[gordaya-g]

Ошентип Медет байке Бурулканга уйлонбой калдыбы?ал эми Жамал болсо,бир татынакай уй булосу туруп,каарыганда экинчи аял алам деп кутурган Медетке жаза болуш керек менимче

[sasik]

Бул чыгармада Бурулканды ото эле акылдуу кылып жазыптыр, же азыркы заманда ошондой акылдуу кыздар барбы?

[talant.elmira]

Ооз учунан:

- Жакшы эле жатышат. Сага салам айтышты, - деп оозу бош айтты да, Бурулкандан козун тартып алды. Ушул жерден Курманбек озунун пас адам экенин билип, озун жарык дуйного ылайык корбой кетти. Ичкен арагына, тарткан чылымына корстон болуп, ата-эненсине тынчытык бербей чыр салганы эле адамдагы ото пас касети билинээрин билген эмес буга чейин.

Сырттан ак халатчан медсестра Курманбекке:

- Сиз сыртка чыгып турунуз. Биз ийне сайып, давлениесин ченейбиз. Врач келет азыр.

Курманбек куноосун мойнуна алгансып, Бурулканды аео сезим менен карап, сыртка чыкты да,чон теректин тубундогу олтургучка олтуруп чылым куйгузуп, врачтын айткан созун эстеди. "Ичсен да акылын менен ичпейт белен. Эркек бала экен, боюнан алдык. Эми келинчегин тороттон калды. Эгер биз баланы боюнан албасак, келинчегинди жашоосу бутмок. Биз ага айтпайбыз, эми торобойсун деп. Ансыз деле анын омуру бычактын мизинде. Эми мындан ары анын конулун оорутпа" деген эле. Баарынан дагы "келинчегин эми торобойт" деген созу катуу тийди. Жанында отуп бараткан карыя ага кайрылып калды.

- Ыя, балам, Саткын деген врачты тааныбайсынбы?

Кумарбек олтурган калыбында башын чайкап койду. Абышка анын жанында отуп баратып кубуронду. "Тартиби жок бала го, салам бергенге жарабайт да" . Чоочун эле абышканын айткан созун уккан Кумарбек дагы ынгайсыз абалда калды.

ХХХ

Жайылып аккан агымы жай суудай, убакыт билинбей ото берди. Медеттин конулу чогуп, эмнегедир бирдемеге куса болгондой журду. Конулдошу, тактап айтканда, Жамалды коройун деген козу жок. Ал уйго каттоосу такыр эле сээлеп, аны менен ачык суйлошуп ажырашууну ойлоду. Бирок, ынгайын кутуп журду. Жума куну кечинде жон жерден эле туруп Медет Кочкорду коздой жоноду. Сабыр сынчыга кенеш сураганы. Себеби, мурунку куну Жамал ачык эле Медетке: "Уйду менин наамыма каттат. Эмнегедир менден кызыгын тарап баратат. Эмне келбей кеттин" деген создорду айтканда онгулуктуу жооп бербей, шашып атам деген шылтоону бетке кармап кетип калды. Бир сутка аркы-беркини ойлоп, акыры оюнун аягына чыга албаган сон, эртен жумуш жок деген ойго жетеленип Кочнорго жоногон себеби ушул болду.

[talant.elmira]

Шаардан кеч чыккангабы, ак шам убагында сынчы сыртка чыкты. Медет, Сабыр сынчыны коргондо чон атасы Кабылды коргонсуп, эреркип кетти. Машинадан тушуп эле кадамын кенен таштап сынчыга жакындады. Экоо кучакташып корушуп, сагынышып калган жакын адамындай бирин-бири бир топко кое бербей турду. Конул суйгон адам менен жолугушуу кандай жакшы маанай тартуулайт. Айткандай, экоо тен кулуп, жайдары кабак менен ал-абал сурашып, анан уйдун сатанасын атташты. Сынчынын кызматчы кызы уялынкы тур менен:

- Саламатсызбы? ! - деп учурашып:

- Торго отунуз, - деди.

Медет бул кыздын мамилесинен кандайдыр бир аруулукту, аял затына таандык жакшы сапаттарды байкады да, дароо ою менен Жамал экоону салыштырганга улгурду. Шыбы жапыз, бирок ынгайлуу уйго кирген Медет озун эркин сезип, сынчыга суктана карады да:

- Сиздин уйунуз кичине болгону менен уч-торт этаж особняк тамдардан да кенен жана жарык сезилет экен. Уйду кандайдыр бир сыр бардай, - деди. Сынчы кулумсурогон калыбынан жазбай:

- Уй таза да. Эч ичимдик жок., бул жерден джаман создор суйлонбойт. Дили таза адамдар келип, шарият создорду суйлойт. Бул кыз дагы намаз окуйт. Кыскасы, даараты бар адамдар козго суйкумду корунот. Мен сага айтты м беле баягы уйду сатып аларды. Уйдо жакшы адамдар жашашыптыр деп? Анын сынары ар бир уйдун аурасы ар турдуу болот. Буга убагы келгенде тушуносун.

Алдыга жаны демделегн чай келгенде соз узулуп, тасмалга конул бурулду. Иймене чай сунган кыздын ар бир кыймылын байкаган Медет ургаачы адамдардын анын уялганы менен барктуу экенин бамдап билди. Создон соз чыгып олтуруп Сабыр сынчы окунгон тур менен:

- Мен Бурулканга жолуктум, эки кун мурун. Ооруканага жатыптыр. Каайран кыз начар куйоого туш болуп, майышып келген экен...

- ал эмнеге ооруканага жатыптыр? - деп, суроо салып жооп кутуп туруп калды.

Сабыр сынчы бир топко берилген суроону жоопсуз калтырып, тээ бир оокумла гана катуу ушкурунуп алып:

- Кайран кызга абдан эле жаман болгон экен. Мен алгач Бурулканды коргондо тааныган эмесмин. Качан гана мени жылмая карап салам бергенде коргон козумо ишенбей анын берген саламын да алик албай тиктеген бойдон тура бериптирмин. Чынын айтсам, аны коруп алып ыйлагым келип кетти. Накыл кептер бекер айтылбайт, баары турмуштан алынат, "Кыздын багы жакшы куйоо" - бул соз дагы турмуштан алынган. Атаганат, жок дегенде Бурулкандын куйоосу жаман болсо дагы тын оз оокатына тын бала тороп берет эле андан. Боюнан тушкону чатак иш болду. Куйоосу мас болуп алып катуу сабап коюптур. Анан Чаектен, Кочкорго алып келишип,дарынын кучу менен догдурлар озунун жанын аран алып калышыптыр. Мен Саткын деген врачка ооруканага баргам, откондо. Ошондо чон теректин тубундо бир жигит чылым чегип олтурганын коргом. Аны коргодо эле байкагам, тартиби начар бала экенин . Корсо, ошол бала Бурулкандын куйоосу экен. Карабайсынбы, озу арак ичкени аз келгенсип, эми боюнда бар Бурулканды сабаганы. Жок дегенде ичтеги баланы аяп койсо боло. Андай арактын кулу болгон, оз кызыкчылыгын гана ойлогон адамдардан эч кимге жакшылык жок.

[talant.elmira]

Бурулкан жонундо жагымсыз соз уккан Медет бир топко ойлонуп эч ун катпай олтурду да, бир кезде:

- Сиз туура айтасыз, арак ичкен адам оз кызыкчылыгын гана ойлоп калат. Жаман болгон экен. Эми азыр Бурулкандын ден-соолугу кандай? Жакшы болуп калыптырбы?

Сынчы ысык чайдан ууртап конулу пас:

- Ден -сооллугу жакшы, бирок, ал эми тороттон калды да. Бала торобогондон кийин эми ага жашоо кызыксыз болуп калат. Ургаачы адам созсуз торошу керек. Аял кишини бала тороп, бала баксын деп жараткан. Кочугун томпойтуп кочодо басыш учун эмес. Гисар койдун куйругундай жамбашын чайкап баскан аял затын коруп алып эле итатайым тутла берчу, - деп ичтеги бугун чыгарып алгысы келдиби, берилуу менен созун баштады.

- Айланайын, озун калыссболчу Медет, жана туш ченде бешим намаз окуп, базарга баргам. Ишенесинби, келбетине карасам жашы элуудон ашкан семиз аял шым кийип кочону ээлеп басып баратыптыр. Аны коруп алып конулум айнып, кайра жарым жолдон артка кайттым. Жаш кыздарга мейли, эми элуудон ашкан катынга эмне шам?..

Медет кулуп:

- Сиздин созго кошулам, бирок сиз ушул темада коп суйлойсуз. Мен сизге откондо шаарда жургондо эле айтпадым беле: ар ким озунун ыгына жараша кийине берсин.

Сынчы уялып кетти да, ун катпай олтуруп калды. Медет конулун сындырып алдым деген ойдо жооткотуп:

- Сиз мени кечирип коюнуз, ашыкча суйлоп алдым окшойт.

Сынчы кулумсуроп:

- Медет, сен бул жерден туура эле кеп козгодун. Бир созду кайра-кайра эле угуу сага деле кызык эмес. Аны коюп озундо эмне жанылык? Суйлоп олтур. Шаарда эмне кеп бар?

Медет чонтогунон жуз аарчысын алып чыгып чекесин суртуп, соз кутуп калган сынчыга уялынкы тур менен иймене карап, созду эмнеден баштарын билбей туруп калды. Кыраакы сынчы Медеттин онунон байкады, андан жагымсыз соз угаарын. Созго конок берип аны шаштырган жок. Мугалимден сурдогон окуучудай созду эмнеден баштаарын билбей, бир-эки мунот ойго алдырган Медет сынчынын "эмне болду" деген созунон улам, ушкурунуп алып, анан кеп учугун улады.

- Мен сизге кенешейин жана айтпай туруп жаш аял алып алдым эле. Эми сиз менен кенешейин деген ойдо келдим,- деп созунун аягын чолок бутурду. Сынчы создун удулунан эле иштин жагдайын билди.

[talant.elmira]

Жазганымы очуруп алдым

[guard]

Рахмат, уландысын жазасыз да э...

[begisha]

чон ракмат,жазып турганынызга, башкаларга окшоп таштап койбой.....

[talant.elmira]

Догдурлар Бурулканга ашыкча соз айтфшкан жок. Жон гана ооз учунан "баары жакшы айыгып кетесин" деген создорду айтып, конулун которуп коюшту. Бир апта дегенде аран басыканга жарады. Бирок конулу суз тартып, тунт болуп кетти. Эки жолу Курманбек келип кеткени болбосо башка эч ким келген жок, абалын сурап. Бир куну кечке жуук бактагы олтургучка олтуруп сынчыны коруп суйуноуп кетти. Сынчы озунун жумуштары менен оорукананга келип кетип бпрпткан. Бурулканга жолугам деп эч ойлогон эмес. Экоо коптон бери корушпогон адамдырдай абдан ысык учурашып, ал жай сурашты. Алгач коргондо тааныбаган сынчы качан гана салам беоип жылмая карагндан гана аны тааныды. Экоо кеминде бир сааттан ашык суйлошуп туруп, анан тарашты. Сынчы кетээринде абдан капа болуп жолуна тушту. Илдет адамга убакыт отпойт эмеспи. Бурулкан дагы бош жаткандан эринип, куткону эле кайындар жагы. Же алар жактан эч ким келбейт. Жол карап атып тажап да бутту. Коншу палатадагы Женишгул деген келин менен гана суйлошпосо, башка убактын уктоо менен ойлонгонго кетирди. Кумарбек акыркы жолу келгенде "уч кундон кийин келем" деп кеткен. Андан бери он кундон ашык убакыт отту, али дайыны жок. Дагы мас болуп алып ата-энесинин тынчын алып атат го деген ойдо, Бурулкан карып калган кайын энеси менен кайын атасын аяды. Карыганда жалгыз баладан кордук коргондору окунучтуу эмей эмне. Жок дегенде дагы башка балдары болгондо анда соз башка эле. Кайын энесинин соз уккандан бери аларга жан тартып боору ооруп кетет. Бир куну шашкеде каын энеси экоо чай ичип олтуруп катуу сырдашкан. Ошондо Кумарбектин эмне кылып остургондору жонундо айтып берди эле. Сайына бал салып, балыктын эти менен баккан баласы эми минтип чоноюп алып... жасаган жоругу жолдо калсын!

Терезеде сыртты карап олтурган калыбында буга чейин жашаган жашоосун бир баштан эстеп, кыз болуп жаралганына окунду. "Эгер мен эркек болсом Курманбектей болуп арактын аркасынан тушпой, аялым менен ынтымакта жашайт элем. Бир келген жашоого терен коз караш менен карап, мазмундуу жашаганга эмне жетсин. Чынында Кумарбек сабагандай эмне иш кылган жокмун го... Эмне максат менен мени сабады?.." - деп озунун суроосуна жооп таба албай турганда, палатанын эшиги ачылып озунун эжеси Калида кирип келди. Бурулкан коргон козуно ишенген жок. Ордунан атып туруп эле эжесин кучактап калды. Дароо козуно жаш келип эреркеп кетти. Андан дагы врач "уч кудон кийин чыгасын" деп айткан болчу. "Уйдун киши келбесе, кантип чыгам" деп ойлонуп, конулу кирдеп аткан эле.

[talant.elmira]

Бурулкандын эжеси Калида Жумгалга барган. Энеси байкуш "дайынын билип кел, отко кирип качан келишет. Эгер мумкун болсо кийинки аптанын аягында келишсин деп чакырганча, Бурулканга учурашканча, барган жерин коруп кел" деп жиберген эле. Калида Жумгалга келип, уйду сураштырып таап, астананы аттап киргенде эле конулу муздап, мренжип кетти. Бул убакта Курманбек адаттагыдай эле мас болуп алып ата-энесинин тынчын кетирип жаткан. Андан дагы сырттан кирген Калидага да орондоп, саламды алик албай, "сага ким керек?" деди. Бери жакта багып чонойткондоруна куноокор болгондой атасы менен апасы бушуркоп турган эле. Сыртта ку суук. Эптеп жылуу уйго жетсем дегенге эки козу торт болуп келген Калида куйоо баласынын орой мамилесиненен улам, ичиркенип алды. Кайра артка кетенчиктеп: "Бурулкан бул уйдо жашайбы?" -деп сурап, козу кызарган Курманбекти тике карай албай, жооп кутуп туруп калды да, дроо уйдун ичине коз жугуртту. Курманбек, Калиданы Бурулканга окшоштуруп, озун аран кармоого аракет кылып:

- Бурулканды кайдан тааныйсынар? - деп тайсалдай тушту. Калида турган абалынан жазбай:

- Мен эжеси болом, учурашайын деп келдим эле...

Кумарбек калп кулуп:

- Келгиле, ойдо откуло. Бурулкандын эжеси болсонор, жакшы экен.

Бул убакта бушуркоп турган ата-энеси кыймылга келип:

- Откуло, - деп колдолон салып, Калиданы торго откозуп, электр чайнекке чай койду. Кумарбек уялганынан сыртка чыгып кеткен боюнча кайра келген жок. Алдыга чай келгенде гана Калида:

- Бурулкан кайда кеткен корунбойт го? - деп кудагыйын карады да, жооп кутуп туруп калды. Баятан бери даярданып койду эле бул суроого жоопту.

- Откондо ичим дегенинен больницага алып барсак, боюнан козголуптур, . Анан жаткызып келсек Кочкорго алып кетиптир. Азыр жакшы болуп калды, кам санабаныз, - деп актангансып созунун аягына чыкты.

Калида оюна жаман деле алган жок. Себеби биринчи тороттогу келиндерди догдурлар больницага жаткыза берет эмеспи деп ойлоп, апасынын айткандарын айтып, кийинки жуманын аягында отко кирип баргыла, - деди.

Буга чейин эки жолу чакырышкан эле. Бул жолу уят болбой барыш керек болчу. Бирок, эч шарт жок. Бурулканды бетке кармап:

- Келинибиз ооруп атса, шашпай эле кун жылыганда барсак кандай болот? Биздин оюбузда эле турат, ушул айдын ичинде баралы деп даярданып аттык эле, - демиш болду. Калида оозу бош суйлогон кудагыйынын созуно ичи толгон жок.

Эртеси эрте менен жол тосуп, Коскорго келди. Кыштын куну кыска эмеспи. Жумгалдан Кочкорго жол тосуп келгенче эле, шашкеси ооду.

Калида синдиси Бурулканды коргондо алгач таназарына алган жок. Бурулкан качан эреркеп ыйлаганда ган бир туугандык аео сезими козголуп, кучактаган синдисинин кебетесине тигилип, конул бура карады:

- Мени кантип таап келдиниз? - деди.

Калида маанайы пас, болгон ишти, анан куйоо баласы Курманбектин жоругун устуртон айтып берди. Курманбектин жоругун уккан Бурулкан ушкурунуп:

- Баягы таз кейпине кайра келген тура. Андай баланын барынан жогу жакшы. Анын байкуш ата-энесине убал болду. Канча мээнет менен багып чонойтушса, чонойгондон кийин баласынын кейпи тиги.

Калида Бурулкандын созун угуп болуп:

- Эми качан чыгасын? - деп сурап, синдисинин козунон бир сырды издегенсип, козун аяр карап, аяп кетти. Эжесинин суроосу Бурулкандын ички жарасын козгоду. Эч шашылбаган калыбында:

- Врач "бурсугуну чык" деген. Бирок, тигилер тараптан эч ким келбейт го... Озум эле чыгып кете берейин десем, жол кирем жок, - деп окунгон тур коргозо, алсыз козу менен Калиданы жалдырай карады. Бул коз караштан Калида баарын толук тушунуп:

- Сен эми ал жакка барбай эле кой. Сени мен алып кетем уйго. Эгер сен ал жакка барсан, адам сымал айбан куйоон сени кайра сабап, кордук коргозот. Эртен врачына жолугуп суйлошуп коройун, - деди. Ушул убакта сырттан бир баштык которгон Медет кирип келди.

[talant.elmira]

Сынчы Медеттин созун айтырбай тушунду:

- Медет, илгери бир акылман адам "кыктуу жерде оскон кооз гулдон корк" деп айткан экен. Бул создун тушундурмосу: тартиби жок уйбулодо оскон сулуу кыздан корк дегени экен. Созуно караганда сени дагы бир тартиби жок сулуу кызды алып алган турун бар. Кээ бир кыздар обу жок наздагабыз деп атып, эч нерсеге чыдамы жок болуп калышат. Турмуш деген ойдо-ылдыйы менен кызык. Азыраак эле кыйынчылыкка туруштук бере албаган улбурогон кыз кантип бала торойт? Аны озун эле анализдеп ал. Эми сен ал кыз менен никеге турдунбу? - деп суроо сураган сынчы Медеттин козун тике карады. Эч айттырбай билип алган сынчыга Медет:

- Али никеге тура элекпиз. Менин андан бат эле конулум калып калды. Эми кантип никеге турмак элем.Аны менен жашоого болбойт ко...

Сынчы , Медетти ушул мааниде соз айтаарын билип, айтаар кенешин камдап койгон. Ойго алдырып, бир маанилуу соз айтчудай Сабыр сынчы тасмалды тиктеген тийинче бир топко олтуруп, анан Медет менен кызматчы кызды карап коюп, дагы ойго алдырып ийди. Медет иймее чай сунган кыздын назик жана элпек кыймылына кызыгаага карата ыраазычылык созун айткысы келди, бирок тартынды. Негизи эле ургаачы адам озунун аруу кыймылы, тартынчаактыгы менен улуу коруноорун баарыбыз билсек дагы ага коп конул бурбай келебиз. Эркек тананын журогун туйлатып, сыздаткан бир гана аялзаты экенин танып болбойт. Ичи таза, кен муноз менен кандай гана менменсинген баатырды, чонтогу акча тиреген, эч кимди тенине албаган бай адамды дагы козун жалтандатып, тик каратпай сурдотот эмеспи.

Медет кызматчы кызды караганда экоонун коздору чагыла тушту да, алгач Медет козун тартып алды. Ушул жерден гана Медет сулуулуктун жана аруулуктун бийиктигине тан берди. Кызматчы кыздын ысымын билбеген Медет жок дегенде атын сурап билгиси келди. Ангыча сынчы Медеттин оюн билгенсип, конулу которунку, тамагын жасап жотолуп алып созун улады. Медет бул убакта сынчы менен кызга сырын алдырып койду. Сынчы козунун кыйыгы менен Медетти карап:

- Тээ илгери байдын жалгыз баласы болгон экен. Байлыгына чиренип, усту-устуно аял ала бериптир. Сулуу кыз менен байлыктын тубуно эч ким жетпейт эмеспи. Ошол учун ал кызга жана байлыкка кызыкпаш керек.

Бир куну ал байдын баласы эки курдашы менен атын алчандата бастырып келатса, алдынан тезек терип жургон уч кыз жолугуп калат. Байдын баласы уч кыздын бирине кезектеги суйуусун, тактап айтканда, жактырып калганын айтып, кыздын уйун сурайт. Ошондо тиги кыз уйунун дарегин айтканда жанындагы кара тору, бетин болор-болбос сепкил баскан кыз, байдын баласына жалтанбай тике карап:

- Байке, мен сизди жакшы тааным,.Э гер каршы болбосонуз, бир суроо берейин, жооп бере аласызбы? Биорк, создун тупкуруно маани бериниз, - дейт. Байдын баласы кара-тору кыздын созуно кызыгып, макул болуп:

- Сура - дейт.

- Байке, атаныздын козу качан байлыкка тоет дагы, сиздин козунуз качан сулуу кызга тоет. Мен билгенден алты аял алдыныз. Эми минтип курбу кызыма козунуз тушуп, сугунузду артып атасыз, -дегенде, баягы байдын баласы созго сынып, аттын башын артка буруп, бастырып кеткен экен.

Анын сынары эркек кишинин козу сулуу аялзытына эч качан тойбойт. Бирок аялзатынын сырткы келбети менен келишпей, анын ички байлыгы менен да эсептеше жургон ашыкча болбос. Мен сенин жаш аял алганынды корбой туруп эле, кандай адам экенин билдим. Башта кеп кылгандай сен кыктуу жерде оскон кызыл гулду узуп алган турбайсынбы. Мен сага жолукканы канчалаган маанилуу создорду айттым. Сен болсо ага эч маани бербептирсин. Жаш бала болбогондон кийин алды-артынды карап иш кылсан болмок экен. Менин айткан создорум текке кеткен турбайбы. Эми ал аялын боюмда бар деп доо урунса эмне кыласын?

[talant.elmira]

Медетке ушу эле соз жетишпей турган. Бир ооз соз менен сынчы Медеттин жулунуно жеткидей тушундуруп койду. Медет сынчыга кайрып соз айта албай, уялганынан жер карап, кызматчы кыз сыртка чыгып кеткенден гана башын жерден которуп:

- Сиз мени кечирип коюунуз. Сиз айткандай тарбиясы жок жердин сулуу кызына алдандым, - деп улутунуп алды.

ХХХ

Эртен менен Калида кеткенден кийин уйго келген Кумарбек атасы менен энесине онурандап:

- Эмне, коногунар кеттиби? Аны эмне кылып коноктодунар? Дагы чакырып келиптирби, Айчуроктой сулуу кызын берип коюшкансып! .. Канымжан конулу суз тартипсиз уулун жаман козу менен караган калыбында:

- Балам, атан экообуз бул жашоодо сен деп жашап, баарын сага арнап чонойтсок, сенин бул кылганын туура эмес. Бурулкан Айчуроктой сулуу болбосо дагы , абдан жакшы келин эле. Керек, болсо сен бизди Бурулкандай абайлай албайсын. Эне деген бала учун баарына кайыл. Бурулкандын апасы сарсаана болуп кызын жибериптир, "дайынын билип кел" деп. Алардыкы деле туура. Кайын эжене уят болдук, жакшылап коноктой албай. Бизден конулу сынып кетти. Аны коюп, эртен же бурсугуну Кочкорго барып кел. Бурулкандын дайынын бил. Атан экообуз минтип алыс жолго чыга албай, карылыкка моюн сунуп калдык.

Курманбек энесинин оозунан созун жулуп алды:

- Болдучу эми, кечке наалыбай. Кетчу катын кетээр коп болсо, анын мага бир тыйын дагы пайдасы жок. Туубаган катындын артынан чуркап эмне кылам.

Баласынын жосунсуз жоругу Канымжандын кыжырын келтирди. Катуу соз айткандан корккон абышка менен кемпир ичтеринен сызып, олтуруп калышты. Башка айлалары жок эле. Жусуп озунун жосунсуз эркелетип, Кумарбектин ою менен болгонуна аябай окунду. Курманбекти эмне кылып гана бакпады. "Кумар" деген атын дагы озу коюп, чалчактатып, ою менен болбодубу. Эгер азыркы баласынын жоругун убагында билгенде кемпири экоо куурап, мындай абалда калгандан коро, балдар уйуно алып барып таштабайт беле. "Карыганда багат" деп ишинген жалгыз баласынын кейпи тиги. Жусуп карыя бир топко ойлонуп, отконду эстеди. "Жусуп, баланды обу жок эркелетпей, жумуш жасатып, аталык тарбиянды берсенчи? Эгер ушул кейпи менен болсо, анда уулундун азабын тартасын" деген эле. Анда Азыкбайдын бул созуно маани берген эмес. Эми гана анын айткандары туура чыкканыныа ынанды.

ХХХ

Медетти коргон Бурулкан коргон козуно ишенбей, козун бат-бат ирмеп:

- Байке, сиз кайдан адашып? - деди.

- Бурулкан ,жакшы болуп калдынбы?

Медет бул айтылган созду берилуу менен айткандыктан Бурулкан гана эмес, палатадагы кайын эжеси Калида дагы Медетти конул бура карады. Бир чети журоктун теренинен, боор тарта чын ыклас менен айтылган создун теренинде сагыныч жатканын Бурулкан ички сезими менен сезип, козун Медеттен тартып алып, уялынкы тур менен унун пас чыгарып:

- Жакшы болуп калдым. Бардык кыйынчылык артта калды - деп, мукактана жооп берди да, козунун кыйыгы менен уурданып караганда Медеттин экинчи суроосу берилди:

- Эмне кыйынчылык, сени бул абалга туш кылган ким? - Медет билсе да, билмексен болл суроо узатты. Бери жакта карап турган эжеси Калида создун торкунунлн улам, баягы атасы менен энеси айткан адам ушул го деп билип, сын коз менен карап турду.

[talant.elmira]

Бурулкан уйуно кийген жупуну халаттын топчусун кармаган тейде "куйоого тийген аялдын козунон кок кетпейт" деп айткандай, эгер мени салтка таяп ала качып кетпегенде, минтип атам корбогон жерге журот белем. Бул да болсо тагдырдын буйругу. Эми бул жакты желкемдин чункуру корсун. Мынчалык азап чекпесем, бул созду айтпайт элем деп, ашыкча соз айтып алганын кеч сезип, созунун аягын ондогон болду. Медет, Бурулканды коз токтото карап, андагы аялзатына таандык жакшы сапаттарды байкап, шаардагы Бурулканга арнап алган тамды жана аны ээлеп жаткан Жамалды эстеди. Эгер Жамал Бурулкан туш болгон тагдырга кабылганда эмне болмок деп ойлоп койду. Соз созго уланып, Медет эмне болуп бул жакка келип калганын устуртон айтып берди да, эмнегедир озун ынгайсыз сезип кетти. Анткени Калиданын ага карата болгон коз карашы ушул абалга алып келген эле. Унсуз турган Сабыр сынчы кыраакылык менен баарын байкап, эки жаш оздорунчо суйлошуп алсын деген таисте, Калидага кайрылды:

- Кызым, сен менин байкашымача Бурулкандын эжеси болосун го? - деп сурап, экоону алмак-салмак караган болду. Калида синдиси Бурулканга караганда откур болгондуктан эч токтолбой:

- Туура баамдадыныз. Сиздерин алдыныздарда эле келгем. Сиздер эмес, менин дагы ичим бышып, синдимди коруп алып, ыйлагым келип кетти. Эми мындан ары уйго эле алып кетем го... болбосо бул жерден кыйынчылык коргудой. Бишкекке алып барып дарылатпаса болбойт го. Адамдан дагы ушундай таш боор адам чыгат экенин билбептирмин. Бурулкан али мага эч нерсе айта элек, бирок, мен айттырбай эле билип турам - деди.

Сынчы башын ийкеп:

- Туура айтасын кызым. Шаарга алып барып дагы дарылатыш керек. Болбосо жаш кезинде адам ооруга коп маани бербей, жашы откондо бут оору башталат турбайбы - деп соз улап, Калидага кайрылып:

- Атан, апандар жакшы турушабы? - деп суроо узаткан болду. Калида оозу бош:

- Жакшы жатышат. Кечээ Жумгалга отуп кеткем. Эгер Бурулкандын бул жерде экенин билсем, убуру болмок эмес экенмин. Апам "эмчегим сыздап ооруп атат. Бурулкандын дайынын билип кел" деп айтканынан жаман ою жок келип, конулум ооруп турат. Чынында эле апам туура баамдаган экен. Эгер мен келбеген болсом, Бурулкан эмне болмок. Эки кундон кийин врачтар чык деп айтыптыр.

Сынчы создун маанисин айттырбай тушунуп:

- Атын ким кызым? - деди.

- Калида, -деп жооп берген келин сынчынын суроолу карады. Сынчы ынгайлуу учурунан пайдаланып:

- Калида, эгер мумкун болсо экообуз сыртка чыгып суйлошолучу. Сага айта турган соз чыгып калды - деди.

Калида Бурулканды карап, сынчынын сунушунан баш тарта албай "макул" деп кыска жооп берип, сынчынын ээрчип сыртка чыкты. Ушул эле керек белем, Медет Бурулканга жакын келип:

- Бурулкан сага эмне болду? Эмне болуп бул тагдырга кабылып олтурасын? Мен сенин куйоого тийгенини угуп, ушунчалык капа болдум. Сага арналган таттуу кыялдын баары талкаланды - деп, окунгон тур коргозгондо, Бурулкан чечкиндуу:

- Эч нерсе эмес, баары алдыда. Сиз азыр дагы менден умутунузду узбосонуз болот. Бир чети туура иш болду. Сиз дагы, мен дагы экинчи жашоо менен жашасак, бири-бирибизге эле эмес, эл алдында жузубуз жарык. Сиздин созунуз эми мага чон болот. Себебин айтпасам деле тушунуктуу эмеспи - деп таамай айтканда, Медет жарк эткизе кулуп:

- Ооба, Бурулкан туура айтасын - деп айтып, аны тике карай албай, андан козун ала качып, жальактап калды. Анткени Медет али Жамила жонундо Бурулканга айта элек болчу. Баардык нерсенин жооп бере турган учуру бар эмеспи. анын сынчынын созун укпай онуно, чыпайына кызыгып алган жаш аялы Жамал жонундо Бурулканга эмне деп жооп берет? Ал эми Бурулкан озунун актыгын билгизип, байкоосуз туш болгон тагдырына, тарткан кыйынчылыгына окунбой, жузу жарык Медетке тигилип турду.

[talant.elmira]

ХХХ

Кумарбек энесине орондогону менен Бурулканга конулу туз. Бир гана айыбы арактын азгырыгынан кутула албай, Бурулканды "туубаган катын" деген созу арактын деми менен гана айткан. Чынында озу деле аракты таштагысы келип, бул азгырыктан кутулсам деген ою бар, бирок, аракеч досторунун даамдуу создору бул ишке ашырганга тоскоолун тийгизип келет.

Кун тобого жакындап калган кезде Жусуп карыя узунунан жаткан карагайга кочук басып олтурду. Ал кишинин уктап атканын же жон эле бир нерсени ойлоп олтурганын айырмалап болбойт. Бирок, анын кабагы чогунку экенин озунун турпаты эле айтып турат. Чон шашкеге чейин уктаган Курманбек эмнегедир мусапырдын кейпин кийип олтурган атасын коруп, ушунчалык аяп кетти. эмнеге дегенде, аны бул абалга жеткирген озу экенин кантип тана алат. Кечинде эле орто мас абалынла келип, энеси экоону кагып-силкип, жагымсыз создор менен конулун сындырбады беле. Бул эми анын конумуш адаты эмеспи. Бирок, Бурулкан айткандай, бойго жеткени ата=энесин кор тутп, кумар ойноп, арак ичип эмнени гана кылбады. "Конгон адат калабы, уйга жугон салабы" демекчи, Кумарбек баары бир конгон адатынан кутула албасы турган иш эле. Жусуп карыя бир калыпта кошулуп олтуруп, уулу жонундо ойлонуп аткан. Эртен менен эле ылдыйкы кочодо жашаган Темирбек карыя келип, коз жашын агызып, арыз-мунун айтып, кеткен, "козу откон баламдын жылдыгы боло электе уулун келинимди кармап алып, кыйнаптыр. Бул кандай жосун. Келиним дагы кетем ,бул айылда турбайм деп чамынганынан аран токтоттум. Деги сенин уулун бизди жон жашатабы" деген салкын создорун айтканда, Жусур карыя уялганынан эмне айтаарын билбей, нес болуп туруп, акырын гана башын ийкеп, "озум суйлошом аны менен" дегенге аран жараган. Курманбек адатынча:

- Ата, сага эмне болду?! Соодасы тугонгон сарттай шалдырап олтурасун! Бироо сени капа кылдыбы? - деп айтып алып, ашыкча суйлоп ийгенин тез сезип, туруп калды. Жусуп карыя акырын башын которуп:

- Уулум, эл караган бетим жер карап, кочого баса абай калдым Эмне, сен тиги Темирбектин келинине асылдын? Баласынын куйуту бир тен, сенин келинине тийишкенин бир тен болгонун Темирбек келип коз жашын агызып, айтып кетти. Эгер тилимди алсан энен экообуз тынч жашайлы. Шаарга, болбосо алыс жакка иштеп, тиги жарма достордон алыстап, оз жашоондун келечегине кам урбасан, энен экообузду ажалыбыздан мурда кетебиз го тиги дуйного. Кап, жок дегенде Бурулкан келиним эле болсо эмне? Энен дагы тигинтип карылыкка моюн сунуп, идиш-аяк кармай албай калды.

Курманбек ушул саам гана атасынын журогунун тупкурунон берилип айткан арман-мунун угуп, озун-озу жек коруп кетти. Баарынан дагы, чогуу оскон Темирбектин уулу Кайыптын келинчегине кызылуугу менен сууга келген жеринен тийишкенин эстеп, эми бул жерде басып журууго болбой калганын билип:

- Ата, сиз туура айтасыз. Мен эми оз айылыма батпай калдым. Эптеп акча таап бериниз. Мен шаарды коздой жылып, андан ары кен Россиянын бир бурчуна барып жашабасам болбой калды - деди чечкиндуу, оз куноосун мойнуна алып. Бул жашоого жаралып калганына окуногон тур коргозуп, атасынын кейпин кийип жер карады.

[talant.elmira]

Бурулкан шаардагы ооруканага келгени озун абдан эркин сезип, сынчы менен Медетке жолугуп калганына ыраазы болуп, конулу осуп ьурду. Мунун себеби, врачтарга катуу дайындалгандыктан он кунго жетпеген убакыттын ичинде озуно келип, кыйналганын унутту. Эртен мененки текшеруудо Бурулкан озун караган врачка кайрылды.

- Сейне Булановна, менин угушума караганда биринчи бала бойдон тушсо, ал аял торобой калат деген кеп бар. Эгер айтылган соз чын болсо мен эми эне болуу бактысынан калдымбы? Сизден сураныч эч нерсени жашырбаныз.

Ак халаты боюна жарашка, козунон нур тогулгон Сейне Булановна берилген суроону Бурулкандан кутпогон эле. Озунун ишин улантып жатып:

- Бурулкан, сен айткандай, биринчи баланы эне боюнан алдырса же бойдон тушуп калса токсон пайыз торобой калышы толук мумкун. Бирок, сен коркпо. Сага убагында врачтар туура кам корушкон. Сен торойсун. Бирок, эки жылга чейин сага торогонго болбойт. Эки жылдан кийин торогонго толук мумкунчулук бар. Азыр ден-соолугун азыраак кыйналып, жатынына доо кеткен. Баары келгенге чейин куйоон менен чогу жатпа. Жок эле дегенде алты ай убакыт керек. Эгер мумкунчулугун болсо биз жолдомо берели, Ысык-Ата курортуна барып эс алып кел. Эн негизгиси эми сен озунду карашын керек.

Бурулкандын коздору жайнап:

- Эже, чын эле эми торосом болот турбайбы. Эгерде, сиз айткандай мен торосом, балама же кызыма сизди окул апа коем. Кочкордон дагы врачтар айткандай эле эми торобойсун деген мааниде.

- Айыл жерлеринде шаардагыдай аппараттар жетишсиз да. Мен дагы торобой калат го деп ойлогон элем. Кечээ сени аппаратка тушкондогу жыйынтык мага чон ишенич пайда кылды. Эч жаман ойлобо. Сен созсуз торойсун! - деп врач ишеничтуу айтып, палатадан чыгып кетти. Бурулкан козуно келген суйунучтун жашын женинин учу менен аарчып, озун бактылуу сезип, айлананы суктануу менен карады.

ХХХ

Медет суйлошулгон соз боюнча Калида менен Бурулканды шаардагы эн жакшы деген бейтапканага жайгаштарды. Бул убакта коз байланып, шам намаз окулуп бутуп калган. Сынчы кой коюп коноктогондуктан Кочкордон кеч чыгышкан. Медет сынчыга абдан ыраазы. Кабыл чон атасынын коп жакшы сапаттарын сынчыдан байкады. Анын оз баласындай кам коргону, чын ыкласы менен мамиле жасаганы, келечеги кен кеп-кенештерди бергени, оозунан келмеси тушпой, жакшы гана ойлорду ойлогону Медеттин конулунон тунок тапты. Эми айына бир жолу келип-кетууну алдына максат кылып койду. Ал турсун Калида дагы жол ката Сабыр сынчы жонундо жакшы оюн айтып келди. "Жакшы адамдын артынан жакшы соз ээрчийит" демекчи, конулдон орун ала турган создорунун кобу сынчыга гана байланыштуу болду. Кунго жекшемби болгондуктан, Медет эртеси эрте менен ишине барып коюп, анан келип, тааныш врачтарына кайрылып, кенешип алып, Бурулканды оруканага жаткызмак болду. Мейманканадан чыккан сон, эмнегедир журогу бир нерсени сезгенсип, машинаны рулун Жамал жашаган уйду коздой бурду.

ХХХ

Кочкордун туштук тарабындагы жыланач, боз чаптуу тоолоруна коз жугурто, Сабыр сынчы тээ бир кезде болгон окуяны эстеди.

Ал кезде он-он бешжаштагы боз улан бала кези эле. Жаны гана кыздарга коз агытып, озунун бой тартып келатканын ички туюму сезими менен сезсе дагы, Кадырбек карыянын айткан созун эстеп, ашыкча кыймыл жасагандан тартына, озун сабырлуу тутуп келет.

Ооба, Кадырбек карыя созго чечен ,акылы тунук, чечкиндуу, созду таап суйлогон , учурунда акыл кошо билген кадырлуу адам болду.

Бир жолу Сабыр сынчы атка камчы салып, алчандата бастырып келатканда, атайын токтотуп алып айткан эле:

[talant.elmira]

- Балам, кочодо ат бастырганда абайла, акырын бастыр., артындан жаман соз ээрчитип аласын. Мен сенден копту умут кылам. Тектуу жердин тукумусун. Сенин ата-тегин салт кармаган, алдыны коро билген касеттуу адамдардан болгон. Женил ойго алдырып, аялзатына жетуунун аракетин жасаба, ал сапат жаман адамдарга тиешелуу сапат. Э негизгиси жаман ойдон алыс бол.

Карыя созунун ушул жерине келгенде, Сейитбектин кызы суу алып жандарынан отуп калды. Сабырдын конулу ушул кызга тушуп журчу эле, аны кылгыра караганда, Кадырбек карыя оюн билип:

- Мен сага айттым го , азыр эле... Сен ал кызга коз артпай эле кой. Ал кыздан балалуу боло албайсын. Андыктан тугойунду башка жактан изде - дегенде, Сабыр сынчы уурусун карматкан адамдай:

- Сиз аны кантип билдиниз? - деп ооз учунан сураганда, Кадырбек карыя:

- Ээ, Сабыр. Сен, мен билгенди билбейсин. Ал кыздын жатынында мандем бар экенин мен коруп турбаймынбы. Мынча айтпасам болот эле деп, озу билгендери жонундо айткан. Сынчы ошол Кадырбек карыя айткан создорду эстеп, Бурулканды дагы сынай карап, жатынына доо кеткенини дароо байкап, окунуп турду. Баланын жакшы чыгышына созсуз эненин ичинде жаткан жатыны чон себепкер.

[talant.elmira]

Бирок, умут илим менен медицинада болучу.

Медет, Калида менен Бурулканды шаарга алып кеткени санаасы ордунда эмес. Бир маал анча алыс эмес, тоолорду карап, бир келген жашоонын, жарык дуйнонун кереметине кызыгуусу куч.

Барган сайын аба ырайынын дагы озгоргонуно окунуп, саны коп, сааты жок осумдукторго дагы баам салып келет. Тээ илгеркидей осумдуктордун дагы кучу жок экенин билип туруп, кантип окунбойт. Сынчынын бул адаты. Анткени озу билип турса, окунбоско айласы жок эле.

Тээ илгерки нарктуу создор дагы суйлонбой, бир гана дуйно созу суйлонгону сынчынын конулуно колоко тушуруп келет. Эн негизгиси, эми озунун конулуно толгон кыздан эл керегине жараган чыгаан уулдун торолой калышы оюн уйгу-туйгу абалда калтырды.

ХХХ

Медет Жамалга сатып берген уйго кеирээк келди. Анын дагы жону бар. Анткени озунун кенешчиси, Сабыр сынчынын айткан созу кеч болсо дагы, бул уйго келишине туртку болду. Бир чети жаш келиндин деми, кандайдыр бир сагынычтын тартуулаганын Медет тана албайт эле. Арак менен аялдын азгыруусуна туруштук беруу чанда гана эркектин колунан келбесе, копчулук эркектер азгырылып кетиши толук мумкун. Машинасынын магнитафонунан чыккан музыканын куусу Медеттин конулун которуп, азыраак унун чонойтту. Президенттин кочосу деп аталган "Манас" кочосу менен Айни кочолорунун кесилишинен кун батышты коздой бурулганда, Медеттин ою дароо бузулуп, машинасынын тормозун дароо тээп токтотту да, убакыттын отушун кутту. Себеби такыр башкада. Анткени "Жамал учурда уйдо ким менен болду экен?" деген суроо бут дитин бийлеп алды да, кызгануу сезими пайда болду. Оюнун ушул жерине келгенде Медет озунун эки жуздуу адам экенин билди. Анткени, аз убакыт илгери эле Бурулканга бут оюн арнап атып, эми Жамал жонундо ойлогону озунун кандай адам экенин айгинелеп турду. Медет чай кайнам убакыт машинадан чыкпай олтуруп, бир бутумго келди да, акыры машинаны от алдырып, Жамалды коздой жоноду. Бул убакта коз байланып, куугум кирип калган эле. Имерилиштен Медет уйунун жанында токтоп турган машинаны коргондо, кызгануу сезими куч алды да, дароо уй жакка чаптырды.

Бул убакта Жамал озунун конулдошу менен эзилишип олтурган. Кутуусуз кирип келген Медетти коргондо Жамал, эшикти ичинен бекитпей калганына окунуп, озун кучактап турган Фархатты, алсыз озунон оолак туртуп, оозуна соз келбей, колго тушкон уурудай, алапайын таппай туруп калды. Медет козунун чаарын чыгара, сурдуу карап:

- Оокатынды ал дагы, уйдон чыгып кет, азыр - деди. Жамал сурдуу коз карашка туруштук бере албай, денеси калтырап, болгон кийим кечелерин ирээтсиз чемоданга салып, эптеп ушул кыйынчылыктан кутулуунун амалын кылды. Ал эми Фархаттын ону купкуу болуп, ашыкча кыймыл жасагандан коркуп турду. Качан экоо ээрчише уйдон чыгып баратканда, Медет октом уну менен:

- Ачкычты калтыр - деди. Жамал сумкасынан ачкычты алып чыгып, устолго койду да, куйругун кыпчыган канчыктай, артын карабай, созго келбей, сыртка чыкты. Медет бир чети Жамалдан кутулганына суйунуп, уйдун ичин бир сыйра карап чыгып, анан бекитти да, конулу которунку уйун коздой келатып, сынчынын "тартиби жок, сулуу кыздан" деген созун эстеди. Эгер Жамал тартиптуу болгондо, мындай абалда кезикпейт эле.

ХХХ

Медет эмнегедир акыркы убакта, Бурулканга жолукпаса конулу ачылбагандай абалга кабылды. Мунун себеби бар, Бурулкан, соз кезеги келгенде жузунон нур тогуп, эркелеген коз караш менен Медетке карап, врач айткан созду айтып, озунун конулу бар экенин соз менен эмес, коз карашы менен. билгизгенде, МЕдет абдан суйунуп:

[talant.elmira]

- Мен сени Ысык-Ата курортуна озум жеткирем. Ден- соолугуна кара. Али жашсын. Отконду эстеп, капа боло бербе, - деп кенешин айтканда, Бурулкан:

- Омур бир карылып келбейт. Отконду эстеп, артка кылчактаганда, конул эле ооруйт. Андан коро келечек жонундо ойлонуш абзел. Дегеним, отконду кайрып ала албагандан кийин, окунгондо эмне пайда. Менин эн негизги планым, Сабыр карыя менен сиздин тилекти кабыл кылсам, калганын корот элем. Чын -чынына келгенде азыркы чиновниктер, эл ишенген ат уркутоор м=тен чыкма кыргыздын билермандарына ичим толбой калды. Сынчынын созунон кийин коп нерсеге баам салдым - деп, Бурулкан, Медеттин журогунун тупкурунон орун алган маанилуу жана курч создорунун айтканда, Медет, Бурулканга чын ниеттинен кубанып, биринчи долу кучагына кысып, жузунон суйду. Ошол учурда Бурулкан, Медеттен кандайдыр бир сырды байкап, чыныгы эркектин кучагында эркекке тиешелуу жагымдуу жытты искеди. Бул корунуш туболукко болсо экен деп, энсеп да кетти. Бирок, врачтын айткан созун эстеп, Медетти алсыз озунон оолак туртуп:

- Мага врач алты айга чейин эркекке жолобо деп катуу эскерткен. Ал жагын дагы эстен чыгарбайлы. Убагы келгенде баарына жетишебиз, аны коюп, озунуз жонундо атсаныз. Аялыныз уруксат бердиби? - деп кутуусуз суроо узатты. Медет жайдарылана:

- Кайда барат? Кел, андан коро сага арнап сатып алган уйду коруп келебиз - деди. Бул сунуш Бурулканга жакты, бирок, ооруканада жатып, эки жакка чыккысы келген жок. Озун токтоо кармап:

- Ал уйго азыр барганыбыз болбойт. Атайын арнап алынган уйго ырымын жасап, таза ой, таза тилек менен баралы деп, жай соз менен тушундуруп айтты. Медетке бул сунуш дагы жагып:

- Туура атасын, ырымы менен баралы - деп, коштоп койду.

Ошентип, куткон кун да келип, Медет уйлонуу улпотуно камынып, Сабар сынчыны алып келгени Кочкорго жоногондо, Бурулкан уйдун ичин актап, жаны конушун тазалоо менен алек болуп, озун бактылуу сезип кетти. Бул убакта Кумарбек, алыскы Сахалинде балык кармап иштеп, буга чейин максатсыз жашаган жашоосуна окунуп, Болотбектей дос кутконуно, болбогон бир ооз созго женилип, оз канынан жаралаган жарык дуйного келчу наристесинин омуруно балта чапканы учун, озун кечире албай, кыйналып, Бурулкандай жарга эми жетпейм деп, ичинен сызып жургон кези.

"Актык баарын женет" демекчи, бут дити таза Бурулкан, Медеттен эл керегине жарачу, сынчы айткан кыргыз эли учун куйгон, дунуйо, мулкко берилип, элди алдап, булганбаган уулду торооруно козу жетип турду. Анткени, курортоттон келгенден бери кыз кезиндей женил сезип калганы умуттун отун жакты. Сынчы, Кочкордон келип, Бурулканды коргондо, суйунгонунон козуно жаш алды. Анткени, Бурулкан алгач коруп купулуна толгон абалда эле.




Аягы.

[talant.elmira]

Конул буруп, окуганыныздар учун рахмат.

[guard]

talant.elmira (10 Апрель 2013 - 02:11) жазган:

Конул буруп, окуганыныздар учун рахмат.

Сизге да абдан чон Рахмат, аягына чейин токтотпой жазып келгенинизге, Кудайым ыраазы болсун. Окуп, улуулардын созу болгон эски нерселер эске тушподубу...