[Nyrjamal.Teshebaeva]

--Бул эмнеси катыгун? -Акушеркага карады. -Оорулунун тарыхы жазылды беле? Берчи?
--Жанында коздору алайып, озунон озу коркуп, оорунун тарыхы жазылган китепчени кармап турган акушерканын колунан кагазды алып, окуй баштады. "Бул беш кыздан кийинки алтынчы баласы экен. Боюнан да тушпоптур, бала да алдырбаптыр. Ушунча болуп суук тийип ооруп да корбоптур. Толгонун башталган куну куйоосу экоо чатакташып, ичке тээп жибериптир. Ошондон тартып толгоо бирде келип, бирде жанып турп алыптыр. Анан, тороттун кечендеп баратканынан, аны тездеттуу максатында кыргызча "тартуу" колдо-

[Nyrjamal.Teshebaeva]

нушуп. Ушундан кийин озу эле солгундап турган толгоо таптакыр жанып кетиптир. Ооруканага алып келгени эки кун болуптур. Акушерка жанган толгону чакыруучу "Синэстролдон" алты жолу укол бериптир. Бирок бул аракеттен эч кандай жардам болбой коюптур.."

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Акушерка жанган толгону чакыруучу "Синэстролдон" алты жолу укол бериптир. Бирок бул аракеттен эч кандай жардам болбой коюптур.." --Тарткан эмнеси? -деди, китепченин бетин жапкан врач, алайып. --Э, катыгун, тартканды билбейсинби? -деди оорулуу келин онтоп. -Торой албай жаткан аялды чоголотуп олтургузуп, алабакандай бооз уйго тиреп коюп, ошону карматып, эркектер артынан, белден кучактап туруп ичин сыгат экен. Илгери торой албай аткан аялдарды ошентп торотушчу тура. Бул адам бласынын тушуно кирбей турган шумдуктуу созду угуп, Жайнагул чочуп кетти. ---Катыгун, катыгун,тартат деген эмнеси. Ошондой кантип болсун. Мунун озу жаткан жапайычылык да.... Врач толгосу эчак жанып кеткен бул аялдын баласынын ичтен олуп калганын да, олуу баланы озу торой албасын да дароо билди. Жайнагул аялды креслого алып барбай эле, туз эле операйия столуна деп буюруду. Врачтын созн уккан аял. Жайнагулго жалдырап минтти: --Мындай эле, сойбой торото албайт турбайсынбы, сен дагы? --Торото албайм эже. Толгоо болбосо кайдан? -деди Жайнагул. -Жанагы тепкен менен тарткандан бузулган да баары. --Ооба, ошондон да болдубу, билбейм. Тим эле ичти кучко салып сыгат экен го. Мурда эле ооруп турган курсагым, ошондон кийин кучоп калбадыбы. Илгери догдур жок кезде, ошентип эле торотуп алуучу экен кыпгыздар. Ажалы жогу аман эсен тороп, ажалдуусу олуп калуучу тура. Эми озум кантээр экемин?! -Аял ыйлап жиберди. -Капа болбонуз эже. Жанынызды аман сактап калууга аракет кылабыз.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

--Билбейм коркуп жатам...
--Врач, аялды насылкага салышып жаткан акушеркага карады:
--Канынын группасы чыктыбы?
--Чыкты, экинчи группа экен...
Аялга наркозду Жайнагул озу берди. Эми операция убагында ооруулунун канынын басымын, журогунун согушун, козунун карегине чейин кылдаттык менен байкоо жургузуп карап туруучу эч ким болбой калды. Тигил акушерка болсо операциялык аспаптарды алып берип турууга аран улгуруп жатты. Аялдын ичи киндиктен ылдый туурасынан кесилип, кыпыгычтар менен кандар буулуп жатты. Балага жеткенде врачтын журогу атып кетти. Анткени баланын жаткан жери тонуна чейин бутундой карарып, кандар уюлуп калган. Ал эмес анда айрык бар экенин коруп, денеси дур дей тушту. Врач курсакта жатып карарып кеткен эркек баланы колуна алып, санитарка даярдап турган шейшепке салды. Жайнагул эми эненин озун аман алып калуунун гана аракетинде шашып жатты. Аялзатынын эн ыйык, эн кымбат организиминин бири баланын уй-жайы менен кошо кесилип алынды. Ошентип операция аяктап, кесилген жерлер тигилип да бтту. Колундагы мээлейди дароо чечип, оозу-мурдуна тарткан масканы алууга дарманы келбей, уйкуда жаткан аялдын баш жагына барып, коздорунун карегин ачып карап, тамырын кармап, журогун тыншап коргондон кийин эси ордуна келе тушту. Дары жтанып, Жайнагул аялды жаака акырын чапкылап ойгото баштады.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Тээ бир окумда оорулу эс-мас козун ачып, мандайнда турган врачты караган болуп туруп, козун кайра жумду.
--Козунузду ачыныз, кана! -деп кайра кыймылдатты.
Аял врачты эми эле жаны коруп жаткансып, кайра баштан бушуркой карап, тиктеп калды. Анан тээ бир оокумдан кийин минтип сурады:



---Сиз врвчсызбы?
---Ооба, мен врачмын. Мына эми, баардыгы жакшы болду. Мындан ары ооп жашаймыз, эже.
-Жайнагул жанында турган аялдарга кайрылды. -Кана ордуна алпарып жаткырып, ичине муздак грелка койгула. Аялдын уй булоосу бул жердеби?
-Баардыгы тышта кутуп турушат.
-Анда аркы болмого киришсин. Азыр мен чыгам.
Жайнагул чыкканда баягы уройлору учуп турган адамдардын туру озгоруп, жуздорундо кубанычтын учкуну ойноп турган. Сыягы, аялдын олбой аман калганына кубанышса керек.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Кагылып кетейин, баласына ыраазы, келинимдин алтын жанынын аман калганына, эмне деген алкыш айтарымды билбей турам сага. Рахмат балам, ылайым кем болбо. Зоболон мындан да которулуп, канат-бутагын осуп, этек-женин жайылсын.
-Баланар эненин ичинде эле олуп калыптыр. Аялыныз эми экинчи бала болуудан калды, жигит. Анткени толгоонун башталышында жолдошунузду ичке тепкенинизди, мен операция убагында билдим. Андан калганын "тартып торотобуз" деп жатып, ичти тап такыр иштен чыгарып салыпсынар. Баланын жаткан жери, уйуно чейин айрылып, бала да, башкасы да бутундой карарып кетиптир.
-Акушерка менен санитаркага карады: -Баланы мында алып келгиле.
Ары-бери караганча баланын соогун, уй-пуйу, тон-пону менен чогуу алып чыгышып, тургандардын алдына койду.
Муну коргон чон эне ыйлап жиберди.
--Атин ай, ушундай болорун билгемин.
--А тартууну ким чыгарды эле? Сенби же менби? -деди энесине алая караган жигит.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

--Мен жерге кирбей койбодумбу. Мындай болот деп ким ойлоптур. Келинге айтсам, конулдонуп койбодубу шордуу


арам. Тигил-бул дебей мына
бул акушер келинди чакырсак эмне!..

Булар ушинтип оздору менен оздору
болуп жатканда Жайнагул экинчи оорулуунун абалын коруп, жанын оозуна тиштеп
турду:

-Мен сизди, кун ушул бойдон ачылып
кетсе, вертолёт чакыртып, озум менен кошо шаарга ала кетейин, карыя. Ал жерде
атайын адистер, мыкты хирургдар бар. Мен аялдардын догдурумун да ата, сиз ушуга
тушунуп жатасызбы?

Карылык каршы келип, оорудан алы
тайып, козунун курчу, билегинин кучу кетип турган карыя башын чайкай берип
минтти:

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Олда балам айе, союучу иш болсо,
озун эле сойчу ушул жерден. Ажалым жетсе анны коройун, жок, корор кун, ичээр
суум болсо анны коройун. Ылайым бала-чаканы убара кылбай олуп кетээр кунум
кайда. Карыганда калжандатып, ары-бери суйробочу кызым. Олсом доом жок деп
оозумдан соз, колумдан кат берейин. Ушуга макул деп койчу, алтын кызым.

Жайнагул карыянын оорусунун
тарыхы жазылган китепчени алып карап корсо, сексениди серпейин деп турган чагы
экен. Карап туруп оз ичинене тандана тушту. «Тобо, иштери Тим эле куручтой
экен. Бетинде да бырыштары анчейин. Алтымыштан ашыкты, бул кишиге ким берет.
Чачын ак аралай баштаганы менен сакал-муруту ошол бойдон, келбет-сыны менен
карыган киши экен», - деп ой толгонуп туруп минтти:

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Кокус, кийин-сонгу,
бала-чаканыздын дооматы болсо кантем, ата. Жашоодон тоё турган мезгилиниз келе
элек экен. Жаман айтпай жакшы жок, кокустан операция онунан чыкпай калса,
шоорум кайнады го. Сиздин алтындай болгон омурунузго жооп беруу мен учун
кымбатка турар.

-Айтым го, балам, олсом доом жок деп.
Балдарды бери чакыргылачы, киришсин.


Тыштан урбой-дурбой бала-чака болуп бир короо киши кирип келатышты. Жайнагул коруп турган козуно ишенбей, тандана тушту. Булар балким жайлоого эс алууга келген орустар болсо керек деген ой менен жанында турган акушеркага минти:
-Э Кудай, бул кишинин балдары, байбичеси кирсин дебедим беле. Коздорун ачык асмандай молтулдотушуп, булар кайдан пайда боло калышты. Ооруга сонуркаган немелер го, ыя шумдук.
-Анан жакадан озун алып келген, сары чийкил кок коз шоферго карап, -Сиз эмнеге келдиниз мында? '-деди.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Жигит кок коздорун кулундотуп, буула тушуп, жооп бергенче, жанында трган орус байбиче шанк этти.
-Аа, кпгылайын кызым, бул кишинин байбичеси мен болом. Ботом, сен деле айтып, тушундуруп койбойсунбу, -деди абышкасына карап. -Ушул тургандардын баары эле биздин озубуздун балдар, небере-чоборолорубуз. Кудай ургандар, анан клса, коздорун чокотаандай кылып, мени тартып калган тура бары. -Тамашага чала суйлоду:
-Татар да эмесмин, орус да эмесмин, хахолдун анык озумун. Болгондо да Украинанын Полтова шаарынан болом.
Жайнагул буларды тил билбейт экен деп байкабай айткан жанагы созуно сынып клды. Байбичеден кечирим сурады.
-Ой апакебай, мени кечирип коюнуз, байкабай эле,.
-Башын чайкады. -Корбогон жердин ой-чункуру коп деп ошон учун айтышат тура.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Ий, кпгылайын, ошол да ойго алуучу соз болуп калыптырбы. Эчтеке эмес алдына кетейин. Ала кушту атынан чакыр дейт.
-Жайнагулдун кулагына шыбыоады: -Бул Кудай туготкондо абышканыкына караганда менин махабатым кучтуу окшойт. Жети баланын энеси болдум. Жетоо тен мага окшош, сары ооз балапандай болуп калышты. Жалгыз эле сен эмес, балдарым менен кыздарымды коргондордун бардыгы ушинтип жанылышат, биринчи



коргондо. Окшоштуктун баары махабаттан дегендери чынбы, ким билсин.
Жайнагул бырс кулду.
-Ооба, ооба, ошондой да болот.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Ой байбиче, сен бул балага таржымалынды айтып алаксытпай, мени ары-бери кылбайсынарбы. Догдур кыз мени шаарга алып кетемин дейт. Ары-бери суйробой ушул жерден эле бирдеме кылсынчы , оз колу менен. Айтып озунор суйлошкулочу. Катынды сойгон догдур, эмне, эркекти сое албай калабы?
-Менимче, сокур ичеги болуш керек бул кишиники,-деди байбиче. -Карыган немени убара кылып ары-бери суйробой, операция жасала турган иш болсо, озун эле жасчы кызым. Кокус жолдо баратканда жарылып кетсе, ошондо балакет болот да.
Байбиченин "жарылып кетсе"деген созун угуп, Жайнагул ойлоно тушту. Мындай катуу оорулууну коруп туруп жардам корсотпой терсаяктык кылуу медицина кызматкерлери учун кечиримсуз куноо экенин Жайнагул жакшы билуучу. Ал медицина институтунда окуп ургон кезинде мугалимдеринин, кандай гана учрда болбосун оорулууга жардам корсотуу ырайымдуулугу, алардын милдети жонундо айткан создорун эчен уккан. Ушуларды эстеп келип, келин минтип ойлоду: "Мындай болгондон кийин эмнеге убактыны откоруп карап турам. "Тобокел тубу жел кайык, отоорсун да кетээрсин" дегендей, бир чымырканып коройун.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Балким, бардыгы жайында болуп калгысы бардыр", -деп озу менен озу суйлошуп, озу менен озу макулдашып алды.
Уй-булосун бут бойдон тышка чыгарышты. Адегенде карыянын ичин тазалап, клизма жасашты. Бардык медикаменттер даяр болду. . Келин колун щеткалап, самынды баржактата сыйпап, кйра-кайра жууп кургатып туруп, спирт менен чайкады.



-Ата! -деди Жайнагул. -Операцияны наркозсуз жасайбыз, чыдай аласызбы?
-Мейлин балам, чыдайм го.
Кесилуучу жерине укол берип, эт жансыздандырылып, муздатылгандан кийин, хирург ал жерин узунунан соомдой жерин тилип, ичегелерди ыгы менен сууруп чыга баштаганда карыянын чекеси тырышып, ону озгоруп, эрдин кымтып, кесе тиштеп алды. Ал оюнда сокур ичегини албай эле, иче-карыным менен кошо опко-боорумду бут эле сууруп баратабы деп ойлоду. Арадан коп убакыт отпой, уйлогон моондой болуп жарылууга даяр урган, узуну карышка жакын когултур ичегини кесип, пинцет менен чым-чый кармап карыяга корсотту.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

--Ата, мынакей алиги сиздин жанынызды жай алдырбай кууратып жаткан сокур ичеги деген балакет. Кордунузбу?
-Оорулу чекеси тырышкан калыбында башын ийкеген болду. Жайнагул кесилген ичегини тигип бутуп, карыяга кайрылды:
-Кана , ата, дем алыныз. Жакшыраак, и дагы, дагы.....
Бул кезде сыртка чыккан ичегилер тигил киши дем алган сайын оз ордуна акырындык менен жылып кирип баратты.
Операция бутту. Карыяны балдары замбилге салып, которуп барып, озунун короватына жаткырышты. ...
Бул куну Жайнагул учун озгочо эстен кеткис кун болду.
Ал болгондо да бакандай болгон эки кишиге биринин артынан бирине операция жасады. Баарынан кубанычтуусу экоо тен ийгиликтуу аяктады. Бул врач учун онойго турган жок. Жайнагул маскасын алып, эки бети албырып, мандайынан аккан тери али кургай электигин, ординатордук кабинет деп эсептелген болмого коюлган трюмодон корду. Колу-бетин жууп, суртунуп, графинде турган муздак суудан стаканга мелт-калт куюп, аптыга жутуп алып, стаканды ордуна тарс коюп, креслого боюн салмактуу таштап олтура кетти. Эмне учундур коздору чыбырчыктап,

[Nyrjamal.Teshebaeva]

башы айланды. "Тобо, кудурет, бул эмнеси?" -деп эки колдоп башын басып, коздорун жумуп жиберди. Ангыча тыштан акушерка аял кирип, бирдеме айтуучудай болуп, оозун эптеп баратып, кайра токтоп калды. Анткени врачтын эки колу шалдырап, мойну креслонун жолонгучунун бир жагына кыйшайып, жансыз немедей жаткан.
--Жайнагул Казиевна! Сизге эмне болду? Туруп тигил диванга жатынызчы, -аял колтуктан алып ойдо которду.
-Аябай чарчаган окшойсуз. Анын устуно туну менен жаанда жол журуп, эзилдиниз да.
-Акушерка келинди тургузуп, диванды коздой колтуктай бергенде, тыштан алиги операция болгон жылкычынын байбичеси кирди.
-Э катыгун, эмне болуп кетти, ыя, алдына кетейин?
Бир жерин ооруп турган жокбу? Же бул жердин абасы бийиктик кылып жатабы?
-Билбейм эмне болгонумду, башым айланып, озунон озу эле коздорум карангылашып жатат.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Оо, кокуй, -деди байбиче, алаканын шак коюп, -бул бала ачка турбайбы. Карабайсынарбы эриндери кеберсип, онунун кубарып турганын. Тышта балдарга айткылачы, тезирээк жанагы коокордогу кымызды алып келишсин.
Катыгун ай, мурда кандай эстебедик.
Жайнагул ошондо гана, озогунун узо тартып турганын, кечээ тушто тамактанган бойдон, оозуна наар ала электигин билди. Кымызды коруп, муундары калтырап кетти. Каны катып турган Жайнагул кымызды кандай жутуп жибергенин озу да билбей калды. Бошогон чыныны кайра берип жатып озу да кулумсуроду.
-Кудайа тобо, ачкалыктан да муундары ушунчалык калтырайт экен ээ. Эгерде операция убагында мындай абалга келгенимде жакшы болмок эмес. Боодо адамды майып кылып алышым ыктымал эле. Билбейм, оорулууларды коргондо озумду бутундой унутуп калган окшоймун. Адам башкасына чыдаса да, ачкалыкка чыдабайт экен го.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Журу кгылайын, биздикинде чай кайнап жатат. Ысык бирдеме ууртап, эс алып албасан болбойт. Кымыздан дагы кичине жутасынбы? -Байбиче столдун устундо турган коокорго кол узатты эле, Жайнагул башын чайкады:
-Жок, жок, апа, куйбай эле коюнуз. Эми кымыз ичпейм. Ансыз дле мас болгон немдей, буткул денем ымыр-чымыр болуп чыкты. Ач курсакка ичкендики болсо керек. Андан коро чай ичейин.
-Коокорун колуна кармап ордунан турган аялга карады.
-Азыр апа, мен операция болгондорду бир сыйра коруп чыгайын. Сиз бугунчо алиги аялдын жанынан карыш жыла корбонуз,-деди Жайнагул акушеркага.
-Жанында бир киши такай туруш керек.
Эсинерде болсун эч кимисине бир тамчы суу беруучу болбогула. Азыр буларга эч нерсе ичууго да болбойт. Эмки калган омуру озунордун колунарда.
....Жайнагул аялдын температурасы тушпой, эртеси да кетпей калды. Ал эми берки карыя болсо, экинчи куну эле кекиликтей болуп, баш которуп, тамак сурай баштады....

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Эртен менен Жайнагулго чай берип олтурган аял сурап калды:
-Бул кишилерге эмне тамак бериш керек?
Врач конулундо: "Кап, канаттуунун сорпосу болсо жакшы болот эле", -деп ойлоп минтти:
-Эки кишиге бир тоок болсо, бир эмес эки кунго жетет эле. Эми ал жок да бул жерде. Шаар да алыс, район да алыс. Айылга жетуу андан да кыйын.
.....Жайнагулду ошол куну тушку чайга чабандын энеси чакырып келиптир.
-Алдына кетейин, уйго кирип, менин олумдан да даам ооз тие кет.
-Уулунуз кайда?
-Жайыттан азыр келди . Уйдо.
Жайнагул алардын тамагына караган жок. Ошол чабан жигит уйдо болсо, медпунктка чакыртып алып, аялы

[Nyrjamal.Teshebaeva]

жонундо суйлошсом деп мурда эле ойлоп турган болучу.
Вырач илгиртпей барды. "Кыздуу уйдо кыл жатпайт" дегендей, тим эле бооз уйдун ичи мизилдейт. Кыздарынын алды он беш, эн кичинеси учто экен. Жылдыздай жанаган татынакай кыздарды тороп берип олтурган аялды да ушинтип кордойт экен ээ. "Бироо ичерге суу таппаса, бироого кечууго кечуу табылбайт" деген ушул экен да деп ойлоду, келин.
-Уулунуздун озу менен суйлошойунчу -деди Жайнагул, аялдын созун болуп.
-Суйлош айланайын. Айтуучу акылын болсо айт.
-Сиз канчадасыз апа.?
-Ушул боз кыроодо жетимиш тортко толуп, жетимиш бешкке кетем.
-Сизчи жигит?
-Отуз алтыдамын.
Жайнагул кабагы чытыла тушуп, улутунуп алды.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Эр жигиттин суйрусуно сут толуп, ийрисине эт толуп, акылы артып, болуп-толуп турган кези жыйырма беш менен кырктын ортосу. Апаны ардактап, алган жарындын конулун которуп, кадырына жете турган мезгил да ушул чак. Айтынызчы аялынызды эмне учун шордотуп, ушундай абалга алып келдиниз? Балта-керкеси колунда, тышка чыгып эркектик, уйго кирип ургаачынын жумушун аткарган, тын аялыныз бар экен. Жаман корсонуз жаман корунуз, начар жигит экенсиз. Илгеркидей киши олтуруп, кунга келген аял эмес да. Бул да адам баласы. Ошончолук запкы корсоту жазалагандай, бул байкуш келиндин эмне кылган кылмышы бар. Кылдан кыйкым таппай, койдун, койго кошулуп кеткенине да ушунча урабы. Ай-кунуно жетип, толготуп турган аялга, куйоосу мындай мамиле кылаарын дегеле уккан эмесмин. Кокус жолдошунуз сотко берсе, сиз эки статья менен соттолосуз . Биринчиси киши олтургуч катары бир башка статья менен, экинчиси болсо, жырткычтык менен адамдын омуруно зыян келтиргенди-