[talant.elmira]

Канайымдын сурак берип,турмодогу омурунун отушу бир жумадан ашты. А бирок ал учун ар бир кундун отушу озунчо азап. Олгон балдардын элеси коз алдынан кетпейт. Эмесе,окурмандар, мына ушул кайгылуу окуялардын журушунон баштан-аяк баян этебиз.
Гайыпбердинин турсоктолгон санаанын тупкуруно нардай чогуп жатышынын себепчиси жаны уйлоно калган аялы Канайым болбодубу.
Баса,коз ачып коргон,суйушуп алган жары Гулзаада рак оорусунан азап чегип олбогондо бул акмакка жолукпос беле. Ооба,ага озу да себепкер болбодубу.Биринчи эле жолу Ош ресторанында Аскар досу менен бирге отуруп тамак ичуу учурунда таанышып калып,ошондон бир жума отуп-отпой эле уйлоно калбадыбы.
Балдарын таэнесине берип коюп,аларды саат сайын сагынып эстегени,Гулзаадага болгон кайгысы тынчын алды ."Тезинин уйлонойун,минтип санаа чегип журо берип азаптуу ооруга кабылбайын, али жаш эмесмин кун коройун,тиги балдарымдын бешенесине ылайым бар болоюн" деген ойго женилбедиби. Досу Аскар да себепчи болгон.Ал Канайымды мактап,анын хирургдук кызматы ага таанышып,сырдашып калышына баласынын операциялык оорусуна айыгышы себепчи болгонун айтып сунуш кылган,тааныштырган. Бирок Канайым шаарда эле болгон.

[talant.elmira]

Сураштыра иликебеген. Эгер иликтеген болсо ага уйлонбой да калышы мумкун эле.Канайым беш жыл ичи эки турмушунан ажырап,акырында кайгыда калбадыбы.Студент кезинде курсташ кыздарынын алдынкысы болчу.Ага суктанган,артынан сая тушуп уйлонуп алуу аракетинде болгон жигиттер коп эле.Бир жолу очошкон жигитинин зордуктоосуна туш боло турган учурда суйгон жигити Арзымат дал устунон чыгып куткарган.Ошондон сон,Арзымат экоо тезинен уйлонуу болуу чечимине келип,турмуш курушуп уй-булолуу жатаканага чыгышкан.

Арзымат Канайымдан бир курс алдын окуучу эмес беле.Анын туулуп оскон айылы Ысык-Колдо,Арзымат болсо Ош шаарында болучу.Экоонун кесиптик жагдайы эки башка,Арзымат дипломун алгандан кийин шаарга келип мугалимдик кесибин уланткан.Ошентип, бири Бишкекте,экинчиси Ошто болуп эки айры турмушта жашап калышты.Арзымат кышкы,жазгы каникулда барып,эки-уч кун туруп кайтат.


Акырында турмуш кезеги ордун таап,Ош шаарында жашап,булолук турмушун улнтышты.Канайым шаардык оорукананын хирургиялык болумундо иштеп журду.Жаман иштеген жок.Ооба,тез эле такшалып кетти.Аял адам учун сулуулук биринчи душман окшобойбу,болумдун башчысы да чырайлуу жигит эле.Кабыл алынган алгачкы куну Канайымга кушу тушту.Аны озуно тартуу аракетинде болду.Жетекчи деген кызмат абалынан ар кандай жол менен пайдаланат эмеспи.Туулган кундор врачтарда кезеги менен баштала берет эмеспи.Андай учурда шарт тузуло калат.Болум башчысы ар кыл ойго салып журуп акырында кондурду.Анын аялы университетте мугалим.Жайкы каникул учурунда бир ай баласын ээрчитип айылдарына барып жайлоолоп кайтат.

[talant.elmira]

- Канайым,бир кундук убактынды боло аласынбы?-дейт болум башчы адаттагыдай кабинетине чакырып алып. - Эмнеге?-деди билип турса да кайдадыр бир жакка барчудай ойго келип. - Макулдугунду берсен анан айтам.Кабинетинде сыга кучактап,акактай жузунон ооп-жыттап алчу.Канайым ушусуна коно тушкон.Адаттагысындай кучактап опту. - Макул дечи жаным,макул дечи? - Кызыксыз да,эмнеге,эмне учунмакул дейм? - Макул десен айтам. Канайым ойлоно калып: "А,куп,макул" деп жиберип анан бир нерсени журогу сезе калгандай чочуп кетти. - Об бали,эми айтам,бугун уйдо болосун,аялым балдарды алып айылга кеткен. Уйдо дуйум тамактын баардыгы бар,жыргайбыз! Канайым создорун жылмайып карап угуп:

[talant.elmira]

-Агай,менин уй-булом бар,сездин уйунуздо болгудай талаада жургон келин эмесмин,антип жаман жорукту баштабан! -Агай,менин уй-булом бар,сездин уйунуздо болгудай талаада жургон келин эмесмин,антип жаман жорукту баштабан! Канайым кучактан боюн ала качып,ачуулана тушту.Болум башчы орлуна жай отуп,тынчсыздана унулуп тиктеди.Канайым кулумсурой карап,эшикти акырын жаап чыгып,ишине барды.
-Барасын,бары бир торума чалынасын,не болсо да мени жакшы коруп калгансын,-деп орундугуна олтуруп умуттоно тымызын кубанып алды.
Кунор ото берди,асылган оору алмайын койбойт дегендей сурана берип кондурду.
Канайым иштен кайтып,айрым кундору тун киргенде бара турган болду.Ал кундордо Арзымат сааттын жебесинен козун албай,убакытты санап,бир саат бир жумадай сезилип тынчы кетет.Жойпуланып ар кандай шылтоолорду айтып ишендирет да коет.Анткен менен улам кайталанган жаман жоруктар,жалган создор иренжитип,Арзыматта тупойул тушунук,ич куйдулук пайда болду."Эмне учун мынтет? Азгырылганбы, же жуксузду ээрчип жаман жолго тушуп кеттиби? Жок,анте койбос,мамилебиз баягысындай эле го?! Кай бироолорсулоп конулун оорутарлык. .. Ошондой да болушу мумкун... Баса,жок шылтоолорду айтып жанды кейите баштабадыбы? !" Ушинтип ойго батып,санааркап отурганда Канайым мас абалында кирип келди. -Эмне учун кеч келдин? Сааты карачы,тун ортосу болуп калды го!
-Опеей, ачууланып калган го Арзыкем,менин жакшы коргон айым,кунум,сага эмне болду,зериктинби? хи-хи-ха,зериккен тура.Адаттагысындай мойнунан кучактап опту.Илеби мурдагысындай жагымсыз сезилип,жийиркенип алды.Кучактаган колун силкип салды да туртуп койду.Ордунан ыргып туруп,былчылдата тургандай турун озгорто калып,ачуусун аран токтотту.
-Опеей, чындап ачууланып алган тура,адегенде кечиккенимин себебин сура,анан ачууланып,тек койсо кучоп баратасын да! -Сен себебин оной табасын,бирде той,бирде туулган кун,бирде уйлонуу той"
-Ооба, чон коллективде андайлар болот.Турмушка чыккан Алмагул уйуно чакырып,ошонукунда болдук.Эмне коллективден болунуп,барбаймын, куйоом уйдо жалгыз дейинби? Анда куйоонду карактап кетеби дешип шылдындашпайбы!
Арзымат ого бетер ачууланып,зээни кейип:
-Токтот жалганынды, андай болсо эмне учун мага келип,кимдикине, кайда барарынды айтып койбойсун? Эмне мени келесоо деп турасынбы?
-Опеей, ишенбей турасынбы? Мен койдум жаным.Ырахмат, мындан ары баскан турганымдын баарын айтып турайын.
-Тигини, дагы терс суйлоп,баскан- турганымдын деп..! Мага именно басканын,турганын эмес,кайда,кимдикине бара турганын керек,тушундунбу? !
-Тушундум кудай жалгагыр,деги ачууланбачы. Ооба,тынч жашайлы,кызганычтык кылбачы?
-Эй акмак,тушуносунбу кызганычтык эмес,уй-булону урматто,бири- бирин сыйлоо тартибин сактоо дегендикке жатат.
-Болуптур, мен койдум дедим го,тынч жашайлычы жаным.
-Тынч жашагын келсе уй-булолук тартипти сакта!
Канайымдын тагдыры да ташка чабылган тагдыр тура.Арзымат экоо студент кезинде суйлошуп,бир саат бири-бирин корбосо сагына тургандай ынак жмес беле.Экоонун ортосуна кара шайтан аралап,ышкы кумары таркаганга чейин ажырашып кетишпедиби. Башкалардан кызганып,экоону ажырым бузуп жиберише тургансып дароо баш кошуп,турмуш куруп алышпады беле.Баса,Арзымат дипломду алган сон Бишкекте эле жашап,ошол жерден кызмат таап иштей берсе болмок.Анда минтип койгойлуу жашоодо калышмак эмес.Анан да кудай алагды кылдыбы,оюндагысындай аткаруу аракетинде болуп,куткон кызматы дароо табыла калганын карабайсынарбы. Эгер табылбаганда жайкы каникул учуру аяктаары менен Бишкекке кетип калаар беле.Ооба,бири Ошто,бири Бишкекте болуп...Ооба, Канайымдын артынан тушуп журуп максатына жетпей калгандар учун шарт тузуло калбадыбы.Жаштык алоолонгон от,жалын,сезим дегенин сымаптай ойноок.Ушундай учурда кайсы кыз озун токтоо кармап журо алам деп айта алат...

[talant.elmira]

Ошентип, студент кезинде эле кондум адатка ото калган Канайым Арзыматтан ажырым болуп,бой журуп,акырында азаптуу кайгыда жургон Гайыпбердиге туш келди.Гайыпберди да жаман жигит эмес.Ар кайсыга козу жеткен,акыл- сезими озуно жетишерлик оз чолкомундогу алдынкы жигиттердин бири болчу.Тагдыр деген акыл-сезимге баш ийбеген,кудайдын буйругу менен берилуучу сыйкырдуу куч окшобойбу.Бири- бирин корбогон,тааныбаган инсандар эмес беле.Ырасында кудайдын буйругун аткарууга кимдмр бироо да себепкер болот окшойт.
Оббо тагдыр айя?! Коп адамдар ушинтип ташка тийген тагдырына кейип,азап чегет,санааркайт. Бирок,ошошл тагдыры учун озу да себепкер болгонун сезбейт,ал туурасында ойлонуп да койбойт.Кудайга, же болбосо себепкер болду деп эсептелген, кумондогон адамына тонкойт да турат.Канайымдын бир кемчилиги трорп алууга максаттанбай сактанып жургондугу. Али жашмын,балалуу болуп,анын ташпишин тарта турган учур келе элек дейт.Бала турмуштун данакери экенине баа бербейт.Курсташтары мында он да,келишимдуу мучо да,акыл-эс да бар дешип кезегинде мактап калышчу.Акылдуунун да азгырылма акмагы болоорун ойго алышпаган.Турмуштун ажырыктын тамырындай чартактаган, байкалбай омур изинде жургон сырлуу корунушторун акылдуу карылар эле билбесе ким билмекчи.Ооба, турмуштун эчен кырлуу татаалдыктарын баштан кечирген,байкагыч ой жугурткуч карыялар билээри шексиз.Бирок, алар байкап,билип дурсо да бироонун турмушуна кийгилишкиси келбейт.
Гайыпбердиге не болду?Эми гана уй турмушун кызыта баштап,оз алдына жаны-жаны максаттарды коюп,коз ачып коргон жары менен ынтымактуу жашап жатканда андан ажырап оксуду.Кара жердин топурагы тез суугандай алоолонгон куйуту тез эле сууй тушподубу.Жарыкчылыктан жаш кеткен Гулзааданын олуму кимди гана болсун кайгыртаарлык. Артында калган эки чурпосуно кыйын болду.Бири беш жашар,бири уч жашта.Балапан бойдон.Энелик журок суйуусун ушул балдарына болуп,не деген максаттарды чендеп,кумарданан ойной албады дейсин.Коодону толо арманы ичинде кетпедиби.Жазгы гулдой кулпурган курагында бешик терметип,чурпосун шыпшына жыттап эркелетчу.Ооба, Гайыпберди сырттан кирип келген учурунда коздорун жоодурата бир карап коюп,даярдап койгон тамагын алдына койчу.Анын ушул учурларын Гайыпберди копко дейре элестетип,озунчо олтурганда оксуп ыйлап да алчу.Баарынан да эки баласына,алардын тайэнесиникинде журуп,оз уйунон алыс турганына ичи ачыша турган.Барган сайын алдынан тосо томполондоп чыккан балдары коз алдында.Канайымга тапшырып жатып минткен:
"Балам,акыл- эстуу эле жан окшойсун,буларды оз балдарындай коруп барктап ал.Кудай омурун берсе чоноюп сени оз энесиндей эле корот.Апасынын мээримине да кана элек кезинде ажырады.Озуно тартып,мээриминди салсан <<апалап> > артындан ээрчий тургандай жаш,балапан бойдон.Конулун оорутпа,ыйлатпа! Ушул менин суранаарым! "
Эне байкуш ушинтип насаатын айткан.Коз жашын молтулдото тогуп ыйлаган.
Адам дегенинде бири-бирине окшобогон тубаса муноздук озгочолуктор болот тура.Тигинтип балалуу болгусу келбей сактанып журушу мунозундогу орчундуу бир белги окшойт.Куйуттуу эне байкуштун зынарлап айткандарын эсине да алган жок."Булар эмне мага бала болмок беле,бору баласы ит болбойт деген кеп бар го...Керек болсо озум тууп алам.Тирмелендеп деги эле митайым экен.Анан кичине эле тийип койсом аталап ыйлайт.О жер жуткурлар десе,апасын чакырганычы келе кала тургансып?! "-деп ыгы жок куноолойт.Балдар бакчасына алып бара жаткан учурдагы кагып-силккеничи. ..
Ырасында балдар кимдин болбосун назарына тушорлук.Ооба, чон адамдай суйлоп,тили ширин.Айрыкча улуусу шок.Эненин койнунда эркелеп,эркин жургон балдар,эмнегедир Канайымга боорун бербей,коз кыйыгы менен карап жатыркайт.Анан Канайым да балдарды озуно тартып жалынып-жалбарып, эркелетип,энесин жоктотпой боор тартарлык жасабады.Озунчо эле ич куйду.Чонойгондо кун корсотпой атасына ургузуп,дагы бир жолу турмушунан ажырай тургандай ойдо журду.

[talant.elmira]

-Э,Гайыпберди, сага айта турган бир созум бар.Бул балдарын мага боор бербейт окшойт.Анын устуно бакчага да оз учурунда бара албай,иштен кайтаарда оз кбагында ала албай калат экенмин.Тайэнесине алып барып берсек окшойт,-деди жай отурганда.
-Кечкисин мен алып келем,эртен менен ишине бара жатып ала барсан болот да,-деди Гайыпберди тымызын жактырбай.
-Анткен менен балдарын ото митайым экен,апсын,тайэнесин сагынат окшойт,коп ыйлайт.
Гайыпберди улутуна жер карап ойлоно да:
-Тайэнесине барса жакшы дечи,бирок бизден башка жашап чонойсо жакшы болбойт.Биздин тарбиябызда болгону жакшы.Келечекте сени оз апсындай сезип,апасын унутуп,эстебей калат.Бул учуру менин да,сенин да пайдан.
Ушуну менен соз бутту.Канайым оюндагысын орундата албай калды.Ар куну кечкисин Гайыпберди балдарын бакчадан жумуштан этерээк чыгып алып келет.Бул шарт ага жага берди.Бир куну эрте келсе,кээде кеч келет.
Аял адам биринчисин баштан коргондон кийин экинчисине кайдыгер болуп калат окшойт.Анткени менен турмушта ар жакшы аял бар дейсин,тим эле жаман эрди жакшы кылып,алкаштарын адам катарына кошуп алып жургондору коп.Баса,кыйынчылыкты баштан кечирбеди.Ал эми андан кийинкиси менен уч ай аран жашады.Аны жакшы билгендер тупкулугу начар келин дешет.Тубаса акыл-сезими болмоюн,тырышчаактык менен китептен окуп,жаттап журуп алган мээсинде калмак беле.Баягыда институтта окуп жургон кезинде алган бааларына карап акыл-эстуу деп макташа турган.Балким кийин жаман жоруктун жолуна тушуп,акыл сезимин куру кыялы бийлеген лаззатына жендирип,жашоодогу рахат ушул экен деп оттон ысык мамилеге берилеп кеткен белем.
Бир куну Гайыпбеди ойлуу отуруп,Канайымдын балдарына жасаган мамилесин иликтеп,байкап билгиси келди.Анткени, балдарын тайэнесине жеткирип,анын тарбиясына беруу сунушун айтканы аны ушул ойго салды белем.Макулдашып алганы боюнча бир убак бакчага озу барып алып келет.Жалгай берди болуп бакчанын тарбиячысы кумондогон оюн тактагысы келип,суроо салат.
-Жигит,туруп турунчу,-дейт балдарын жетелеп жлго чыгаарда созго салып,-Сизден бир нерсени сурайын дедим эле.Буларды тапшырып келип жургон келин аялыныз болобу?
-Ооба,аялым.
-Анан бул балдарын ушул аялданбы,же?
-Эмне учун антип сурап калдыныз? -кумондоп жургон оюн ушул тарбиячы тактап кое тургандай сезип.
-Мен тарбиячы катарында билгим келди.Аялын болсо айтып кой,балдарынды жону жок кагып-силкий берет экен.
-Озу ошондой мунозу корсураак,-деп ачыгын айта албады.
-Ушактагандай болбоюн,антип жону жок кагып силке бербесин.Акыл- сезими ойгоно элек наристелерге андай мамиле жасоого болбойт.Энелик мээримин салып,эркелетип, конулун которуп мамиле жасасын.Сиз да орой тийбей жакшына тушундуруп айтып койун.

х х х

Канайым болум башчысы Сураттын отунучун кайт кыла албай тигинден тушкон коньягынан тартып алып,уйуно кызуу келген эле.Гайыпберди бакчанын тарбиячысынын айтымына ызаланып кайткан куну ынанымдуу создорун айткан.Адаттагысындай ожорлонуп айыбын мойнуна албай жаакташа кетип,ызалуу таяк жеген.Ошондонгусун бугунку куну эстеп,учурдан пайдалана калып оч алчудай коз карашта балдарды жектеп,каарданып жатпайбы.
-Кан жуткур Жакшыбай,атан кана,кайда кетти?
-Билбейм,азыр келем,отуруп тургула деди.
-О утуройгон жер жуткур,атана эмне деп ушактадын?-деген созду тушунгон жок,тек гана жалдырай карап туруп калды.-Жакшыбай, мен сага айтып жатам,атан кайда кетти?
-Атам азыр келет,азыр келем деди,келет! -бужуроп бурчка тура калды.Канайым каардана карап жаакка тартып жиберди.Ушул учурда Гайыпберди кирип келди.Баласынын оксуп турганын коруп ,ызасына чыдабай,Канайымды эки колунан кармап ыргытты эле,комкоросунон тушуп сулк жатып калды.Эки-уч тээп жиберди.

[talant.elmira]

Гайыпбердинин турмушунда мындай болгон эмес.Баса,биринчи жолу Канайым баласын тызылдатып уруп жаткан учуруда туш келип,ызасына чыдабай кетпедиби.Коз ачып коргон аялынан ажырап,кайгы тартып жургондугунун себеби болсо керек.Анын элесин козу откондон бери коз алдынан кетире албады.Ото ачуулуу болуп калышы да ошондон болсо керек.
Он жактагы кабыргасы сынып кеткен,врачка эмне деп соз айтаарын билбей эндиреп туруп калат,анан Канайымга боорукерлене карап дилинде жалынгандай болду.Учурда кечирим сурап,не жалынычтуу создорду айтпады дейсин.Турмуш курганына аз гана убакыт болгон аялына ишенбей,соттошуп кетпегей эле деп чочулаган.
Канайым да экинчи эрден учунчу эрге откусу келбеди окшойт,жалооруй карап,буркан- шаркан тушуп ыйлап жиберген.Бирок, кай бир аял сыятанып,оозунан ачуу соз чыгарган жок.Баласын уруп жатканы учун озун куноолу сезди.Гайыпбердинин суранычы боюнча врачка жыгылдым деп жашырып койду.
Ошентип ооруган эт басылды.Ооруканадан айыгып чыгып,турмушун кадимкидей уланта берди.Кайыпбердинин конулу тынч.Балдары тайэнесиникинде. Арадан бир ай откон сон Гайыпбердинин тынчы кете баштады.Балдарды алып келип алууну чечти.Канайымдын ар кайсыны айтып,чонойсун, бул жерде биз да кыйналып калабыз деген создоруно конбоду.Баягы эле тушунугу оюнда.Канайымдын торош-торобошу кумондуу сезилет.Анын сактанып жургонун кайдан билсин.Кызык, эмне учун антет,же эрден эрге тийип кондум болуп калганбы ким билсин.Балким Гайыпбердиге да ишенбей,баланын азабын тартайынбы, аны тируулой жетим кылып деген чыгаар.Балким бой журуп эркин болгусу,турмуштун бир жактуу туйшугун тарткысы келгендир.
Гайыпберди балдарын кеч,кун баткан учурда алып келди.Канайым экоо болгон кездегидей эмес,уй ичи толуп,негедир аталап суйлогонуно аябай ыраазы.Аталап мойнуна асылганычы, озунча ага рахат тартуулайт. Канайым адаттагыдай тун киргенде келди.Бул жолу ырасында чогулуш болуп кеч кайтты.
-Я,балдарды алып келдинби,кана- кана,мага келчи?-деп эркелеткен болуп кичигин которуп ала коюп ооп койду.Гайыпберди ушунусуна ыраазы боло жылмайып конулу толо тушконсуду. Канайымдын ички сезиминде башка,окунучтуу ой турду.Аны турмуш озу айкын кылат эмеспи.Тиги чон уулуна колун береп гана корушуп тим болгону Гайыпбердиге жага бербеди.Баланы араздап кек туткандай туйду.Анан Канайымга шектуу карап койду да улутунуп алды.

[talant.elmira]

ХХХ
Берекеси белден тогулуп турган куз мезгили кандай сонун.Талаалар нан жыттанса,шаар ичинде конулдуулук окум сурот.Базарда жайнаган момо-жемиш.Ар бир уйдо дасторкон жайылып,кененчилик. Гайыпберди балдарына алма-орук,жузум алып келип,аларды кубанычка болоду.Сыртта ойноп жургон балдары аталап алдынан чыгып,аларга жузумдон бир шингилден узуп берди.Анан уйго кирип Канайымга тор баштыкты берди да диванга отурду. Гайыпберди бул куну уйго ызалуу кайткан.Мектеп окуучуларына баш болуп,Жалал- Абад облусунун Ленин районуна барып,бир айга пахта теримине жонотулгону окундурду.Директорго шартын айтып тушундуро албады.Ага балдарым жаш эле,аларды бакчага алып барып,андан алып келип турушум керек демекпи.Ушул шылтоо болмокпу.Анда балдардын энеси жокпу,озун багасынбы,энеси кайда кеткен эле дебейби. Ошентип эртеси эрте туруп белгиленген аянтчага барды.Ал жерде шаардан жонотулуучу жогорку класстагы мектеп окуучуларын алып баруучу мугалимдер топтолушмак. Партиянын шаар коомунун буйругу менен автобустар эрте келтирилген. Ар бир мектеп учун болунгон автобустардын номерлери алып баруучуларга берилген.Окуучулар белгиленген автобустарына олтурушкан. Гайыпберди уйдо балдарын ооп-жыттап кайырлашканча бир топ убак отуп,бир азга кечигип келди.Ооба уйдон чыгып,жетип келгенге чейин не деген ойго урунбады дейсин.Согушка кетип жаткансып кайгылуу.Кантсе да бироонун сырын бироо кайдан билсин.Мектеп директору кекээрдуу соз айтып тим болду. Кербен тарта журушко чыккан автобустар узап бара жатты.Жаштардын шандуу ырлыры обого которулду.Бардыгы конулдуу.Гайыпберди болсо ойлуу.Кетпес мээнет сыяктанган баягы эле санаа,балдары, коз ачып коргон жары,анан Канайым жонундо ойлонот.Баягыда чон уулун жаакка тартып жиберип,ызылдатып ыйлатканы,ызалана тушуп аны эки-уч тээп жибергени,кабыргасы сынып ооруканадагы абалы коз алдына келе калбадыбы.Канайымдын ооруканадан чыккандан кийин да мурдагы калыбына келбеди.Кабырганын сынышы,кайра калыбына келиши онойго турбайт эмеспи.Озу врач болгон сон дрыланып,толук айыгып кетуу аракетинде журду.Ооба,акырыдык менен айыгаарына ишенет.Бирок, бир аз эле оор буюмду которуп койсо капталынын ооруганын сезет.Ушул учурда Гайыпбердини жек коруу сезими пайда болот.А баласын болсо андан бетер жек коро баштайт.

[talant.elmira]

...Шайтан алгырдыкы десе,бир куну ал оз алдынча ойлуу отурду.Анын оюна кайдагы бир конулго албай турган койгойлуу корунуштор урунду.Болгондо да адам тагдырында учурабаган кайгылуу окуя.
"Токточу, мен эмне деген турмушту откоруп жатам?...Ооба, балдарынын бар экендигин билип туруп,буга турмушка неге чыктым.Коогасыз башымды туйшукко салып?! Эсиндин барында этегинди жап,али кооганы коро элексин,кабырганды сындыра тепкен адам сени соо койбойт?Токточу, баласаак киши тура,бул жетимдери учун..."
Терезени карап,озу менен озу кубуронуп отурган Канайымдын башы шылк эте жерге сайыла тушту.Жерди тешип ото тургандай коз тигиле тиктеди.Анан башын ойдо которуп,терезедеги кунго карады:
"Али жашмын,он гулумун бир гулу аран ачылган курактамын. Бул акмакка баш уруп олтуруп калчу мен эмесмин.Учурда менин кесибим танкыс,кайда барбайын орун табылат.Токто, эрден эрге тийип жман атты болгон башымды дагы жаманатты кылганга жараша буга омур бою кайгыда журо тургандай сыр корсотуп анан кетишим керек?..."
Бул кандай сыр? Ообо,балдарынын козун тымызын,шек санабай,диагноз да коюга мумкун болбой тургандай ыгын табуу устундо ойлоду.Студент кезиндеги бироодон уккан кылмыштуу бир окуя эсине тушту.
"Ошентсемби, анда мен дагы атууга окум боломбу?... Жок,мен антпейм,ага окшоп чак тушто балдарды ызылдатпайм, тун киргенде,эл аягы тыйылып,баардыгы кызуу уйкуда болгон кезде.Оп бали таппасан да кое кал,эн сонун акыл!..."
Канайым тымызын оз оюна ыраазы бол жылмайып алды.Ал ушул жаман оюн тезинен баштоону чечти.Балдардын козун тазалап,тындым кылгандан кийин кайда бараарын,Ысык- Ата курортуна барып,андан иш табылбаса,Пржевальск шаарынан созсуз орун табыларын оюна алды.Ушул учурда Жакшыбай сырттан жугуруп кирип келип,ойлуу олтурган Канайымды коруп,эшикти ачкан калыбында жалдырай карады,апа тобумду алып беринчи демекчи эле,анте албады.
-О,тирмейген жер жуткур,эмине тирмейесин, жалдырама тийдиби,эмне турасын?Бала <<жалдырама тийген>> деген созду тушунбоду,биринчи жолу угушу.
-Апа,тобуму алып беринчи?
-Тигини...дагы чон атамсып жумшап коет,кайда койгонсун,кир бери тирмейбей,озун алып ал!-деди кекээрдуу карап.Ачуулу турун сезе койгон бала артына шарт бурулуп,эшикти жаап чыгып кетти.Капа болгон аблында балдарга кошулду.
-Эмне болду,апан урдубу,тобунду бербей койдубу?-деди тобунду алып кел деп жиберген андан беш жаш улуу бала башынан сылып.
Канайым арам оюн ишке ашыруу учун шапаттай сулп этти чыныга салып,терезенин сырт жагына койду да балдарды бакчага алып барып тапшырды.Ар куну кабыл алаарда тарбиячы аял анын жузуно бир ирет карап коет.Анын оюнда баягы эле тушунук.Бирок, бул жолу Канайымдын корунушу мээримдуу эне сыяктуу сезилди.
Ооба,ошентти. Балдарга болгон мамилесин озгортту." Бору баласы ит болбойт"деген созду бекем туткан,кара муноз аял арам оюн ишке ашырмакчы болуп кытмырлыктын жолуна тушту.Балдарды бакчаган алып келип жакшылап тамактандырды. Экоону эки жагына алып жатты.Кичигин эркелеткен болуп жалынып-жалбарып, бетинен ооп,башынан сылап уктатты.Не болсо да Жакшыбай беш жашка толуп,алтынчы жашка кадам койгон мектеп жашына жакындап калган,анын устуно сезимтал эмеспи,эмнегедир бир нерсени туйгансып мурда мындай мамилесин учуратпагандыгынанбы, эркелеткени оон сезилди.Бир топко чейин уктаган жок.Мурда минтип уктабай жатканын коргондо Канайым ызалантмак, жер жуткур деп тилдемек.Арадан жки кун откондо эт жыттанып жыт сезгич чымындар жабалактап конуп,ширесин соруп жумурткалап, идишти толтуруп жиберген.Канайым биринчи кол салуусун Таалайбектен баштады.

[talant.elmira]

Уч жашар бала эмнени билмек.Эл уйкуга кирген учурда кезегин алды. Бет жактын кутусуна салып,даярдап койгон курттарды алып уктап жаткан баланын кулагына салды.Артынан экинчисин салганда кулагынын ичине ары кирип бараткан курттун кычыштырды окшойт,соомойун салып уйкусураган калыбында чукулап койду.Ойгонуп кетип ыйлабасын деди да,учунчусун салган жок.Тынч уктатуунун аракетинде болду.
Ар куну ушинтип эки-уч курттан сала берди.Ал эми Жакшыбайга алгачкы эки куртту салып,андан кийин уктап жаткан учурда сала албай калды.Анын кулагына кантип,кандайча салып курттарды мээсине жеткириштин амалын табыштын аракетинде болду.

[talant.elmira]

Канайым балдардын кулагына курттун бир нечесин салып,оюндагысын орундатты.Бирок балдардын тынчын алып,курттун мээсни жей башташы "башым" деп боздоп ыйлашы окундуруп,не кылаар айласын таппай калды.Тез жардам чакырып ооруканага жаткызмакчы болду,уйдо телефон жок.Бул туну балдардын боздоп ыйлап жатышы коншулардын да тынчын албай койгон жок.Алар терезеден шыкаалап,тыншагандан башка эмне демекчи.Жакын коншусу Бегай алгачкы кундору Канайым менен жакшы мамиледе болгон.Эмнегедир акыркы кундору мамилесин озгортуп,кирди- чыкты кылбай койгон.Ал турсун жок жерден шылтоо таап,эки жолу ызалантып урушкан.Ошондон улам Бегай ага суйлобойт.Бирок, Гайыпбердинин балдарга коз салып тур дегенинен улам акыркы уч кундун аралыгында балдардын боздоп ыйлащы тынчын алды.Эмне учун ыйлап жатканын билмекчи болду да:
-Э,Канайым,балдарына эмне болду,ооруп жатабы?-деди атайылап уйуно кирип.
-Ооруп жатат,ишин эмне сенин балдардын ооруганы менен,-деп бурк этти.
Бегайдын ачуусу келип:
-Эмнеге ишим болбойт экен,коншулук иретинде билишим керек.Булардын ооруганына бир топ кун болду.Ооруканага алып барып дарылатпайсынбы, сени врач деп ким айтат.
-Ал менин ишим,ооруканага алып барамбы же уйдо дарылаймбы.
-Ооба,озун билесин...Э Жакшыбай балам,эмне болду,эмнен ооруп жатат,-деп сурамакчы болуп керебетке жакындаганда Канайым колунан мыжыга кармады да:
-Бар чыгып кет уйдон,бироонун уй-булосуно кийлигишпей, -деп туртуп жиберди.
-Шашылба,корор азабынды тартасын,мени билбейт деп жатасын,билем сенин эмне кылганынды. Бул балдарды сен ооруттун,уктунбу, сен!
Ырасында Бегай балдардын онтоп жаткан учурун коруп аябай ызаланды.Жанына жакындата сурата койбой жатканынан улам кумондоп,бир жума мурда тун ортосунда Жакшыбайдын ыйлаганын угуп,сыртка чыгып,терезеден тыншаган учурундагы: кичинесинен салын,чонунан салбан,кулагым ооруп кетти" дегенине ой жугурто калды.Бирок, кулагына эмне салып жатканын биле албай ар кайсыга жоруду."Бул эмнеси,башым ооруйт деп жатпайбы? Баса,кулагына эмнени салып жатты болду экен? Шуукуму бузук,бул келин балдарды сакайгыс ооруга чалдыктырып, олтурмой болгон го?!. Токто,атасына тезинен кабар берейин,ооруканага алып барбай,уйдо дарылайм деп жатканын карабайсынбы. Ооба,оруканага алып баргысы келбейт,бул балдар менен жаткысы да келбейт,эх огойго кун салбасын... Кудай сактасын Жакшыбай зирек,акылыдуу, келечеги зор.Буга боор бербей койбодубу,баягыда ушу баласы учун олорчо токмок жеген эле,ошого очошуп жатат окшойт.Тороттон тунулуп калган неме баланы ушинтип жек коруп калат окшойт...Бул балалуу уй-булодо чонойгондо минтип таш боордук кылбайт эле да?!."
Бегай шаардык билим беруу болумунун башчысына барып,Гайыпбердиге кабар берип коюуну,анын балдарынын катуу ооруп жатканын айтты да кете берди.Анын коншулук жардамы ушу болду.Канайым болсо арам оюн аткаруунун аракетинде. Наристелерге болгон бул карасанатай ою эмнеге,кандайча кайгылуу жыйынтыкка алып келээрин эсине алган жок.Баягы эле тушунугундо, диагнозсуз жок кылуу...

[talant.elmira]

Гайыпберди эки кундон кийин келди.Ооба,кабар жетери менен тун киргенде жетип келип,сырттан кирери менен бир нерсени туюп тургансып Канайымга ызалуу соз айтты.
-Балдарга эмне болду,эмнеси ооруп жатат,эмне учун ооруканага алып барбай уйдо быксып кармап жатасын?!
-Ысык жан экен,ооруйт, мен башка чаап оорутуп койду дейсинби!
Чапсан чапкандырсын, кечээ эле жугуруп ойноп жургон балдар ооруп,бир балээн бар? Айт чынынды,эмне болду балдарга,бироо эмес,экоо тен ооруп!.. Ушул ызасы менен балдарына отту,экоо тен анын оюндагыдай уктап калбаган.Коздорун бажырайтып жаткан.А дегенде кичик уулуна отту,мындай учурда аталап тура калмак,эркелемек, сагынычын таркатмак,жалдырай карагандан башка созу жок.
-Балдарды эмне кылгансын,бул эмне деген оору?!-деди да айкырыкка салып Жакшыбайга отуп,жыттагылап, куроо тамырларын сыздатты.
-Айт,деп жатам сени айт! Колунан кармап,бургап ыргытты.Тепкиледи. Канайым коктугуно салып ундободу,анда ый да болбоду.Акырында эси ооп жатып калды.

[talant.elmira]

-Айланаын эл-журт,балдарыма эмне болду,оо эл-журт,барсынарбы, айткылачы балдарыиа эмне болду?!
Гайыпбердинин айкырыгы коншуларын дурботту.Бардыгы жабыла жугуруп жетип келишти.
-Эмне болду,кокуй кун.Гайыпберди, айтчы?
-Айланайындар, садага болоюндар,жакын коншу боло туруп коз салып койбойсунарбы, эки балам,оох,эки балам!
-Айтсан эмне болуптур (топурап уйго киришти...) ай ай,Канайым сулк жатат го?!
-Тируу окшойт,журогу согуп турат,бул анткор катын,бар балээнин бары ушунда.Саз болуптур,али бул аз,корор азабы башка,балдарды карагыла?-деп Бегай албууттанып алды.

[talant.elmira]

Куноосуз наристелердин тагдыры ушунтип ташка чабылды.Гайыпбердиге кабар оз убагында жетип,оз убагында келгенде мындай болбойт эле.Канайым ушундай болуп,экоонун тен тилден калышын куткон болчу.Кара ниеттин корозгой ою ушинтип ишке ашпадыбы.Ооба, Жакшыбай тилден кала электе Гайыпберди кеип,корозгой окуяны билгенде Канайымды дароо эле тынчытмак.Учурунда тергоо журуп такталмак.
Гайыпберди балдарын ооруканага тун ичинде алып келип,врачка корсотуп,андан оюндагысындай жооп ала албады.Дежурный врач лаборантты чакыртып,анализин алдырды.Дароо текшертти.Каны таза.Мындай абалында саарасынан да анализ алуу кыйын эмеспи.Ооба, сурап билууго,аларда соз жок.Гайыпберди боздоп ыйлагандан башка эмне демек.Канайымга тымызын журогун зыркырата кекенет.Ал Гайыпберди ооруканага кетээри менен жолго чыккан.Шаардагы тааныштарына кеткен.Андан ары тан атты,аэропортко барып,Ысык-Колго учмакчы,озу ойлогондой облустун кайсы шаарынан болбосун орун таап ооруканалардын биринде оз кесибинде иштей бермек.Ошентип жашырынып жашап журо алабы,ага жетишеби?!

[talant.elmira]

Мындай учурда кайгылуу адам учун тандын атышы да озунчо тозок,кутулбогон азап.Гайыпберди эки керебетте тилсиз жаткан балдарын жалдырай карап,биринен сала бирине отуп,коз жашын тогот.Кудай ушундай азаптуу учурду адамга туш кылбасын,ушундай кайгыны тартпасын.Мин тамыры зыркырап,боору эзилип,ушкурунот.
Тан атты.Гайыпберди терезеден тан шооласын карап,кундун чыгышын кутот.Кундун чыгышы менен умутуно шам жагыла тургансып,врачтар келип,балдарын тилге киргизип,суйлотуп, сурап,кандай оору,эмнеден пайда болгонун биле тургандай умут улайт. Канайымга болгон куномдуу оюн так аныкташа тургандай сезет.Анда бир гана ой-куноо ошондой дейт,кандайдыр бир дарыны ичиркендей сезет.Ооба,уулуу даоы бергендей туят.
Терезеден кундун жаркыраган нуру тике чачыра,керебеттеги наристелерге тийип,жуздорун нурдантты.Гайыпберди ушул нурдан да зор умут кутконсуйт, кудай аларга ак дилдуу шооласын чачып жаткансыйт, анан болбосо башка жакка тийбейт беле дейт оюнда.Балдарынын терезеге туштап жатканы учун кун нуру аларга биринчи тийгени кудайдан келген шыпаа,жакшылыктын ишаараты сыяктуу туюм берип,умуттондурот.
Дежур врач наристелер туурасында башка врачка диагноз кое албай тургандай маалымат берген.Тилсиз, онтоосуз жаткан балдарды корууго озу эки-уч врачтык тармакта иштеп тажрыйба алган ишенимдуу врачтарды ала кирди.Козу ачык,ары-бери козгоп,башын ойдо ылдый которуп корушту.
-Иним,коп кайгыра бербе,анализ алабыз,рентгенде аныктайбыз, колдон келген аракетибизди жасайбыз,-деди конул улап башка врач.
-Айланайындар, ушул чурполорумдон башка таянаарым жок,энесинин эчак козу отуп...
-Эч нерсе эмес,жакшы болуп кетет,айтынызчы мурда башы ооручу беле?
-Жок,жугуруп эле жургон.Мен Жалал-абадга пахтага кетип,жаны уйлонгон аялымдын колунда калган болчу.Ага болгон кумондуу оюн айткычы келбеди.
-Ал азыр кайда?
-Уйдо болуш керек.
-Сурабадынызбы, ал билууго тийиш го,балдарын башынан мягкий травма алгандай... Андан сураш керек.
-Башында кандай жарат алган белги жок го.
-Мчгкий травма ошондой болот,баш мээнин катуу козголушунан нервдик сезгичтик токтоп,суйлоодон калат.Эгерде ошондой болсо тез эле айыгат.
Гайыпберди врачка жылмая карап,ал чыгып кетери менен балдарын моокуму кангыча жыттап,манчыркап, бут денеси дургуп,колкулдоп эриген коргошундай жибий тушконсуду. Анан Таалайбектин жанына жамбаштап жата калып уктап кетти.Бир аз уктаган сон озунчо эле кимдир бироого ызырынып согуно баштады.Уч керебет коюлган бул болмодо тынч башка бироо болгондой эй,эмнеге согунуп жатасын,тынч жат демек.Гайыпберди тушундо омурундо учуратпаган туру суук,коркунучтуу адам солокоту менен алыша баштабадыбы. Алка-шалка терге тушту.Солокот колун ары бери шилтеп,сыйкырдуу кучу менен булкуп,жерге урду,басып алып кыйнады,акырында башына чон базган менен ура турган болгондо бакырган калыбында ойгоно калды да балдарына отту.Экоонун тен коздору баягысындай ачык,шыпты караган калыбында жан берген.

[talant.elmira]

-Айланайындар, кудайдын неге козу кор,балдарды калтырып мени албайбы.О,Кудай мени неге кордодун,булардан калып кайда барам,кантип, кандайча жашап,кун кором.Ал мени дагы,мага жашоонун кереги жок! О,Канайым,сенин дагы боорунду туздайм,жон койбойм,о,туру суук мен кандай азап тартсам,сен дагы дал ошондой азап тартышын керек!.. Жок,жок,олтуром, сенин козунду тазалайм,бул жарык дуйнодо тируу журууго акын жок!
Болумдун башкы врачы жана дарылоочу врач балдардын оорусун тактай алышпады.Мурда ооруп жургон болсо бир жон.Анда башынан ооруганы боюнча белгилуу балдардын оорусунун бирине ыйгарып диагноз коюп дарылап айыктыруу аракетинде болмок.Тиешелуу болгон бардык анализдерди алышты.Аргасыз олумго учуратышты. Озулорунчо ынгайсыз абалда калышты.
-Кайгыра бербен жигит,ажал улук тура,колдон келген аркетибизди аябадык,али жаш турбайсынбы. Баланы таба турган озун аман бол,журогуно куч келтирбе,ден соолугуна кара.Андан коро шаардагы уйундун адресин бер,жеткирип коелу,-деди врач онтойсуз абалда тигиле карап.Гайыпберди акырын башын которду да: "Мумкунчулугунуз болсо айылдагы уйго жеткирип койсонуз жакшы болот эле"-деп улутуна карап койду.
-Жакшы болот,сабыр кыл,бир азга кутуп тур,<<тез жардам>> машинасы жеткирип келет.
Гайыпбердинин конулу бир аз которунку боло калды,бирок кимдикине алып барат? Ушул тынчын ала калды.Кайда алып барарын врачка дароо айта албады.Ал сыртка чыгары менен ташпиштенип, кайда алып барарын озунчо тактай баштады.Жалгыздык да озунчо азап белем,бир тууган эжеси Баткенде,бир ата,бир энеден экоо эле болчу.Ата-энеден эрте ажырап,жетим журуп жетилишкен. Озу алты жашында,эжеси он эки жашында калган.Атасынын бир тууганы Сурандын колунда журуп чонойгон.Окуткан да,уйлогон да ошол болгон.Ошонукуна алып барууну чечти.Кутуусуз кабылган олумду билер болсо ага кабар бере койбойт беле.Эми туюсуз барып,анын эшигине кайгылуу дурболон тушурмокчу. Мына ушунун озу да журогуно ок болуп кадала калды.Аябай окунду.Не кылмакчы,бардык азапка чыдайт,арга канча.

[talant.elmira]

ХХХ

Гайыпбердинин киндик каны тогулуп,осуп- онгон айылы шаарга жакын,Кара-Суу районунун Н. кыштагы.Тез жардам машинасы мене жоноор алдында Гайыпбердинин ирегелеш коншусу Бегай келе калбаспы.Ал бул азапты эчак туйган,анан балдарды атайын аоргону келген болчу.Гайыпбердинин муунун ого бетер бошотуп кучактап ыйлап жиберди. -Омур бою балага зар болуп отсун,олугунду коройун даады,эми коп кайгыра бербе,сабыр кыл мен жанында болом,кошо барам.Озун дагы сезгендирсин, Канайымдын бооруна туз куябыз,тынч калтырбайбыз, врач врачты колдойт болгон окшойт? -Айланайын Бегай,сен эмне деп атасын,мен дагы кумондогонмун, шуукуму бузукка кандай кабылдым эле,врач диагноз кое албаган кандай дарт.Ушунчалык кыянаттык кылгыдай мен анын атасын олтурдум беле,о,туру суук!-Кайрадан шолоктоп ыйлап алды. -Сабыр кыл,балдарынды алып барганын жакшы,айылда дагы окумат бар,участкалык милиция бар,аны туткундайбыз. -Кечетен бери бир жолу келип койбодун го,бир болсо ал качты,дарексиз жоголмой болду. -Ооба,ошентти, уйдо жок,силерди бул жакка жонотуп койгон барабар уйдон чыгып кетип келген жок.Кайда бармак,куноосун мойнуна коебуз,соттотобуз, мен озум кубо болом,билем анын эмне кылганын. -Мен анын тубуно озум жетем,кайда барбасын табам,аны тируу койбойм Бегай! Гайыпберди мукактанып, озун аран токтотту. Бегай термозго ысык оокат ала келген болчу.Оюндагыдай болбой минтип азаптуу учуруна туш келбедиби.Баса, ооруканада жан берет деп ойлобогон.Дарыланат, кудай омурун берсе айыгып кетет деген умутто эмес беле.

ХХХ

Кун тоодон аркан бою которулуп,айыл адамдары жайкы тиричилигинде. Суран малканасын тазалап,мал кыгын сыртка чыгарып,бак- дарагын сугарып бутуп,дыйканчылык жумушуна отмокчу болуп жаткан учурунда <<тез жардам>> машинасы унсуз эшик алдына акырын келип токтоду.Суран чочуп кетти,эси оогон адамдай эндиреп туруп калды.Айылда дурботуп чуу салбайлы деди окшойт.Гайыпберди менен Бегай насилкадагы балдарды алып тушуп жатканын коруп Суран жетип келип,бетин ачып жыттагылап ыйлады,унсуз чыккан коз жаш сакалдан ылдый агып,карыянын бетин жууп,журогун эзген кайгы оту кучой тушту. -Айланайын Гайыпберди, эмне болду,бул эмне дегенин,неге кабар берип,ооруганын билдирип койбодун,эч болбосо козу тируусундо жыттап кумар кандырбайт белем! -Сабыр кылын аба,туюсуздан кабылып калды озу билген жок,-деп Бегай соз кыстара койду.Копту коргон кексе-карыя абалды тушунгондой болду,оз оюнда кокустук окшойт деди да тим болду. Тагдыр,олум деген ошондой,жеке бир адамдын кайгысы болбойт,урук- туган,жек-жаат дегениндин баары шериктеш.Ооба, наристеники оор кайгы,озгочо наристени ким жакшы корбойт,мынадай учурда ким кайгырбайт дейсин.Арадан анча убакыт отпой ызы-чуу тушуп коншулары,тууган- уруктары топтоло калышты. -Кайда эми ал какшаалын,ошол кокустукка учуратса керек,анын козун тазалабадынбы? -деди Суран табытты уй ичине жайгаштыргандан кийин. -Мен дагы билбей калдым,Жалал- Абадда пахтада жургон элем,кутуусуз кабар барып,келишим менен ушуга туш болдум,ооруканага алып келген... -О жарыктык,бул кандай дарт болду,мен кокустук болгон экен дебедим беле?! Суран Гайыпбердинин кумондоп айыткандарын кунт коюп угуп отуруп Канайымды азыр эл тынчытып койчудай ачууланды.Баарынан да балдардын тайэнесинин кайгысы жер которо алгыс болду. -Айланайындар эмне болду,айткылачы, тундугу тушкон бул кандай кайгы?!. Уйго жакындаганда бакырып,оксупыйлап, топтолгон адамдарды коруп,Сурандын уй-булосундо болгон олум сыяктуу ойго уруна калып,анан эки аял жагынан колтуктап уйго алып жоногондо сезилди:О,Гайыпберди, барсынбы,пешенен ташка тийген Гайыпберди, кызымды жеп тынып эми балдарымды да жеп тынган окшойсун?! . -Коюн андай дебен,кудайга нааразы болун,эзилип турган бооруна туз куйбан,олум айтып келбейт,ал кудайдын иши,сабыр кылын.

[talant.elmira]

-Качкыла,колумду кое бергиле!-уйдун улагасына келгенде колтуктагандардын колун силкип,озун бошотту да табыт жакка жулунуп отуп,Гайыпбердини жутуп жиберчуудой болуп тешиле карап: -Кана,кайсы баланы жедин?.. О шордуу-у-у,экоо тен,айланайындарым, оох!-балдардын башын ачып корор замат эстен танып,балдардын устуно жыгылып тушту.
-Алгыла,бетине муздак суу чачкыла,болгула! -Сурандын тынчы кетип журогу уйгу-туйгу боло тушту.Кайгы устуно кайгы кошула тургансып коркуп кетти.
-Ох-х,мен кайдамын,тиги дуйного отуп кеткеним жокпу,о,кудай, балдарды калтырып мени неге албадын,менин тилегеним,умутум ушундай беле,бироолордун каргыш-илкишин укпай,карылардын батасын алып эле журдум эле го,сага эмне болду?-эч нерсеге тушунбогон, али маанисине жете кабардар боло элек тайэне байкуш оюна не урунса ошону айтып кайгырып алды.Окуянын жон-жайын айтып тушундургондон кийин гана тынчый калып,оксоп кабырга соогун кайыштыра олтуруп калды.
ХХХ Олум кайгысы,наристелер жайга коюлуп,мусулмандык салт,ырым-жырымдарды буткон сон,ар ким турмуштук тапшиши менен алектенип,омур багыттары улана берди.Бир гана Гайыпбердиде журок оту куйкалаган сезиминде тынчтык болбоду.Бегайдын созун угуп ан-тан болуп ойго батты.Уйуно келери менен Канайым иштеген шаардык ооруканага барып башкы врачка жолукту. -Билем,андан кабарым бар,мурда башы ооруп журчу беле?-деди врач конулдоно карап,озу буюруп айылына узаткандагысын эстей калды. -Оорубаган,таптаза жугуруп жургон балдар ушинтип кутуусуз олумго учурашы кандай,диагноз коюлбай турган ал кандай дарт болушу мумкун.Огой эне боло калган Канайымдан коруп,ал врач катары балдарга чукул олум пайда кылуучу ооруну жугузганбы деген ойдо калдым.Анткеним жакын ирегелеш коншумдун байкоосу боюнча балдардын кулагына курт салып олтургондой.

[talant.elmira]

-Токточу жигит,Канайым балдарга огой беле?

-Ооба,уйлонгонумо аз гана болгон.

-Ым-м,аранарда конул картырарлык жанжал,талаш- тартыш болгон беле?

-Болгон,ушул балдар учун жашоосу,ден соолугу учун калп айтканда не,эки жолу кагылыша тушконбуз.

-Сиз кулагына курт салгандыгына кандайча кумондор болуп жатасыз,ошону тактап айтып беринизчи?

-Менин Бегай деген ирелеш жашаган коншум байкап калган экен.Мен пахтага кеткен кундон эки кун откондо уйдон баланын ыйлаган уну тундун бир оокумунда угулат.Экоо тен ыйлап тынчтык бербейт,келип терезесинен тыншаса чон уулум: "кичинесинен салын,зорун салбан кулагым ооруп атат!" деп ыйлаыт,ушундай абал уч-торт кун кайталанат да,балдар тилсиз тощокто жатып калышат.

[talant.elmira]

-Ал аялыныз кайда азыр?

-Уйдо жок,аны сиздер билесиздер, сиздерде иштейт эмес беле,мен анын кайдалыгын сурап билейин деп келген элем.


Шаардык оорукананын башкы врачы ойлоно калып,номер биринчи хирургиялык болумго врачтыкка алынган кара тору келинди коз алдына келтире калды.Кызматка кабыл алып,кенеш берип аткан учурунда негедир мындан жакшы врач чыкпайт деген ойдо калгандыгын эстеди.


-Сиздин оюнузга кошуламын,бирок кумондор оюнузду да такташ учун балдарды койгон жайынан алып чыгып,операция жолу менен мээсин ачып коруш керек.Эгерде курт салганы чын болсо мээсин курт жиберген болот.

Гайыпберди ынгайсыз абалда калды,терен ойго бата тушту.Балдары коз алдына келе калып,тымызын кайгырып,журогу кысыла тушту.

-Кандай чечтиниз,макулсузбу? -деди врач тигиле калып.

-Журок даабай жатат,кантип жайынан суруп чыгам?

Гайыпберди буулуга тушуп,тымызын коздон жаш агызды.Ар кыл ойго аралаша тушту.Эртенкиге калтырып,балдардын тайэнесине, тагаларына,абасы Суранга айтып макулдашып жообун берсемби деди эле,врач кечиктирууго болбой тургандыгын тушундургон сон макулдугун берди.

-Сабыр кылын жигит,ага барбаса болбойт,тиги мыкаачы аялга ошондой болгондо гана куноо кае алабыз.Ал учун сиздин уруксатыныз керек.

Шаардык оорукананын башкы врачы Тороназаров Каныбек жана экспертизалык врач, Н. айылдык кенештен бир депутат болду.Гайыпбердиге комиссиянын барышы тууралуу бир кун мурда кабар берилген.

Мусулманчылыкта жайга коюлган сон табытты ачып корууго болбойт делинет.Гайыпберди динге анча бериле бербеген жигит.Ал ошол учун врачка дароо макулдугун бербедиби.Албетте айылдык карыялар динге берилген намазкой адамдар эмеспи.Гайыпбердинин туугандары менен кенешип келейин,анан айтайын дегени да ошондон улам болгон эле.Балдарды жайынан ачып алып текшеришет дегенде Сурандын тобо чачы тик тура тушту.Балдардын тайэнеси Гайыпбердини азыр эле жеп-жутуп койчудай болуп жулунуп ыйлады.


-Кой иним антпе,кубосу бар экен го,ошол коргрн-билгенин айтып берсе эле ашкере болот.Балдар жайында тынч жатсын.Кудай аларга омурду аз буйруп бериптир.юне кылалы,ажал улук деген ошол.А болбосо пайгамбар жашына барып калган курагымда мени албайт беле.

Гайпберди Суран абасынын созун конумушундой угуп турду да,тушундуро соз улады.

-Сиз туура тушунун аба,сиздин созунузду ар дайым угуп туурасына,ооба мага жакканына макул болур,жакпаганына макул болбой басып кетчумун.Аны жакшы белесиз,бул жолу да макул эмесмин.(Суран тикелене тушуп тим болду). Угуп турун,балдардын кулагына курт салганы чын болсо жайдан алып мээсин ачып корушот дагы суротко тартып алып,комиссиянын жыйынтыгы менен биздин арызды кошуп сотко беришет.Билдинизби, ошондо Канайымды былк эткис кылып айыбын мойнуна так коюп,атууга окум чыгарат.

-Э,атууга буйрубай калсын,эл бетбакты кыйнап олтуруш керек.Менин колума берсинчи,кандай гана кыйнап олтурот экенмин!

-Тушундунузбу аба,-деди Гайыпберди. Суран ачуулана калып,ойго бата тушкондо соз кыстара коюп,тиги балдардын тайэнесине да жакшылап тушундуруп айтып коюнуз.Комиссияга да,мага алкынгандай алкынып,уят кылбасын.Мен макул болдум шаардык прокуратурадан, милициядан деги он чакты адам келет.


Гайыпберди Суран абасы менен макулдашып комиссиянын келишин таршаан кылып,ар кимге айта бербестен жым-жым тосуп алмакчы болду.Анын бул ою жакты.Намаз жумага барганда кысымга алынаарынан чочулаган.Бирок жакын коншусу тууган-уруктары укпай калбаган.Мындай учурунда ким болбосун ушак айын созду угуп,Канайым кайда качып кетти экен ал кармалса кантээр экен,атууга окум болобу же узак жылга кесилип кетеби деген ой жоруулар менен алектене беришет эмеспи.Алар эшик алдына машина келип андан беш-торт бейтаныш адам тушоору менен жетип келишти.

-Баргыла кеткиле жайынарга,эмне той кылып атыптырмынбы, жоголгула! Суран ачуулана бакырды.Келген кадамдарына бушаймандана тим болушту.