[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Ичин ачып корсон, - деди
Жайлоогул, - кимге экенин билели. Балким, сыртына фамилясын жазам деп жазбай
унутуп калышса керек. Буларга болбосо, жанагы лесепедчен бала корунсо чакырып
кайра озуно берип коюш керек.


Байрагул конвертти жыртпай,
чапталган жеринен акырып сыйрып ачты. Озу эле чала чапталганбы, болор-болбос
илинчеги болбосо, ачык экен. Кагазды конверттен сууруп чыгып, баш жагындагы
«Жайнагулго жашыруун кат» деген жазууну окуп, келиндин козу алая тушту.


-Кудай урган турбайбы
«Жайнагулго жашыруун кат» деген эмнеси. – Байрагул ар кайсы жеринен чукулап
купуя окуп коруп, он туктуйо тушту. – Э-е-не-ке-ба- а-й, бул онбогондой бузуку
кат окшойт катыгун. Мындай ырайымсыз суук катты Жайнагулго окутмак турсун,
корсотуштун кереги жок.


Тумардын коздору ирмелбей,
кызынын оозун тиктеген бойдон селе тушту.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Капырай де, ал эмне деген
шумдуктуу кат экен? Эмне, Толкунбектин устунон бекен? Ким деген немее жазыптыр,
аты-жону барбы же алиги озунор айтып жургон тоголок арызга окшогон немее бекен.
– Тумардын оюнда бала жонундо бекен деп ойлоп кетти. Байбиче ансыз деле Усонду
Толкунбекке окшоп, Асан экоо кудум бир ата, бир энеден туулгандай болуп
баратканынан оз ичинде эч кимге айтпай, чийки май жегендей болуп журуучу.


Байрагул кулуп жиберди.




–Ооба, так эле сиз айткандай тоголок неме
экен. Аты да жок, адреси да жок.


Байбиченин тынчы кете баштады.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Эки жаштын бактысын коро албаган
бир малгундун колунан келген кат экен го бул. Окучу кагылайын, жалдырабай.
Андай жакпаган кат болсо Жакин укпай деле, окубай деле койсун. Куйоосуно
айтыштын деле кереги жок.


Байрагул энесине карап башын
чайкады.


-Укпай туруп эле, жыйынтык чыгара
коёсуз да.


-Эми угузбайсынбы. Бол, оку, уйдон
киши чыга электе.


-Окуба десениз да окуйм. Угуп
турунуз эми. «Ардактуу синдим Жайнагул! Бул катты Ким жазан дээрсиз. Ооба, мен
сизге белгисиз, чоочун адаммын. Экообуз бири-бирибизди сыртыбыздан билип,
жакындан таанышпагандан кийин, албетте, белгисиз болгонубуз ошол да. Менин да
сиздей синдим бар. Куйоосу менен жакында ажырашып кетти. Балдары болсо да
ошондой иш болду. Эри бар аял менен конулу жакын болуп, анын уйуно кирип алды.
Ошол менин синдиме окшоп калбаса экен деп сизди аяйм. Сиз керемет аялсыз. Жаратылыш
сизге бардык сулуулукту бериптир. Куйоонуз болсо андан бетер жылдызы тогулгон
суйкумдуу жигит. Ушундай жакшы жардан ажырап, балдарыныз менен бактысыз болуп
калбаса экен деп сизди аяганымдан, ушул катты жазууга аргасыз болдум. Анткени
сиздин ардактуу куйонуз Зыйнат Эсенова деген суротчу аял менен конулу жакын
болуп жургонун коптон бери билемин. Сиз бул жерге кочуп келгенге чейин, ал экоо
никелуу эрди-катындай эле бир уйдо жашап, бир казандан аш ичип журду. Баса,
Зыйнаттын турмушунун бузулушуна Мансуров себепкер болгон дешет. Элдин айтымына
Караганда сиз бар болгону бала туугандан башканы билбеген, билими жок, уй
кызматындагы аял экенсиз. Ал эми Эсенова болсо республикага Гана эмес, союзга
белгилуу таланттуу каттын. Эркектер адатта мансаптуу, атактуу, анан озунузго
окшогон сулуу аялдарга кобуроок конул бурат эмес-




пи. Мен муну оз
синдимдин турмушунан кордум.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Анын бир болгон кемчилиги ону серт болучу. Менин
оюмча, куйоонузду куйоо кылып байлап турган алтын казык, ал сиздин
сулуулугунуз. Ал эми Зыйнат да тогорогу топ келген аял. Анда сулуулук да,
талант да, атак да бар. Мен ар дайым сиздин куйоонуздун машинасы анын эшигинин
алдында куну эмес, туну менен турганын кором. Ал тундо эле Зыйнат менен…


-Болду, токтот, ары жагын окубай эле
кой. Келе, мага бер алдагы катты.


-Эмне кыласыз? – деди Байрагул
ындыны очуп.


-Сен эмне кыласын? – деди энеси
кумсарып.


-Жайнагулго бербеймби?

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Жайнагулгобу? ! Жакшы кылат экенсин,
Жайнагулго берсен. Эмне, сен да ага душман болоюн деп турасынбы? Жамандыкты
угалбай аран турасынар го, чиркин. – Конвертти жулуп алды. – Келе.


-Кызык экенсиз, Толкунбектин
торолгондо кылаары ушулбу. Шумдук. Анын куноосун угуп-билип туруп унчукпай,
Жайнагулго айтпай кантип чыдайбыз ыя. Такыр эле болбоду дегенде озуно катты
берип, уяткарыш керек да. Сволоч, корчон муну. – Жайлоогул энесинин катарына
олтура кетти.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

- «Балтыр бит башка чыгат» деген
ушул. Жок эне, Жайлоогул туура айтат, сиз кечирсениз да биз кечире албайбыз.
Жетишет, айнектей болгон аялын ушунча тебелегени. Толкунбегим, Толкунбегим деп
жер-сууга тийгизбей жактап-жактап туруучунуз элего. Башка куйоо балдарыныз бир
тен, Толкунбегиниз бир тен эмес беле. Мына, кордунузбу, экоонун турмушу
болбоочу жагына терс айланып калганын, - деди Байрагул, жалооруп.


Баятадан кыздарынын созун угуп, ойго батып
олтурган Тумар, серпиле тушту.


-Айланбай-этпей эле турат. Эмнеге
мынчалык ажылдайсынар экоон эки жактан чыгып. Дагы эле акыл-эсинер




. толук бышып жетиле
элек экен. Коро албаган бузуку, калпты чындай кылып жазса деле, ошонуку чындык
болуп калабы. Жакинге бул каттын табышын чыгаруучу болгула, эмне Гана коро
экенсинер. Колуктусу жокто жанылса жанылып, журсо журуп койгондур. Анын эмнеси
куноо болуп кетиптир. Жаш кезде жанылбаган, жазбаган Ким бар экен.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Байрагул менен Жайлоогул бирин
бири карап, жоошуй тушту. Анан кичуу кызы минтип, козун сузо суйлоду:


-Деги элдин энелери сиздей эмес.
Анан калса, энеден башкачасыз го. Качан болсо куйоо балдарынызга тартып, ошол
жактын созун суйлойсуз да турасыз. Деги алардын куноолуу болгон куну болобу?


-Учоон тен куйоону озунор таап,
озунор тандап, озунор суйуп баргансынар. Бирине да куйоого чыгуу жагынан бийлик
кылып коргон эмесмин. Силерге жаккан куйоо балдарды мен эмне дешим керек эле?
Мен же алардын жамандыгын корбосом, жаман созун укпасам. Эгерде бир жакшылык
корбогон бузукунун созуно ишенип, арманынар турса, бул катты алып барып
синдинерге бергиле. Андан кийин эмне кыларды озунор билесинер. Ме, Баланы
алгыла, уктап калды. – Тумар небересин берип, ордунан силкинип турду,
этек-женин кыгынып:

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Деги Жайнагул менен Толкунбектин, ушунча болуп бири-бирине
оодо карашып катуу суйлошконун билбейм. «Бузуку кара таш жарат» дегендей,
тоголок катты тоголотуп, экоонун турмушун чалмакедей чалып туруп баса бергиле.
Андан кийин уч баласы менен Жайнагул эмне болсо ошол болсун.


-Шамал болбой, чоптун башы
кыймылдабайт. Толкунбектин бар балекети бар учун!.. – Кызы мукактана тушту.


-Бар болсо айттым го, ошондой
кылгыла деп…

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Ушул маалда эшик кыйч ачылып, ар
жактан Жайнагул корунду.


-Эмне эле купундошуп, созунор
бутпой жатат? Уйго киргилечи, зобол убагында эшикке олтурбай. Э катыгун


экоо бирдей уктаган турбайбы. Тамак да бере элек элем. Эненин кызына боору ооруп, ичи туз куйгандай атышып, журогу тилинип турду.
-Кагылып кетейин каралдым, жалгыз бой кууруп жатасынго . "Балам балалуу болгондо билерсин" дечу элем.
Бала кандай болот экен?
Жайнагул кулду.
-Ким билет, жакшы эле болот го.
-Ии, жакшы болбой анан. Биз да силерди ушинтип жакшы коруп, куш учурбай бополоп баканбыз., каралдым.
-Сыр учугун учурбай сурады эне. -Деги Толкунбек кандай экен балага? Сага жардам береби уйдо?

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Ага караганда мен мерез экемин деп ойлоп коем. Балдар тун ичинде ойгонду дегенче, менден мурда секирип турат. Ал мени уктап алсын, эс алсын деп аяйт. Айтор, экообуз тен эле бирдей туйшуктобуз. Ботон жерге коноко барганда менден кобуроок Толкунбек карайт.
-Бироонун элинде, бироонун жеринде жрсонор . Оз оокатынарга тын, ынтымактуу жашасанар болду. Ынтымак бар жерде ырыс бар., -дейт балам.
Ынтымактуу болбогондо, эмне талашыбыз бар эле. -Жанагул кулду. -Биринчи баш кошкон куну кандай болсок, азырда ошол мамиле, ошол муноз. Толкунбек экообуздон кам санабай эле кой, энеке. Ал эми оокат дегендей, бутпой жаткан эмне окатыбыз бар эое. Ортобузда чычкандай болгон эки бала, ичкен тамак, уктаган уйкубуз эле болбосо, кыйнала турган эчтеке жок.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Ии, мен айткандай бекен, дегенчелик кылып, эне кыздарына крап койду.
-Куйон кокус тала тузго комондировкалап дегенине кетип конуп же кечигип калганда, бармактай балдарын менен коркпойсунбу, балам ээн уйдо?
-Бул байкуш бизден санаасы тнат дейсизби? Кез-кезде эле тээ алыска чарбаларга барып, кечээкиге окшоп, кечирээк келип калбаса, конбойт эч жакка.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Ошондой эле болсун алдына кетейин. Ынтымагынарды коруп ыраазы болуп олтурам. Ылайым ынтымактуу болгула.
Эстуу келин Жайнагул, кокус Усондон улам энемдин менден санаасы тынбай журсо керек деген ойдо, куйосунон жик билгизбей, Тумардын санаасын тындырып койду. Бул баланын Толкунбеке окшоп баратканын, анан калса Асан менен Усондун бир коендун божогундой болуп турганынан байкабайт дейсинби деп ойлоду. Деги бул сырды башкаларга йтпагандан кийин, энеме деле угузбай койсок болмок экен. Ажырашып кетпегенден кийин, кереги эмне айтып. Болор-болбос кеп создон эле адамдын онулу сууй берет да, деген пикирди ойлоду келин.
Баардыгы уйго киришти. Кайнагасы менен иш боюнча келээр-кетээр создорду суйлошуп олтурган Толкунбек кайненеси менен кайнежелерин коргондо орднан учп трду.
Кыздарын какыс-кукус кылып, чамынымыш болгону менен эне деген энеда. Тумар байбиче алиги бейтаныш аялдын катын окутуп уккандан тартып, конулу оз ордунда болбой клды.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Жайнагул менен Толкунбектен тымызын чочулап турду. Кокус мындай кара ниээтик менен жазылган кат Жайнагулдун оз колуна тийсе, куйоосунун куноосун кечирер, кечирбесин билбей туюкка капталат.


Аркырап шамал бек болсо,
Алманын шагы кайрылат.
Арада душман кооп болсо,
Алышкан жардан айрылат, -

деген элдик ыр саптары басса-турса эненин оюнан кетпей, журогунун башында туздай туйулду да калды.
Жанагулдун энеси уйуно баргандан кийин кун кунобой, тун тунобой, куда-кудагыйым менен учурашып келемин деп, шашылыш Мансурдукуна жоноп кетти. Анын ичин ийдилеп, жанын жай алдырбай тынчын алып турган баягы ба




. лекеттуу кат болду.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Анны кудагыйына айтып, ыгы келсе уул-келининин устуно Кынаны жиберуу.
Толкунбектин куноосу бар экени чын болсо, баласынын басыгын ондоп теске салу,
жалган болсо, алиги тоголок кат жазган немелердин жерден чукуп болсо да таап бетин
ачуу…


Кына кудагыйынан бул жаман кабарды
угуп, катты окуп эси чыгып кетти. Ансыз деле Усондон улам, ичинен жеген курттай
болуп, оз эттин озу жеп, оз канын озу ичип, ичинен сызып, бул иштин арты кандай
болуп кетээр экен деп, кулагынан уркуп, чочулап жургон эненин созу оозунан
тушуп калды.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Чай устундо суйлошуп олтуруп, Тумар
кудагыйына мындай деди:


-Жанагы менин кызым олгондой
намыской ит эле. Кокус Толкунбек чыны менен эле Жайнагулдун башын аттап жургон
болсо олуп кетеби деп корком. Коросун го кудагый. Барып оз Балан менен озун
суйлош. Бул катты мен Жакинге коргозбой, озуно алып келип отурам. Бузулганды
тузоочу, узулгонду улоочу экообуздон башка Ким? Бирибиз кызды туусак, бирибиз
уулду туудук. Экообуздо не айып. Же бул эки акмакты зордоп баш коштуруп,
куноолуу болбосок… Бири-бирин оздору тапты, оздору суйушту. Чолпондой уч
балалуу болуп олтуруп, мындай каттын чыгышы жакшы жоролго болбой калды. Жанагы
Усондун Толкунбекке окшоп калышын, Жайнагул эмне деп ойлойт болду экен.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Ол-да- а, куу тумшук балам ай. Баягыда создон соз чыгып олтуруп, кантээр экен
деп «Асан менен Усонду озун эле торогон немесин го, Кудая тобо, буларгы эгиз
эмес деп Ким айтат. Кайненен экоон Тим эле мени кантээр экен деп, таштанды бала
деп айтсанар керек. Балким, ырым кылдынар бекен дедим. Жакин мени карап кулуп
койду. «Бир тууган болбосо деле окшош адамдар боло берет. Жаратылыштын бул
кубулушу эчактан бери бизге маалым, энеке. Ошон учун, балдар бири-бирине окшоп
калды, мен Толкунбекти куноологум келбейт. Ал бузукулук жолго


тушкондон азырынча таза.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Билем го оз куйоомду озум",-деп мени тынчтандырып койгон. Эмнеси болсо да бир жанылыштык бар го Толкунбекте кудагый. Оо, Кудай, эки балага ынтымак-ырышкер, ыйман менен абийир бере кор.
Кына куноолу немедей мункуроп олтурду. Анын ою тээ алыста болчу. Ал конулундо Жайнагулдун сырга бекемдигине, кудагыйынын кара кылды как жарган калыстыгына, токтоолугуна ыраазы. Журогун сыздатып, конулун боксортуп, кош эмчегин сыздатып турган куйут, конулун боксортуп, кош эмчегин сыздатып турган куйут, баягы Ошко уулун издеп келини менен биринчи баргандагы окуяга кошумча болуп турган, уулунун устунон жзлган балакеттуу азыркы кудагыйы алып келген кат болуп турду.
-Усон жонундо менде деле куноом болгон. Бирок алган жары актап турса, эмне дейт элем. Баарынан да мына бул балакеттуу катты айтсан кудагый. Ай ким билет, козуно кор топурак тагылып., коро албаган бироонун кылган ишиго бул кат. Болбосо, Жайнагул менен Толкунбектин ынтымагына кенедей шек келтире албаймын. Колуктусунун козуно карап, кокулун сылап эле: "Жакинтай, Жакин, Жакинай!" -деп эле чарк кополок айланып турат бул ит. Ал эми Жайнагул болсо андан бешпетер, Толкунбексиз куну жок. Ансыз тамак да ичпейт, эшикке да чыкпайт.....

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Ушинтип эки аял эки жерде селейип, маанайлары пас тартып олтрушту. Алдындагы чайларынын небак муздаганын да сезишкен жок. Экоо тен унчукпай тунжрап ойго батышат.
Кудагыйы келип кеткендин эртеси эле Кына жолго чыкты. Ал келин-уулун тосуп алгыла деп телеграмма да жибербеди, телефон да чалбады. Баягы кун алыс суйлошуп, кун аттатпай ата-эненин абалын сурап туруучу Жайнагулдун кабарлашпай, жымжырт болуп клганынан кумондор болгон эненин санаасы санга болонот. Жолдо катар Жанатты бооруна кыскан бойдон бир да жолу серпилип койбой мелтиреп, жансыз солокоттой, кыймылсыз санаага батып олтурушун эч ким байкаган да , этибарга да алган жок. Ал самолеттун жерге конгонун да, жетуучу жерге жеткенин да баамдабады. "Эне эл тушуп жатат!" -деп самолеттун ичинде алып калуучудай, шашкалактап суйлогон кызынын ууну чыканда гана Кына эки-жагын элее карап алды. Анан Жанатты алдыга жиберип, озу ордунан турду.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Самолеттон тушкондо бир колуна тамак-аш салынган челкейген чон сумканы кармап, бир колуна кызын жетелеген эне элдин эн артында аягын аран шилтеп келатты. Кубанычтан улактай секирип, озуно ырдап, озунчо ыргап божурап келаткан Жанат, оздорун куслуу тиктеп, кутуп турган Жайнагулду коро оюп, кыйкырып жиберди.
Э-не-е, Жайна женем, тигине, бзди карап турат. Жене-е!
-Чурка алдына кетейин. -Кызын кое берди.
Жанат Жайнагулду коздой кополоктой учуп жоноду. "Э Кудай, биздин келетканыбызды кайдан юилип тосуп чыкты экен. Кагылайн каралдым ай, мен сен учун келатпаймынбы" ,-деп Кына. Конулундо Толкунбекти издеди. Бирок уулун коргон жок. Козно орунгону озунун небереси болду. Ал Жайнагулго жебедей сызып барып, жабыша тушту. Экоо бирин-бири опкулоп, кучакташып калышты. Жанат тим эле Жайнагулдун мойнуна чырмоктой чырмалып калыптыр. Келин кызына бирдеме дегендей болду. Кыз энеси келаткан тарапты кылчая карады. Анан экоо жетелеше Кынанын алдынан торой басышты. Эне колундагы сумканы таштап жиберип, келининин бетинен опту. Ал ыйлап жиберди.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Алдна кетейин колоком, аман-эсенсинби? Биздин келатканыбызды кантип билдин? Балдарн кандай, дендери сак чоноюп жатышабы? Оо, мээнетинден алайын берекем десе. Кудай силердин алдынарда алар бекен мени.
-Мен йго телефон чалсам атам алды. Силердин самолет менен бул жакка учуп кеткенинерди атам айтты. Кайсы


рейс экенин да
билбейт экен атам. Биринчи рейстин келер убагында барсам, келбединер. Анан саат
учтогусу менен келип калар деп тосуп турганмын.


Кына Толкунбекти сурады. Кокус
сурасам кандай жооп угар экенмин деп ойлоп турган эне, Жайнагулдун кабагын
коруп: «Кудая шугур, жаман эмес корунот», - деп ойлоду конулундо.


-Озун эле келгенсин го жалгыз?