[Nyrjamal.Teshebaeva]

акар чакар адамдай болуп, жалгыздыкты байкабай жургонун Толкунбек эми гана билди. Ары-бери басып, бул уйдон тигил уйго, тигил уйдон бул уйго кирип, баардык юолмолорду юир сыйра кыдырып чыккандан кийин диванга барып, бир жаздыкты башына коюп кыяшаяры менен козу илинип кетти. Толкунбек ошол жаткан бойдон эртеси эртен менен бир ойгонду. Кийим чечпей букулуу бойдон жатып, конулу куунак тартып, которунку турду. Адатынча эртен мененки гимнастикалык конугуулорду жасап, муздак душ алды. Ашканага кирип, муздаткычтан сут алып, газга коюп, бир тилим нан менен ичи да жаны курулуп жаткан шаардан анчалык алыс эмес жердеги совхоздун маданий Дворецинин объектисине жоноп кетти . Мансуров маданий Дворецтин курулушуна мастерликке бекитилген болучу.
Курулуштун долбору менен таанышып, чийилген чиймеге конулундо ыраазы болучу. Ага казак жигиттеринин архитектуралык эмгектери айрыкча жакты.
Мындай Дворецтер Казакыстанда коп болучу. Бул жай буткондо, сахнаны эсептебегенде эле элдик театырдын чыгармачылык коллективинин ар бирине тийешелуу бир нече кабинеттер, декорацияларды сактоочу склад, актерлордун кийимдерин сактоочу болмо, кенен жарык фойе, коруучулор чечинуучу гардиробдук жай, дубал менен дубал болуп бийик орнотулган кузгулор, имараттын бир жак башында буфет учун болмо, мындан тышкары бардык ынгайлуулугу бар айылдык библиотека. Маданият Дворецинин подвалы деп эсептелген алдынкы кабатта совхоздун эмгекчилери учун зарыл болгон ар турдуу тейлоочу кабинеттер да юолот. Бул жерде жайы-кышы дебей ысык жана муздак суулар кош турбадан бирдей келип турат.
Толкунбек эки эксковатордун жарыша иштеп, болот тиштуу сузгучтары менен топурак-таштарды аралаштыра сузуп алып, машиналардын шаштысын кетирип, биринин артынан бирин жуктоп узатып жатканын карап кулумсуроп

[Nyrjamal.Teshebaeva]

турду. Жанына басып келген жигиттин саламын алик алып учурашкандан кийин, Толкунбек озу менен озу суйлошуп минти:
"Да-а, мындай жайдын болушу айылдын ажарын ачкан, озунчо эле бир ажайып дуйно да. Жаштар учун да, карылар учун да сыймык. Ушинтип, шаар менен айыл-кыштактын айырмасы акырындык менен билинбей баратат. Пай, пай, пай десен, эмне деген жетишкендик! "
-Мага айтып жатасызбы! -деди катарында турган жаш жигит.
Толкунбек жалт карады.
-Жок, мен сага эмес, озумо айтып жатам. Сен ушул совхоздо жашайсынбы?
-Ие, аке, совхоздо жумушчу болуп иштейм.
-Дурус. Карачы, силерге окшогон совхоздун жумушчулары учун кандай камкоордук корулуп жатат. Буга сыймыктанышынар керек. Мен баятадан бери бул маданий Дворецинин бутуп, пайдаланууга берилген кезин коз алдыма элестетип, озумчо эле рахатка батып турам.
-Курулушта иштегендер маянаны коп алабы?
-Кандай деп айтсам, коп алгандар коп, аз алгандар аз алат. Ар кандай?
-Эмне учун?
-Эмне учун дейсинби? "Ким иштесе, тиштейт" деген макалды уктун беле.?
-Ооба уккамын.
-Уксан ошол. Кимде ким жакшы, сапаттуу, нормадан ашык иштесе, ал адам коп алат эмгек акыны. Ким ишинен брак чыгарып, жакшы иштей албаса, ал албетте аз алат. Балким, силерде да ошондой болсо керек. Же андай эмеспи?
-Оо, бизде эмгек тартиби силердикинен каттуу. Мисалы, мен жерди ала сугарсам, ал жерден кабыл алышпайт. Кайра акысыз сугарууга туура келет.
-Мына, кордунбу, бардык жерде тартип болуш керек.
Тартип болбогон жерде ийгилик да болбойт.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Деги калаада иштеп, калаада жашоо жакшы да ыя агай. Мен калада иштегенди ушунчалык каалайм. Калаалыктарча жашап, калаалыктарча иштегим келет. Маданияттуу болууну ким жаман корсун. Эгерде сиздерге барсам жумушка аласыздарбы?
Толкунбек кулумсуроп, ийинин куушурду.
-Эмне билимин бар?
-Онунчу классты буткондон кийин чарбада бир аз иштеп туруп, армиялык милдетти отоого кеттим. Аскерден откон жылы келип, совхоздо жумушчу болуп иштеп калдым.
-А бизге болсо, атайын курулуш окуу жайын буткон, адистиги бар адамдар керек. Калаа, калаа, маданият, маданият дейсинер. Калаа менен айыл-кыштактын айырмасы болбой эле калбадыбы. Ал эми маданияттуу болуш ар адамдын озунон. Шымынын буктоосун кылычтай кылып утуктоп, титиретип костюм кийип, галустук тагынса эле маданияттуу болуп калабы.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Маданият деген адамдын ички дуйносунун байлыгында, акылында, адамгерчилигинде, билиминде, озун алып журуудо.
Жигит унчукпай калды.
-Кечирип коюнуз агай. Деги бул маданий Дворецтин курулушу качан бутуп, качан пайдаланууга берилет? Копто бутсо керек.
-Буюрса келерки ушул маалда оюнду ушул жерде ойноп, кулкуну ушул жерде кулосунор... ..
Толкунбек бул жерде иштеп жаткандар менен суйлошуп, иштин журушун оруп кайра тартты. ПМКга келип, машинадан бир буту тушуп, бир бту тушо электе, начальниктин секретаршасы жугуруп чыкты.
-Толкунбек Мансурович, сизди технический совет болот, ошого катышсын деп Долбоорлоо иниститутунан телефон чалышты.
-Качан башталат экен ?
-Саат ондо.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Жигит оз устуно бир сыйра коз жугуртуп алып, анан саатын карады. Убакыттын болуп калганына окунгондой, кабагы чытыла тушуп, кайра машинага кирди. Долбоорлоо институтунда ал копко кармалды. Институттун инженер-геологдорунун курулуш тушчу жерлердин топурагынын составдык касиетин изилдоо боюнча группага болуп чыгарган жыйынтыктарын карап чыккандан кийин, ондурушко киргизууго сунуш кылынуучу курулуштардын чиймелерин кароого отушту. Мында талаш-тартыштар абдан коп болду. Советке коюлган он чакты турак жай долбоорунун чиймесинен экоо гана ишке киргизууго кабыл алынып, гостройго бекитууго жиберилди.
Долбоорлоо институтунун чыккандан кийин Толкунбек туз эле уйуно келди. Эшикти ачып, аяк кийимин чечип, уйго кийуучу тапочкасын бутуна салып, кайсы арапка басаарын билбей, эки жагын карап туруп, колундагы дорбоорлоо инстутунун келерки советке чейин карап чыгууга берген чиймесин салган папкасын жумушчу кабинетине алып кирип, столго коюп жатып, бир калын конвертке козу тушту.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

"Качан , кайдан , кимге келген кат болду кен", -деп ойлоп, креслого олтура берип, конвертти колуна алды. Караса, оз атына жазылган Зыйнаттын колу. Адегенде башка бир иштер боюнча оозеки айта албай, катка жазып калтырган создору экен деп гана ойлоду. Бирок бул катты кандайдыр ото эле шашып жазгандай кебетеси бар.
Жигит жайма жай олтуруп окуй баштады.

"Алтыным Толкунбек ! Мына мен алыскы сапарга бир топко сени таштап кетип баратам. Мен сенден айлап эмес, эки-уч саат ажырагым келбесин озун билесин. Ал эмес койнунда жатканда да, этин этиме тийип жатканды кааларымды сен кайдан илмек элен. Айла жок, иш деген иш, турмуш деген турмуш турбайбы. Мен оз талантымдан, оз эмгегимден бакыт тапканым менен суйгон жардан, чыныгы озум каалап, озум энсеген бакытты табалбай калдым. Кээ бироолор биринчи суйгонунон конулу

[Nyrjamal.Teshebaeva]

калса, экинчисин, ал эмес учунчусун, керек болсо тортунчусун деле алмаштырып суйуп кете берет экен.
Бирок мен анте албадым.
Мен сенин журогундун башында, ар дайым очпой, куйуп турган отту жакшы билемин. Ал болсо, сенин куноосуз жарын менен балдарын. Арадан акан суудай аркырап, ушунча убакыт отсо да, атан менен энен сенин куноонду кечирип, ата-бала болалбай коюшту. Жок дегенде Эсен менен Аккыздын арбагын сыйлаар, ошолор менен бир-туугандай болуп алышып-чалышып жургон тируу кездерин ойлосо, жибишээр деген болчумун. Бирок андай болбоду.
Корсо, "олуунун жузу ары, тируунун жузу бери" деген ушул турбайбы.
Баарынан да сенин уктап жатып ыйлаган ыйынды коргондон бери, оюм ордунда олбой калды, Толкунбек. Катуу уктап калган экемин, сенин унундон чочуп ойгонуп кеттим. "Жакин, менин куноомду Асаным менен Усонум учун, Жанатым учун кечирип койчу. Сагындым силерди!.. " -деп суйлоп жатыптырсын. Мен сени ойготуп албайын деп, жанымдагы настольный лампочканы аста куйгузуп, ордумдан туруп сени карадым. Сен тескери карап жатыптырсын. Коздорундун кычыгынан сызылып, жаздыкты коздой кулап жаткан молтур жашты коруп, ката туштум. Андан кийинки окуя, мен узаардан мурунку туну кандай болгонун озун жакшы билесин.
Ушундай журокко так салган корунуштордон кийин, мурдатан ойлоп жургон оюмду, ушул алыскы сапарга кетээр алдында иш узуно ашырууну чечтим. Баягы иши илгери болбой, башынан бактысы кайчылаш болгон озум гана бактысыз болгон бойдон калайын, Толкунбек. Сенин кызыл чийедей балдарын менен кыз алган жубайындын убал-сообун аркалап, каргышка калбайын дедим. Ансыз деле, жеке эле ата-энен эмес, ага-тууганын баштап, менин кошогомдун когорбой калышын тилеп жургондорун жакшы билем.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Алты жыл бою Жайнагул менен ажырашууга аракет кылбаганындын озу эле, биздин келечек турмушубуздун эки айры экендигинин кубосу болуп турбайбы. Мен качандыр, сага экообуздун никесиз жашап жатканыбыз жонундо соз кылганымда, айткан жобун али эсимде. "Сен кайсы куну торосон, ошол куну Жайнагул козгобогон ажырашууну озум козгоп, сени менен никеге турамын", -деген болчусун. Ошондон кийин сени менен эч качан никелешпесимди, закондуу эрди-катын болбосумду билдим. Анткени менин биринчи тороттон бузулуп, туубас болуп, эне болуудан калганымды сен жакшы билесин да.
Сен мага ачык сырынды айтпаганын менен, мен баардыгын билем Толкунбек. Жайнагул сени сотко берип, балдарына алимент кестирип албаганы менен , сен ага ай сайын акча жиберип, балдарына ата-энене жардам берип турганынды кантип эле тушунбойун. Буларды мага айтып, кенешип туруп иштесен деле, мен эч нерсе демек эмесмин.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Тескерисинче, озун жибергенге карагандв, мен аралашсам, андан артык болбосо, кем болмок эмес.
Мен сен жонундогу эмки кайгым бироо гана. Ал болсо, сенин мага бой салбай, салкын, аргасыздан эр болуп жашп келгенинди Жайнагул тушунбой, капа кылып, кабыл албай коебу деген гана куондуу куйут. А балким, тушуноор. "Эр менен эттен конул калбайт" деген эскилердин созунун чындыгы бардыр. Балдарын бар эмеспи. Алар ата менен эненин данакери да. Анан дагы Асан менен Усондун омуру менен бактысын Жайнагул экоондон артык тилебесем, кем тилебеймин. Менин балам болбосо болбогон брйдон , аман журушсунчу. Сенин балдарын учун менин ой-максатымдын, тилеген тилегимдин жакшы экенин унутпай эсине ала жур.
Кийидеринди толуктап, иретке салып, шифонерге илип койдум. "Эсендин кызы Толкунбек менен беш-алты жыл жашап, эшектей иштетип журуп, акыры эчтеке бербей, кара башын канкайтып айдап чыгыптыр" деген эли-журтундун,

[Nyrjamal.Teshebaeva]

уй-булоондун кеп созу болбосун Толкунбек. Озундун сактык кассадагы акчанды озун ал. Машинаны минип кет. Уй ичинен эмне буюм, кандай оокат кааласан, мени капа болот деп кылчактабай ала бер. Мен мурда куну Асан менен Усонго базардан свитр, кызына койнок алгамын. Баарын сенин шифонерине салып койдум. Унутпай ала кет.
Жакан сени жумуштан бошотпоймун деши ыктымал. Анда, болгон чындыкты айтып, ишенбей баратса, менин жазган катымды окутаарсын. Экообуздун туболугубуз туз болуп, омурубуздун акырына чейин жашай албагандан кийин, убактылуу жашоо, жашоо эмес тура. Сага башка айтаар созум деле калбады. Бирге жашап турган кундорубуздо кетирген кемчиликтерим болсо кечирип кой.
КОШ, ТОЛКУНБЕК!
АКЫРКЫ ЖОЛУ БЕТИНДЕН ООП,
СЕНИН ЗЫЙНАТЫН" .

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Катты окуп бутуп, буткон бою шалдырап, муундары бошоп озунон озу ыйлагысы келип, энесинен ажыраган баладан бетер жетимсиреп турду. Ал Зыйнаттын абалына кабыргасы согулуп, боору ооруп, андан тируу туруп ажырашпай эле олуп, олумдун айынан ажырашып жаткандай, аны менен эми туболук корушпоочудой болгон бир ачуу сезим думуктургансып, аба жетпей муунуп турду. Уйдун ичи козуно ээсиз калган немедей кунарсыз, эн эле суук корунуп кетти.
Толкунбек кийинки кундордо оз турмушуна озу нааразы болуп, Зыйнатты кантип чыр-чатаксыз ыкка келтирип конулун оорутпай, жакшылык менен ажырашып кетууну ойлоп турган болучу. Бирок анын ойлогон оюн артка таштап, кетенчиктетип турган бир иш, Жайнагул эле. Ошентип, кайра барсам кабыл алабы, албайбы деп жургон кезде кутуусуздон бурулушка кабылды. Корсо, ажырашуу жонундо жалгыз эле Толкунбек озу ойлобостон, Зыйнат да

[Nyrjamal.Teshebaeva]

ойлоп ичинен эзилип, "Бору баласы ит болбойт экен" деген ойдо, анын кыял-жоругун улам эки анжы болуп жургон неме турбайбы. Ай байкушум ай, эмнеге мынчалык мени суйуп, менин азабымды тартып калдын экен!? Эмне учун?!
Бул туну Толкунбек, Зыйнаттан камырдан кыл сууругандай болуп тез эле ажырап калганына куйундубу, же суйундубу, озу да билген жок. Тек кана туш коргондой, бир убайымдуу иш болгон сыяктуу болду. Эмики Толкунбектин келечек тагдыры оз колунда турду....
Эртен менен эрте туруп, жумуштан бошонуу жонундогу арызды жазып алып, туз эле озу иштеген ПМКнын начальнигинин кабинетине кирди. Жакан менен саламдашып, жазган арызын чонтогунон алып, буктоосун ачып, алдына окуп чыгып, унсуз ойго батып бир топко тургандан кийин, эсине бир нерсе тушконсуп, мындай деди:
-Кызык Зыйнат кечээ кетсе, бугун сенин бошоном деп арыз жазып келгенин кандай?

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Тушунбой турам.
Толкунбек Жакан менен жаакташып, куру соз менен тушундуруп олтургусу кклбей, Зыйнаттын катын колуна алып, кабагы тушуп турган калыбында начальнике узатты.
-Мына бул катты окуп кор. Мындан кийин бошотосунбу, коесунбу, озун бил. (Толкунбек менен Жакан кээде сиз, кээде сен деп суйлошо беришчу) .
Жакан Зыйнаттын катын ушунчалык бир дыкаттык менен шашпай окуп чыкты да, анан башын салмактуу которуп, Толкунбекти тээ бир оокумга чейин жалдырай тиктеп, унсуз турду.
-Эмнеге мынчалык элейип калдын? -деди Толкунбек.
-Биздин турмуш мындан мурун эле озуно белгилуу эле да.
-Белгилуусу белгилуу эле дечи. Бирок экообуздун ички дуйно, ички турмушунардын мынчалыгын ийне-жибине чейин билчу эмес элем. "Бироонун турмушу, бироого тунт токой" деген ушул экен да.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

-Ошондой, билбесен. Эми менин бул жерде кылчандай турган эч нерсем калган жок. Балдарыма кетишим керек. Менин да сеникиндей ата энем бар экенин жакшы билесин. Беш-алты жылдан бери атам экообуз бет алыша элекпиз. Балдарымды, аялымды таштап, Зыйнат менен байланышып кеткендигим учун, мени ал киши куноолоп, балалыктан кечип койгон. Эр жигит учун мындан артык жаза, мындан артык куноо болобу. Бошот мени Жакан, отуном сенден. Баары бир эми иштоого эч бир конулум келбей калды. "Мойнунан байлаган ит ууга жарабасын" билесин го озун. Сага рахмат. Туугандан азып келгенимде тууган болдун, элимден азып келсем элдуу болдум. Казак жеринен, казак элинен кайра мен, энеден жаны торолгондой болуп, коп нерсени билип, копту уйронуп баратам. Аман болсун казак кааласы, казак жери, казак журту. Унутпай сагынганда келип турармын. Биринчи эсимден кетпей, журогумдун теренинде Жакан менен Галия турар.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

Иш билги жондомдуу, жакшы кызматкеринен кайсы эле жетекчи ажырагысы келсин. Бирок Толкунбектин абалын коруп, созун угуп туруп, аргасыздан арызына кол коюп берип, минти:
-Кечинде биздикине кел,-деди Жакан, рахмат айтып ордунан туруп бараткан жигитке.
-Айла жок, бошотууга туура келет. Мага таарынбассын, досум. Эми ак жолун ачылып, ишин ийгиликтуу болсун. "Ат айланып мамысын табат" деген ушул экен да. Зыйнат эстуу, таланттуу, жакшы аял болсо дагы, балдарын болуп жатпайбы тигил жакта.
-Кечинде биздикине келууну унутпа! -Кайталап эскертти.
-Жарайт, -деди Толкунбек, кыска жооп берип,-келем.
...Мансуровдун бул жерден такыр бошонуп кетип жатканын уккан ПМКнын жумушчу, кызматчылары, адегенде бири ишенсе, бири ишенбей жатышып, акыры чын экенин билишти. Курулушта бирге иштешип, сырын билип

[Nyrjamal.Teshebaeva]

калган жумушчулардын ичтери ооруп: "Жакшы жигит эле. Адамкой эле. Керек болсо ширетуучу да, шыбакчы да, бульдозерчу да, бетонщик да болуп аралашып кетуучу. Болгондо да участканын эн оор, эн татаал жерине барып иштегенди жакшы коруучу", -дешип Мансуровду жер-сууга тийгизбей мактап жатышты.
Ошол, эмгеги менен эл-журтка, улуу менен кичууго жаккан, тогорогу топ келишкен Мансуров ушул кезде тобунан калган ордоктой болуп, озунун эски уясын сагынып, кайсыл багыт менен канат куулоп учуп жетээрдин айласын таппай, журогу алып учуп, элендеп турган кези.
Толкунбек Зыйнаттын кагазга жазып кеткендеринен эч нерсе албай, кийим-кечесинен башка, ийне сайынбай чыгып кеткиси келип турду. Ал эртен расчетун алса болду, кылдай кылчаны жок, кайсыл убакта жолго чыкса озу билет.
Бирок анын коодонун кок таштай ойуп турган бир иш Жайнагул менен кантип бети чыдап беттешип, канткенде оз журогунун дилин билдирип, анын пейлин кантип агартуунун айласын таппай, эси эки болуп турду. Оз уйунон озу сурулуп чыгып, беш-алты жылы ботон бироо менен башка уйдо жашап, башка тошокто жатып журуп, кайра келип Жайнагулдун ак шейшебин булганыч денеси менен уялбай кантип тепсээрин билбей, оз боюнан озу жипкирип, ындыны очо тушту.
Толкунбек телефондун шынгыраган унунон селт этти. Олтурган ордунан зорго козголуп, трубкага кол узатты. Буткон бою туташып, денеси ымыр-чымыр болуп, бир жак ыптасы коргошундай уюп столдун кырына маталап калыптыр. Болмонун ичи куугум тартып, жымжырттык окум сургон бул уйдо канча убакыт санаага батып олтурганын билбей, эки жагын элендей карады.
-Алло! Ии, мен угуп жатам. Аа, Жакансынбы? Олтурам. Оу, силердикине баруу таза эсимден чыгып кеткен тура.

[guljan1989]

Эми эмне болоор экен Нуржамал эже? Колунузга береке кечке эмне кылып журбойун ойум ушулар жонундо болчу болду.

[mery.89]

Кутконузацццииияяяяяя? жазыныз эжекеси биз жыргап окуп коёлу?

[mery.89]

Баса китепби барлар улантсанар эжеге жардам болмок.

[Nyrjamal.Teshebaeva]

mery.89 (11 Сентябрь 2015 - 19:04) жазган:

Баса китепби барлар улантсанар эжеге жардам болмок.

Бугун бутуром биринчи китебин анан экинчи китебин жаза бересинер