[ELTYN]

Ош шаарындагы №31 орто мектепте окуучуларга акыркы үлгүдөгү чөнтөк телефондорду колдонууга тыюу салынды. Мектеп жетекчилиги муну акыркы убактарда окуучулар интернетке алаксып, сабакка көңүл буруулары солгундап кеткени менен түшүндүрүүдө.

“Азаттыктын” "Арай көз чарай" талкуусу ушул темага арналды.

Талкууга билим берүү жана илим министринин алдындагы коомдук байкоочу кеңештин төрагасынын орун басары Кеңешбек Сайназаров жана Жогорку Кеңештин депутаты, “Ар-намыс” фракциясынын мүчөсү Каныбек Осмоналиев катышты. “Азаттык”: Кеңешбек мырза, мектеп директорунун акыркы үлгүдөгү –интернетке туташууга мүмкүнчүлүгү бар, видеокамерасы менен чөнтөк телефондорун колдонууга тыюу салуусуна кандай карайсыз?

Сайназаров: Бул демилгени колдоого алса болот. Анткени мектеп окуучуларына чөнтөк телефондорду колдонуусуна көп эле өлкө тыюу салган. Мисалы, АКШда 10-12 жыл мурун, Канадада да он жыл мурда тыюу салынган. Мына Тажикстанда да 2009-жылдан бери окуучуларга чөнтөк телефондорун колдонууга тыюу салынган. Мунун үч жүйөсү бар: балдардын сабакка көңүл буруусу солгундайт, алардын ден соолугуна залалын келтирет жана мектептеги балдардын арасында тоноочулук, рэкетчилик сыяктуу терс көрүнүштөрдүн күчөшүнө шарт түзөт.

Осмоналиев: Биринчиден, тыюу салуу жолу менен биз эч качан ийгиликке жетишпейбиз. Анын үстүнө бул бүгүнкү күндүн, илимдин, маалыматтык технологиянын чакырыктары болуп жатпайбы. Башка маселе – ошол мектептин, мектептеги мугалимдин аброю, сабакты кызыктуу өтүүсү, өзүнүн жүрүм-туруму. Сабак кызыктуу, үлгүлүү өтсө, балдар анын сабагына кирүүгө кызыгып, аракет кылса, буга эч нерсе тоскоол боло албайт.

Бирок балдар ошол чөнтөк телефон менен мугалимдин сабагын тасмага түшүрүп, же сабак окубай, алаксып отурганы элементардык этикалык түшүнүк. Ошондуктан муну мамлекеттик деңгээлде жалпылап, мыйзам аркылуу тыюу салуу туура эмес. Ар бир мектеп өз деңгээлинде сабакты уюштуруу, өтүүнү кызыктырууга аракет кылганы шарт.

“Азаттык”: Балдар мектепте видеокамерасы бар чөнтөк телефондорду ар кандай чагым жасоо үчүн да пайдаланып жатышат, алсак, мугалимдердин сабагын, сабактан тышкары учурда сыртта бири-бири менен мушташкан учурларын тартып алып, аны интернетке жайгаштырып, муну менен өзүн баатыр сезишет деген да пикирлер бар. Сайназаров: Бүгүнкү күндө балдар чөнтөк телефондон дээрлик көз каранды болуп калышты. Анткени телефон аларга байланыш гана эмес, ар кандай максаттарын ишке ашырууга да жарап берип жатат. Мисалы, текшерүү иш учурунда ага маалыматтарды жазып, шпаргалка катары колдонушкан учурлар да аз эмес.

Осмоналиев: Мен чөнтөк телефон пайдаланууга толугу менен эркиндик берүү керек деген жокмун. Бирок ага тыюу салуунун жолдорун да карап чыгышыбыз керек. Аны мектеп мугалимдери, ата-энелер менен макулдашуу жолу менен чечүүгө депутат катары макулмун. Бул маселени биздин парламенттеги комитетте да кароого даярбыз, менимче бул маселе бышып жетилиптир.

Тойчубек, угарман: Бул маселе абдан актуалдуу. Мен өзүм мектепти жетектейм. Бир жолу сабак учурунда телефонго алаксып отурган баланын телефонун алып карасам, бир сабак учурунда ага 18-20 чалышыптыр. Ошол бала сабак окуйбу?Ошондуктан бул маселе боюнча өкмөттүн деңгээлинде, парламенттин деңгээлинде мыйзам кабыл алып, мектеп окуучуларына чөнтөк телефондорун мектепке келген учурда колдонууга тыюу салуу керек. Форумчулар силердин ойунар кандай мектепте окуучулар телефон которуш керекби?

Билдирүүнү түзөткөн: ELTYN: 21 Декабрь 2011 - 17:38

[gul-amina]

окуучулар телефон которушу керек эмес бирок, тыю да сала албайт эч качан салганда да ишке ашпайт баарыбир колдоно берет ,мугалимдин сабагынан да кызыктуу (интернет,агент, оюн ж.б) болуп жатпайбы. Мумкун ата-энелер менен собрания кылып кенешип чоон суммада штраф салса же ушуга окшогон чаралар менен тыю салса болушу мумкун

[Likvidator]

Чонток телефон которууго толугу менен тыю салууга болбойт. Жонокой маркадагылар которууго уруксат беруу керек .

[Aikala]

Тыйуу салып койсо абдан жакшы болмок.Школанын директору эле тыйып койсо,чара колдонсо болот ко.Мен 100% кошулат элем.

[operaledi]

Толугу менен мектеп окуучусу телефон которууго тыюу салынсын дегенге кошулам Уйдо, пожалуйста.

[ELTYN]

Азыркы учурда окуучулардын билим денгээли томон копчулук учурда ушул телефон чалгытып жатат окуучуларды сабактан.Сабака конул буруу деген жок.СССР учурунда 15олконун алдынкы орунунда турат экен эле билим денгээли бойунча Кыргызстан азырчы ото эле начар.Андыктан тыюу салыш керек.Агент болуп калган азыр окуучулардын ойу.

[adalsvards]

Ал ар кимдин шартына жараша.

Бирок өткөндө кайсы бир видеодон көрүп калдым, мугалимдин окуучуну уруп жатканы. Мен ушундайда телефон аркылуу атамды, апамды чакырмакмын. Демек керек!

Анан тыюу салышса, мугалимдер да көтөрбөсүн. Алар эмне сабактан чагыбайт бекен?

[USSR]

Күнөө телефондо имиш бекен э? Аны коюп билим берүү системасын кантип реформалаш керек экенине баштарын оорутушса болоор эле. "Желегибиздин түсү кызыл болгонунан оңбой жатабыз" дегендей эле бир шылтоо го. Маселени тамырынан чечпей эле , бутактарын кыркып, жалбырактарын үзө бермей адаттан качан кутулаар экен биздин мыкчегерлер.

[КОЛЮЧКА]

Сабак учурунда ойноп отурушса, албетте зыян. Мектептен тышкары жерде керектуу эле болуп калды окшойт, ата-эне да баласынын дайын-отун билип турат.

[Tangsuu]

Керек эле деп ойлойм. Себеби: ата-эне баласы уйго кечигип жатса чалып алып, эмне кылып жургонун билип турат.

[Demon]

Телефон керек кандай маркасын которсо которгонго (алы-кучуно жараша албетте) акылуу окуучулар... Болгону сабак башталганда же класска киргенде баарынын телефондорун топтоп алып коюш керек да анан сабакты катыра откоро бериш керек, бир жагынан катышуу да ирээтине келип калат, анан окуучу менен мугалимдин ортосунда да ишеним пайда болот... бирок ушуну да жасагандан зеригишет да же болбосо ууручулук кылышат да кайра эле быт чыты чыгат, бирок окуучулардын колдонушуна позитив менен мамиле жасап, сабак учурунда колдонбой койдурууга аракет жасаш керек, эгер билим беруу системасында толугу менен чонток тилпондор колдонуласын дешсе анда универдегилерге да тыюуу салыш керек болуп калат... менимче колдонушу керекпи же керек эмеспи эмес, кайсыл шартта колдонсун деген суроого жооп издеген орундуудай. ..

[Evelet]

Демон мырза айтканына кошулуп коеюнчу уруксвт берсе

[Likvidator]

Оюну жана интернети бар телефондорду которууго тыюу салыш керек . Оюн менен интернетке алаксыбай жакшы окуш керек .

[aminali]

Мурда телефону жок эле окуганбыз,сабактан тышкары жерден колдонсо телефонду.

[Sweet-Lika]

Чөнтөк телефон жаш балдарга керекпи же керек эмеспи?


Уюлдук телефондор адамдын чоң жардамчысы жана алмаштыргыс досуна айланганына баарыбыз күбөбүз. Кийинчерээк болсо мындай "досту" жаш балдар да ата-энесинен талап кыла башташты. Алар чөнтөк телефондун чыныгы милдети эмне экенине көңүл деле бурбастан, "башкалар көтөрүп жүрөт, меники да болуш керек" деген жаңылыш өжөр ой менен ата-энесин кыйнайт…


Балаңызга телефон алып берсеңиз:

Ага ыңгайлуу болгон учуларда өзүңүз чалып туруңуз.
Телефондун чыныгы колдонулуучу максатын түшүндүрүп бериңиз. Балаңыз телефонунун баркын билүүсү, ошол эле убакта аны таптакыр аздектеп калбашы зарыл.
Телефонду кайсы жерде колдонуу туура же туура эмес экендигин (сабак учурунда, музейде ж.б. коомдук жайларда) айтып бериңиз.
Тез жардам, өрт өчүргүч, милицияга чалууну үйрөтүп коюңуз.
Чоочун кишилерге телефон номерин айтпоосун жана белгисиз номерлерден келген смс билдирүүлөргө жооп бербеши керек экенин түшүндүрүңүз.
Чалууларга музыка койбостон, вибрациясын колдонгону оң. Бул нерсе чоочун адамдардын ашыкча көңүл буруусунан сактайт.


…Бирок баланын каалоосунун тереңинде бир маани жаткандай. Кээде сабактан кечигип жаткан балаңыздын аман-эсен экенин, кайда экенин билүүгө абдан муктаж болот эмессизби. Ошол эле убакта жаш балдардын уюлдук телефон колдонуусуна каршы көптөгөн терс ойлор айтылып келүүдө. Кандай чечим кабыл алуу керек?


Пайдасы:
Жакында Орусиянын окумуштуулары уюлдук телефон бала бир күндө 1,5 сааттан ашык убакыт телефон менен баарлашканда гана зыян деген ойду далилдешти. Ошону менен бирге эгер бала өзү телефон чалбаса нурландыруунун зыяны таптакыр эле жокко эсе болот экен (эң зыяндуу нурландыруу телефон чалып жатканда болот). Ошондуктан ата-эне балага өздөрү чалуусу зарыл.
Албетте, чөнтөк телефондун эң пайдалуу жагы - балаңыз менен ар убак байланыша аласыз. "Эмне кылып, кайда жүрөт" деп сарсанаа болбой, кечигип жаткан болсо тосуп аласыз же башка керектүү чара көрөсүз.
Уюлдук телефондун дагы бир жакшы жактарынан болуп ата-эне алыс жүргөндө баласынын маанайын көтөрүп, сагынычын жазып алат.
Уюлдук телефонго балдар күндө аткара турган иштерин жазып алса болот. Мисалы, сабактардын тизмесин, кружоктордун убактысын. Эске салуучу функциясын колдонуу да балдарга абдан жардам берет. Мындайда апасы улам бир нерсени эскертип турбастан, бала өз алдынча болууга көнөт.
Ошондой эле телефон колдонуп жатып балаңыз техника менен тааныша баштайт. Балким анын ачыла элек жөндөмдөрүн да аныктоого жардам берет.

Зыяны:
Жакында эле англиялык уюлдук телефон чыгаруучу компания 4 жаштан жогорку жаш балдар үчүн чөнтөк телефон жасоого аракет кылып көрүштү. Teddyfone деп аталган бул моделдеги телефон өзүнүн шайыр мамалак түрүндөгү сырткы көрүнүшү менен кызыктырат. Кадимки уюлдук телефондон айырмаланып, бул телефондо нурландыруу зыяны аз, ошондой эле баланын кайсы жерде жүргөнүн көрсөтүп туруучу жана ата-эне менен тез байланыштыруучу SOS функциялары бар. Жыйынтыгында долбоор ийгиликсиз деп табылган. Себеби ата-энелердин ою боюнча 4-7 жаштагы балдар таптакыр эч кандай нурландырууга кабылбашы керек.
Ал эми Голландиялык окумуштуулар эң кичине нурландыруу да жаш балага онкологиялык ооруларды алып келет деген ойлорун айтып келишет. Дарыгерлердин кеңеши боюнча уюлдук телефон жана 8 жашка чейинки наристе бири-бирине каршы келген түшүнүктөр. Ошого карабастан жылдан жылга чөнтөк телефон көтөргөн жаш балдардын саны өсүүдө.
Телефон бир гана акча коротпостон, балаңыздын психологиясына да зыян алып келиши ыктымал. Андан сырткары телефон баланы окууда, жолдо өтүп бара жатканда жана уктаарда да азгырат. Ошентип бир жагынан баламды көзөмөлгө алам деп ойлосоңуз, экинчи жагынан ага зыян алып келүүчү эркиндик тартуулайсыз. Андан сырткары интернет жана смстер менен эле баарлашкан балдардын өнүгүүсү кечеңдей баштайт.
Балдар уюлдук телефон материалдык абалды көрсөтүүчү жагдай катары кабыл алышат. Кимдин телефону арзаныраак болсо же такыр эле жок болсо, аны кемсинтишет. Бул нерсе баланын психологиясына терс таасирин тийгизип, ата-энеси менен карама-каршылыкка алып келээри айкын.
Иммундук система толук калыптана электе уюлдук телефон колдонгон жаш балдардын ден-соолугу гана эмес, уйкусу, эс тутуму да начарлайт. Дал ушул себептерден улам Бангладеш республикасында 16 жашка чейинки өспүрүмдөрдүн уюлдук телефон колдонуусуна тыюу салынган. Ал эми Европарламентте болсо жаш балдардын чөнтөк телефон көтөрүүсү чоң талкуу жаратып келет.

[KAHAT]

Туура, телофондун жаш балдарга да чондорго да пайдасынан зыяны кобуроок.
Бирок автор айткандай, сотка жакын досубузга айланып, ага байланып бараткандайбыз.
Эмнеси болсо да, жашыбы, карысыбы белгилуу убакытка чейин гана колдоно билсе, зыяны да азыраак тийчудой.

Бангладеште тыюу салып туура кылышыптыр, КРда да тыюу салынса жакшы болмок. Себеби ушул сотканы деп копчулук жаштар ден-соолугуна зыян тийгизуу менен катар, окууну да таштап коюп жатышат.

Айжамал пайдалуу маалымат учун рахмат!

[Bad-boy]

Сотканын зыяны жок деген, маалымат окуп калдым эле да, унутуп жатам. Бир адам изилдеп чыккан экен... Сотканын мен билген зыяндары: кулактын оорлошуп калышы, мээдеги кандын коюлуп кетишине, алып келет экен.. Зыянын билип туруп пайдаланабыз, тамекини да тартышып жатпайбы, зыян экенин билип туруп... Тамекиге салыштырмалуу, сотканын зыяны азыраак болсо керек...Айжамал маалымат үчүн рахмат!

[admin_superstan]

"Чөнтөк телефон." темасы менен бириктирилди.

[Nurmuxammet]

Окуучуларга жонокой суйлошуу учун телефон алып берууго болот, ал эми смартфондордун пайдасынан зыяны коп.

[alibekova94]

Жок керек эмес алар эми билим алып келе жатканда телефон зыян келтирет. Окуучу болгондон кийин окушу керек. Чон адам телефонго кандай берилесин ал эми окуучулар чон адамдан да катуу берилиши мумкун. Кечигет тиги бул деген койгойлорду ойлоп телефон алып берип жатышса жонокой эле алып бериш керек.