[LIFE]

Кыргыздар латиницаны кабылдайбы? Анын күңгө й-тескей маселелери. ... пайдалары жана зыяндары жөнүндө кеп куралы.

[Тынчтыкбек]

Бир нерсе деп айта албайм. Эгер отуп калсак туура отуубуз керек. Мисалы кыргызга кереги жок тамгаларды (Ц,Ь,Ъ,Щ) учурдагы алфавитибиз менен кошо калтырып кетиш керек. Ал эми Ё,Е,Ю,Я тамагалары эки латын тамгасы менен туюнтула берет.
Отпой калсак учурдагы алфавитибизди ондоо керек. Жонокой тузулгону менен орус тилине ылайыкташтыроылып тузулуп калган. Жогоруда айтылган 4 тамганы алып салыш керек.

[Prince]

Жакшы маселени козгоптурсун. Биз дагы дуйно элине окшоп дуйнолук стандартка отсок жакшы болмок деген ой келет. Бирок кыргыздардын азыркы убакта жапырт эле оттук еп отуп кеткенибизге баш бербейт го. Бул негизи мамлекеттин капчыгынан коз каранды. Эгер латиницага ото турган болсок, бардык эрежелерди, китептерди, гезит-журналдар, документтер, иш-кагаздар, интернет барактар баардык нерсени башкадан озгортуп латиницага которуп чыкканга туура келет. Озун билесин да бул нерсенин баары бекер боло калбайт. Бул учун, канчалаган каражат керек. Азыр коруп турасын, бир китеп чыгарыш канча кыйынга туруп атат азыркы кундо. Кыргыздар биринчи жазуусун кое туруп элдин таламын аткарып алышса жакшы болмок. Мисалы ошого кеткен акчаны, электр энергиясын ондуруучу ГЭС, ТЭС, АЭСтерди куруп койсо болот. Азыркы убакта тамга озгортуунун коп деле зарылчыгы жок деп ойлойм, а азыркы убакта элдин турмушу электр энергиясына муктаж болуп турган кези.
Ким билет буюрса жакын арада болуп калаар бул кундор да. Негизи кыргыз эли умуттон күдөрү бүздү үзбөгө н калкбыз да. "Жетим журуп жетилээр!"

[Тынчтыкбек]

Латынга отсок компютерлешкен заманда ынгайлуу болот дешет. Бирок мен буга кошулбайм. Кирилица деле дуйнолук стандартка кирген. Жада калса 36 тамгалуу учурдагы алфавитибиз эмес 4 минден ашуун кытай жазуусу да кирди го.

[sylyk kyz]

Латиницага мурда эле отуш керек болчу. Ага канча деген каражат кетет. Аны коюп, азыркы орфографиялык жазуу эрежелерин тактап алалыкчы.
Академик Бубуйна Орузбаева эжебиз айткандай Ысыккол Ысык-Кол деп жазылып, а эмне учун Каракол Каракол бойдон калат?

[ХАНЗАДА]

латынды коюп азыркы орфографияны туура жазып албайлыбы! Негизи, кыргыз орфографиясы оромпой тээп жургон учур. бир беткей пикирлер айтылбай ар ким билгендей айтат. Кимисинин пикирине кошулайын деп башын ман болуп каласын. латиницага балээ барбы.Эгер ага отсок айрым эки создун башын бириктирип жаза албаган байкуштар эмне болот.Негизи кереги жок.

[LIFE]

Цитата(sylyk kyz @ 10.2.2009, 13:39) <{POST_SNAPBACK}><DIV class="quotemain" >Латиницага мурда эле отуш керек болчу. Ага канча деген каражат кетет. Аны коюп, азыркы орфографиялык жазуу эрежелерин тактап алалыкчы.
Академик Бубуйна Орузбаева эжебиз айткандай Ысыккол Ысык-Кол деп жазылып, а эмне учун Каракол Каракол бойдон калат?[/quote]

Ошол академик эжебиз кыргыз тилинин орфографиясын өзү кабыл алган да жаш кезинде, анан кайра аны оңдоп, кайра эски калыбына өткөрө лү деп эки анжылыкты жараткан да өзү эмес бекен?! Байкап көрөсү здөр да. Ысык-Көл деген сөздүн эки компоненти тең азыркы кыргыз тилинде семантикалык мааниге ээ. Ошондуктан, анын ар бири өзүнчө жазылып, ортосуна сызыкча белгиси коюлуп турат. «Каракол» сөзүнү н бир компоненти жарым-жартылай белгилүү болгону менен, экинчи «кол» деген жагы көбүнө белгисиз. «Кара» деген сөз «ыйык» дегенди билдирет байыркы тилде, биз билип жүргөн кара түс эмес. «Ыйык» деген мааниге байланышкан сөздөрдү көп учуратабыз: Карахандар, Кара-Суу, Кара-Балта, кара кыргыз, ж.б. Ал эми «кол» деген сөз тибет тилдеринен кыргыз тилине кирип, «ооз» же «дарыянын, суунун деңизге, көлгө кошулган жери, б.а. куйма» дегенди билдирет. Кытай тилдеринин бир бутагы деп эсептелсе да, жасалма тил болгон мандарин тилинде «ко», тибетчеде «кол», корейченин бир бутагында «кол», япончодо «коу» түрүндө сакталып калган. Топонимикалык аталыштарды бөлөк же чогуу жазуу тартиби тилчилердин адеп-ахлагына байланыштуу болсо керек. Биз өз кезегинде алар кабыл алган эрежелерди туура колдонууга аракет жасашыбыз керек.  

Билдирүүнү түзөткөн: LIFE: 12 Февраль 2009 - 10:02

[Барс]

Цитата

Ошол академик эжебиз кыргыз тилинин орфографиясын өзү кабыл алган да жаш кезинде, анан кайра аны оңдоп, кайра эски калыбына өткөрө лү деп эки анжылыкты жараткан да өзү эмес бекен?! Байкап көрөсү здөр да. Ысык-Көл деген сөздүн эки компоненти тең азыркы кыргыз тилинде семантикалык мааниге ээ. Ошондуктан, анын ар бири өзүнчө жазылып, ортосуна сызыкча белгиси коюлуп турат. «Каракол» сөзүнү н бир компоненти жарым-жартылай белгилүү болгону менен, экинчи «кол» деген жагы көбүнө белгисиз. «Кара» деген сөз «ыйык» дегенди билдирет байыркы тилде, биз билип жүргөн кара түс эмес. «Ыйык» деген мааниге байланышкан сөздөрдү көп учуратабыз: Карахандар, Кара-Суу, Кара-Балта, кара кыргыз, ж.б. Ал эми «кол» деген сөз тибет тилдеринен кыргыз тилине кирип, «ооз» же «дарыянын, суунун деңизге, көлгө кошулган жери, б.а. куйма» дегенди билдирет. Кытай тилдеринин бир бутагы деп эсептелсе да, жасалма тил болгон мандарин тилинде «ко», тибетчеде «кол», корейченин бир бутагында «кор», япончодо «коу» түрүндө сакталып калган. Топонимикалык аталыштарды бөлөк же чогуу жазуу тартиби тилчилердин адеп-ахлагына байланыштуу болсо керек. Биз өз кезегинде алар кабыл алган эрежелерди туура колдонууга аракет жасашыбыз керек.  

Туптуура! Ошол өткөн кылымдын 24-жылдарынан бери изилдеп, кыргыз тилинин өзгөчө лүктөрү н эске алуу менен көп жылдар бою калыпка салган Х. Карасаевдин Орфографиясын анын көзү өтүп өтпөй оңдоп, "жаңылык" киргизүү гө аракет кылган окмуштуу сөрөйлө рдүн аракетинин натыйжасында бир муун кыргыздар жазууда чаржайыттыкка туш келишти. Анын зыяны али бүтө элек. ММКларда да өз өкүмү н жүргүзү үдө. Ошентип, ар бир сөздүн туура жазылышы баш аламан болгондуктан, катуу тийсе кечириңиздер, ушул эле форумга кирип жатышкан кээ бир коноктордун, тургундардын, суперлердин, суперсуп
ерлердин жазгандарын окуп отуруп, жакаңды карманасың ! Өз жазгандарынын кыргыз тилдүү калктын көпчүлү гү окуй турганын билип туруп, "сегиз сөздөн сексен ката" кетиришкендиктери бери болгондо эне тилге болгон кайдыгерлик, нары болгондо өз эне тилине түкүргө ндүк эмеспи! Ар кимден ката кетет.Бирок, мынчалык эмес да!!! Андыктан, ар ким өз жазгандарын кайрадан форумдан окуп көрүшсү н эле, эч болбосо, бети кызарбаса мага келсин...
Экинчи, латыницага өтүү маселеси.
Бир адамды маңкурт кылуу үчүн кайсы бир жол менен анын өткөндө гүсүн унуттуруу керек. Ал эми бир элди маңкур кылуу үчүн тилин унуттуруу зарыл. Эгер тилин унуттуруу ишке ашпаса, жазуусун өзгөртү ү оң натыйжа берет. Мен Кыргыз элине тиешелүү Орхон-Эне-Сай жазмаларын кое туруп, кечээ эле Октябрь ыңкылабынан мурун, андан кийин кыргыздар араб тамгасын пайдаланышканы белгилүү экенин айтайын. Ошол тамга менен бир топ тарыхый, илимий!! !, адабий чыгармалар жазылган. Ошолорду биздин муун окуй алдыбы? Жок. Анткени, атайын мурункуну унуттуруу керек болгон. Кимге, эмне үчүн түшүнү ктүү да чынбы? Эми орус тамгасын 40-жылдардан бери пайдаланып келе жатабыз. Азыр латын тамгасына өтсөк, ушул жылдардагы бардык жазмаларды латын тамгасына өткөрө алабызбы? Жок. Көп болсо 2-3 % ын кайра көчүрү п чыгабыз. Калганы калат. Дагы ортодо муундардын үзүлү үсү пайда болот. Мурункудай же оозеки адабиятыбыз өнүкпө гөн, мурунку муундун тажырыйбасын кийинки муунга оозеки ырлар, санжыралар, жомоктор менен жеткире тургандай. Мына ушундай, достор. Дагы көп ойлор бар эле силерди жадатып жиберүүдөн чочуп, токтоттум.

Билдирүүнү түзөткөн: Барс: 11 Февраль 2009 - 21:20

[Мэри]

Алгач латиница деген эмне, анын кандай артыкчылыктары, кемчиликтери. .. ж.б. тушунуп алып, анан отуу-отпоо жонундо айтса болот. Ансыз да кыргыз тилинин абалы мышык ыйлачу абалга жетип калган. Мунун баары эмнеден келип чыкты? Жакшынакай турган орфографияга озгортуу киргизип, артык кылабыз деп тыртык кылып салгандан болду. Бул "жаны" эрежени сунуштаган айрым гана окумуштуулардын, аны бекитип берген окмот башчысынын (Н.Танаев) айынан болуп кеткен. "Жаны" эрежени (кош создорду, кошмок создорду, энчилуу аттарды кошуп жазуу, создорду угулушу боюнча жазуу ж.б.) жонокой жаран эмес, тилчи-филологдордун оздору кабылдашпай койду. Бул башаламандыкка жана сабатсыздыкка алып келди!!! Мисалы, бололек, айталек, орусча создор цемент-семент, артист-артис ж.б. Ушундай кантип болсун? Мурунку эски эреже боюнча создордун айтылышы, жазылышы деген тушунуктор бар. М., айтылганда мындай, жазылганда мындай деп ачык корсотулуп берилчу. Кийинки "жаныда" андай нерсе жок, угулушу боюнча эле жазыла баштаган. Андай болсо эрежесиз эле жашабайт белек, анын эмне кереги бар эле? Бул абдан эле чон ынгайсыздыктарды жараткан эле. Алсак, бир эле созду бала кыргыз тили сабагынан башкача, орус тили сабагынан башкача жазып жатпайбы: журналист - журналис, ж.б. Мунун зарылдыгы бар беле? Ошол учун жазуу эрежелеринин жаны редакциясы 2008-жылдын 26-июнунда ЖКда кайра каралып, бекитилбедиби. Бул жонундо ММКдын кабары бар болду бекен? Карап корсонор, басма соз каражаттары ар кандай, оз билгениндей жазышууда. Басма соз жаатында иштегендер муну эске алышса болмок.Эми бул эреже боюнча мурдагыдай жазабыз: Ысык-Кол, Чолпон-Ата, Таш-Комур ж.б. Ошондуктан латиницаны коюп эле, ортодо кетирген каталарыбызды бирге ондоп, жоюп, кыргыз тилин бир системага салуу керек. Муну жонго салууга убакыт керек, жок дегенде 3-4 жыл. Ал эми латиница жонундо соз козгоонун, бойроктон шыйрак чыгаруунун кереги жок деп эсептейм. Канча талаш-тартыш, ызы-чуудан кийин эптеп илгерки (1953-ж. ушул редакциясы эн тушунуктуу, туура) кабыл алууга жетишсек, анан кайдагыны чыгарасынар да. Озубуздун башыбыздан откон учун айтып жатам...

[Барс]

Цитата

Латиницага мурда эле отуш керек болчу. Ага канча деген каражат кетет. Аны коюп, азыркы орфографиялык жазуу эрежелерин тактап алалыкчы.
Академик Бубуйна Орузбаева эжебиз айткандай Ысыккол Ысык-Кол деп жазылып, а эмне учун Каракол Каракол бойдон калат?

P.S. Академик Бүбүйна Орозбаева эжени чыгаан окмуштуу, кыргыз тилинин күйөрманы катары абдан жогору баалайбыз. Ал киши чын эле "Ысык-Кө л" деп жазып, эмне үчүн "Каракол" деп жазабыз десе, сиздерди ушуну билет бекен деп сынап сурагандыр. Эгер ушул экөө тең бирдей жазылууга тийиш деген болсо, ал киши "Каракол" деген сөздү "кара кол"-черная рука маанисинде түшүнү п алгандыр... Бирок, чоң окмуштуу эженин ушинтип түшүнү п алганына ишене албай турган кезим. Өзүнө н так укпаган соң, андай-мындай деп, анын күнөө сүн көтөр албайт экемин!! ! Ал эми бул сөздөрдү н туура жазылышын, тилдин талкуусунан "кыйын тема экен" деп качып жаткан Лайф мырза, абдан далилдүү , так көрсөтү птүр, кайталап отурбайын.

Билдирүүнү түзөткөн: Барс: 11 Февраль 2009 - 21:42

[sylyk kyz]

Урматтуу Барс!
Академик эжебиз бизди дагы, Ташбоо Жумагуловду дагы, ошондой эле азыркы чиренген киргиз депутаттарды сынаган чыгар...
Бир нерсени эле которуп чыкса, тез эле кабыл ала беришкен.
Академик эжебиз: "Ой, эл-журт! Бери жагын эмес, ары жагын ойлонгула! " - деп жаткандыр.
Бекеринен "Керегем сага айтам- келиним сен ук,
Уугум сага айтам -уулум сен ук" деген макал айтылбаса керек...

[Барс]

Улуу урматтуу Сылык кыз! Сиздин айткандарың ызга менин жаман акылым жетпей турат. Ачыгын айтыңызчы: Сиз кайсы орфографиянын жактоочусуз? Ошол Танаевдер кабыл алганынынбы, же мурунку Карасаевдикининби? Эгер Карасаевдин орфографиялык эрежелерине жан тартсаңыз, анда былтыркы Жогорку Кеңеш тарабынан кабыл алынганы (оңдолгон варианты) ошого жакын эмеспи. Албетте, кемчилдиктери бар деңизчи.. . Андай болгондо, Карасаевдин жазуу эрежелерине жакындаштырылган вариантты кабыл алып берген"азыркы чиренген киргиз депутаттарда" , ага көмөктө шкөн Т. Жумагуловдордо эмне күнөө . Же башка "керегелер" , жана "ууктар" жөнүндө сөз баратабы? Ушуларга тактык киргизип коет го деген үмүттө , Сизди урматтоо менен Барс.

[sylyk kyz]

Урматуу Барс!
Албетте, Х.Карасаевдин жазуу эрежелеринин жактоочусумун.
Сиз тушунбой калдыныз окшойт?! Бул жерде эч кандай "уук"," кереге" жонундо соз болгон жок!
Сынчы, маркум С.Жигитовдун: "Кыргыз тили, кыргыз тили" эле дейбиз, ошол кыргыз тилин онуктуро албай, жадакалса орфографиялык эрежесин тушуно албай келген биз, киргиздер, озубуз куноолубуз" , - деп айткан сынын эстеп кетип жатпаймынбы. ..
Калганын акыл калчап корсонуз, бат эле тушунот болушунуз керек...

[Барс]

Ырахмат, Сулуу кыз! Билимдүү жана кыргыз тилинин дагы бир күйөрманы мен тарапта экендигине кубанып, чечекейим чеч болуп турган убагым. Иштериңизге ийгиликтер болсун! (СМС болуп кетпедиби?) Ал эми латын тамгасына өтсөк эле илим-билимдү ү болуп, дүйнөлү к цивилизациянын туу чокусуна чыга калабыз деген ой-өтө жаңылыш ой экенин дагы бир ирет эске саламын. Тамгалар менен кыйын болуп кетсе, элдин баары латынга өтүп кетет эле го. Андай эле байманабыз ашып, тамганы жаңылагыбыз келсе, кайрадан Орхон-Эне-Сай жазмасындагы тамгаларды реформалап алганыбыз, максатка ылайыктуу болор эле. Бирок, кое туралы,ээ!??

[Romantic]

Латын тамгасына өтүү болгон учурдун талабыбы? Казакстан 01.01.2007ден баштап латын арибине өттү. Ал эми Өзбекстан менен Түркмөнстан 1995-жылы эле өткөн. Ал эми биздин өткөнүбүз жакшыбы? же өтбөй эле крилл алфабитин колдоно берелиби?

[lira]

Men dagy murun Latin tamgasyna otsok jakshy bolot de4um ele.
Birok 4et jerde jurup ozubuzdun ele tamgalarybyzdy baalap kaldym.Bul jerde elder bashka formadagy kol jazmalardy uyronyygo umtulushat.Jada kalsa tatyerovkalaryn Ieroglif, Kirrilitsa dagy bashka(latin tamgasynan bashka)tamgalary menen jazyp siymiktanyshat.
Men bolso Kirillitasany bilgenime siymiktanyp jurom.Bul dagy bolso bizdin bashka olkolordon bolgon ozgo4olugubuz deit elem.
Ata-babalarybyz koldonup kelgen Kirillatsany ele saktap kalaly.

[SubAz]

бу баурдастар латын арибине отуп кеткенин сенден угуп жатам. чын элеби?

[Arstan]

Мен учун кириллица эле жакшы,латиницаны болсо уйронуп алсан кереги тийген жерде жазып журо беребизда.

Latyn4a jazywtyn e4 kandai kyiyn4ylygy jok.

[amantur]

Ушундай тема бар эле байке

Модерлер, буну өчүрүп салсак элеболот го дейм, кайра кайра ача бербестен, бираз башкача болсо мейли эле, дал эле ошол тема да, окшош.

[Romantic]

amantur (03 Января 2011 - 15:41) жазган:

Ушундай тема бар эле байке

Модерлер, буну өчүрүп салсак элеболот го дейм, кайра кайра ача бербестен, бираз башкача болсо мейли эле, дал эле ошол тема да, окшош.

e4 kandai karwy emesmin,eger bar bolso o4urup salsa bolot!Eskertip aityp koigonuna rahmat!!!