[Nyrjamal.Teshebaeva]

Жакандын Толкунбектин издеп артынан курулушка келишинин да экинчи себеби бар болучу. Аяшынын келгенин коруп, Зыйнат ыйлап жиберген. Тундотон берки болгон ортодогу ыйкы - тайкыны айтып, арызга олтурган. Бирок Жакан Зыйнатты жактап, Толкунбекти куноолуу деп ооз ачкан да жок. "Албетте, балалуу киши баласын сагынбай коймок беле. Сен деп бардыгына кайыл болуп, азап-тозокту аркалап келгенден кийин, кандай гана иш болбосун которушун керек. Толкунбек адамгерчиликтуу жигит. Аны сен кеткен бойдон келбей коет экен, койнума жатпаган бойдон жатпай калат экен деп кан жутпай эле кой. Балким, иштери менен жургондур. Балким, сени кантээр экен деп жаткандыр. Жаны уйду бутуп пайдаланууга беруу учун алар куну-туну дебей, жан тынымын коюп иштеп жатышат. Мансуровдун эмгегин баалаш керек. Ал кайда болсо жерде калбай турган керектуу жигит. Ушул тогуз кабат уй пайдаланууга берилгенден кийин, Толкунбекти башка жумушка которобуз. Кечээ эле курулуш тресинде ушул боюнча соз болду. Болуптур Зыйнат, сен тигил идишти

[Nyrjamal.Teshebaeva]

бошотуп кой мен келгенче. Кабатыр болбой "чалынды" кутуп тур, -деп кайра чыккан. Бирок, сырга сынбас Жакан Толкунбекке Зыйнаттан уккан созун айтпады.
Тигилер келгенде Зыйнат куйоосун да, Жаканды да эч нерсе болбогон немедей, жадырап-жайнап тосуп алды. Эмнеге кечиккенин, эмне учун эртен менен жоо кеткенин да сурабады. Адатынча буту-бутуна тийбей, сулгу камдап, уйго кийуучу кийимдерин ваннага алып кирип даярдап койду.
-Сен жуунуп чыкканча мен чай дайардап жиберейин.
Ага чейин бир чыны кымыз ичип ал. Жакан олтруп тамак ичип кетсин. Галияны барып озун алып келээрсин.,- деди Зыйнат Толкунбекке.
-Жок, жок, биздикинде мени кутуп жаткан адамдар бар. Рахмат, мен кайтышым керек.
Жакан кымыздан бошогон бидонду алып, коштошуп чыгып кетти.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Толкунбек душка кирип, чайынып кайра чыкты. Ал аялына суйлогон да жок, караган да жок.
А эми Зыйнат болсо столдун устун даярдап жатып Толкунбекти кайра-кайра жалтактай карайт. Коздорунун чынысы канталап, опкосу кооп, бакырып ыйлап жиберууго даяр турганын байкаса да, байкамаксан болуп, жигит унсуз.
Зыйнат болсо тундогу ачуусу да, таарынчысы да тарап, канткенде куйоосунун кабагын ачып, конулун табаарын билбей турган. Ал бир кезде Толкунбектин алдына барып, капысынан эле тизесин кучактай калды.
-Мени кнчирип кой Толкунбек, чындыгында эле баардыгына мен куноолумун. Тушуном баарын. Бирок сен учун журогум да, конулум да таза. Эгерде коодонумду жарып корсон, кан ордуна сут чыгаарына ишенип кой. Менин бар болгон куноом , сени суйгондугум. Ошон учун ич тарлыктын кесепетинен оозумдан чыгып кеткен катуу айткан создорум болсо кечирип кой.
Толкунбектин дили чындап эле карарып турган. Эчен эчен тээп жибере жаздап барып, астапырылда кылды. Анын коз алдына, баягы, элеси эмдигиче эсинен очуп бутпогон

[Nyrjamal.Teshebaeva]

бир кездеги балакатка жетип жетпеген, эстелик кыздын кебете-кепшири коз алдына тартыла тушкондо, журогундогу тонуп турган муз акырындык менен эрип бараткансыды. Ошондогу тартыш турмуш, жетишпеген мучолуш кундорду эстеди. Зыйнаттын муноозу энеси Аккыздыкына окшоп, жайдары, анан ак конул болучу. Чындыгында, маркум эже, эмне деген киши эле, -деп ойлоду.
Олум алдында ошол куноосу жок, баео журок балапан кызын озуно табыштаган аманат созу кулагына кадимкидей угулуп кетти. Азыр, Толкунбектин алдында, ошол эч нерсе менен иши жок, эне суту оозунан кете элек секелек жетим, оз аягын кучактап жаткандай болгон бир боор оруткан жылуу сезим, конулун колкулдотуп жиберди.
-Зыйнатка, -деди Толкунбек ордунан козголо берип, кандайдыр онтологон ун менен аялын колтуктан алып ойдо которуп. -Болуптур, сен да мени кечирип кой. -Келин ордунан салмактуу которулду. Жигит жашка жууган аялынын бетин кол жоолугу менен суртуп, ээгинен которуп, чекесинен ооп койду.
"Эрди - катын урушат, эртеси кайра табышат" дегендей, Зыйнат менен Толкунбектин ортосунда эч нерсе болбогонсуп, кайра эле мурунку калыбында, кадыресе жашап калышты. Бирок эмне учундур ойноп оюнга, кулуп кулкуго тойбогон, шаан-шокоту коп ырахаттуу кундор барган сайын солгундап, уламдан-улам сууй баштагансып баратты. Экоо тен ойчул, экоо тен санаачыл болгонсуп, арыктап да кетишти.
Тошокко жатар алдында Толкунбек озунон озу коркуп, чочулап туруучу болду. Анткени кандай карайлап уйкусу келип турса да, жаздыкка башы тиери менен , уясынан чочуган куштай болуп уйкусу качат да кетет. Анын кийинки убакта ойлогону да Жайнагул, эстегени да Жайнагул, сагынганы да Жайнагул. Анын бутуундой турпаты коз алдына тартылат да турат. Баарынан да баягы озунун

[Nyrjamal.Teshebaeva]

артынан келип, Зыйнаттын тарткан суротторун эчтекеден эчтеке жок, жай адамдан бетер эрий карап, кулумсуроп турушу конулунон кетпейт. Ошондо душманынын уйуно келип алып, эмнени ойлоп, кандайча кыялга батып жыргап кетти экен. Анан ал Зыйнат экообузду коргондо, жайнап турган эмелики жузу озгоруп, муздай тоно тушту. Коздорун Толкунбекке октой бир кадап алып, шарт бурулуп чыгып кеткенин эстей берет. Корсо, Жайнагул ошондо мени кан чыгарбай, туболукко чала олук кылып мууздап кеткен тура, -деп катуу чалыгып, чарчап турган немедей ушкурунот. Асан менен Усонду эстегенде озогу орт болуп куйуп кетет. Бакчага барганда жаздым дедирбей таанып "Па-па-а! ", "Па-па-а! "-дешип, экоо эки жагынан чыгып, экоо эки акырегине баштарын жолоп алып, кичинекей быйтыйган татынакай колдорун мойнуна арта салып, кыткылыктап кулушуп, дунуйосу тугол болуп эки уулу менен эзилишип, сагынычтары таркабай турган мэзгилдерин эстегенде, аларга кун кунобой, тун тунобой, куштай учуп жеткиси келип, иштеп жаткан жумушуна, жашап жаткан кунуно кайыл болуп кетет. Ал эми Жанатты ойлогондо коздоруно жаш айлана тушот. "Аба, сен Асан менен Усонго бардынбы? Эмне учун ыраак жерде иштеп журосун? Мен сени кундо эле сагынам. Абам келип калса экен деп жолду карай берем, карай берем!" деген создорун ойлойт. Анан дагы жатар алдында журокзаада болгон дагы бир иш, коз илинип кетсе эле бирде Жайнагулду, бирде Асан менен Усонду чакырып озунчо суйлонсо, кээде уйкусурап элирип тошоктон тура качкан бир балакеттуу дарттын пайда болушу болду. Ушинтип санаага алдырып, уктаса уктап, уктабаса уктабай, эртен менен жумушка чала жан немедей кетуусу кобойуп баратты.
Толкунбектин уктабай, тынчы кетип жатканын туюп жаткан Зыйнаттын так билбесе да тушунот. Экоо бир

[Nyrjamal.Teshebaeva]

тошокто жанаша жатып, эки башка жигерсиз ойдун жибин чубап, эки трлуу тумон туйшуктун туйдогун тытат.
Бири-биринин уктабай, уйкусу качып ойго жатканын билишсе да ун катып суйлошуп койбойт. "Эмне болуп тынчын кетип, уктай албай жатасын", -деп эри аялынан, аялы эринен сурабайт. Мына ушундай тунгуюк турмушка туш келем деп мурда булар ойлошту бекен?! Жок, алар адегенде эле: "Таш тушсо таалайымдан, кум тушсо Кудайымдан кордум",-деп тагдырларын тобокелге салышкан адамдар болучу. Ушинтип жатып тундун тээ бир окумунда , биринин артынан бири уйкуга кетишет. Ошол куну эртен мененЗыйнат турганда Толкунбек жумушка кетип жаткан болучу.
Аял куйосуно минти:
-Кечээ эмнеге жоо кетин, машинан туруп. Мени коркутам деп оз жанынды озун кыйнабай
минип алда.
-Сени коркутпай эле озум жеттим.
-Койчу эми жоо баскандын да жону бар эмеспи. Кудай ай, кандай бир таалайы тайкы, бактысыз шордуу болдум. Акыры мен сен деп журуп, ажалдан мурда олом го.
-Озунон озу жерди тепкилеп ыйлап жиберди. Ал куйоосунун азыр да жоо кетип баратканына капа болду. Анткени Толкунбектин баса турган жолу алыс болучу.
Толкунбек кетип баратып эшик алдына жетип кайра бурулду. Зыйнатты тиктеп туруп бырс кулду.
-Сенин кыялдарындын кээ бири, баягы эле бала кезиндеги бойдон. "Кыз кезимдеги кылыгым, катын кезимдеги каадам",-деп ушул сага окшогон бироо айтса керек. Тошокто ооруп, ордунан козголо албай жаткан Аккыз эженин чыгаруучу элен го, башкалардан чыгаралбаган ачуу кучунду. Ошондо да ушинтип, курудан-куру Кудайдын жерин тепкилеп, ыйлап-сыктап коркутаар элен. Мен учун анчалык деле канынды бузуп, куйуп-бышпай эле кой.
Тушунуп турам журогуно, билем сенин кимдигинди. Анан калса дайыны жок эле, жаш балага окшоп козундун жашы кирпигиндин учунда эле илинип турат. Ый менен эч ким,

[Nyrjamal.Teshebaeva]

эч кимди коркута албайт.
-Ээгинен эркелетип коюп чыгып кетти....
Акыры баягы тогуз кабат уйдун пайдаланылууга берилуучу акыркы куну да келип жетти. Бул куну шаардыктар учун озунчо эле майрам болду. Ар кайсымекемелерден, уюмдардан окулдор коп чогулду. Партиянын шаардык комутетинин биринчи секретары соз суйлоп, лентаны Улуу Ата Мекендик согуштун ветерены. 1,2,3 даражадагы "Данк" ордендеринин толук кавалери кести. Суротчулор менен кабарчылардын бири ПМКнын начальнигинен, бири башкы инженерден, дагы бироо Мансуровдон интервью алып да, суротко тартып да жатышды. Ошол уйго кируу укугуна ээ болуп ордер менен ачкычты чогуу алган адамдардын кубанычтары коюндарына батпай, бирин бири куттуктап, жакшы санаалаштык каалоолорду айткан создор, шандуу кулкулор теребелди термелтип, обого сермелди.
Толкунбектин мандайынан тер чыпылдап, кубанычтан журогу коодонуно батпай, турсул согот. Ушундай кубанычтуу мезгилде Зыйнат куйоосуно айтайын деген озунун жанылыгын айтпай, шаан-шокоттун бутушун кутуп турду.
Жакан Зыйнаттын сунган колун алып жарк этти. Келин кулуп;
-Ийгилигиниз менен куттуктаймын, Жакан Усаевич!
Кандай сонун иш болду.
-Устуно чыгып кордунузбу?
-Кордум, кордум. Бир керемет курулуш болуптур.
-Рахмат. Бул уйду курууда, Толкунбектин улушу тим эле кыргыз менен казактын Ала-Тоосунан да бийик болуп кетти го деп турам. Менден мурда куттуктоочу адамыныз ошол сиздин куйоонуз. Бир соз менен айтканда мен бычмачы болсом, тигуучу устат Толкунбек Мансурович го.
Зыйнат Жакандын созунон кийин куйоосун куттуктады.
-Кечиресин Толкунбек, "Колдо бар алтындын баркы жок" деген ушул. Ийгилигин кут болсун. Даражан ушул

[Nyrjamal.Teshebaeva]

зангыраган уйдой болуп, которуло берсин. Сен элди-журтту кубантсан, мен да озумду озум кубанта турган бир ишим болуп калды.
-И, болсун, болсун. Бирок керт башындан ашпаганы кызык экен.
-Менин кубанычым, Москвадан телеграмма келиптир. Москвада отуучу коргозмодон кийин, Индиянын коз карандысыз республика болгондугунун 50 жылдык юблейинин урматына Делиде ачыла турган корком сурот коргозмосуно катышууга учат экенбиз. Буюруса быйыл той коп экен. Индостандан келгенден кийин Киевде, Туркияда ото тургандыгын жазыптыр. Мына телеграмма .
Толкунбек телеграмманы колуна алып окуп чыгып, аялын жадырай карап кучактап чекесинен ооп, колун кыса кармады.
-Кут болсун, сонун болгон турбайбы.
Экоо бирин бири куттуктап турушту.
Кубанычтан терисине батпай толкундап турган Зыйнат куйоосунун бул жерден жакында кете койбосуна тушундубу, же башка жетекчилердин аялдарынын эч кимисинин бул жерге келбегендигинен тартынып кеткиси келдиби, жанына жакын келип, Толкунбектин женинен акырын тартты:
-Мен кете берейинби?
-Мейлин, озун бил. Мен тигилер кетмейинче кете албаймын го. Жакан мени жеткирип коер. Сен жоо баспай, машинаны минип кете бер. Автобус тосуп журосунбу. Аялдамага да бир топ бар.
-Чонтогунон ачкычты алып сунду.
-Жок, жок, треллейбус, же автобус менен эле кетем. Жинди белем, жолдошторундун алдында сени жоо таштап, машина минип.
-Келин колуна кармап турган сумкасын, он ийнине боосунан салып, басып кетти.....
Зыйнат уйго келип чечинип, тамак асып коюп, бая куну издеп таппай койгон, озунун "СССР художниктер Союзунун мучосу" деген куболугун кайрадан, кагаздардын ичинен

[Nyrjamal.Teshebaeva]

тытып издей баштады. Ары
карады, бери карады. Ал эмес китеп текчесинде тизилип турган китептердин да
ичип ачып, тинтип чыкты. Акыры, жедеп эч жерден таппай Толкунбектин жумушчу
столунун шкафтарын ачып, балким, бир жерде жатса, озуно салып койбосун деген
умут менен папкадан папкаларды ачып издеп кирди. Бир кезде «Эн керектуу
документтер» деген папканы коруп, мында кандай зарыл керектуу кагаздар сакталат
болду экен, - деп кызыга кеткен Зыйнат, акырын ачып корду. Караса, ончой эле
уйлордун долбоорунун чиймелери салыныптыр. Анын арасында торт буктолуп
сакталган Кыргызстандан чыккан республикалык газетанын номерин коруп, сууруп
алды. Оз жеринен чыккан бул газет козуно ысык, журогуно жакын корунуп кетти.
Ботон эле, ботон жерде жургондо оз мекениндин газета, журналдарын окуп, анда
болуп жаткан жанылыктар менен эски болсо да таанышуу ар бир Адам учун кубаныч
тартуулары ар кимге белгилуу да. Адегенде эле газетанын санын карады. Окуса
мындан эчак мурда чыккан газета болуп чыкты. «Мынчалык кастарлап, эмнеге катып
жургон болду экен?» - деп ойлоду. «Балким, озуно керектуу макалалар чыкты
бекен?» - деген ниет менен газетаны жайып карай баштады. Зыйнат учунчу бетке
келгенде Жайнагулдун суротун коруп коздору чекчее тушту. «Туйшук турмогундогу
омур» деген очеркти ал кандай окуп чыкканын да билбей калды. Аягына чыгып, ойго
батып, озунон озу нес болуп турду. Бул баягы алыскы жайлоого барып, эки адамды
операция жасагандыгы жонундо жазылган очерк болучу. «Мына, мени менен бирге
жашап, ысыгыма куйуп, суугума тончу эримдин жайы. Куураган Зыйнат, бул сага
туболук тугой болуп бербейт го. Торобос да болуп калдым. Бала учун барбаган
жерим, корунбогон эмчи-домчум, догдурум да калбады. Баары эле чогулуп,
макулдашып алгансып «Убара болбо, кызым, эне болуудан калып калыптырсын» деген
жагымсыз создон башканы айтышпай коюшту

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Жок дегенде Толкунбекке бирди тороп берсем алаксып, зарына басты болуп калат эле. Эми минтип, балдарым, балдарым деп какылдап, Жайнагулду унутпай, анын озу эмес газетага чыккан очерки менен суротун кастарлап, катып жургонун кандай деп тушунууго болот. Газетаны кайдан алды болду экен? Эмне учун мага айтпай, корсотпой тупкурдун тубуно катып салган. Корбосун, буну окуса ичи куйот десе керек деген сыйактуу кат-кат ойлорду ойлоп озу менен озу суйлошуп, озунон озу суроо берип санаасы бузулуп турду. Анын оюнда куйоо эмес эле, убактылуу уйдо жургон квартирант менен жашап жаткандай болуп туюлду. Мен Толкунбекти капаска салган куштай куч менен кармап турган жокмунбу?
Алгачкы жылдагы коргон кундор, сургон омурлор, тогороктун торт бурчун чарк айланып учуп, оз мекенибиздин баатыр шаарларын биринин артынан бирин кыдырып жургон саякаттар, Толкунбектмн кунумдук эле арзыбаган кызыкчылыгы сыяктуу сезилди Зыйнатка. Анан экоонун ортосунда муздак аба менен ысык аба кабышкандай болгон салкындыктын окум суро баштаганын ойлоп турду.
"Кундон кунго бетибиз ачылып, бирибиздин созубузду бирибиз которбой да баратабыз. Бир уйдо эки кишинин ой-максаты бир жерде болбой , эки башка тилекте , эки башка максатта жашаган турмуш кантип турмуш болсун. Бул Жайнагул менен балдарын ойлоп жатып уктап, ойлоп жатып ойгонуучу болду,. Ошон учун болсо керек бирде Жайнагулду, бирде Асан менен Усонду, Жанатты чакырып уйкусураганы. Буга да бир азап болду".
Зыйнат ушундай ойлорду ойлоп, эс болуп олтуруп, акыры мындай деген жыйынтыкка келди. Ал Толкунбекке кат жазып туруп, жуп уйдон чыгып кетээр алдына калтырып кетмек болду. Андан кийин Жайнагул экообуздун кимибизди тандаары, кимибиз менен туболук бирге калаары белгилуу болоор, -деп озу менен озу макулдашып койду. Ал баарынан дагы Толкунбекке болгон махабатына, ага

[Nyrjamal.Teshebaeva]

кылган кызматына куйду. Бул учун менин кылган эмгегим, тарткан азабым тыйынга татыбады....
Ооба, Зыйнаттын санаасы санга болунуп турду. Ал Эмилди эстегенде, ичи туз куйгандай атышып, конулу чокту. Толкунбек деп журуп, оз агасына жардам бере албаганына окунду. Толкунбек экоо жаш кездеринде жакында, жакшы да жолдош болгондору менен, кийин катышпай калышты.
Эмил армиялык милдетин отоп келгенден кийин соода-сатык окуу жайынын курсуна кирип, аны ийгиликтуу бутуруп чыккан болучу. Бирок бул бакытта оз ордун таап иштеп кете албады. Ары урунуп, бери урунуп журуп, акыры сут заводуна кассир болуп орношту. Бир жылга жакын иштегенден кийин "Кассага ууру кирди" деген шылтоо менен оз сейфин озу ачып, андан жумушчулардын маянасына толонуучу акчаны бут уурдап алды. Кылмыштуу сот жообуна тартылды. Кийин поселенияга чыгып, уйуно-келип кетип журду. Мындай болуунун себеби да Эмилдин кийлигишуусунон болду. Бирок Зыйнат айда алтын, кундо кумуш таап, тун уйкусун, кун тынымын коюп иштегени менен, жалгыз эле агасы Эмил эмес бардык ага инисине, синдилерине мурункудай конул болбой, аларга жардам эмес, катышпай, жалгыз Толкунбек деп жашап, Толкунбек деп иштеп калган. Ойлогону да, издегени да, кобунчо акча болду. Эч кимге билгизбей, ондуруш жайлары менен райондун чарбаларынан, ар кандай плакаттарды, коргозмолуу агитацияларды жана ошондой эле жаратылыштын кооз пейзаждарын тартып беруу учун заказды алып турду....
Ажырашуу жонундо Толкунбек озунуп соз козгой электе, Зыйнаттын башташы ылайыктуу болуп корунду. Баары бир экоонун турмушу туболуктуу болбосун ал жакшы билди. Анан кагаз калемин алып, эмне деп, кандай создон баштаарын билбей, тээ бир окумга чейин, оз акылын озу жонго сала албай турду. Акыры Зыйнат ушул куну чымырканып олтуруп Толкунбекке акыркы катын жазды.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Бирок эмне деп жазганын озунон башка жан адам билбеди. Конвертке салып, оозун чаптап, сыртына "Толкунбекке Зыйнаттан" деген эки созду жазып, катып койду.
Ушул мезгилде анын оюна кутулбогон жерден бир иш кылт этти. Алар эртен Жаканды баш кылып жолдошторуна тамак беришмек болучу. Бирок Зыйнат аларды эртенкиге калтырбай эле бугун чакырып кутулгусу келип турду. Анан эртен Толкунбек менен ээн эркин болууну, аны менен акыркы жолу журогу кандай кааласа, ошондой эркелеп, ошондой эркелетип коштошкусу келди. Мындан ары Толкунбекти кайра айланып корор-корбосуно козу жетпеди. "Карыш ажыраган карыганча корушпойт" дегендей, чындыгында эле минтип бирге жашоо бактысы экинчи кайталанып келбей калар. Ошентип, коз алдына баягы адамдын жан дуйносун кемируучу жалгыздык окум сурору коз алдына элестейт. Анда жалгыз болсо да кутоору, эстээри бар эле. Толкунбекти ойлоп, Толкунбекти сагынып, аны кутуп олтуруп кундун кандай батып, тандын кандай атканын да билбей калуучу. Толкунбектен ажыраса эми андай ажайып турмуш болбой калат. Ойлоп олтуруп, Зыйнаттын заманасы куурулду.
Толкунбек тушку тамакка кундогудон эрте келди. Аялы куйоосун кучак жайып жайдары тосту. Бирок ал Толкунбекти опкон да, ага эркелеген да жок. Тек гана мойнунан кучактап, ийнине чекесин жолоп, буулугуп ыйлап жиберди. Эч нерсеге тушунбогон жигит, аялынын коз жашын коруп чочуп кетти.
-Капырай, бул эмне деген ыйын? Же кубанычтан эмне кылаарынды билбей ыйлап жатасынбы?
-Кубанычы кубаныч дечи. Бирок эмне учундур, озумчо эле ыйлагым келип, туталанып турам. Сени кайрылып корбоочудой болуп, ичим эншерилип, конулум боксоруп турат . Сенден бир отуноор отунучум бар. Орундатсан айтам, орундатпасан айтпайм,.
-Айтчы, орундатасынбы?
-Деги колумдан келе турган ишпи?

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Келет. Келбеген ишти озум да сурабайм да.
-Айт.
-Жок, айтпайм. Сен мурда дегенинди дегендей, айтканынды айткандай орундатам деп убада бер.
-Болуптур орундатам.
-Орундатсан отунучтун шарты мындай: Мен уйдон чыгып кетмейинче, мага каттуу айтпайсын, бул бир де, кабагынды буркобойсун, бул эки де, оп деген жеримден ооп, оптур деген жеримден оптуросун, бул уч де, мени унутпай дайым эстеп журосун, бул торт де. Ушул отунучторумду толук орундатканда гана санаам тынч, конулум куунак, журогум чалкыган бойдон Москвага барып бир тиеримди эмитеден эсинден эсине салып коеюн. Ушуга макулсунбу? Макул болбосон чынынды айт?
-Албетте макулмун.
Дагы бир отунучум, эртен чакырабыз деген меймандарды, бугун чакыралы десем, эмне дээр элен?
-Эмне учун?
-Эмне учун дейсинби? Мен эртен сени менен озум гана болгум келет.
Толкунбек ойлоно тушту. Анан Зыйнатты тиктеген калыбында кулумсуроп минтип сурады:
-Камылган бугункуго жетеби?
-Жетет. Азыр саат аран эле ир. Эмне алыш керек, канча алыш керек, баарынын тизмесин тизип туруп колуна берем. Ошолорду алып келип берсен болду. Эт болсо бар. Деги башкасын унутсан да кымызды унута корбо. Алты жарымга чакырсак болобу? Ошондо меймандар жетиге аран келет.
-Алты жарым туура эле болот....
Толкунбектер ошол куну конок чакырышты. Меймандардын копчулугу курулуш жатынында иштегендер менен Зыйнаттын ошол жердеги кесиптештери болучу.
Столдун усту кыз берип, келин алып жаткан тойго окшойт, Зынат менен кошо чуркап, чарк айланып жургон

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Толкунбек. Аларды карап олтурган жолдош-жоролору ынтымагына ичтери жылып, мандайлары жаркырайт. Меймандардын суроолору боюнча Толкунбек комузду кууго салса, Зыйнат ага кошулуп, сагыныч, суйуу, таркабаган кумар сыяктуу кыргыз ырларын биринин артынан бирин жамгырдай
тогот.
Зыйнат оз журогун эзген, озунун керт башына тийешелуу болгон ырларды ырдаганда журоктун теренинен сызылып чыккан мукам уну мундуу оболоп, коздоруно айлана тушкон молтур жаштар, лампочканын жарыгына чагылыша тушуп, молтулдоп турду.
Комуз менен домбура, жигиттер менен келиндердин ырлары бирде казакча, бирде кыргызча алмак-салмак таншып, уйдун ичи куу менен ырга толуп, тамашага тамаша уланып, кулкуго кулку кошулуп жатты.
Зыйнатын ою ушул мезгилде самандай сапырылып, заманасы куурулуп турганын эч бир адам билген да, байкаган да жок. Ал Толкунбек экоо баш кошкондо эл чакырып, тамак эмес, чай берген эмес. "Жеткенден жети муштум, жетпегенден юир муштум жеп" дегендей эле бирдеме болгон. Алар башкаларга окшоп никеге да турушкан жок. Никесиз болсо да, ошол эки омурдун усугу бир туйунго туйулуп жатканда ырдалбаган ырды, чертилбеген омузду, эми туболук ажырашаар алдында ырдап, ажырашаар алдында чертип, анда укпаган жакшы тилек, жан эриткен каалоолорду, бирге жашап откоргон кундорунун сапары аяктап турган кезинде угуп олтурганына ичинен сызып, тутуну жок куйуп олтурду. Анда-санда Толкунбекти жалжылдап аяй карап койот. "Байкушум, бул улпот, экобуздун ажыраш аягыбыз экенин сен али билбейсин" , -дейт каректери чачырап.
Зыйнаттын ушинтип ой баса тушуп, санаага чогуп барып кайра тартып олтурганын копчулуктун ичинен жалгз гана Галия байкады. Балким, куйоосунун бир уйдо жалгыз калып, озу айлап журуучу алыскы сапарга кетип жаткандыгынан улам ушинтип, санаасы тынбай жатса ке-

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-рек деген жыйынтыкка келип, аны анчалык деле этибарга алган жок.
Тамак ичилип бутуп, оюн-тамаша аяктап, келген меймандар дасторконго рахматтарын айтып, Зыйнатка ак жол, чыгармачылык ийгилик каалашып, орундарынан турушту. Толкунбек кай бир жоо келген жолдошторун жеткирмекке машинасын от алдырды....
Кийинки кундордо Толкунбек да эки кишилик турмушка конуп калган. Уйго киргенде ачык турган терезелерден атылып кирген таза абадан, залдын ичиндеги эмелеки тамак-аш менен тамекинин жагымсыз жытынан тазарып, окум сургон тынчтыктан, конулу которулуп, мээси сергий тушконсуду. Аялынын кетээрин ойлоп, ичи ооругансып, журогу дупойул тартып турган жигит, аялын издеп залдан ашканага кирди. Бул кезде Зыйнат жууган идиштерин бир баштан столдун устуно омкоруп, усту-устуно ирети менен коюп жаткан болучу. Толкунбек Зыйнаттын колундагы тарелкаларды чайкатпай аста алып столго койду да, "калганын эртен менен жууп, мен озум жыйнап берем"-деп, билегинен кармап, озун коздой тартты.
-Журу эс алабыз.
-Койчу эми, биротоло колдон чыгарып салайын. Озум да бутуп клдым. Бар, жата бер сен. Идиш аякты бирин жууп, бирин жуубай жайнатып, эртенкиге таштаган жакшы юолмок беле.
Аялынын тил албасын билгенден кийин Толкунбек кийимчен бойдон барып, короваттын устуно жата кетти. Зыйнат оз жумушун бутуп, оздорунун уктоочу болмосуно киргенде жигит уктап кеткен болучу. Ал аны ойготкон да жок. Тен гана жанында Толкунбектин жузунон козун албай тиктеп тура берди. Ичинен баягы арылбаган арманы кайра баштап эсине тушуп, торобой калганына арман кылды. Ортобузда бала болсо мындай бактысыздык болбойт эле. Жайнагул торогон баланы Зыйнат деле тороп берип жатпайбы. Баланын баладан эмне айырмасы бар. Андагы бал-

[Nyrjamal.Teshebaeva]

дарды жетим кылат деп, бул балдарымды атасыз калтырамбы деп ойлойт эле го. Зыйнат куйоосунун жанында канча убакыт олтурганын да билбей калды,. Толкунбектин бир жакшы жери кандай чарчап чаалыгып, уйкудан калып турса да бир тук этип алса эле эс алып калуучу. Зыйнат бетинен обойун деп энкейе бергенде, козунун жашы Толкунбектин бетине тып дей тушту. Ошол замат, уктап жаткан жигит ойгонуп кетти.
-Жатпайсынбы. ?
-Жатам.
-Эмне, ыйладынбы дагы ?
-Сен мени сагынасынбы ? -Куйоосунун коодонуно башын койду.
-Сагынам. А сенчи ?
Келин башын которду.
-Мен сенин жанындан карыш чыксам эле, карыганча корушпой калуучудай тынчыздана берем. Бирок айла жок, шартка байланыштуу ажырашууга туура келет. Билбейм Толкунбек, сенсиз кантип чыдап, сенсиз кантип коноор экемин.
-Койчу, тим эле барса келбес сапарга кетип жаткансып суйлойсун да. Дайыны жок, пайдасыз убайымдын эмне кереги бар. Москвада коргозмо ачылаар алдында, балким, барып калам, мумкун Далиге озум узатаармын. Коробуз аны. Телефон менен байланышып турабыз да.
-А мен ушул сапарымдан кайтпай, кокус жаздым тайып олуп калсам, ыйлап кайгырар белен. Чынымды айтсам жакындан бери олум деген балакет оюмдан кетпей, басам-турсам озум менен бирге жашап, бирге журуучу болду.
Толкунбек аялын алайа карады.
-Ушундай жарабаган ашык создун кереги эмне. Ажал жетсе баарыбыз олобуз. Олбой турган ким бар экен. Бирок жакшылыкка баратып, мындай орду жок, опосуз ойду ойлоо жакшы эмес Зыйнат. Койчу, кайдагы бир болбогон

[Nyrjamal.Teshebaeva]

создорду тантыбай. Тур, жатабыз. Эгерде жолго чыккандан корксон, мени жалгыз таштап кеткин келбесе, барбай эле кой.
Толкунбек Зыйнат менен бирге жашап турган жылдардын ичинде аялын мынчалык узулуп-тушуп эркелетип коро элек болучу., эрди-катындык эзилишкен мезгилдер коп эле болду дечи. Бирок мынчалык куйоосунун мээримине батып корбогон Зыйнат Толкунбектин махабатына мас болуп турду.
Жигиттин ою ушуга кетти. Бул бечеранын суйуусуно татыктуу эмнелерди иштедим. Бир жолу болсо да конулун чын пейилден кубанта албадым. Мен Жайнагулду суйуп, Жайнагулго берилгенчелик, буга бериле албай койдум.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Чындыгында Жайнагул бул дуйного бир жаралып калган асылзат тура. Эгерде "тигил дуйнонун бар экени чын болсо, ал менин ушул куноом учун кара эшек кылып минээр эле. Толкунбектин коз алдына Жайнагулдун элеси келди. Анын карагаттай молтурогон, бажырайган оттуу коздору, жигитин козунон отуп, эти этине тийип тургандай болгон жан жыргаткан бир кусалуу ылуулук денесин каптап откондой болду. Толкунбек ушул мунотто Зыйнатты корбой эле , Жайнагулду коруп тургансып, озун озу кармай албай Зыйнатты олуп-тирилип туш келди опкулоп, бооруна басып, кандай жалынып, эмне деп суйлоп жатканын озу да билбей калды. Жан жыргаткан жакшы созго Зыйнаттын эрип турган денесин уркуткон жагымсыз соз Жайнагулдун аты болду. Толкунбек Зыйнат деп айтуунун ордуна, бир айтып, бир койбой, кайра-кайра Жакин, Жакинтайым, алтыным, ырысым, -деп ойго келбеген дагы-дагы толгон токой создорду айтып, опко журогун чаба бериши аялдын ансыз деле которуло албай чогуп турган конулун ого бетер боксортуп салды.
-Мен сенин козуно Жайнагул корунуп кетимби? Кое берчи, Жакинтайланбай. Кандайча мага мынчалык эзилип кетти десем, Жайнагулунду эстеп кеткен турбайсынбы. Жок

[Nyrjamal.Teshebaeva]

дегенде мен кеткенче акыл-эсинди токтотуп, кармай турсан эмне болот.
Толкунбектин эмелеки алоо болуп турган денесине бироо муздак суу куюп жибергенсип, ичиркене тушту.
-Эмне, мен Жайнагул дедимби ? Кызык. Дегеле аны ойлогон эмес болучумун.
-Жигит супсуну сууй ун катты. Ошону да куноо деп тарынабы. Мен Жайнагул эмес, сенин койнунда жатамын го. Дагы эмне керек айтчы ?
-Эгерде мен Толкунбек деген создун ордуна Кунболоттун атын мин кайталап айтып жалына берсем, кандай болоор элен.
-Айта бер, Кудай урсун бирдеме десем.
-Айтпаймын. Толкунбек жашаган журоктон Кунболот орун таппай чыга бергенин билбейсинби. Болуптур, Жайнагул десен Жайнагул дей бер. Мен аны кандай суйуп, кандай корорунду башынан билем. Бирок ошондой болсо да, жок дегенде мен ушул эшиктен чыгып кеькенче стесен да, куйсон да ичинден степ, ичинден куйо турсан боло. "Кулак укса курсак кайнайт" дегенди билбейсинби. Мен сенден сурадым эле го, эртенге чейин жагымсыз созду кулагыма угузбагын деп. Балким, мен кайрылып келгенче Жайнагулуно кетип да калаарсын. Анткени андан кадыр конулун калган да жок да. Деги Жайнагул жакшы аял экен. Токтоолугу менен намыскойлугунун кучтуулугу мени ушул кунго чейин тангалдырат. Чынымды айтсам, мен эч качан Жайнагул боло албайм. Анткени анын кыялы менен менин кыялымдын ортосундагы айырма асман менен жердей. Ичимдин таардыгы, ачуумдун чукулдугу, которумумдун жоктугу омурум менен бирге жашап, соогум менен бирге жатат болсо керек. Жакшы коргон жарындан, жакшынакай балдарындан ажырап, мен деп башка жакта журосун. Ошондой болсо да Жайнагулдон кызгана берем сени. Алыскы сапарга чыгаар алдында конулумду калтырбачы Толкунбек. Байбурадан Салтанат сурагандай, менин сенден сураарым, жалган болсо да сенин алдамчы махабатындан,

[Nyrjamal.Teshebaeva]

жалган мээримнден алган демоорум очкончо мага кубаныч, бакыт, чыгармачылык ийгиликтин символу болуп, конулумдо туу болуп желбиреп турсун.
Бардыгына конуп, колунан канча келсе, ошончолук Зыйнаттын конулун алууга Толкунбек даяр турду. Бирок ал, аялынын отунучунун тупку масатына тушунбоду. Тек гана анын мага болгон баягы эскирбеген коп суйуусунун бири деп ойлоп койду. Экоонун ортосунда келечек максаттар жонундо соз да болбоду. Демейде, алдыда алуучу калем акы, берилуучу сыйлыктар жонундо эсептеп, уй ичине эмне алыш керек, кимиси кандай кийим кийет, ошол сыяктуу создорду биринчи орунга коюучу Зыйнат, бул сапар алар жонундо ооз ачпады.
Эртеси уйуно эч ким келбеди, эч кимди кутушподу. Зыйнат ар турдуу даамдуу тамак-аштарды жасап, оздорунчо ээн-эркин олтурушту. Бул кун да, бул тун да алар учун унутулгус, кадр тун тоскон менен барабар болду. Ойноп оюнга, кулуп кулкуго тойбогон Зыйнаттын суйууго кумар армандуу учун Толкунбек менен бирге жашап, бирге откоргон мезгилдери кун эмес, секунча да корунбой ачып козду-жкмганча отту да кетти.
Эртеси эртен менен алыскы сапарга чыгаар алдында баягы Толкунбекке жазган катты байкатпай туруп, столдун устуно ачык жерге коюп кетти. Жигит самолет жерден которулуп, оз сапарына багыт алып узап кеткенче карап туруп, кайра тартты. Уктап уйкусу канбаган неменин денеси талыкшып, жаны жер тартат. Жолдо келатып ойлоп оюнан, эстеп эсинен кетпеген Зыйнат болду. Анын акыркы кундордогу кыялынын озгоргону, жигитке озгочо бир жанылыктай туюлду. Аялынын кээ бир айткан создорун эстеп ичи эншерилип, эмитеден эле жалгысырай тушконсуду. Эки-уч айга чейин жалгыз жашоо ага кыяматтай сезилди.
Жигит машинасын дароо эле гаражга киргизип коюп уйуно кирди. Эки киши болсо да Зыйнат барда уй-булоолуу,