[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Толкунбек сенсинби? -деди Зыйнат шанк этип.
-Ооба, менмин. Эмне болуп кетти?
-Сен жаны бткон уйунордун салтанатына бара трган эмес белен. Ошону билейин деп телефон чалып жатам....
Пайдаланууга берилип жаткан 180 квартиралуу бул уйдун курулушунун башка уйлордон айырмаланган ар-



артыкчылыктары, моонотунон мурда, сапаттуу буткорулгондугу эске алынып, Кыргыз СССРинин мамлекеттик курулуш башкармасынын Ардак громатасы тапшырылды. Мындай сыймык, мындай данк, Толкунбекти анчалык деле толкунданкан жок. Анын журогун ойуп турган жаман иш али алдыда болчу. Анткени уч баласы менен аялн таштап, Эсенованын уйуно кирип алгандыгы жана мас болуп солуктуруучу жайга тушкон кылмыш иштери партбюродо каралмак болуп жаткан.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Жаны уйго кирген адамдардын кубанычы, менин кубанычым, -деп эсептеп, жарпы жазылып туруучу Толкунбекке, бугун баары бир болуп, жанын койоорго жер тапай турган учуру. Ушундай мезгилде жароокер минозу, жакшы созу менен алаксытып турган эн жакын адамдарынын бири Зыйнат болду. Толкунбектин карындагы кайгысын, жумурдагы дартын тушунгон аялынан башка жан киши болбоду.
Зыйнат Толкунбектин озгоруп кеткен муноозунон, ооруп жургон журогунон оркуп, оз суйуусун озу соттоп, оз кыялына наалат айтып журду. Сан жигитин ичинен жалгыз Толкунбекти жактырып, Толкунбекти суйуп калган журогуно капа. Анын Толкунбек менен ай эмес, апта болсо да бирге жашап, бирге турсам конулумдун мизи кайтып, жрогумдун оту очоор беле деп ойлогон ою жокко чыкты.
Ал Толкунбекти коруудон, Толкунбек менен бирге жашоодон озогунон отун очуро албады. Анын толбой турган дунуйосу, жетпей турган максаты бала юолду. Баягыдай эле, Асан менен Усонду озунон алыстата албады. Аларды коргусу эркелеткиси келет,. Мурда кошунасыныкына барып, алардын кыздарын жибеоип, ойнотобуз детирип, алдырып келип коруп, коксоосу сууп, кумрын жазып, ооп-ыттап кетуучу Зыйнат, эми ал жакка мурункудай шам-шаркыт каттай албай клды. Анткени кокустан Жайнагулго корунуп клып, ачынып турган адам менен жаман-жакшы айтышып каламбы деп коркту.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Эмнеси болсо да булар жонундогу уу тилдуу ушактар, шаар ичинде биринин устуно бири кошулуп, топондой сапырылып жатты. Ал эми Толкунбектин моралдык жактан советтик адамдардын мунозуно туура келбеген адепсиз иштери, СМУнун партиялык бюросунда каралмык олуп, жыйналыштын кайсы куну отоору жазылып, ар кайсы объектилерде иштеп жаткан коммунисттерге эскертилип кулактандыруулар чапталды. А Толкунбек болсо, бул ундун тез эле келип, озунун ишинин батыраак эле бир жанысыл болшун, чыдамсыздык менен кутуп клды.
Бирок эмне учундур Жайнагул уйуно барган СМУнун коммунисттери менен партбюронун секретарына куйоосун куноолоп эчтеке айтпай, арыз да жазып беобей коюптур.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Бар олгону "Толкунбекте куноом жок, аны менен мен озум жашагым келген жок" деген мааниде, беш-алты соз менен кыска гана тил кат жазып бериптир. Ал эми Зыйнат юолсо, болгонун болгондой, озу мурдатан эле Мансуровду суйоорун, кийин экоонун ортосунда ойдо жок жерден, капысынан байланыш пайда болгонун, ал байланыш акыры, ушундай окуя менен актаганын жашырбай ачык жзып бериптир....
"Жамандык жерде жатпайт" дегендей, жакшылыкка караганда жамандык бат тарап, бат угулуучу неме тура. Толкунбектин чуусу чубалып, Жайнагулду балдары менен таштап, башка аялга кетип калганы Мансур менен Кынага октой учуп жетти. Абышка кмпир бир эле кундо ментинен тайып, кайгыдан картайа тушту. Акыры баягы балекеттуу кат тоголонуп журуп, экоонун тубуно жеткен экен деп Кынанын ичинен кан отуп турду. Алар баарынан да кудаа-соогуно эмне деп айтарын илишпей, заманалары куурулду. Жайнагул менен неберелеринен ажыроону эстегенде ата-эненин куну тун болуп турду. Бирде уулун каргаса, бирде Толкунбекти жолдон чыгарып бузган Зынатты адам баласы билген канча жамандык, кандай каргыш болсо, ошонун баарын багыштап, экоону каргап жатты.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Кун кыскарып, бооз кыроо тушуп, ысыктын илеби эчак кайтып калган кеч куз. Бала менен тамтандай эрте жетейин деп Кына биринчи рейс менен учуп кетти. Самолетон тушуп, такси жалдап кызы экоо келсе, Жайнагул жалгыз экен. Кайненесин коруп кучактап жыгылды. Бир айдан бери эч кимге чечилип сырын айтпай, ичмекейи ичинде болуп, арманы артып, бук болуп жургон Жайнагул ботодой боздоп кое берди.
-Талаада калдым , эне. Талаага таштап кетти уулунуз.
-Сени сыздатып талаага таштаган неме, озу калсын талаада. Ой, шордуу башым ай, элдин ушагы бы деп ишене албай келбедим беле. Жакшылык бетин орбой калгыр ай, бир башын эки болбой калгган шерменде ай, ушинтип карт соогумду какшатмак экен ээ. Мен бул жерден жон кетпейм, балам. Жанагы Толкунбек деген томуран калган катынпоздун колуна барып, олуп берип бир жанысыл болоюн. Райком, обком дегендер болчу эмес беле. Ага барган жоксунбу, э кокуй.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Кына озуно озу ээ боло албай боздоп жатты. Опкосу коодонуно батпай кооп., деми кыстыкты. Бир кезде мурдунан кан тутоктоп атып кетти. Эненин эси ооп, шалдырай баштады. Жайнагул эмне кыларын билбей алдастап калды. Ошол замат "Тез жардамга" телефон чалып, врач чакырды. Озу ыйлап да, суйлоп да жатты.
-Кагылайын энеке ай, эмне шумдук болуп кетти, кокуй. Ай эне, эне дейм, козунду аччы.
-Башына жаздыкты жапыз жаздап чалкасынан жаткызды. Суу жолукту муздак сууга нымдап чекесине койду. Бети башынын канын суртуп, аккан канга марли коюп, келин жан алакетке тушуп атты.
Энесинин мурда минтип кызыл-ала болуп жатканын корбогон Жанат энекелеп, жер тепкилеп, кулундай чынырып, кой дегенге болбой ыйлап жатты. Бир жагынан кызынын уунуно клтыраган Жайнагул Кынанын тамыры-

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-нын согушун санаймын деп, кайра-кайра жанылып, так санай албай койду.
Врач келгенде коз жашын колдой тогуп, жалооруй карады.
-Кагылайын докдор, канынын басымын олчоп корунузчу, мурда. Жигит башын чайкады.
-Ото жогору экен. Азыр укол берейин. Эртен озунордун учаскалык врачты чакырыныз. Бир эсептен мурду канаганы жакшы олуптур. Бир аздан кийин жакшы болуп калыш керек.-Врач карынын журогун тыншап коруп, келинге карады:
-Бул кишинин журогу да ооруйбу?
-Ооба, журогу да ооруйт, каны да ашык.
-Сиздин эмнениз болот?
Жайнагул коз жашын суртуп жооп берди.
-Кайненем.
Врвч тандана тушту.
-Мансуровдун энеси экен да .
-Тан кала турган эч нерсе жок докдор. Эне деген эне да.
Кынанын баш жагында коздорун жайнатып, опко кгып тикесинен турган Жанат врвчка минти:
-Абаке, энемдин мурду канабайбы жми.?
Канабайт. Азыр бир ааздан кийин энен айыгып калат.
-Сиздин кызбы Айнагул Казиева, -деди врач келинге карап.
-И, Энесинин кызы.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Аа, байбиченин кызы тура, ананайын. Болуптур анда, мен кетейин. Озунуз деле врачсыз, билесиз да эмне кылышты. Же ооруканага жазайнбы. Бир аз кун жатып даарыланып чыкса жаман болбос эле.
-Жок, жок, уйдон эле даарылаймын озум. Коркуп кетип эле телефонго чуркаптырмын. ...
Кынага капа болуга жаоабасын Айнагул жакшы билуучу. Келини ошол учун бул жакта эмне болуп жатканын билдиргиси келген эмес. Кимден, качан, кайдан укканын да сурай албады.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Эртеси оздорунун учаскалык врачы келип, коруп ал дагы ооруканага жатып дарыланууну сунуш кылды. Бирок Кынанын озу да, Жайнагул да макул болбой койду.
Керектуу дарыларга рецепт жаздырып алып. Анан врач кеткенден кийин., эненин башына башка жолук салып, жакшылап байлап, бетинен ооп кызы менен суйлошуп минтти:
-Толкунбекке ата-эненин кереги жок болсо, бизге керек. Биз энебиздин ден-соолугу учун кучубуздун жетишинче аракет кылабыз ээ, ушундайбы Жанатка.
Ушул кезде Толкунбек кочодон отуп баоатып, эшиктин алдында "Тез жардам" машинасы турганын коруп уройу уча тушту. Ал энесинин келгенин билбей эле, Жайнагул ооруп кплган экен деп коркту. Жумуш куну аяктаган ченде Асан менен Усон тарбияланып жаткан бакчадан обочороок келип машинасын токтотуп коюп, алыстан акмалап турду. Бир кезде устуно кузгу курон палтосун кийип, башына бир байлам ак тыбыт жолук салынып, бутуна бийик кара туфлисин кийген Жайнагул шыпылдай басып бакчанын короосуна кирип кетти да кайра арадан оп убакыт отпой эле баласын адатынча бир коляскага бет мандайлаштыра олтргузуп алып, уйун коздой бурулду. Толкунбек ичинен оор дем алып:

[Nyrjamal.Teshebaeva]

"Кудайга шугур, бардыгы аман эсен, дендери таза экен", деп конулу тына тушту.
Ошол куну Толкунбек балдарын терезе парданын жылчыгынан болсо да бир коруп кетейин деп, эл орунга олтурган кезде машинасын кочонун бурчуна токтотуп коюп, ууруларча жалтандай басып, залдын терезесинин тубуно келип токтоду. Терезеден кенедей жылчык калтырбай, пардасын текши тартып салганын коруп, эмне кыларын билбей кшекке суйонуп, унду тыншап тура клды. Уйдун ичинен кобураган ундор чыгат. Балдардын чырылдап бири-биринен бирнерсе талашкансыган ундору угулат. "Эне, Асан менен Усонго сагыз берейинби?" -деген кыздын унун угуп, журогу булкуп алды. "Энем менен Жанат келген турбайбы.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

"Тез жардам" энеме келген экен да. Жайнагул экообузду угуп, журогу жаман неме ооруп клса керек"деген ой журогун устарадай тилип турду. Ушул кезде анын алдына Аккыз эженин олуму тартыла тушту. Эмилдин санаасынан ажалдан мурун олуп кетти эле", -деп ойлоду. Азыр Аккыз эмес, оз уулунун саатынан куйутко чыдабай энеси Кына да олуп калчуудай болгон суук санаага батып кетти. Толкунбек бул жерде канча убакытка турганын да билген жок. Тээ юир окумда гана сенделе басып машинасын коздой келе жатты.
Жайнагул куйоосунун тун жамына келип акмалап, Жайнагулдон алыстап кете албай атканын юилген жок. Толкунбек мурдагыдай болбой жашык да болуп кетти. Ал балдары менен Жайнагулду коргон сайын ыйлап келип, ыйлап кетет. Тим эле ата энеси олуп, караансыз жетим балага окшоп баратты.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Бул арада Жайнагул мурункуга караганда бир аз чыйрылып, кайраттанайын деп калды. Ал кайненесинен болгон окуяны жашырбай, болгонун болгондой, коргонун коргондой айтып берди. Келининин созун угуп олтуруп Кына, куноону баласы эмес эле, озу кошо жасагансып, ага кошумча адамдан бетер, айыптуудай мунайым. Ал келининин текшерип келген адамдарга кандай тушунук жазып бергенин укканда серпиле тушту.
-Э Кудай, ал акмактын эмнесин аядын. Тигил шуркия жонундо да эч теке жазган эмес турбайсынбы. Жанагы сени чакырган райомго (райком дегени партиянын шаардык комиттети) айтыш керек болчу. Чолпондой болгон куйоонду тартырып жибергенге ичин куйгон эмес экен да.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Жайнагул жашын суртту.
-Менин Толкунбектен бир эмес, бир нече жолу конулумдун сууганын сизди тушунот го дечу элем. Корсо, али тушуно элек турбайсызбы. Биринчиси, баягы биз адеп ушул жерге келип мейманканага тушкондогу окуя, а экинчиси болсо Усондун Толкунбекке окшоп калышы, ал эми



учунчусу болсо бая кунку Зыйнаттын уйунон устунон чыкканым. Буга чейин кечирдим го бардыгын. Эшигибиздин алдына таштап кеткен баланы адегенде кимдики экендигин эч кимибиз билген жокпуз. Сиз, атам учообуз болуп орой козубуз чарай туруп эле кенешип, эгиз торолду болуп.....кан бастыга жан юасты болду да калды. Биз бул жонундо кимге айттык? Эч кимге оозубуздан чыкпады. Бироонун арамдан туулган баласынын эмне кереги бар деп жээрийби деп Толкунбекке да айтпадык. Ага айтылбагандан кийин, озумдун карачечекей бир туугандарыма да чындыкты айьпай, жашырып койдук. Билгенден энем билди. Бара-бара Асан менен Усон бир атанын канынан чызылып чыккан кадимки гиздердей чызылып чыга келди. Кимге окшоду, Толкунбекке окшоду, .

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Ушул иш мага женил болдубу эне. Женил болгон жок. Ичимден жеген курттай болуп, санаа менен канча кунду уйкусз откоруп журдум. Мен эчен-эчен бул жашыруун ишти ачыкка чыгарып, эчен-эчен Толкунбек менен ары, же бери болоюн дедим. Бирок анте албадым. Атам менен сизди кыйбадым.
Сиздин ден-соолугунузду бузуп, олгондун устуно комгон кылбайын дедим. Сиз ушул кунго чейин Толкунбек экообуздун омурубузду бири-бирине бириктирип турган алтын туркугубуз болдунуз. Баардыгына чыдадым, бардыгын котордум. Корсо, чыдамдын да чыдабй турган акыры болот турбайбы. Ошентип, кундой болгон куйоомду Зыйнаткка кайып койдум. Мейли жашай беришсин экоо. Мен да куру кол эмесмин. Сиз барсыз, Атам бар, балдарым бар. Бир туугандарым, энем, эже-синдилерим турат. Азыр мен Усонду таштанды бала деп айтмак турсун, андай ойду оюма да алгым келбей калды. Аны кундон кунго жакшы коруп, Асандан мурда сагынып туруучу болуп баратам. Байкушум, бая куну экоо эки тиземде олтурушкан эле оноп., Толкунбектин акмактыгын ойлоп, козумдун жашы бир убакта тогулуп кетти. Бир убакта Усон быйтыйган кичинекей колдору меген козудун жашын арчымыш болуп

[Nyrjamal.Teshebaeva]

коюп, анан кулуюп, башын кодонумо такап, эки эмчегимдин ортосунан мурдун албай жытагансып туруп, улутунуп коет. "Ой койногунду уй жегир, эмнеге мынчалык улутундун, эмнени тушундун?" -деп сай соогум сыздай тушту. А Асан олсо антпейт. Маныроо. Усон болсо ото сезимтал бала. Кээде: "Ма-ма, ай-ай, мама ай-ай", -деп бир эркелеп, бетин бетиме такап кеьет дейсиз, тим эле укмуш. Минтип тилдери чыгып, буттары басайын деп там-тун шилтеенше жарап калышты. Жазга чейин тынып алышса, эптеп "мал" болуп кетишер.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Э балам ай, дендери сак, кырсыктан тышкары болсо, "мал" болбогондо кайда бараар дейсин. Деги озундун ден-соолугун болуп, киши козуно карабай, чурполорунду багып алсан болду. Толкунбектин эми багаары да бир катын, караары да бир катын болгон тура. Окмотко айтып балдарына акча кестирип ал анда.
-Жок, эне, арыз да бербейм, акча да албайм. Толкунбексиз эое балдарымды гулдой багып алам. Арыз берсе озу берсин, мен эч кайда барбайм да, арыз да бербейм. Ал анагы Зыйнат деген аял Толкунбекке бактыруучу аялдардан эмес. Айда алтын, кудо кумуш табат. Чындыгында таланттуу аял экен. Мен мурда суротчу десе, кандай суротчу болду экен деп ойлоочумун. ... Корсо...

Эртеси Кынага тамак-ашын берип, уколун куюп, эки баласын бакчага жеткирип коюп. Жайнагул жумушуна кетти.
Байбиче келини кеткенден кийин эмне кыларын билбей, заманасы куурулуп,, санасы санга болунуп олтурду. Райкомго барып, озу баласы менен жанагы Эсендин кызы экоонун устунон арыз берип, турмого камтып салгысы келип, ниети бузулуп турду. Ары ойлонду, бери ойлонду. Келининин эмне учун арызданбай, чыдап турганына тан калды."Кокус райкомго арызданып барсам, эмне болоор эле? Аялы арызданбай, жалгыз баласынын устунон энеси арызданып чуркап журот дешеби. Же акыйкатчыл окмот булардын кылган кылыктарын озу акыйкаттайбы? "

[nurka85]

Рахмат сизге. Уланта бериниз, кутуудобуз.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Озу , менен озу суйлошуп жатты. "Жайнагулдой жайнаган жакшы колуктуга туш болду, эми онолотко дечу элем. Онолот го дебей эле, онолуп адам болду деп санаам тынып калбады беле. Кантейин, сыздаттын Толкунбек баарыбызды. Сыздап калаарсын акыры. Ак сутумо, ак чачыма койдум, Кудай жеткирсин. Жанагы тузум урган Зыйнат деген илбис Жакинимдей болуп жалдырап, балдарымдай болуп боз пла болуп калсын. Козунон жаш, кокурогунон дарт кетпей журуп отсун."
Ушул кезде Жайнагул кайненесинен санаасы тынбай, эмне болуп жатат деп келген. Тышкы эшиктен отуп, ичкери уйдун босогосуна жеткенде, угуп токтоп калды. "Бул киши ким менен суйлошуп жатат, капаланып. Же энесинин келгенин угуп, менин жумушка кеткенимден пайдаланып Толкунбек келди бекен?"
-Куйоосун эстегенде журогу атып кетти. Коркконунан муундары майда клтырак бастты. "Жок, жок, ал кантип келсин даап. Аны бугун парткомдо карайт деп жатпады беле?"
Эшикти аяр тартты. Бек экен. Ичинен илип алышыптыр. Звонокту басты. Ошол замат эшикти тырмалап ачып, Жайнагулду коргон Жанат кыйкырып жиберди:
-Энеке-е! Жайна женем келди! -Жайнагулду кучактап кетти.
-Авам качан келет, ыя?
-Аван тээ ырак жакка комондировкага кеткен. Жакында келбейт, кагылайын. Абанды кооп эле куто бербечи минтип..
Жанаттын кабагы тушуп, шагы сына тушкондой, коздору киртийип, оозу мурчуя тушту. Ыйлап жиберчуудой болуп Жайнагулдон четтей берди.
-Мен абамды сагындым.
-Сагынсан эмне кылайын. -Жайнагул уйго кирди.
Кайненесин коруп, эч ким жок эле кызы экоо суйлошуп жаткан тура, -деп ойлоду.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Эне , ден соолугунуз кандай? Башыныз орубайбы? деди келин.
-Ой ден соолугу менен жерге кирсин. Менин ден соолугум эми онолмок беле.?
-Унунузду угуп, уйго бироо келип суйлошуп жаткан экен деп ойлопмун.
-Эч ким келген жок балам. Саначыл, кайгулуу киши ырчы да, созмор да болуп кетет окшобойбу. Оз арамымды озумо айтып, озум менен озум суйлошуп коюп олтурам, балам.
-Атайн сиз учун келдим эрте. Кана, каныныздын басымын олоп коройунчу, адегенде. Анан дары куям. Келин кечегиге караганда Кынанын канынын басымы томондой тушконун коруп кубанып кетти.
-Сакаймак белем дейсиз да, жарыктык. Каныныз нормага тушойун деп калыптыр. , томондоп. Дарт батмандап тийип, мысклдап чыгат да...
Жайнагул кеинде Толкунбектин партиялык жаза алып, кызматтан бошогонун угуп келди. Бирок бул жонундо Кынага айтпады.
Эртеси Жайнагул жумуштан уйуо келе албай калды.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Кошунасыныкына телефон чалып, Кермекашты кайненеси менен кызына чай берип коюсун отунду. Медсестра барып укол куярын айтты. Кермекаш Кынанын келгенин уккан менен учураша элек болчу. Жайнагул айтаары менен илгирбей чыкты. Байбиче менен учурашып, келининин аял торотуп, бошобой калганын айтып, суйлошуп олтурду. Ангыча медсестра келип укол куюп, Кынага дары берди. Чай устундо эки аял аркы-беркини суйлошуп олтурушуп, создон соз чыгып, Жайнагул менен Толкунбекке отуп кетишти.
-Анткен менен келининиз кыйын экен байбиче. Толкунбектин бир куноосун кечирип койсо болмок эле. Айтсак асман айга туйулуп болбрй койбодубу. Кураган жанагы Зыйнат деген суротчу келин озу биздикине келип, мени