[Nyrjamal.Teshebaeva]

–Рахмат. Мен сени
минтип Жайнагул экообузду тартат экен деп ойлогон эмесмин да. Козумо сурот эмес
эле озу келип калгандай туюлуп кетти.


Толкунбек кайра суротко тигилди.


-Деги кандай, жагабы сага? – деди
Зыйнат жигитти сынай карап.


-Жакканда да кандай дейсин. Тим
эле жандуу адамдай, таза тартылыптыр. Бирок Асан менен Усон баса элек да. Ушул
жери ашык кетип калыптыр, - деп карап туруп, кайра минтти: - Чыгарманын
коркомдуулугу да, анын тагдырынын чечилиши да автордун талантына байланыштуу
болуш керек. Андай болбогондо чыгарма чыгарма болуп, адамдын журогунон кайдан
тунок тапсын.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Зыйнат кистисин кармаган бойдон
тилден калган немедей, Толкунбектин созун ундобой угуп турган калыбында,
шыпшынып алды.


-Ка-а-п, корсотпойун дедим эле сага.
Кандай кирип келгенинди озум да байкабай калыптырмын.


-Жашыруун беле?


-Ооба жашыруун болчу. – Келин
тамылжый тушту. – Уулдарын баса элек болсо да бастырып койдум. Озум ушундай
тарткым келди.


-Жайнагулду койчу деп, тенсинбей
кунолочу элен, эмнеси болсо да келиштирипсин. Ракмат сага. Художниктер бироонун
портретин тартканда, мандайына алып келип олтургузуп алып тартат дешет. А сен
бизди кантип сыртыбыздан тарттын? Тобо, тан калып турам.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-О-о-й, Толкунбек, Толкунбек, сен
эмнени билмек элен. Жалгыз Гана сен эмес, Сенин аялындын, Сенин балдарындын
бутундой турпаты менин карегиме тартылуу да.


Зыйнат бугун Толкунбектин козуно
айрыкча конулдуу корунду. Анын мынчалык толуп турган кубанычтуу мезгилин да аз
коруучу. Мындай учурду баягы куйоосу менен жашап турганда, Толкунбек озу
мейманга келген куну бир коргон болучу. Анда Зыйнат оз турмушуна озу ыраазы
экен




деп ойлоп кубанган.
Андан кийин эмне болду? Зыйнат жонундо ошондо ойлогон ою кийин ордунан чыкпай
калды. Ал Толкунбекке тузак тартып журуп, акыры кылтагына тушуруп алды. Ушундан
баштап озун кумарлуу кусалык менен кулуп тосуп, кайра куйутко куйуп, ый менен
узатуу Зыйнаттын конумуш адатына айланды.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Бул суйуу менен куйуудон келип чыккан
ооруу болучу. Андан дагы туубай журуп тууган баласынан ажыроо, Зыйнаттын
омурунун жарымын озу менен кошо ала кетти.


Толкунбек ошолорду ойлоп келип,
эмелеки опкосун коптуруп, конулун куюндай сапырып турган кара баскан балекеттуу
кат жонундо айтсамбы, айтпасамбы деп ойлоп, Зыйнаттын бугунку гулдоп турган
конулун бузгусу келбей турду. Анны аяды. Бул Толкунбетин Зыйнат учун куйуп,
анын конулун кирдеткиси келбей турган биринчи камкордугу болучу.


Жигит эч соз айтпай, тике турган
калыбында Жайнагул менен эки баласына дагы бир жолу коз учкунун чаптырып алып,
минтти:

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Мен отуп баратып эле Кире
калдым. Энем менен Жанат келиптир. Мен кеттим Зыйнат. – Келин жигитти
токтоткончо болбой, эшикти шарт ачып чыгып кетти. А Зыйнат болсо, анын артынан
умсуна карап туруп, терезенин тубуно барып токтоду. Толкунбек машинасынын
жанына жуп жетип, кандайдыр колуна кармаган, бир кагазды буктоп туруп, костюмунун
ички чонтогуно салды. Келин ойлоно тушту: «Колундагы эмне болгон кагаз болду
экен? Мага окутайын деп келдиби? Анан эмне учун корсотподу? ..»

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Аянттагы тээ бийик столбаларга
орнотулган жарык беруучу фаралар курулуштун ичи-тышын ийне тушуп кетсе
корунгондой, суттой жарык нурга болойт. Толкунбек баягы бутууго жакындап калган
180 квартиралуу уйдун туура тушундагы аянтчага келип машинасын токтотту. Уйдун
кылда устунку кабатында иштеп жаткан электр менен ширетуучулордун кармаган
жеринен оттордун жыл-




дызданган учкуну
тегерегине фонтандай чачырап жатканы козго алыстан чалдыгат. Мансуров жакындай
бергенде, оздорунчо бир нерсеге согунгон ачуулу ундор кулагына угулду. Мындай
согунуулор жигитке жат эмес болучу. Жумушчулардын бул создорун ал куноо же уят
деп оюна да алган жок. Тек Гана кулумсуроо менен мыйыгынан кулуп «ай иттин
балдары» деп башын чайкап койду. Ар бир болмодо кызуу кыймыл байкалат.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Адамдардын кобур-собур болуп суйлошкону кечки тынчтыкты бузгансыйт. Кай бир
кабаттарда лампочкалар куйуп, ичинде иштеп жаткан адамдардын караанадары
корунот. Толкунбек сменанын жетекчисинен:


-Эмне керек? Эмненер жетишпейт?
Прорабдын ордунда иштеп жаткан мастеринер, эки милдетти аткарам деп кыйналып
жаткан жокпу? – деп сурады.


-Жо, кыйналбай эле сопсонун иштеп
жатат. Жаны башталган курулуш болсо бир жон эле. Буто жаздап калган бир
курулушта иштоо ага кеп эмес да. Деги узартылган кун менен иштегенибиз жакшы
эле болгон экен. Минтип, милдеттенмени да моонотунон мурда буткону олтурабыз.


-Албетте, жакшы болду. «Эки куну
ээси кирбейт, уч кундон Огуз олбойт» деген ошол да. Адамдар толукпу?


-Толук. Сыягы, башка участкаларда
да узартылган кун менен иштеп жаткандар бар го дейм, - деди бригадир.


-Ооба, бар, бар. Тигил Жаштык
проспектисинде салынып жаткан уйдун пайдаланууга берилуучу мооноту келип калды.
Ошон учун аларда силерге окшоп, оз иштерине оздору кубанып жатышат. – Башкы
инженер курулушчулардын демилгелуу иштерин коруп туруп, ыраазы болду…


… Биринчи участкадагы
турмуш-тиричилик жактан тейлоо комбинатынын имараты курулуп жаткан объектиге
барганда Толкунбектин журогу болк дей тушту. Анткени бул жердеги курулушчулар
эки смен менен иштеп жатышкан болучу. Козуно как эткен карга, Кук эткен кузгун

[Nyrjamal.Teshebaeva]

корунбоду. Комбинаттын тубу туптолуп, керегеси жарым жартылай которулуп калган. Бул жай тим эле кароосуз калган, ээси жок немеден бетер, тактай менен темир туркоктор, чоктой кызыл кирпичтер ар кайсы жерде уймок-уймок болуп чачылып жатат. Кузотчуну акмалап аралай басты. Бир кезде курулушчулар эс алуучу вагонетканын ичинде олтурган адамдардын кыжы-кужу суйлошкон создору угулду. Эмне учун булар иштебей вагонеткага чогулуп алган деген ойдо Толкунбек ошол жакты коздой басты. Ангыча кароолдо турган кишинин уну жигиттин туура тушунан угулду.
-Ким бул?
-А-а, сисизби сакчы аке! Салам алейкум.
-Алейкима салам. Оо, Мансуровсузбу?
-Булар иштебейбиз дейби, ыя аксакал?
-Аралашма жок деп тигил буткада олтурушат баары....
Толкунбектин чекеси тырыша тушту. "Кызык, кундуз келбеген цемент эми качан келип, качан аралашма жасалат?" -Жигит жерге тукуруп алды. "Баягыдай балакет дагы башталайн деп калганбы?" деген тынчыздануу менен туз эле вагонетканы коздой басты. Ал жерде олтургандардын баары Мансуровту коруп, орундарынан тура калышты. Тамекинин тутунунон адам тааныбайт.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Жок дегенде эшигинерди ачып желдетип алсанар боло? Т-у-у, тулку ыштагансып, кантип олтурасынар? Эмне болду? Иштей турган ишинер жокпу? -деди жигит.
-Иштейли десек же цемент жок, же кум жок, олтурабыз кутуп. Кундузгу сменден калган аралашманы эчак эле иштетип салганбыз.
-Кете берсек эмне болот? -деди олтургандар.
-Бир аз куткуло. Келбесе кетпегенде, ушул жерге конмок беленер? Биргадир кайда? Мастеринер жокпу?
-Мастер цементти билем деп кеткен. Биргадир бул жерде.



Толкунбек ундобой
кайра тартты. Курулуш уюмдарын керектуу материалдар менен оз убагынды камсыз
кылып, анан ага контролдук кылбаган Эргешбаевге ичи шакардай кайнап турду.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

«Тобо, бир эле объекти болсо бир жондуу. Беш-алты курулушту кучагына алган килейген
участкада иштеп жатып, ушундай да иш кылабы?» - Озунчо эрдин кесе тиштеп, башын
чайкады. «Мунун ордун тез арада башка киши менен алмаштырбаса болбой калган
экен», - деп ойлоду. Ал машинасына олтуруп, туз эле цемент заводун коздой
салды. Бугун СМУ шаардагы курулуштар учун канча тонна цемент алганын билиш
Толкунбек учун зарыл болду. Жигит кетип баратып, оздорунун цемент тартуучу
машинасы жолдун жээгинде турганын байкап, машинасын токтотуп, секирип тушту.

-Эмне болду?

-Эмне болгонун корбой турасызбы?
Аккумулятору иштен чыгыптыр.

-Ишибиз онолбоду го. Сен биринчи
участкада иштеп жаттын беле?

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Ооба, биринчиденмин. Баса
каракалпактык жигиттин номерин ГАИ чечип алыптыр.

-Чечип алыптыр дечи? Ал анан кайда
кетти?

-Билбейм, СМУга кетсе керек.

-Экспедитор кайда?

-Цемент заводунда калган.

Шаарда цемент заводу бир топ алыс
болучу. Толкунбек туз эле ошол жакты коздой бет алды. Шаардан чыгып, заводду коздой
Жаны эле бурула бергенде цемент тарткан машина жолдон ойт берип, туз эле четки
кочого тушту. Шафёрлордон шек санап, колго тушуруунун ыгын келтире албай жургон
Толкунбек, кайсы объектиге барарын билиш учун, атайын эле тигил машинанын
артынан кайра бурулду. Цементтуу машина туз эле шаардын туштук тарабындагы чон
жолго тушуп, бир буйткалуу кочого келгенде, кун чыгыш жакты коздой салды.
Толкунбек да бурулду.


ошентип, жолдон
жолго, бурулуштан бурулушка отуп, Анды-донду карабай келаткан машинадан адашып
калбас учун Мансуров да урдуруп келатты.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Тигил машина туштукту коздой бурулуп,
бир топ жургондон кийин, бир зангыраган чон уйдун алдына келип токтоду. Тигил
артында келаткан жигит бир буйткалуу жерге токтоп, машинанын жарыгын очурду.
Анан кабинанын ичинде, тигилерди алыстан акмалап олтура берди. Ошол замат
дарбаза ачылып, цементтуу машина ошол уйдун кулкунуна кирип кеткенсип, бир
заматта корунбой калды.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

«Ачуу шайтан, акыл ДОС», - деп атасы ар дайым айтып журуучу созду эстеп,
эмне кылаарын билбей тынчы кетип, тан атканча, ишти эмнеден баштоону ойлоп
уктай албай чыкты. Же унчукпай эле, корсом да кормоксон, уксам да укмаксан
болуп койсом бекен деп ойлойт. Кокустан жамандыктын бир эле жиби чубалды дегенче, баштан аяк
ыдырай турганын Толкунбек билип турду.

«Жок, жок, ыдыраса ыдырасын, -
деп ойлоду. Мамлекеттин ыйык, кол тийгис казынасына кош ченгелип салган
мителерди коруп-билип туруп, унчукпай коюуга кантип коммунисттик абийирим чыдап
турат. Партия менен окмот бизди окутуп, билим берип, Адам кылып, анан ишеним
корсотуп ушундай жооптуу ишке коюп, алдыбызга аркыратып машина мингизип,
колубузга зангыраган кабат-кабат уйлордун бутундой каражатын карматып койсо.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Анан биз анны оз билгенибизче иштетип, алганын алып, жулганын жулуп турсак
кантип жакшылык болсун. Жок, жок, мен мындай кара жемсоолукко озум да барбайм,
озгого да жол бербейм», - деп озун озу бекитип, эртен менен эрте туруп, биринчи
эле тундогу шафёрдун уйуно барып, цемент тушургон кимдин уйу: кимдерге сатты,
ошону билмек болду. Кокустан шафёр мойнуна албай тайсалдай турган болсо туз эле
ички ищтер болумуно билдирууну, алардан жардам суроону ойлоду.



Бугун да уй-булоосуно шырп алдырбай эрте туруп кетти. Гаражга барып, машинасына олтуруп, туз эле озу тундо оргон шофердун уйуно барды. Жигит машинанын сигналын угуп, эшикке чыга келди.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Салом алейкум, -деди уйдон чыккан шофер, Мансуровту коруп, ону озгоро тушту.
-Алейкум салам! Эмне учун машинаны гаражга койгон эмесин.?
-Тундо кеч келип, гаражга жете албай калдым.
-Ичинде цемент барбы?
-Жок.
Мансуровдун машинасын тундо цемент тартып баратып жолдон коруп, жалган таанык болуп, конулундо сестенип калган жигит, чочулап тургансыды тынчы кетип.
Ал эмес, артымдан кубалап келип, тушуруп жатканда кармалып каламбы деп корккон. Эргешбаев жолдон жолду буйтатып, изин суутуп, эми ит менен издесе да тапай калды дегенде гана жигит эсине келген. Анан ал озунун жаны салынып жаткан уйун коздой айдап жоногон. Ал артынан сары изине чоп салып, жеткен ерине чейин кубалай келген Мансуровду билген эмес. Ооба "алдыраар куну жаздырар" деп ошон учун айтат туура.
-Кайда алып бардынар, тундогу тун ортосундагы цементти? -деп сурады Мансуров.
-Курулушка! --деди шофер буйдалбай.
-Кайсы объектиге тушурдунор?
Шофер такала тушту.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Касы объектиге дейсизби? -Жалтайлай суйлоду.
-Жанагы жаны курулуп жатканчы, тиги ким эле, ата андын корун урайын, атын очкур айе, тилимдин учунда эле турат. Алиги, кок коз, сары жигит мастер болуп иштейт го?
-Тушундум, . Канча рейс жасаын?
-Коп эле.
-Коп болгондо?

-Эсимде жок. Иши кылып акыркы рейсти мен айткан курулушка тушургонбуз.
-А тигил комбинаттын курулушунда эки смен иштеп жатканын Камал да билет, экспидитор да билет, сен да билесин . Бул менин атама салдырып жаткан уй эмес да. Эмне учун кечээ ал объектиге цемент тушкон жок. Силердин кесепетинерден, тунку смен аралашманын жоктугунан иштебей тарап кетти. Азыр дагы кундузгу сменге келгендер ишсиз олтурушса скрек цемент кутуп. Чынынды айт, акыркы машинаны кайда алып бардын? Кимдикине тушурдун? Аны сен курулушка тушурдум деп калп айтып жатасын. Шашпа, айтпасан айтпай тур, суйлошчуу жерде суйлошобуз.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Кайсы акыркы дейсиз? Кудай урсун, мен-алдым -жутумдукту билбейм, жолдош Мансуров. Чындыгында биз майда кишибиз. Чондор кайда айдаса, ошол жакка кете бермей. Эргешбаев менен экспедитордо бардык болгон документ. Цементтин эсеп-кысабы ошолордон сураныз.
Толкунбек шофердон эч нерсе чыкпасын, чынын айтып бербесин тушунду. Коз менен коруп турган бул ууру ишти жонокой иш катарында таштап коюга болбой тургандыгын ойлооп олтуруп, ошол эле куну, коргон билгенин тушунук кат катары, толук жазып алып, озунун начальнигине кирди. Ал киши Мансуровдун кагазын окуп чыгып, коз айнегин козунон жулуп алып, аны ормое карап, чочугансып тиктеп турду.
-Чын эле оз козун менен кордунбу?
-Ооба, оз козум менен Акбар Сатарович. Комиссия жибериниз азыр, же ички иштер болумуно малымданыз.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Начальник ишенбегендей ийинин кушуруп койду. Анан алдында жаткан кагазды кайра колуна алып, экинчи ирет дагы бир сыйра коз жугуртту да, рация менен парткомдун секретарын, оздорундо иштоочу элдик контролдоо болуму менен кадырлар болумунун башчысын, башкы бухгалтер менен экономистти озуно чакырды. Арадан коп


. убакыт отпой
чакырылган адамдар келип, начальникти тиктеп олтуруп калышты. Акбар Сатарович
коз айнегин усту менен олтургандарды бир сыйра сыдыра карап алып минтти:

-Азыр жолдош Мансуров мага бир
укмуштуу жанылык айтып келди. Ал болсо мына мындай. Жакшылап угуп тургула. –
Начальник тамагын жасап, кагазга жазылган билдируунун бир созун ката кетирбей
жарыя окуп чыкты.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Олтургандар бирде начальникти,
бирде Мансуровду тандана карашып, ийиндерин куйшоп коюп унсуз олтурушту.


-Мен Эргешбаевдин иниси уй салдырып жатканын уккамын. Ал эми Камалдын
озунун уй салдырып жатканын билбейт экенмин. Ага менимче экинчи ашык уйдун
кереги болбосо керек эле. Озунун сопсонун уйу туруп, билбейм эмнеге Антип
жатканын. Силер ушу тобунар менен чогуу барып, ошол Эргешбаевдин Жаны салып
жаткан уйун коруп келгиле.

-А сизчи, - деди Мансуров. –
Барсак чогуу баралы. Барбасак барбай эле коёлу.

-Ооба, Акбар Сатарович, чогуу
баралы, - деген создор бир ундон дур дей тушту.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Элдик контролдоо болумунун
башчысы, фотоапаратына Жаны пленка салып, не бар, не жок деп озу менен кошо ала
чыкты. Алар Толкунбектин корсотуусу боюнча журуп олтурушуп, Жаны курулуп жаткан
эки кабат уйдун жанына барып токтошту. Шаардын борборунан окчунураак, сууга
жакыныраак жердеги бак-шактуу уйлордун ортосундагы аянтчадан орун алган бул
участканы билбеген киши онойлук менен таба албастай болуп корунду келгендерге.
Алар бул жерден тура куй эмес эле, бир чон мекеменин имараты салынып жаткан
жайга туш болгонсуп, айланасын тангалычтуу карап турушту. Элдик контролдоо
болумунун башчысы уйду сыртынан бир-эки жолу суротко тартып алды. Келгендер
чогуусу менен короого киришти. Байлалуу турган карышкыр тустуу торпоктой болгон
сур


добот тигилердин
уройун учуруп, асман айга секирип жаагын жанып, ажылдап жаты.