу энесинин соогуно келип.', Мени кечирип кой, апаке! Мени кечир! ,-деп ботодой боздоп ыйлап атты. Анын эмне учн энесинен кечирим срап, ыйлап, башында турганына эч ким тушунгон жок. Эненден эмне учун кечирим сурап атасын, деп эч ким да сурган жок. Бир гана Таабылды келининин оксуп, ыйлап, энесинен кечирим сурап атканын тушунуп турду. Келининин кылыгына нааразы боло , кудайдан озун амн-эсен алып калганына тообо келтирип., жакасын кармады, Таабылды карыя.Эми кудай бар экенин билет деп ойлоду Таабылды карыя. Келининин сыздап атканын коруп. Кларанын бир туугандары Таабылды карыя менен Рахманды жаман коздору менен карашып, энесинин олумуно ушулар себепкер деп атышты, оздорунчо. Рахман кайненесинин кайтыш болуп кеткенине эмнегедир, кайы-журтунун астнда озун ынгайсыз сезип атты. Ал эми Клара, энесинин олумуно туздон туз, тийешеси бар экенин эн сонун билет, кылган, кылыгына окунуп, айласы кууруп турду. Энесин акыркы сапарга узатып, олуктун каада салтын жасап аткан учурда окуруп-бакырып , эч кимге ээ жаа бербей, демейдегиден озгочолонуп, айланасындагыларды ''кайрат кыл, кой-аай'' деген созун укпай ыйлап кирди. Анын мындай жосунсуз жоругун бир туугандары тушунушпой, апабызды уйуно эрчитип барып алып, олтуруп, олугун колубузга салып бергенин учун ыйлап атасынбы, жаназа бутткончо озунду кармасан болбойбу дешип, жаман коруп атышты. Клара оз энесин озу эле, байкабай олтуруп алганын, азыр эле баарына айтып койойун деп, ойлонуп. Бирок ал оюнан баш тарты. Анын чыркырап ыйлап атканын корушкон, олуко топурак салып, коз коргозгону келишкендер, кейип-кепчип, кантсин анан, жапжакшынакай эле басып жургон энси, бир заматта аары карап кетип атса, дешип. Клараны ап аянычтуу карап атышты.

[Aizurok]

Озуно окшогон беш алты карыянын арасында Таабылды карыянын мисирейп турганын коргон уулу Рахман атасына озунон озу, кыжыры келе тушту. ''Атамдын мындай кемчилиги жок эле, . Ага эмне болгон, ? Кларага да ушунча очошобу ? Жок дегенде келининин каран кун тушуп турганда , ушинтип мисирейбей, керсейбей эле койбойбу. Атамдын озундо да бар. Кларанын айтканы чын..... А мен эртеден кечке жумушта болуп, уйго жолобой, атамдын мунозун жакшыСиз дайым эле кайнатамда куноо болсо да аны куноологондун ордуна, мени куноологонду жакшы коросуз,. Эми апамдын козу отту. Мен бул жерге , торкунумо эркелеп келе албайт турбаймынбы, . Апамдын олгонуно беш кун болбой атып, ушундай созжорду айтасыз,. Кийин таптакыр эле уйго жонотпой калат турбайсызбы, "'Эне жок, торкун жок'' деген чын туура,-деп. Клара шолоктоп ыйлап атты Кларанын ыйлаганын коргон башка бир туугандары аны урушуп аткан агасын тыйып, жаман коруп калышты . Карындашы кларанын кылыктарын беш колдой билген агасы. Мейли, мени куноолой бергиле. Бирок, бир тууганыбыз Кларанын кандай экенин кийин билесинер,-деди да унчукпай олтуруп калды. Ал эми Клара башка бир туугандары озуно болушканына, кайнатасын болушунча жамандап, каргап шилеп атты.

[Aizurok]

Таабылды карыя кудагыйын акыркы сарарга узатып, аш желип буткондон кийин, куран окулуп буткондон кийин оз уйуно кетишке кам урду. Мен кайнененин жетилигин откоруп, бул жакка кааралашып койуп, анан барам го. Ага чейин сиз уйго бара бериниз. Мал жанды да караш керек эмеспи,-деди Рахман атасын узатып атып. Таабылдыны эмнегедир Кларанын торкундору суз карашты . Алардын мындай мамилесин Таабылды карыя, коруп тушунуп турду. Озунун уйуно келгенде Таабылды карыяны коргон кошунасы Токтобубу алардыкын коздой басты. Ал жайды сурашып буткон сон Токтобубу. Таабылды ушу кудагыйдын аары карап кеькенин эч ким билбей калдыбы , деди . Таабылды карыя кудагыйынын эмне себептен коз жумганын Кларадан угуп билседа,билмексен боло. Эч ким билбей тушунбой калды. Эмнеге тез эле коз жумуп калды, тушунбойм деди ийнин кушуруп. Буронун куносн ак жерден которо беруу Кудай алдында чон куноо болот эмеспи. Бирок мен энесинин олумуно Клара озу эле себепкерго деп ойлойм. Албетте, мен чын тогун билбейм дечи . Бирок угушума караганда , Клара байкабай энесин олтуруп алды корунот. Билбейм байбиче, аны кайдан угуп журосун?

[Aizurok]

Муну айтып жаткан себебим, Клара бир курдай биздин уйго, менин келиниме келиптир. Экоо суйлошуп олтурушуп, ал кайнатамдан тажадым, колумдан келсе уу берсем мурт кетета деп сураптыр. А тугул адамга кандай уу берсе мурт кетет депта сураптыр.Анан келинин Кларага кандай кенеш айтыптыр.Кандай кееш айтканын билбейм, . Бирок клара кеткенден кийин ага тан калып анын создорун айтым жакасын кармады келиним. Се Келиниң Кларадан баарын күтсө болот.Адамга жакшылыгы жок келин.Баскан- турган жерине сени жамандап,элдин оозуна да кирип алыптыр. Эгерде анын энеси эмес,сенин көзүң өтүп кеткенде дароо сенин өлүмүңдү КлараданКөрүшмөк деди-Токтобүбү кемпир,Клараны жамандап.Таабалды карыя Токтобүбүнүн сөзүн унчукпай оор улутуна угуп отурду.Улууң Рахманга Клара менен ажырашып,башка аял ал деп айтпайсыңбы- деди Токтобүбү байбиче сөзүнүн аягында.-Мен Рахманга башка аял ал деп кантип айтмак элем....Сен атасысыңбы ботом!Эмнеге айта албайсың?Бир күнү келиниң Клара Рахман экөөңөрдүң түбүңөргө жетет!-деди жаны кашайган Токтобүбү.Кларанын кандай экенин Таабылды карыяЭң сонун билип,көрүп турса да.Себеби аял кишинин оозу ачык болот.Эл ичине менин наарызы экеним ушак болуп кетпесин деп ойлоду.Токтобүбү кемпир Таабалды карыянын жанында бир топко чейин Кларанын кылык-жоруктарын айтып нааразы болуп сүйлөшүп отурду.Анан бир маалда ордунан туруп-Кой мен кетейин, тиги келиниң энесинин кыркы өтмөйүнчө келбейт да эми деди.ооба деди Таабалдыкарыя. Анда ошо Клара келгенче Рахманга айтып,көзүн ачыш керек.Башка аял алсын.Рахманга катын жокпу?..эмнеге эле ушул кара шыйрак неменин көзүн карап,айтканын аткара берет эч түшүнбөйм! : Кларадан жакшылык жок!-деди да Токтобүбү кемпир үйүнө жөнөдү.Ал кеткенде Таабалды карыя Кларанын кандай экенин менделе жакшы билем,андан жакшылык жок деп күбүрөнүп алды....

[Aizurok]

.Рахман кайын-журтунда беш-алты кун жүрүп кызмат кылып өзүнүн үйүнө жөнөмөкчү болуп,даярдан баштаганда Клараатам сени менен сүйлошөм деди.рахман үйүнө кирсе Кларанын атасы бир-туугандары менен олтурган экен.Кир уулум деди төрдө кабагын салып отурган кайнатасы.Рахманга карап биз сени менен сүйлөшөлү дедик эле деди. РАХМАН эмне жөнүндө сөз болоорун эң сонун билип турду.Өзүң деле билип жатсаң керек деп сөзүн баштады....-кайнатасы РахмангаРахмандын оюн билип койгонсуп.Рахман унчуккан жок...- Кайра качан келип Клараны алып кетейин деп жатасың?деди Рахманды суроолу карап..-Клара кырк күн бул жакта болот го ошондон кийин алып кетем да-...анда сөз мындай Клара экөңүн уруш-талашыңарды жакшы билебиз,Рахман мени бул жерге биротоло таштап кетет эки балам менен деди Клара ыйлактап. "Кызда энеси жок,төркүнү жок"энесинин көзү өтүп кетсе да менин көзүм тирүү.Ошентсе да Кларанын энесинин мүдөөсүн канааттандырып, эми экөөңөр урушпай-талашпай оокатыңарды жасагыла.Өзүң билесиң Кларанын апасы да жалаң силердин урушуңардан беймаза болуп силердин үйүңөрдө жүрүп,кайтыш болду. Мен силерди күнөөлөбөйм. Бул да кудайдын буйругу. Байбичемдин маңдайын жазылган тура.Эми сен мага Клара менен урушпайм,ажырашпайм деп сөз бер,тигил дүйнөдө апасынын да арбагы ыраазы болсун деди Кларанын атасы. Үйдө отурган башка бир-туугандары да атасынын сөзүн коштоп ортоңордо аймончоктой болгон эки балаңарды тирүүлөй жетим кылбагыла деген сыяктуу сөздөрдү айтып өтүштү. Клара буга чейин бир-туугандарына атасына айтып Рахман менен кантип сүйлөшүнү аларга үйрөтүп даярдап койгон болчу. Үйдөгүлөрдүн сөзүн РАхман унчукай угуп отурду,-анан кийин

[Aizurok]

Менин Клара менен ажырашайын деген оюм деле жок. Клара менен атам экөө бир үйгө батпай коюшту.Улуу адам экен деп кайнатам экен деп сыйлабайт. Мына Кларанын көзүнө эле айтайын ага дайымаЭле айтчумун эгерде мени менен жашагың келсе,биринчи кезекте атамы сыйла деп. Бирок Клара атамы сыйламак түгүл ага айтпаган сөздү айтып,жаман сөздөр менен урушат. Же атама болушарымы, же аялыма болушарымы билбей ортодо кыйналдым деди. Экөөбүздүн турмушубузга атаң эле күнөөлүү болуп жатпайбы. Сен териштирбей эле дароо эле атаңа болушуп мени урасың. Сенин атаң жакшы болсо,мен деле өз атамдай сыйлап алмакмын деди.... Клара анткорлоно. -Атамды сен чынын айтсам сыйлабайсың деди. РахмандынСөзүнө отургандар туш-туштан жаалап Кларага болушуп кетишти. Чурулдаган үйдөгүлөрдү төрдө отурган атасы тыйды-тынчтангыла! Биз бул жерде РАхман менен Кларанын урушун чыр-чатагын териштирели деп аткан жокпуз.Тескерисинче экөөнү элдештирели деген ой максат менен чогулуп отурабыз. Кларанын терс сапаттары бар,аларды оңдо деп акыл-насааттарыбызды айтабыз. Сен да бизге баарыбыздын көзүбүзчө эркектик созүңдү бер,КЛараны таштабайм,ажырашпайм деп,-деди, Рахманды карап...- Рахман эмне дээрин билбей ыңгайсыз абалда болуп калды. Клара менен ажырашпайм деп сөз берип койсом,аялынан катуу көңүлү калгандыктан аны менен жашоо баары бир мүмкүн эмес экенин билди. Анын үстүнө атасы менен Клара баары бир тил табышып ынтымакташып жашарына көзү жетпейт. Тигил жактан Зейнепке да үйлонөм деп сөз берип ага үй сатып бергендиктен эмне кылышты билбей башы катып унчукпай отуруп калды. Рахмандын анча көнүлү жок экенин көргөн Кларанын атасы

[Aizurok]

Уулум мен сага улуу башымды, кичик кылып, ушу кызым учун ийилип кечирим сурайм., эгерде анын кунолору болсо . Болгону, аны менен ажырашпай тынч жашасанар эле болду. Кларанын, анын сенден торогон эки баласынын, тагдыры зунордун колунда,-деп ордунан туруп, Рахманга колун сунду. Ошондо Рахман айла жок. Макул , мен Клара менен ажырашпайм, аны таштабайм деп силерге эркектик созмду берем ,-деп кайнатасына колун сунду. Клара экосунун ортосундагы жашоо бары бир тозок болорун сезип турду. Мен сени оз уулумдай жакшы кором. Сенин ушундай айколдугунду билем. Эми Кызым Кларанын, эки уулундун тагдыры озундун колунда. Ырахмат Рахман, сага ыразымын, деен Кларанын атасы. Рахман менен кол алышып,анын созуно ыраазы болп турду. Атасы менен Рахмандын созу Кларага майдай жагып, эми эптеп уйдогу кайнатамды кетирип, коздон далдоо жерге жоготсом, Рахман экообуз урушпай, талашпай ынтымакташып жашайбыз деп ойлоп атты. Ал жеде олтургандар да бир сыйра Рахманга акыл насатарын айтышып. Клараны да кайнатасын сыйла , жакшы кара дешти. Бир туугандарынын , атасынын айткан создоруно унчукпай, баш ийкеп олтурду. Ошентип айерде бир топко суйлошуп олтурушуп, Рахман кечке жуук оз уйун кздой жол тарты. Уч торт кундон бери кайындарында жургон уулу Рахманды коргон атасы суйунуп кетти. Чон тамда жалгыз болуп, кадимкидей конулдап аткан эле. Рахмандын атасынан утурулай басып, тосуп чыкты. Экоо учурашкандан кийин эле. Рахмандын атасы. -Эми уйду сатпай калдынго ээ?...Шаарга кетебиз деп атык эле, ортодо минтип жамандык болуп кетпедиби,деди .

[Aizurok]

Менинда эмне кылыш керекти билбей башым катып атат. Эгерде кайнене каза болбогондо, Клара экобуз эчак ажырашып кетет элек. Эми анын башына ушундай каран кун тушуп атканда, басып кетип калуу тура эмеско. Негизи, Клара менен ажырашпайын десем эле, бир нерсе чыгып, ажырашалбай калам. Эмнеге мындай озумда тушунбойм деди Рахман. Уулум мен сени тушуном, . Ал сенин эки уулундун энеси. Бирок, откондо анын кылыгын айтсам ишенбей койдум. Ал бир куну менин тубумо жетет анан эс алат деди Таабылды карыя. Ата, баягы эле эски жомогунузду кайра баштадынызбы. Клара сизди жаман корот, билем. Экоонордун бири биринерге жылдызынар келишпейт. Бирок, ал сизди уу берип олтургудой, биротоло эле жан алгыч эмес го!,-деди Рахман атасынын созун дагы деле ишенбей атканын билгизип. Мейли уулум мага ишенбей эле кой!..... ,-деген Таабылды таарынып туруп кетип баратканда Рахман.

[aihan77]

Откондо тигил Кларанын энесин акыркы сапарга узатып аткан учурда да жаман коруп , мисирейип, кабагынызды туйуп жаман коруп отурдунуз. Жок дегенде Клара менен ошондой кезде да жаман коргонунузду билгизбей жакшыраак суйлошуп карап койсонуз боло. Берки жакта сизди карап ынгайсыз абалда болуп уялдым - деди Рахман. Сен баары бир мени тушунбойт экенсин деди Таабылды карыя жаш баладай таарынып. Анан: Клара менен эми ажырашмай болдунбу же ажырашпай калдынбы? деп сурады. Аны озум да билбуй турам , деген Рахман кайнатасына Клара менен ажырашпайм деп соз бергенин айтты. Анда ажырашпайт турбайсынбы деп оор ушкурунду Таабалды карыя шаабайы суупй. Эмне болду? Клара экообуз баары бир , бир уйдо батышыып жашай албайбыз. Ошондуктан мен бул уйдон кетсемби, кудай да мендей куурагырды албай жатпайбы. Ага эмне жазганым бар эле, мени ушунчалык кор кылгандай- деп жашка муунган, каргылданган уну менен суйлоду. Ата , сиз Клара экообуздун ажырашканыбызга каршы болуп, ортонордо эки баланар бар мен чыдайм дечу элениз го. Чыдоонун да чеги болот. Мени олтуром деп, мага кор казган адам менен кантип бир уйдо чоогуу жашаганга болсун. Чынын айтсам андан каттуу конулум калгандыктан, аны коргум да келбейт. Ал деле мени жаман корот. Ошондуктан бир уйдо бири-бирибизди жек коруп жашаганча, мен кетип калсам болмок, деди Таабалды карыя. Уулу Рахман бир нерсе деп айтат го деп ойлогон. бирок Рахман унчукпай отурду да оор ушкуруно ордунан туруп кетти. Эми Клара келсе биздин жашоо кандай болот? деп кубуронуп алды таабалды карыя., кабагын салат. Убакыт билинбей эле учкан куштай зымырап отуп атты. Клара энесини кырк ашы откондон кийин уйумо барам деп торкунундо журдую . Ал эми Таабалды карыя Клара келини келсе, аны менен бир уйдо к5артипе жашайм деп убайым жеп , беймаза болуп жатты. Кларанын буга чейин коргозгон кордуктарынын баарына чыдап, козун жумуп мейли жаш эмеспи, деп келген. Ошентсе да Кларанын сай соокту сыздаткан уу тилдери, жаман создору анын жанын канча жолу кейитти эле. Бирок, акыркы жолу тамака уу кошуп, берип олтуром деген аракетин билгенден кийин Таадалды карыя келининен эч качан жакшылык умут этпей, конулу уч кеткен журттайкала тушту. Кайнатамды баары бир олтуром деп ойлоп атса керек деп озунчо ойлоп атты.

лонуп журду, Таабылды карыя. Озунун жаны аман калып, атайын дайардаган уу Кларанын энесине буйруп калганына, жакасын кармап, дайма кудайга уч жолу тообо келтирчуу болду.
Ал эми Рахман атасынын Клара жонундо айткан создоруно тап такыр ишенбей койду. А тугул атасын бир кудай каттуу урушуп кагыпта салды. Ошондон кийин Таабылды уулуна Клараны жамандаганын, ал тугул ал жонундо суйлогонун токтоту. Эми кудайдын мандайыма жазганын коромун. Ажалым келиним Кларадан болсо, анда кайда качып кутула алмак элем,-деген Таабылды карыя озунчо ойлонуп, бара турган башка жери жок болгондуктан кийинки тагдырына баш иийип олтуруп калды. Бирок келини Кларанын келерин эстегенде журогу канап кеттчуу болду.
Ошондой кундордун биринде алыс жакта жашаган кызы Мариям атасынын ал абалын сураганы, атайын учурашып кетейин деп келип калды. Ал Кларанын энесинин каза болгонун да уккан эмес. Уйдо аял киши жок болгондуктан, баары кирдеп, атасыда бир топ жудоп калган. Мариям автобустан тушкондо эле атасы кызынын тааныш каранын коруп, астынан утурлай чыкты. Кызына келгенче анын караанына жалынып, жалбарып., кубуронуп суйлонуп баратты.
Каралдым садага болоюн , келаткан туура,..... Мага келетат да. , секетим деп Таабылды карыя. Мариям экоо коптон бери корушо элек болгондуктан, кучакташып, обушуп учурашты. Ал жайды сурашып уйго киришти. Мариям озунун уч жашаар уулу Касымды гана эрчитип келген, кенже уулу. Таабылды карыя кызынын келип калганына абдан суйунду. Коптон бери азыркыдай суйуно электигине да эстеди. Кларанын энеси кайтыш болгонун, ошондуктан ал торкунундо экенин, Рахмандын иште экенин да айтты. Таабылды карыя айылдагы анча мынча жанылыктардан бери айтып отту. Атайы атасына деп чай , таттуу, боорсок, бышкан эт алып келди. Мариям дасторконго жайнатып, чай дайардады, Атасы менен чай ичип олтуруп Мариям соз баштады.',
Клара женем сиздин конулунузду оорутуп атткан жокпу? Тушумо кооп киресиз. Сиз жонундо жаман туш корсом беймаза болом. Сизди кооп ойлойм деди.
Таабылды оор ушкуруно.
Эми Кларанын кыялын жакшы эле билесинда. Анын кылыктарына конуп деле буттуко. Клараны эми ондош кыйын. , ал онолбой клды, деди. Кызынын журогун оорутуп, сар санаа кылбайын деген нийете. Кларадан коргон кордукарын айткн жок. Атасынын созунон , кордук коруп аткнын сзип турду.

Кечинде Рахман иштен келип, уйдон карындашын коруп суйунуп кетти. Учурашкандан кийин эле:;
Ырас эле келген
турбайсынбы, Клара жок, атам экообуз жудоп аттык эле. Клара жененди уч-торт
кундон кийин озум барып алып келем, го деди.

Клара торкунон келгенче Мариям уй ичин
жыйнап, тазалап, кирдеген кийимдерди жууп чыкты. Айткандай эле арадан эки-уч
кун отпой Рахман Клараны алып келуу учун кайын журтуна жоноп калды. Клара да
Рахман келип калабы деп жол карап, кутуп аткан. Кырк кун торкундору менен
туруп, алардын акыл насааттарын уккан Клара эмне болсо да Рахман менен ажырашпашым
керек деп чечти. Себеби, ушул кырк кундун ичинде эки баласы менен торкунуно
аран батты.

Рахман кайындарына келип куран окутуп Клараны
балдары менен уйуно алып кетти. Жолдо уйуно келатканда гана Рахман Кларага:

Уйго Мариям келген. Ал азыр уйдо, деди.

Ал эмнеге келиптир?! Анны Ким чакырыптыр? !-деди
Клара анны корбой жатып эле жактырбай
атканын билгизип.

Торкунуно келет да. Атама, бизге учурашканы
келиптир! Ага эмне мынча чоочуйсун! деди Рахман аялынын жактырбай суйлогонуно
кыжыры келе.

Мен чоочуган жокмун. Мейли, келсе келсин. Кайра
эле кетет да деп унун пасыраак чыгарып суйлоду. Бирок ичинен кайын синдисин
жактырбай келатты.

Мариям Клара келгенсе боорсок бышырып, жыт
чыгарып, уйдо кудагыйына куран окутканга даярдап койгон. Энеси каза болгон
Кларага тааныштары, кошуна колондору куран окутканы уйго келишерин эн сонун
тушунда Мариям.

Машинадан тушуп, уйуна келаткан Клара менен
агасы Рахмандын астынан Мариям утурлап тосуп чыкты. Женесинин бетинен ооп:

Жене апаныздын арты кайрылуу болсун. Мен бул
жакка апаныздын кайтышын укпай эле келгем. Эмми жашо оушундай турбайбы. Апаныздын
калган жашын балдарына, неберелерине берсин. Жакшы киши эле, деди. Клара козунун
жашын аарчып:

Рахмат… деп оор ушкурунду.

Мариям ойлогондой эле Кларанын уйуно келген
кошуна колондору энесине куран окутуп коёлу деп кирип атышты. Келгендердин бардыгын
тан калдырган суроо…

Апан олоорунун астында силердин уйунордо
жакшынакай эле журбоду беле, ага эмне болуптур.

Ууланыптыр деп уктук эле ушул чынбы?

Эмнеден ууланды болду экен?-деп сурап
атышты. Клара билмексен боло:

Билбейм эмнеден ууланганын, озум да
тушунбойм. Балдары чоноюуп чай ичип, тордо отуруп, биздин сыйыбызды короор
убакта ар карап кетпедиби, деп ыйлап жооп берип атты. Озунун куноосун сезип
сезип Клара куран
окуган сайын анын арбагынан эчкимге билгизбей кечирип сурап, сыздап атты.
Торкунундо кырк кун журуп, энесини олумуно озунун туздон тузтиешеси бар экенине
кыжаалат боло, озун-озу жемелеп, эстеген сайын журогу канап аткансыды. Энесини
олумуно Таабалды карыя да куноолуу, эгерде Кудай анны менин мандайыма тажатып
жазып койбогондо апам туруу болмок деп атты, озунчо кайнатасын да куноолой.

Уйуно келгенден бери Таабалдыны коройун деген
козу жок болуп, анны каргагысы да келбеди. Таабалдыга соз да суйлогон жок.
Кайнатасы да келининен конулу калганга ага кайдыгер мамиле жасап, суйлогон,
унчуккан жок. А дегенде куран окутуп, келип кеткендер болгонго, опур-топурда
экоонун бири-бирине жасаган Суз мамилесин уйдогулор байкашкан эмес. Мариям эртеси
куну гана байкап атасынан:

Ата, Клара женем экоонор тарынышып
журосунорбу? –деп сурады.

Эмнеге таарынмак элем…-деген Таабалды кызына
сары-санаа болуп журбосун деп эч нерсе айтпай жашырып койду.

Тушто чай ичип отурганда Мариям Кларадан да:

Атам экоонорго эмне болгон, таарынышып
журосунорбу? Суйлошпой, а тугул бири-биринди карашпай да калыптырсынар? -деп
сурады. Бул учурда Таабалды карыя сырта мал жайлап жургон.

Атан сага мен жонундо эч нерсе айткан жокпу
деди, Клара Мариямды сынай карап.

Эч нерсе деген жок…

Атандан жакшылап корсон болмок… Ал мени сага
болушунча жамандамак…

Атам сиз жонундо бир ооз жаман соз айткан
жок. Мен андан сурагам… деди Мариям.

Озунун куноосун билип сага даттангандан уялса
керек. Апам да ушул силердин атанардын айынан биздин уйдо журуп каза болду.
Рахман экообуздо жалан ушул кайнатамдын азабынан тынч жашоо болбой калган. Эми
мен сага айтсам, атамды женем мага жамандап атап деп мен жактырбашын мумкун.
Бирок атанар менен чогуу жашоо ото кыйын болуп калды. Жашы отуп калды, улгайган
Адам экен деп жакшы эле карап сыйлайын дейм. Бирок, ал мени тируулой эле
ажыраштырып жибере жаздады. Чынын айтсам кайнатаман каттуу конулум калды. Анын
кылык жолуктарын уксан, тобо чачын тик турат, деген Клара кайнатасын Мариямга
жамандап кирди. Анан созунун аягында:

Сен деле атандын кызысын. Рахман экообуз
жакында эле элдештик. Атанды озун менен ээрчитип кетип баксан болмо. Анны менен
чогуу жашаганда гана атандын кандай экенин билесин, деген Кларанын созун
Мариям:

[Aizurok]

Мен атамды журу деп деле эрчитип келмекмин. Бирок ал конбойтко,. Себеби мен кайнене кайнатам дар менен чогу жашаймго. Эсиниздеби , илгери да мен озум менен кошо ала кетейин десем, биздин уйдо журуп, эс алып кет десем, таптакыр карышы болуп конбой койгон. Озумдун уйум, уулум турса, куйо баланыкына бармак белем деп наамыстанып айткан. Азырда ошентет болуш керек. Анын устуно, уйдогу кайнене-кайнатам дардан да тартынат,уялат. Атан менен жакшылап суйлошуп корчу. Жок дегенде уч, торт ай, ал жок. Рахман экообуз жашап коройлу. Уйдогу ушул биздин уруш, ушул кайнатамдан эле чыгат. Кудай, же мени , же аны албай койду,-деди Клара. Мариям унчукпай ойлуу олтуруп калды. Анан сыртагы короо жайды жайлап жургон атасына барды. Мал короодогу атасын бул жактан байкап турган, ага жаны ачый козунонжаш тегеренди. Таабылды карыя, онунон азып, сакал мурутуна бат эле ак тушуп, кыйла жудон кеткен эле. ''Байкуш атам'',-деп оор улутунуп, кубуронуп суйлонуп алды. Бери жакта кызынын карап турганын байкабай, мал жайып жургон атасын карап, жанына басып барды. . Ата сиз менен, суйлошойун дегем.

[Aizurok]

Ата сиз менен, суйлошойун дегем. Макул, мен азыр малдарды жайлап бутойун , анан экообуз шашпай олтуруп алып суйлошобуз деди, Таабылды карыя. Мариям унчукпай бери басып келип, эшик астындагы скамей кага кочук басты. Анын артынан малдарын жайлап бутоо, атасы да келип калды. Эмне болгон созду суйлошойун дедин эле? ,-деди кызынын жанына олтурган атасы. Мен Клара женем менен суйлоштум. Анын созунон дагы деле экоонуздордун, жылдызыныздар келишпей, урушуп атканыныздарды тушундум. Эми женемдин кыял жооруктары баарыбызга маалым десем, . Ошентседа мен сиздин оозунуздан, урушунуздардын нээгизин билейин дедим. Таабылды карыя оор ушкуруно.Биздин урушубуздун негизги себеби, мен буларды тажатып, олбой чогу жашап атканымда болуп атпайбы. Олойун десем жан таттуу. Бир жака кетип калайын, булар менден эс алсын дейин десем, бара турган башка жерим болсочу. Сенин уйуно деле барсамбы деп ойлоп, бирок, уят. Наамыстанам. Чынын айтсам Клара экообуз ушунчалык бири-бирибизден конулум калды. Азыр ал мени, мен аны коройун деген козубуз жок,. Билбейм эмне кылышты дагы. Клара мени олтуруп жаны тынбаса, ушинтип мага кор казганын токтотпойт го. Таабылдынын акыркы созу кргылданган ун менен чыкты. Ал сизге кантип кор казып атат? Аны айтсам , сенда мага ишенбейсин. Айта бериниз...... . Мен сизге ишенем......

[Aizurok]

Ал сизге кантип кор казып атат? Аны айтсам , сенда мага ишенбейсин. Айта бериниз...... . Мен сизге ишенем...... Клара мени олтуромдеп тамагыма уу кошуп, даярдаптыр. Бирок, Кудайдын мага козу туз болуп, алтамак мага буюрбай озунун энесине буюуруп, анан ал минтип ары карап кетпедиби. Коюунузчу ата! Мария атасынын созуно ишенээришенбесин билбей каттуу чочуп кетти. Кудай акы… мен сага эмне калп айтмак элем… Пайгамбаржащына келип торумон корум жакын болуп эчкидей болгон жашым калганда Кларагакалп жалааны жапмак белеем бул чын. Сиз анны кантип билдиниз? Клара ОЗУ айтты мага… Эмне деп? Эмне десин… Энеси каттуу ооруп, кыйналыпатканда, ушул уу кошулган тамакты сен ичип олмоксун, апама кантип тийип калды, бугасен куноолусун деп кайра мени куноолоп айтпадыбы. Ата сиз чын айтып атасызбы. Мариямдын денесинмайда калтырак басып кетти. Сен да мага ишенбей атасынбы, ушинтеринердибилгем. Рахманга айтсам алдагы ишенбей койбодубу,-деди Таабалды карыя. Мен анда, Рахман байкем менен озунчо суйлошупкоройунчу. Эгерде Клара женемдин сизди олтуройун деген ою болсо анда ал оюнкийинчирээк дагы ишке ашырат,-деген Мариям ордунан туруп уйго кирейин дегендеатасы: Кызым, бул окуяня эч Ким укпасын. Рахманбилет дечи… Бирок, кошуна колондор, тууган туушкандар билишпесин. Эртен элеушак кылып, айтып жиберишпесин, деди. Мариям башын ийкеп унчукпай уйго кирди. Кичирээкуулун астына эркелетип отурган Клараны жини менен ушунчалык жек коро карадыМариям. Анын коз карашын байкаган Клара:

[Aizurok]

Мариям. Анын коз карашын байкаган Клара: Атан менен суйлошконун корунуп турат. Ал магажанылык эмес. Рахмандын башын айланткан сыяктуу, мени жамандап Сенин да башындыайланткан тура. Ии, атан мени эмне деп жамандады? –деди мисирейе какшыктай. Сиз атамды уу берип олтуройун деген оюунузбар турбайбы?..- Мариям жини менен унун октом чыгарды. Анны Ким айтты?.. Жанагы алжыган аттанайттыбы? .. Ал ошентип менин бетиме коо жаап, мени жамантты кылып атат. Мен эмне,кайнатамды олтуруп жинди болуптурмунбу? Адам эмес чычканды дагы олтуруш кыйын. Сиз чын айтып атасызбы? Ооба, чын айтып атам… Кантип эле анны олтуройундейм. Ал озунон-озу шектенип, ушинтип ойлоп атса керек. Атамды олтуройун деген оюум жок депкарганынызчы- деди Мариям. Карганам эле… Андай оюум жок болсо эмнегекоркмок элем. Мына, олуп кетейин, ошондой оюум болсо-деди: Жок, сиз антипкарганбаныз. Мен азыр куран китепти алып келем. Куранды кармап турупкарганыныз, деген Мариям куран китепти алып келуу учун торку болмого кирипкетти. Ангыча ары болмодон чон, калын куран китепти алып чыккан Мариям Кларанынастына койду да: Жене сиз мобу куран китепти кармап туруматама уу берип олтуройун деген оюум жок болчу, куран урсун, арбак урсун, Кудайурсун деп карганынызчы. Мен ошондо ишенейин,-деди Клара куранды карманыпкаргангандан коркуп:

[Aizurok]

Жене сиз мобу куран китепти кармап туруматама уу берип олтуройун деген оюум жок болчу, куран урсун, арбак урсун, Кудайурсун деп карганынызчы. Мен ошондо ишенейин,-деди Клара куранды карманыпкаргангандан коркуп: Мен куран кармап карганбаймын! Куран эмнесилерге оюунчупу?! Маша ишенбесен, ошол карыган алжыган атанардын созуноишенгиле! Эмне деп ойлосонор ошондой деп ойло бергиле! Бирок мен курандыкармабайм! Атанарга кантип эле уу берип олтуройун, озунор рделе ойлосонор! Менэмне жан алгыч белеем! –деди чыйпылыктай. Жене, сиз аксызбы? Ооба, мен акмын! Анда эмнеге куранды кармап карганганданчоочуп атасыз? Мен чоочуган жокмун. Силерге дагы айтам куран оюунчук эмес! Анда атамды ээрчитип келип каргантайынчы! Ал эмне дээр экен деген Мариям ордунан турганда Клара анны карап: Ошол карыганда атандын башын айлантып,каргантпай эле койбойсунарбы, -деди. Эмне коркуп атасызбы? Корккон жокмун! Эмнеге коркмок элем! Атанкуран эмес, Кудайды карап каргана берсин. Ал алжып калган. Эмнени суйлопатканын ОЗУ да акыркы куну билбей журот. Мен андан коркпойм. Айткан созуно дагыишенбейм- деди Клара. Мариям менен Клара уйдон акыйнек айтышыпотурганда сырттан Таабалды карыя кирип келип калды. Уйго кирип кеткен кызыМариям Клара менен урушуп кетпесин деген кыязда артынан кирген эле. Анны коргонкелини:

[Aizurok]

Ата кызынызга мени эмне деп жамандагансызэле! Менин сизге уу берем деп качан айттым эле! Карыганда Пайгамбар жашынакелип калган кезинизде ушинтип жалган айтып, балдарыныздын ортосуна уруштуруп,ынтымагын бузуп, бири-бирине жек коргозбой эле тынч жашабайсызбы! Эгерде мендесизди олтуройун деген оюум болсо эч кимге жарыя кылбай билгизбей эле олтурупкоймокмун! -деди Клара. Келинине тенелгиси келбеген Таабалдыунчукпай оор ушкуруно аркы болмого кирип кетти. Эгерде ага азыр бир нерсе айтсаэле кызы чуу башталарын эн сонун тушунду. Унчукпай кирип кеткен атасынынартынан Мариям барып: Ата, эмнеге унчукпай койдунуз! Кларанынсизди олтуром деп айтканы чын болсо ачык эле айтып салбайсызбы! Эмнеге коркосузандан! -деди Жаны кашая. Мени жанымакойгулачы кызым. Мен абдан чарчадым. Эгерде азыр суйлосом, экоонор дагыурушасынар… Мейли, Кудай мандайыма кандай олумду жазса мен андан эч жакка качыпкутула албайм, ошондуктан олсом да тынч олойунчу. Сага жанагы созду айтпай элекойбой деп окунуп калдым, деди оор ушкурунгон Таабалды карыя. Алда байкуш атам ай!- деп Мариям атасына жаныачый буркурап ыйлап жиберди анан: Сиз карыганда келинден ушундай кордуккоройун деп, бизди багып остурдунуз беле. Ата сиз бактылуу карылыкты корууготатыктуусуз. Сизден болок Рахман байкем экообуздо эч кимибиз жок. Мен сиздиозум менен кошо ала кетем. Кантип мен сизди ушул жерге санаам тынч, кайдыгеркалтырып кетейин. Болду жетишет, бул жерде калбайсыз деди козунун жашын аарчый. Мен сага бекер эле айтыптырмын азыр окунупатам. Менден кам санаба кызым. Мен конуп калгам. Клара экообуз бугун урушсак,эртен эле суйлошуп кетебиз. Бир уйдо жашап атканда идиш-аяк кагышкандай эле, Адамболгондон кийин ойдо томон создор болуп кетет экен деди кызынын конулунжубатканга аркет жасаган Таабалды карыя. Мен баары бир сизди бул жергекалтырбайм. Озум менен кошо ала кетем,- деп оор ушкурунду Мариям.

[Aizurok]

Рахман кайнатасына Клараны жакшы карайм,анны менен ажырашпайм деп соз бергенден бери озунон-озу кыжаалат болуп санаагабата баштады. Анын устундо шаарда жашага Зейнепке да Клара менен биротоло кол узушуп,ажырашып атамды ээрчитип кочуп келем деп ага да соз Берген эле, ортодо минтипкайненеси да каза болуп калды. Клара экоонун ажырашуусуна жолто болбодубу. Анысыаз келгенсип кайнатасына да Клараны таштабайм деп соз берди. Клара менен чогууэле ажырашпай жашай берейин десе, андан аябай конулу калган. Бир чети атасыТаабалды менен Клара да бири-бирин коройун деген коздору жок, ортодо кимисинеболуушарын билбей чайналып да буту. Бир куну жумушунда отуруп Зейнепке телефончалып иштип чоо жайын тушундурду, Рахмандын созунун аягына чейин уккан Зейнеп: Мен сени ушунча жыл жакшы эле куттум. Сенинтаптакыр проблеммаларын чечилбей койду. Мындан ары сени куто албайм. Эгерде менименен жашай турган оюун болсо, бир жуманын ичинде келип кал-деди да башка созайтпай, Рахмандын да созун укпай телефондун трубкасын коюуп койду. РахманЗейнептен кол узуп, Клара менен омур бою жашагысы келбеди. Эмне кылаарын билбейуйуно келип карындашы Мариямдан кенеш сурады. Кечинде жумушунан конулу чогуп келген Рахмандынастынан Клара эки уулун жетелеп тосуп чыкты. Улуу баласы Тилекетин чекесинен