[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Тигине, Эргешбаевдин ОЗУ да
келатат, - деди булардан обочо турган малчы жигит.


Камал менчик суперлюкстан тушуп, чогулгандардын
жанына келип, салам айтып токтоду. Анын саламына эч Ким конул бурбай, бардыгы
туноруп турушту. Бир убакта адистештирилген чарбанын директору, Эргешбаевге
карап мындай деди:




–Кана, бул кыйрап
жаткан комплекстин курулушу жонундо эмне дейсиз, айтынызчы жолдош Эргешбаев?
Сиз жети эмес, он эки балл жер титироо болсо да солк эткис кылып салдык деген
курулушун ушулбу? Жер титиребей эле, жер менен жексен болуп чогуп, ураганы
урап, кулаганы кулап, сынганы сынып турганын эмне менен тушундуро алар экенсиз?
Мансуров ушундай болорун билип, айткан экен. Эмне учун ошондо макул болгон
жоксуз?

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Мансуров эмнени билип айтыптыр.
Мен мындан ишке пайдалуу эч нерсе уккан эмесмин.


Толкунбек куйуп кетти. Ал бирдеме
деп айтайын деди эле, райсполкомдун председатели тыйып койду.


-Бул жерде эки-экиден
жаакташуунун кереги жок. Сен коё турчу садагасы. «Тоо кыядан откон сон, оо
дегенин курусун» дегендей, иш отуп кеткенден кийин кызуу кандуулук менен оной
албайсынар. Мунун ОЗУ сот жообуна тартылуучу иш. Тушунуп жатасыздарбы, ушуга.
Ал эми жабыр тарткан чарбанын жумушчулары менен жетекчилиги мамлекетке эт
тогуудон тарткан зыяныбызды баарын эсептеп туруп, куноолуу адамдардан ондуруп
алабыз деп жатышат. Муну кандай дейсиздер?

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Эч Ким жооп айта албай, жер
тиктеп туттугуп турду. Ал эми Камал менен Толкунбек болсо оз ара бири-бири
менен кер-мур айтышып, биринин созун бири укпай, бирине-бири макул болбогон
бойдон калышты. Ал эми райондун жетексилери болсо жакын арада атайын комиссия
тузуп, ошол комиссиянын чыгарган чечиминен кийин толук жыйынтын чыгаруу жонундо
макулдашып, кайра тартышты…


А Эргешбаев болсо бул
балекеттуу сарайдын чуусунан кургак чыкпасын билди. Чындап эле корко баштады.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

«Иш чатагына айланса «Житкен окту аткан ок табат» болор бекен деп санаасы
тынбай калды. «Ушул СМУнун курулуштарынын эсебинен ооноп салган уйумду, алган
машинамды бул какбаш билиш керек», - деп ойлоду Камал озунун начальниги
жонундо. – Дегеле кескекке кебек ал-




дырбаган,
сагызгандан сак киши. Уй салыныз, жардам берейин деп канча мертебе айттым
озуно. «Мен уй салганда окмоттун уйуно Ким кирет», - деп моюшпай койгонунда эле
кеп бар экен. А Мансуров менчик уй эмес, уч жылдан бери сандалып журуп СМУнун
уйуно аран жетти. Кокус ал ушуларды билип, чукуй турган болсо, акмак болгон мен
эле акмак болмо да. Эргешбаев ушул саксыган начальник сорой менен,
билимдуусунгон Мансуровдун ыгын таап, ооз ачкыс кыдып колго тушуруп албаганына
окунуп турду. Санаасы сандап, тынчы кеткен жигит каш карып, коз байланган кезде
начальниктин уйуно желдей учуп жетти. Сатаров келген мейманын конулсуз кабыл
алды.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-И, жогору от.


-Ракмат, Акбар Сатарович, мен
ушундай эле. – Чарапаянын иреге жагынан орун алды. – Мен сизге келдим эле
суйлошойун деп.


-Эмне жонундо? – деди колундагы
газетаны жанына коюп, коз айнегинин устунон тиктей берип.


Камал эчен-эчен Жаны салдырып
жаткан уйу жонундо айтайын деп, оозу батпай койду. Бир топко шылкыйып
олтургандан кийин тигил чогуп бараткан сарай жонундо айтууга батынды.


-Мен комплекстин курулушун атайын,
кыянаттык менен жасаган жокмун. Ит болуп жердин тузулушун текшерген геолог
Берген документине ишендим да.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Эмне, геологдор башмак койбой эле
кура берсен болот деп коргозмо бердин беле? Кызыктай немее окшойсун озун?


-Анткен эмес. Бирок мен чокпойт
экен деп жерге ишендим да.


-Ха-ха-ха. Жерге ишендинби?
Баракелде, баракелде, соз эмес бекен, а? Эми мени эмне кыл деп турасын?


-Жардам бериниз?


-Кантип?


-Райондун жетекчилери менен
суйлошуп корунуз, балким сиздин созунузду жерге таштабас дейм. Жер чокмо




борпон экен деп
комиссия жыйынтык чыгарса, калганын озум бутурот элем.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Начальник ачууга буулугуп, оозуна
ончулуктуу соз келбей калды. Эргешбаевди бир демге акшыя тиктеп туруп, коз
айнегин колуна алып минтти:


-Чарбанын борго байланган малы
киргизээрге жай жок, эски, эчактан бери мал киргизилбеген, чалдыбары чыккан
бастырмада турса, бет барбы сенде. Элдин башынын баарын айландырып, жалган
документ жаздыргын келет экен да. Корсон, куноонун баарын жерге койгону
турганын. Анда Долбоорлоо институтунун геологдору жердин составын текшерууну
билбеген, кат сабатсыз, билими жок адамдар экен дешибиз керек турбайбы ээ.
Сенин оюнча ушундайбы ыя?! Пай, пай, пай, тапкан акылын. Сага Караганда
Мансуров жаш болсо да Адам экен.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Анын тилин алганда мындай балекет болбойт
болучу. Атандан калган ордунду ага тарттырып жибергенсип, анны менен жон Журбой
тирешип жургонунду билем. Толкунбек Сенин ордунду ойлогон да эмес. Жергиликтуу
жетекчилер Мансуровга ишеним корсотуп койду. Иштеп жатат. Бар болгону ошол.
Кадрларды тандоодо, алар козу жок кор, акылы жок додой эмес. Сени да, мени да,
анны да билет. Бир тепкичке ылдыйлап, ордунда калдын эле. Эми экообуздун
жилигибизди ошол комплекс чагат. «Бирдики минге, миндики томонго» болуп, бир
озун эмес, башкалардын убалына калганы олтурасын.


Эргешбаевдин жаак эттери туйуло
тушту.


-Бир тепкич ылдыйлап деп, менин
башкы инжинерликтен томондоп, катардагы курулушчу болуп калганымды коп коруп
турган экенсиз да. Куноомдун жогунан калдым. Болбосо мени тируулой орттоп
жиберуучу адамым биринчи сизсиз.


-Орттой турган адамдын алдына
неге келип, жардам сурап олтурасын. Ошону айтчы? Менсиз эле куноолууну озун
тапкан турбайсынбы.

[mega777]

Жеке айтышууга жол жок!Теманы булгабагыла!

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Камал туруп баратып кайра отура калып тандана сурады.-Кайсы куноолуну айтып жатасыз. Алиги он эки балл жер титироо болсо да,солк этпей чыдап берем деп,сага убада берип коюп,кайра айнып,акмак болгон жерди айтам. -Шылдын кыласыз ээ? Мен дагы бир демеге тан калам да. Кудая тообо,сен ошол чарбанын комплексин кураарда уйгр келип жанталашып кеттип эле го. Башка курулушчуларга ишеним бербей,баштан аяк озум жетекчилик кылып,озум бутуром деп,мойнуна коюп алганыны мен азырга чейин тушуно элекмин. Минтип баарыбыздын бетибизге коо жаап отарасын. Эргешбаев кайра ордунан турду. -Жардам бере албайм денизчи?. Сен эмне деп былжырап башымды оорутуп отурасын. Мени сынап,мени эмне деп айтаар экен деп келген жоксунбу? -Болуптур ошондой тушунунуз. Рахмат сизге,жакшы калыныз. Камал начальниктин уйунон чыккандан кийин,алиги балекеттуу курулуштун башынан аягына чейин катышып оз колу менен бутургон мастер жигиттин уйуно барды..Экоо тен тун бир оокумга чейин жыйынтыктуу созу жок, оздорунун куноосун эске тушуруп эмне кылаарын билбей отурду. -Биздеги иштебей нарядка киргизилип жургон адамдардын бети ачылып калабы деп корком-деди мастер. Кокус жаманына отсо,бул иштин бети ачуу текендей арзан. Мансуров билгенинен турат. Бухгалтерияда отурган эсеп кызматкерлери да аны начальниктен кем корушпойт. Бир жолу мен"Жаны уйго кирдиниз,жаны

[Nyrjamal.Teshebaeva]

кочуп келе жатасыз. Каражаттан кыйналсаныз, турак уйду куруп жаткан курулушчуларга кошуп бир-эки адамды жазып,нарядка киргизип койсок кандай дейсиз?"-дедим. Баягы соз экообуз суйлошкондон кийин. Ошондо Мансуровдун коздорунон коркконуман журогум жарылып кете жаздаган. Тим эле чок басып алгандай секирди го. Айтаарын айтып,дээрин деп коюп. Тамаша кылып жатам деп аран кутулганмын. -Качан?-деди Камал ону кумсарып.-Жакында эле. -Кап бекер сураган экенсин.-Озунуз айтпадыныз беле?-Менби? -Жигит ойлонуп туруп курсунуп алды. Туура,эми эстедим. Алиги кассирдин озу да,козу да туз эмес. Балекет шекшип турат. Ата-бабасынан калган мурасты болуп берип жаткансып. Тизмеге кирген биздин адамдарга келгенде,тим эле тарсылдайт. Кабагын да ачпайт. Ушундай ишенимсиз адамдардын кекиртегин майлап,эгерим ооз ачкыс кылып коюш керек экен. Биз ар кимибиз комочубузго кул тартабыз деп журуп,артыбызды ойлогон эмес турбайбызбы. Же кассирди ишенимдуу оз кишилерибиздеп коюп албапбыз. Эми баары кеч болуп калды. Балекеттуу сарайдан орт чыгып кетпесе эле болду. Цементти цементтей,кирпичти кирпичтей,ташты таштай кустуруп алабы деп турам. Анда таза ит болдук го. Мындай ишке кириптер болуп,эл алдында шерменде болгончо уу ичип олгон артык. Жигит алдында турган телефондун трубкасын алып номерин тере баштады. Апан барбы деди уй ээси. Баарын эле тобун менен ашканадан чыкпай калыпсынар да. Менин устумдо мейман бар. Тезинен бир чайнек чай жиберсинчи. А башкасын апан озу билет. Арадан коп убакыт отпой заказ берилген чай менен кошо жашылча,жемиш, патнос толо нандар


кирди.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Мастер менен Эргешбаев чай келгени менен чай деле ичишпеди. Экоонун тен журокторуно ончулуктуу тамак баспай, конулдору алагды болуп турду. Суйлогон создорунун баары жалгыз Мансуровтун айланасында журду. Алар жалгыз эле мамилекеттик адистештирилген чарбанын талкаланып жаткан кара жолтой курулушунан коркпой, жок адамдарды бар, олгон адамдарды тируу деп, курулушчулардын тизмегине тиркеп коюп, алып жургон акчаларын, салган тамдарын, сатып алган машинелерин, уй тиреген дунуйолорун ойлоп уройлору учуп турушту.
Баарынан да окунучтуусу, Мансуров менен началникти оздору тушкон май чункурга бир малып албаган армандары ашып трду.
Анда "Боорунун озу жесе да кандуу, жебеседа кандуу " болп экоо бирдей олтуруп беришмек эле да.
-Начальникти болбосо да, Мансуровду ала жатыш керек,-деди Камал.
-Ал кишини кнтип ала жатабыз. Андай болбойт го,-деди мастер.
-Жалаа жабш керек.
-Эмне, акча бергенбиз депи.?
-Ооба, ооба, акча десек жондуу болоор дейм....
-Ошентип, экоо ойду омкоруп, тоону томкоруп, СМУ нун ишин алгыз экоо кыймылдатып жаткандан бетер "ийлеп-ийлеп итке салат" деген ушул дешип, кангырыктары тутоп, кимге барып жардам сурап, ишти бас-бас кылуунун жолун тапай олтуруп ажырашты.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Камал жолдо келатып Толкунбек жонундо уккан ушак создорду эстеди. Эсенова менен болгон байланышынын чын-тогуно жетиш учун, оз аялына айтып, иш боюнча оч алалбаса да, уй-блосу менен чабыштырып, моралдык жактан туруксуздугу жонундо областын жетекчилерине чейин жеткирууну ойлоп, конулуно бекем туйуп койду......




***********




Жайнагул туруп эле, Толкунбектин эртен менен жумушка кетип жатып: "Балким, райондорго, жаны курулуп жаткан курулуштарды коргону кетип калсам, кеч келем", -деп жазган катын окуп, жаны эле аягына чыканда, эшиктин звоногун бироо чырылдатты.
-Бул ким?
-Телеграмма!

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Жайнагул атып чыкты. Почточуну коруп си чыгып кетти. Жамандык менен жакшылык кошо жебедей коодонун аралап отту. Кыздын сунуп турган кагазына кол коюп берип, алар-албастан эле телеграмманын буктоосун шашып ачып, каректеои кгазга кадала тушту. "Биз кечки самолет менен чыгабыз. Тосуп алгыла. " деген агасы Садынын созун окуп, суйунуп кетти. "Кудай ай, энем да келсе экен" -деп кагазды ооп алды. Анан Толкунбектин "районго кетип калсам" деген созун эстеп, эки бала менен аларды кандай кылып тосуп аларын билбей турду. Куйосуно телефон чалып, кабинетинен таппай койду.
Ал уй ичин иретке салып, эртелеп конок камын коро баштады. Жайнагул балдарынын ойгонгонун кутпой эле, биринин артынан бирин колго алды. Уйкусу ачылбай уктап жургон наристелерди ошол бойдон жерге жая салынган одеялдын устуно томолотуп салып, кирлерин жууп, жайып кайра кирди. Жерге тошолгон паластар менен жол килемдерди тышка алып чыгып жайып, чан-чундарын суртуп, полдорду жууп чыкты. Асан менен Усон эч ким менен иши жок, оздорунчо бирде ыйлап, бирде соронуп оздору менен оздору болуп ойноп жатышты. Жайнагул кунго жайган кош бешикти алып кирип, олпокторун коптуруп жасай баштады.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Азыр экоонду тен болойм. Экоон тен уктайсынааар. Кечинде таякенер келгенде: "Оо, менин жээндерим адам болуп калышкан тура" -деп, силерге суктанышаа- а-ат.


«Кучугум адегенде
сени болойун. – Жайнагул колуна Усонду алды. Кана, бешик энеси бек карма-а-а
баламды. Эхе-е, муну кор, кой балакай кой, Антип тентектенбе каралдым». Эне
бутун болоп, анан эки колун сундуруп, шейшептерин жукалатып ороп, боорткосун
тартып байлады да, чекесинен ооп, устун жаап, бетин ачып койду. Ал Асанды коруп
кулуп жиберди. Олтургузган жеринде томолонуп эчак уктап калыптыр. Уктаган
бойдон бешикке салды. Болоп буткондон кийин, энкейип мурдунан ооп, мандайынан
сылап койду: «Уйкунар тынч, денинер сак болсун. Мен базарга барып келгенче
ыйлабай уктап тургула!» - Жайнагул кайненесин туурап, эки баласынын башына эки
бычак койду. Анан, кокус бири ыйласа, экинчиси ойгонуп кетпесин деп, эки
бешикти эки башка болмого киргизди. Бирок эненин козуно эки баласынын бешиги
эки жерде жалгыздан турушу суук корунуп, журогу эншериле тушту:

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Азыр экоонду тен болойм. Экоон тен уктайсынааар. Кечинде таякенер келгенде: "Оо, менин жээндерим адам болуп калышкан тура" -деп, силерге суктанышаа- а-ат.


«Кучугум адегенде
сени болойун. – Жайнагул колуна Усонду алды. Кана, бешик энеси бек карма-а-а
баламды. Эхе-е, муну кор, кой балакай кой, Антип тентектенбе каралдым». Эне
бутун болоп, анан эки колун сундуруп, шейшептерин жукалатып ороп, боорткосун
тартып байлады да, чекесинен ооп, устун жаап, бетин ачып койду. Ал Асанды коруп
кулуп жиберди. Олтургузган жеринде томолонуп эчак уктап калыптыр. Уктаган
бойдон бешикке салды. Болоп буткондон кийин, энкейип мурдунан ооп, мандайынан
сылап койду: «Уйкунар тынч, денинер сак болсун. Мен базарга барып келгенче
ыйлабай уктап тургула!» - Жайнагул кайненесин туурап, эки баласынын башына эки
бычак койду. Анан, кокус бири ыйласа, экинчиси ойгонуп кетпесин деп, эки
бешикти эки башка болмого киргизди. Бирок эненин козуно эки баласынын бешиги
эки жерде жалгыздан турушу суук корунуп, журогу эншериле тушту:

[Nyrjamal.Teshebaeva]

«Капырай, экоону болгонум жарашпайт экен. Койчу, ойгонсо ойгонуп, ыйласа ыйлап турушар»,
- деп кайра Асандын бешигин Усондун устуно которуп кирди.


Арадан коп убакыт отпой, заказ берип
чакырган такси да уйдун жанына чукул келип токтоду. Камдуу турган Жайнагул
уйдон атып чыгып, туз эле кок базарды коздой айдатты. Келиндин алгандарын
уламкысын улам колдон илип, шофёр Тим эле экоо бир уйдо жашагандан бетер элпек
иштеп жатты. Ушул саамда озунон карегин албай жалдырай карап турган кандайдыр
тааныш козго козу чагылыша тушту. Бул суйкумдуу келинди кайдан коргонун эстей
албаган Жайнагул анны бутунан башына чейин антара бир карап алып, журогу болк
этти. Зыйнат болсо Жайнагулдун сулуулугу, мунозу, ачык кабагы анын журогуно чок
салып, Толкунбекти андан кызганып да, кунулоп да турган болучу. Ал эми Асан
менен Усонду эстегенде Зыйнат эсин жыя албай, озунун кайда, эмне кылып турганын
билбей да калды. Деми кыстыгып, журогу турсул сокту. Баарынан да жапжаш туруп
уч баланын энеси болгонуна




ичи тарып турду.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

«Бакыт деп ушул аялдыкын айтыш керек, - деп ойлоду. – Куйоо десе куйоо, бала
десе бала бар». Зыйнат ушул саамда «Жайнагулдун аягына жыгылып, кечирим сура»
деген бироо болсо, кайра тартпачудай болуп, конулу жибип кетти.


-Дагы эмне аласыз? – деген шофёрдун
унунон келиндин кашы серпиле тушту.


-Аларды алып буттум го дейм. –
Колундагы, базардан эмнелерди ала тургандыгын тизмелеп алган кагазын дагы бир
сыйра окуп чыгып, мыжый кармап, машинаны коздой басты.


А Зыйнат болсо Жайнагул машинага олтуруп,
узап кеткенче каккан казыктай болуп, жансыз тиктеп турган калыбында кала берди.
«Жер-жемишти да, жашылчаны да коп алды. Сыягы, конок чакырып жатышса керек.
Болбосо мынчалык момо-чомону эмне кылат?» - деп озунчо куйут тарта баштады.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Толкунбек келбейт экен деп ойлоду. Зыйнат уйуно келери менен бук тушту. Башына
бакыт конуп, борбордон кубаныч менен ийгилик алып келип жатса да, кубанычына
ортоктош болгон бирж акын адамынын жанында жоктугуна окунду. «Атадан алтоо
болсо, ар жалгыздык башта бар» деген макалды ойлоп журогу сыздап турду. Эмил
болсо Зыйнаттан алганы келбесе, бергени келуучу эмес. Келсе жон келип, жон
кетпей карындашына тийеше беруучу адаты бар болучу. «Уй-було багып жатпасан, же
балдарын болбосо, жалгыз башына эмне жетпейт. Бизге бербеген акчаларынды,
жыйган дунуйолорунду Ким учун сактап жатасын», - деп откон жылы келгенде мас
болуп алып, карындашы менен урушуп, ал эмес кол которгонго чейин барган.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Ошондон бери агасы менен катышпай калган. Эжесинен кол узбогон Эмир менен
синдилери. Бирок «бир уйдун жарыгы бир уйго тийбейт» дегендей, алар менен
отпуска маалдарында, же дем алыштарда анда-санда келишип-кетишпесе, ар
кимисинин оз уй-булосу, оз турмушу бар. Ошентип, Зыйнат эч кимиси жок немеден


бетер. Толкунбек башканын кереги жок болуп калган. Кунболот эжесинин эчтекеден эчтеке жок эле ажырашып жатканынын устунон чыгып,Эмир Зыйнатты эпке келтире албай кеткен. Ошондон бери Зыйнатка таарынып мурдагыдай каттабай калган. Толкунбекти кутуп отуруп келиндин ойлогону ушулар болду. Жигит улам кечиккен сайын санаасы санга болунуп турду. Тектирдин кары кар болбойт. Текелер отко зар болбойт. Тенирим суйуп кошпосо. Телинген менен жар болбойт-деген элдик ырды кайра-кайра кынылдап ырдап коюп,озунон башка жан адам жок,ээн уйдо ойго батып,жалгыз жатты.