[bilhut]

маркан кайрыктары

1.сенын көзүң

(1)

сенын көзүң-
жер бүткөн кезде көз болгон.
сарыбы,көкпү, карабы
кара ташка ок болуп тийып атылган.
атылып келет
чачма болуп чачылып келет...
енесын өлтүрүп
егесын чөктүрүп
елын сук көздөргө кабыргасынан сөктүрүп
жанындай сүйгөн жарын-
туш келды өптүрүп...
жылдызды көргүс болуп
кыргызга өнгүс болуп
жапкагы түндүк жабуудай жабылып
туман чалып...

(2)

сенын көзүң-
жеты жолу кыргызды жетым кылган
жеты жолу кыргызды
жел менен тең желбес кылган
ене сайга екынчы келбес кылган
жазуусун тее байыркы
кыргыздын урпактарын
бөрүдөй улутуп,былбес кылган.
ошентып-
жеты жолу кыргызды бечел кылган
жеты жолу кыргызды кесел кылган
жеты жолу кыргызды жейрен кылган
жеты жолу кыргызды дудук кылган
жеты жолу кудугуна кыргыздын
кул кутуруп сыйчүү кылган.
ошондон ошо болуп-
жеты жолу жетып өлгөн
жеты жолу кыргыздын есы өлгөн
жеты жолу кыргыздын
манастай еесы өлгөн
жеты жолу кыргызды жеты бөлгөн...
мына емы
манас атаны-
төрүн,көрүн бөлүп жетыге
жеты атасын бөлүп чыкты
бирок-
жер тогологундагы жалгыз үйдү
сенын көзүң бөлө албай жетыге
кыйналды го,кыйналды. ..

(3)

сенын көзүң-
бөлсө бөлсүн адамдарды
бөлсө бөлсүн кыргыздарды. ..
алтургай өлүктөрдү.
бөлсө бөлсүн өзүнүн жеты атасын
жеты«улут», жетым «улут»,
жесыр «улут» кылып.
жанталашып жырей берсын жык-жыкге...
бөлсө бөлсүн кыргызды кырк милыйарт кылып.
уруусу менен улугун
улутунан улук билсын маа десе...
баары бир-
манас ата арбагы колдоп турат
чыңгыз аба арбагы жолдоп турат
кыргыздын аты түбөлүктүү!
кыргыз елы сенсыз деле кыргыз болгон
кыргыз елы сенсыз деле кыргыз болот
кыргыз көчү сенсыз деле көч болот.
кыргыз елы сенсыз деле тунук былгын
кыргыз елы сенсыз деле манас менен улук былгын
кыргыз елы сенсыз деле манас менен улут былгын!

(4)

сенын көзүң-
бардыгын айтып турат
кытмырланып«сыр» кылып катып турат.
бардыгын колунан келсе:
жасагысы,ашагысы, аймагысы,жайпагысы, жайлагысы,
мокочодой мойсогусу
кууш бешыкге бөлөп
буту-колду чытырата таңып «өөбайлап»
«чайкагысы» келып турат.
тее түпкүрдөн,тереңден, туңгуйуктан
карап турат
кара кырпыктерыңден кара каның тамчылап
желмогуз болуп жерды тинтып,елды тинтып
бүт дүйнөнү түрө тинтып шымшылеп
жытыре тыктеп житырып.
емне десем:
сенын көзүң-
жеты жолу кыргызды жексен кылган,
жеты жолу жер жүзүн жексен кылган.
сенын көзүң...

2.ал кай балык? ал кой балык, ит балык


балык сүйлөйт,балык ыйлайт сууларга:
шылдыр менен атырылып таштарга
күр-шар менен сапырылып жаактарга...
жазуусу да,кадуусу да суу анын
түтүн болуп уйгу-туйгу уйулгуйт
түтүн болуп түтөп-түтөп түрүлөт...
сууда туруп ене балык
көрдү бирын жазгырбай.
кайрымакты салып калды балыкка-
түтүн болуп уйулгуду балыктар
илып кетты кызын анын тобунан.
кайрымакка таңдайынан илынып
кызы бултак,бултак етты«чыңырып».
ене көрүп ечкырды
жан дүйнөсү жаман болду жанчылып,
жан дүйнөсү саман болду сабылып...
кайрымактан кабелтең кол балыкты
кайрып алып сууга кайра ыргытты.
кайрымагын кайра салды
чоңун емы кармаганга балыктын.
жырык таңдай балык кызы сүзөалбай
есы ооду,есы чыкты
айлан көчөк болуп башы
сууну емы түрөалбай
чаңгылдап суу кан болду...
жеп кетышты балык тобу
кайрымактан бошогон ал балыкты
улак тартып уйулгушту туш-тушка...
кошок кошуп ене балык ыйлады
кызынын-
чаңулак болуп өлгөнүнө өбөктөп.
ене балык естеп калды негедыр-
бир кездерде аккуланын ушул сууну кечкенын
талас көздөй жараланган манасын
өбөктөтүп-
мазар кылып «көтөрүнүп» кеткенын...
сыздап кетты сызгырылып
түтүн болуп түтөп кетты
дүйнөсүнүн суу болгонун
суу болгонго,буу толгонго буркурап.
суудай ыйлап,суудай жашып
екы көзү көлталаа...
суу сездырбейт балыктын-
ыйын дагы,тилын дагы тап-такыр.
көрүп түтөп ыйлап кеттым балыктай
ыйлап келем балыккай
ыйлап келем талыкбай.
калат сууда муз болуп-
балык көзү музайт,муздайт айнектей
сынык,сынык муз болуп...
бул кай кездын балыгы?
милыён жылдын!
балык кызы еске түшүп ечкырып
сүйлөп кетем балыктай
ыйлап кетем балыктай
муздап кетем балыктай
шылдыр-шылдыр суу болуп
сынык-сынык муз болуп...
суулар менын,деңыз менын
муздар менын кырпыктегы
мөңгү менын көкөйдөгү көз жашым...
X X X X X
талас көздөй жараланган манасын
өбөктөтүп-
аккула ат мазар кылып«көтөрүнүп» жөнөдү...
кайрымакка таңдайынан илынып
балык кызы чучук болуп чыңырды...
ал кай балык?
ал кой балык,ит балык...

3.муштумум менен арчыйым кумдуу жашымды

-арабыздан айрылган айытматовго


бир боз чымчык келып конду алдыма-

конгонуда бопбоз кырчак таш белем,

«бул кай чымчык?»

«торгой чымчык дечүү еле».

-жок, жок, жок, жок,

мен балакай – деды, ал.

«кабагаты, марканчаты, ойкумдан-

чертып берем оксалырдан күүлөрдү...»

-ырда – дедым.

ал аңгыча тык учак,

күр- шар етып учуп өттү үстүмөн.

ала шапкем тык учактын куйунда

«ала карга » болуп учуп

чаралакей, уйгу – туйгу куйун болуп жүрүптүр.

мен жылаңбаш

жуумп көзүм

жашы чыкпай, кум чыгат.

-куруп кет ей! кум чыкканы емнесы?

ачам бардап –

учуп барат тык учак...

күр – шар еткен үнү да жок сүрү жок,

учуп барат боз торгой:

- мен балакай, чыңгыз ата, жылдыз сиз؛

ырдайм, чертем

жылдыздай биз жымыңдаган кыргыз биз

а чыңгыз:

чекыт болуп ашып барат «көк мелжыген тоолордон».

ашып барат чекыт болуп чегылып –

күн желесын, түн сересын серпкылей.

күндү карай, түндү карай

жылдыздай жылып кетып барат

кетып барат жылдыз болуп жылтылдап

кетып барат, кетып барат

жылдыз болуп

кыргыз болуп

ааламга батпай кылкылдап

ааламга батпай жылтылдап...

жашып барат жеты кабат асманга,

жеты кабат желе – желе жерлерге...

батпай, батпай жылт – жылт етып жылтылдап ...

жер жарылып былкылдап ...

а торгой:

- балакаймын, балакаймын, көлталаанын балакай,

балакаймын !- деп ыйлап.

көз жашы анын көл талаа –

чекыт болуп жашып барат, ашып барат тоолордон ...

ала шапкем каалгып барат калкылдап,

-«ала карга!» конду акыр башыма.

а батмачык, кескелдырык жанымда –

бүшүркөктөп тыктеп турат алыска.....

бир батмачык кырып кетты шырп етып,

тыштенгены –

торгой жүнү жуп – жумшак.

кырып кетты, чекыт болгон тык учак,

төнүп кетты, торгой чымчык асманга....

кырып барат, батып барат күн дагы –

супа салып сууп нуру

уук нуру укурук.

а мен болсо кара сеңыр кашынан

(кара сеңыр, көкө теңыр жашыган).

кетып барам, кетып барам

ич - ычымен: «чыңгыз» - дап

кечып барам кылдай болгон ташкечүү

кечып барам .....

муштумум менен аарчыйм кумбу, жашымбы?

муштумум менен аарчыйм кумдуу жашымды,

- оо чыңгыз, чыңгыз, чыңгыз,

чыңгыз – кыргыз, кыргыз!- деп ....

муштумум менен аарчыйм кумбу, жашымбы?

муштумум менен аарчыйм кумдуу жашымды


4.манас деген...

манастан кыйын -
уйпаланып
«уктап» жатты бул ел...
сооротулбай
сокур емчек салынбай
байкуш бала
сабылды көп
саргарды .
өлдү ата
өлдү ене
өлдү кындык ене да ...
жо , жок тырүү
көзү тырүү
сөзү тырүү
ууктап алды түнөктү ؛
уучтап алды
«манас» - деген жүрөктү .
кыргыз ата , кыргыз ене
кесып өзү кындыкты -
кыргызына берып келды
ийып берды
күн болуп
тийып берды
«манас» -деген мүрөктү ;
тилын берды
тыгып берды ак өргөөлүү
«манас» деген түнөктү ؛
уучтап берды -
«манас» - деген
«манас» - деген
жүрөктү ! ..

5.курттап кеткен сөз


дүрбүлөп , түргүлөп -
сүмбүлөп , сүзгүлөп
жетпей -
курттап кеткен көз ,
курттап кеткен кулак ,
курттап кеткен сөз ...

6.чымчыкка айланган учак

карларды кармап болалбай
карышты колдор , жарышты
жаз , жай , күз , кыш -
уйага батпайт
чымчыкка айланган учак .

7.тоголоктолгон жер

терезеге конуп чымчык
жанат айга тумшугун
үйүлүп үй кыйрап ...
ыйыгы менен ене
жүнү жиптын кып - кылчык .
тоголоктолгон жер -
ыйрылет тынбай
ыйык , ыйык ...


8.көч

- ата !
көчтүн баары
көчүп кетты жылдызга
жутаган журтта калдык ؛
жалгыз ат , жалгыз камчы
жалгыз булак
жалгыз боз үй ..
- а балам !
кетсе кете берсын -
жылдыз - кыргыз
кыргыз - жылдыз ...

9.пул менен күндөгү тешык

- емнеге сен
жаайсың , кееде жаабайсың ?
пулдун тешык көзүнөн ал
миң өтөт ?
- емнеге сен
саайсың , кееде саабайсың ?
күндүн тешык көзүнөн ал
бир өтөт ?
пул менен күндөгү тешык ...

ескертүү: маркан кытай кыргыздарынын көзгө көрүнгөн акыны жана карасөз устаты. жогорудагы ырла аптордун өзгөчө ыкмада жазылган ең жаңы пойезыйалык кертымдеры.

[Барс]

Атаңгөрү, азыркы кыргыз тилине ылайыктап жазып чыгар эр болсо, даана түшүнмөкпүз. .. Оргиналдуу дурус ырлар экендиги сезилип турат!!!

[belka]

Сагынбек Момбековдун кайрыктарына окшош кайрыктар окшойт деп калдым,бирок эки-уч кайталап окусам да анча тушунбодум.

[Aitunuk]

<b><font face="Arial" ><font size="2"> М</font></font> </b><b>< font face="Arial" ><font size="2"> аркан кайрыктары< /font></font> </b><font face="Arial" ><font size="2"> <br><br>< b>1.</b></ font></font>< b><font face="Arial" ><font size="2"> С</font></font> </b><b>< font face="Arial" ><font size="2"> ен</font></ font></b>< b><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> </b><b>< font face="Arial" ><font size="2"> н көзүң</font> </font></b> <font face="Arial" ><font size="2"> <br><br>(1) <br><br>< /font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> С</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ен</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> н көзүң-<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Ж</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ер бүткөн кезде көз болгон.<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> С</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> арыбы,көкпү, карабы<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> К</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ара ташка ок болуп тий</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п атылган.<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> А</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> тылып келет<br>< /font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Ч</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ачма болуп чачылып келет...<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> несын өлтүрүп<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> гесын чөктүрүп<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> л</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> н сук көздөргө кабыргасынан сөктүрүп<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Ж</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> анындай сүйгөн жарын-<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Т</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> уш келди өптүрүп...< br></font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> Ж</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ылдызды көргүс болуп<br>< /font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> К</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ыргызга өнгүс болуп<br>< /font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Ж</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> апкагы түндүк жабуудай жабылып<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Т</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> уман чалып...<br> <br>(2)<br> <br></font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> С</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ен</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> н көзүң-<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Жети</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> жолу кыргызды жет</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> м кылган<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Жети</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> жолу кыргызды<br> жел менен тең желбес кылган<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> не сайга </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> к</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> нч</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> келбес кылган<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Ж</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> азуусун т</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ээ</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> байыркы<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> К</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ыргыздын урпактарын< br></font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> Б</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> өрүдөй улутуп,</font> </font><font face="Arial" > </font><font face="Arial" ><font size="2"> б</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> лбес кылган.<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> О</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> шент</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п-<br></font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> Ж</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ет</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> жолу кыргызды бечел кылган<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Ж</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ет</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> жолу кыргызды кесел кылган<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Ж</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ет</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> жолу кыргызды жейрен кылган<br> жети жолу кыргызды дудук кылган<br> жети жолу кудугуна кыргыздын< br>кул кутуруп с</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> йчүү кылган.<br> ошондон ошо болуп-<br> жети жолу жетип өлгөн<br>жети жолу кыргыздын </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> с</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> өлгөн<br>жети жолу кыргыздын< br></font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> Манас</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> тай </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ээ</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> с</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> өлгөн<br>жети жолу кыргызды жети бөлгөн...<br> мына эми<br>Манас атаны-<br> төрүн,</font> </font><font face="Arial" > </font><font face="Arial" ><font size="2"> көрүн бөлүп жетиге<br> жети атасын бөлүп чыкты<br>бирок- <br>жер тогологундагы жалгыз үйдү<br>сен< /font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> н көзүң бөлө албай жетиге<br> кыйналды го, кыйналды. ..<br><br> (3)<br><br> сенин көзүң-<br> бөлсө бөлсүн адамдарды< br>бөлсө бөлсүн кыргыздарды. ..<br>алтургай өлүктөрдү.< br>бөлсө бөлсүн өзүнүн жети атасын<br> жети«улут», жетим «улут»,<br> жес</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> р «улут» кылып.<br> жанталашып ж</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> рей берсин ж</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> к-ж</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> кге...<br>бөлсө бөлсүн кыргызды кырк миллиарт кылып.<br> уруусу менен улугун<br> улутунан улук билс</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> н маа десе...<br> баары бир-<br>Манас ата арбагы колдоп турат<br>< /font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Чыңгыз</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> аба арбагы жолдоп турат<br>кыргыздын аты түбөлүктүү! <br>кыргыз эли сенсиз деле кыргыз болгон<br> кыргыз эли сенсиз деле кыргыз болот<br>кыргыз көчү сенсиз деле көч болот.<br> кыргыз эли сенсиз деле тунук билгин<br> кыргыз эли сенсиз деле Манас менен улук билгин<br> кыргыз эли сенсиз деле Манас менен улут билгин!< br><br>(4)< br><br>сенин көзүң-<br> бардыгын айтып турат<br>кытмырланып«сыр» кылып катып турат.<br> бардыгын колунан келсе:<br> жасагысы, ашагысы, аймагысы, жайпагысы, жайлагысы,< br>мокочодой мойсогусу< br>кууш бешикге бөлөп<br>буту- колду чытырата таңып «өөбайлап»< br>«чайкагысы» к</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> е</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> лип турат.<br> тее түпкүрдөн,тереңден, туңгу</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> ю</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ктан<br>карап турат<br>кара к</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> рп</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ктер</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ңден кара каның тамчылап<br> желмогуз болуп жерды тинт</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п,</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> лд</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> тинт</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п<br>бүт дүйнөнү түрө тинт</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п ш</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> мш</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> леп<br>ж< /font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> т</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ре т</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ктеп жит</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> р</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п.<br>эмне десем:<br> сенин көзүң-<br> жети жолу кыргызды жексен кылган,<br> жети жолу жер жүзүн жексен кылган.<br> сенин көзүң...<br> <br><b>2.< /b></font>< /font><b>< font face="Arial" ><font size="2"> А</font></font> </b><b>< font face="Arial" ><font size="2"> л кай балык? </font></font> </b><b>< font face="Arial" ><font size="2"> А</font></font> </b><b>< font face="Arial" ><font size="2"> л кой балык, </font></font> </b><b>< font face="Arial" > </font></b> <b><font face="Arial" ><font size="2"> ит балык</font> </font></b> <font face="Arial" ><font size="2"> <br><br>< br>балык сүйлөйт,</font> </font><font face="Arial" > </font><font face="Arial" ><font size="2"> балык ыйлайт сууларга:< br>шылдыр менен атырылып таштарга<br> күр-шар менен сапырылып жаактарга... <br>жазуусу да,</font>< /font><font face="Arial" > </font><font face="Arial" ><font size="2"> кадуусу да суу анын<br>түтүн болуп уйгу-туйгу у</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ю</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> лгуйт<br>түтүн болуп түтөп-түтөп түрүлөт...< br>сууда туруп </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> не балык<br>көрдү бир</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> н жазгырбай.< br>кайрымакты салып калды балыкка-<br> түтүн болуп у</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ю</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> лгуду балыктар<br> ил</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п кетт</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> кызын анын тобунан.<br> кайрымакка таңдайынан ил</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> н</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п<br>кызы бултак,</font> </font><font face="Arial" > </font><font face="Arial" ><font size="2"> бултак </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> тт</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> «чыңырып». <br></font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> не көрүп </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> чк</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> рд</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> <br>жан дүйнөсү жаман болду жанчылып,< br>жан дүйнөсү саман болду сабылып...< br>кайрымактан кабелтең кол балыкты<br> кайрып алып сууга кайра ыргытты.<br> кайрымагын кайра салды<br>чоңун </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> м</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> кармаганга балыктын.< br>жырык таңдай балык кызы сүзө&nbsp;< /font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> албай<br>< /font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> с</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ооду,</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> с</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> чыкты<br>айлан көчөк болуп башы<br>сууну эми түрөалбай< br>чаңгылдап суу кан болду...<br> жеп кет</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> шт</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> балык тобу<br>кайрымактан бошогон ал балыкты<br> улак тартып уйулгушту туш-тушка...< br>кошок кошуп </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> не балык ыйлады<br> кызынын-<br> чаңулак болуп өлгөнүнө өбөктөп.<br> эне балык </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> степ калды негед</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> р-<br>бир кездерде </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Аккула</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> нын ушул сууну кечкенин<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Т</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> алас көздөй жараланган Манасын<br> өбөктөтүп-< br>мазар кылып «көтөрүнүп» кеткен</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> н...<br>сыздап кетт</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> сызгырылып< br>түтүн болуп түтөп кетти<br>дүйнөсүнүн суу болгонун<br> суу болгонго,буу толгонго буркурап.< br>суудай ыйлап,суудай жашып<br>< /font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> к</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> көзү көлталаа...< br>суу сезд</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> рбейт балыктын-< br>ыйын дагы, тил</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> н дагы таптакыр.< br>көрүп түтөп ыйлап кеттим балыктай<br> ыйлап келем балык</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> т</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ай<br>ыйлап келем талык</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> п</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ай.<br>калат сууда муз болуп-<br> балык көзү музайт,</font> </font><font face="Arial" > </font><font face="Arial" ><font size="2"> муздайт айнектей<br> сынык, сынык муз болуп...<br> бул кай кезд</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> н балыгы?<br> мил</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> лио</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> н жылдын!< br>балык кызы </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ске түшүп </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> чк</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> р</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п<br>сүйлөп кетем балыктай<br> ыйлап кетем балыктай<br> муздап кетем балыктай<br> шылдыр-шылдыр суу болуп<br>сынык- сынык муз болуп...<br> суулар менин,деңиз менин<br>муздар менин кирпиктеги< br>мөңгү менин көкөйдөгү көз жашым...<br> X X X X X<br></font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> Т</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> алас көздөй жараланган Манасын<br> өбөктөтүп-< br>Аккула ат мазар кылып</font> </font><font face="Arial" > </font><font face="Arial" ><font size="2"> «көтөрүнүп» жөнөдү...<br> кайрымакка таңдайынан илинип<br> балык кызы чучук болуп чыңырды...< br>ал кай балык?<br> ал кой балык, ит балык...<br> <br><b>3.< /b></font>< /font><b>< font face="Arial" ><font size="2"> М</font></font> </b><b>< font face="Arial" ><font size="2"> уштумум менен арчыйым кумдуу жашымды</font> </font></b> <font face="Arial" ><font size="2"> <br><br>< b>-арабыздан айрылган </b></font> </font><b> <font face="Arial" ><font size="2"> Ай</font></ font></b>< b><font face="Arial" ><font size="2"> тматовго <br></font> </font></b> <font face="Arial" ><font size="2"> <br><br>бир боз чымчык к</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> е</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> лип конду алдыма-<br> <br>конгонуда бопбоз кырчак таш белем,<br> <br>«бул кай чымчык?» <br><br>«торгой чымчык дечү </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ле».<br><br> -жок, жок, жок, жок,<br>< br>мен балакай – дед</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> , ал.<br><br> «кабагаты, марканчаты, ойкумдан-< br><br>черт< /font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п берем оксалырдан күүлөрдү...»< br><br>-ырда – дед</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> м.<br><br> ал аңгыча тик учак,<br>< br>күр-шар этип учуп өттү үстүмөн.<br> <br>ала шапкем тик учактын куйунда<br> <br>«ала карга » болуп учуп<br>< br>чаралакей, уйгу – туйгу куйун болуп жүрүптүр.< br><br>мен жылаңбаш<br> <br>жуумп көзүм<br>< br>жашы чыкпай, кум чыгат.<br> <br>-куруп кет </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> й! </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> К</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ум чыкканы эмнес</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ?<br><br>ачам бардап –<br><br> учуп барат т</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> к учак...<br> <br>күр – шар </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ткен үнү да жок сүрү жок,<br>< br>учуп барат боз торгой:<br> <br>- мен балакай, </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Чыңгыз</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> ата, жылдыз сиз؛<br>< br>ырдайм, чертем<br> <br>жылдыздай биз жымыңдаган кыргыз биз<br><br> а </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Чыңгыз</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> :<br><br>чекит болуп ашып барат «көк мелж</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ген тоолордон». <br><br>ашып барат чек</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> т болуп чег</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> л</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п –<br><br> күн желес</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> н, түн серес</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> н серпк</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> лей.<br><br> күндү карай, түндү карай<br>< br>жылдыздай жылып к</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> е</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> тип барат<br>< br>кетип барат жылдыз болуп жылтылдап< br><br>кетип барат, кетип барат<br>< br>жылдыз болуп<br>< br>кыргыз болуп<br>< br>ааламга батпай кылкылдап< br><br>ааламга батпай жылтылдап... <br><br>< /font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ш</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ашып барат жети кабат асманга,<br> <br>жети кабат желе – желе жерлерге...< br><br>батпай, батпай жылт – жылт этип жылтылдап ...<br><br> жер жарылып былкылдап ...<br><br> а торгой:<br> <br>- балакаймын, балакаймын, көл</font>< /font><font face="Arial" > </font><font face="Arial" ><font size="2"> талаанын балакай,<br> <br>балакаймын !- деп ыйлап.<br> <br>көз жашы анын көл талаа –<br><br> чек</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> т болуп жашып барат, ашып барат тоолордон ...<br><br> ала шапкем каалгып барат калкылдап,< br><br>-«ала карга!» конду акыр башыма.<br> <br>а батмачык, кескелд</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> р</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> к жанымда –<br><br> бүшүркөктөп т</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ктеп турат алыска.....< br><br>бир батмачык к</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> р</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п кетти шырп этип,<br>< br>т</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> штенген</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> –<br><br> торгой жүнү жупжумшак.< br><br>к< /font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> р</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п кетти, чек</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> т болгон т</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> к учак,<br>< br>төнүп кетти, торгой чымчык асманга....< br><br>к< /font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> р</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п барат, батып барат күн дагы –<br><br> супа салып сууп нуру<br>< br>уук нуру укурук.<br> <br>а мен болсо кара сең</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> р кашынан<br> <br>(кара сең</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> р, көкө тең</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> р жашыган).<br> <br>кетип барам, кетип барам<br>< br>ич - </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ч</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> мен: «</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Чыңгыз</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> д</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> а</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п»<br><br> кеч</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п барам кылдай болгон таш</font>< /font><font face="Arial" > </font><font face="Arial" ><font size="2"> кечүү<br>< br>кечип барам .....<br><br> муштумум менен аарчыйм кумбу, жашымбы?<br> <br>муштумум менен аарчыйм кумдуу жашымды,<br> <br>- оо Чыңгыз, Чыңгыз, Чыңгыз,<br> <br>Чыңгыз – кыргыз, кыргыз!- деп ....<br><br> муштумум менен аарчыйм кумбу, жашымбы?<br> <br>муштумум менен аарчыйм кумдуу жашымды<br> <br><br>< b>4.Манас деген...</b> <br><br>Манастан кыйын -<br>уйпаланып< br>«уктап» жатты бул </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> л...<br>сооротулбай< br>сокур </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> мчек салынбай<br> байкуш бала<br>сабылды көп<br>саргарды .<br>өлдү ата<br>өлдү эне<br>өлдү к</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> нд</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> к эне да ...<br>жо , жок т</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> рүү<br>көзү тирүү<br>сөзү тирүү<br>ууктап алды түнөктү ؛<br>уучтап алды <br>«Манас» - деген жүрөктү .<br>кыргыз ата , кыргыз эне<br>кес< /font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п өзү к</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> нд</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> кт</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> -<br>кыргызына бер</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п келд</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> <br>ий</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п берд</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> <br>күн болуп <br>тий</ font></font>< font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п берди<br>«Манас» -деген мүрөктү ;<br>тил< /font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> н берди<br>т< /font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> г</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> п берди ак өргөөлүү<br> «Манас» деген түнөктү ؛<br>уучтап берди -<br>«Манас» - деген<br>«Манас» - деген<br>жүрөктү ! ..<br><br> <b>5.</b>< /font></font> <b><font face="Arial" ><font size="2"> К</font></font> </b><b>< font face="Arial" ><font size="2"> урттап кеткен сөз</font>< /font></b>< font face="Arial" ><font size="2"> <br><br>< br>дүрбүлөп , түргүлөп -<br>сүмбүлөп , сүзгүлөп<br> жетпей -<br>курттап кеткен көз ,<br>курттап кеткен кулак ,<br>курттап кеткен сөз ...<br><br> <b>6.</b>< /font></font> <b><font face="Arial" ><font size="2"> Ч</font></font> </b><b>< font face="Arial" ><font size="2"> ымчыкка айланган учак</font> </font></b> <font face="Arial" ><font size="2"> <br><br>карларды кармап болалбай<br> карышты колдор , жарышты <br>жаз , жай , күз , кыш -<br>у</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> я</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> га батпайт<br> чымчыкка айланган учак .<br><br> <b>7.</b>< /font></font> <b><font face="Arial" ><font size="2"> Т</font></font> </b><b>< font face="Arial" ><font size="2"> оголоктолгон жер</font>< /font></b>< font face="Arial" ><font size="2"> <br><br>терезеге конуп чымчык <br>жанат айга тумшугун<br> үйүлүп үй кыйрап ...<br>ыйыгы менен эне <br>жүнү жиптын кыпкылчык .<br>тоголоктолгон жер -<br></font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> йр</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> лет тынбай<br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> й</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> к , </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> й</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> к ...<br><br> <br><b>8.< /b></font>< /font><b>< font face="Arial" ><font size="2"> К</font></font> </b><b>< font face="Arial" ><font size="2"> өч</font></ font></b>< font face="Arial" ><font size="2"> <br><br>- ата !<br>көчтүн баары<br>көчүп кетти жылдызга<br> жутаган журтта калдык ؛<br>жалгыз ат , жалгыз камчы<br>жалгыз булак<br>жалгыз боз үй ..<br>- а балам !<br>кетсе кете берс</font> </font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> н -<br>жылдыз - кыргыз<br> кыргыз - жылдыз ...<br><br> <b>9.</b>< /font></font> <b><font face="Arial" ><font size="2"> П</font></font> </b><b>< font face="Arial" ><font size="2"> ул менен күндөгү теш</font>< /font></b>< b><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> </b><b>< font face="Arial" ><font size="2"> к</font></font> </b><font face="Arial" ><font size="2"> <br><br>- эмнеге сен<br>жаайсың , к</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ээ</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> де жаабайсың ?<br>пулдун теш</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> к көзүнөн ал<br>миң өтөт ?<br>- эмнеге сен<br>саайсың , к</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> ээ</font></ font><font face="Arial" ><font size="2"> де саабайсың ?<br>күндүн теш</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> к көзүнөн ал<br>бир өтөт ?<br>пул менен күндөгү теш</font>< /font><font face="Arial" ><font size="2"> и</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> к ...<br><br> </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> Э</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> скертүү: </font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> М</font></font> <font face="Arial" ><font size="2"> аркан кытай кыргыздарынын көзгө көрүнгөн акыны жана карасөз устаты. </font></font> <font face="Arial" ><font size="2">Ж</font></font><font face="Arial"><font size="2">огорудагы ырла</font></font><font face="Arial"><font size="2">р</font></font><font face="Arial"><font size="2"> а</font></font><font face="Arial"><font size="2">п</font></font><font face="Arial"><font size="2">тордун өзгөчө ыкмадажазылган </font></font><font face="Arial"><font size="2">э</font></font><font face="Arial"><font size="2">ң жаңы пойезыйалык керт</font></font><font face="Arial"><font size="2">и</font></font><font face="Arial"><font size="2">мдер</font></font><font face="Arial"><font size="2">и</font></font><font face="Arial"><font size="2">.<br><br><br></font></font><br><br><i><b><font size="2">МАНАС<font color="blue"> деп ураан чакырып...</font></font></b></i><font color="#8E8E8E"><font face="Arial"> </font></font>

Билдирүүнү түзөткөн: Aitunuk: 08 Июль 2016 - 23:04