Саламатсыздарбы!
Мен да жаны кошулдум,буга чейин конок катары кирип озгочо Dimedra,Fortuna,belka,
Aiturgasha.ж.б чыгармаларын кууп окучумун))Ал эми бул китеп буга чейин жазылбаса керек,ото кызыктуу,маныздуу менин суйуктуу китептеримдин бири.Сиздер менен болушууго уруксат этиниздер))
Кожо Насреддин Чыгарманын негизги сюжетин эзүүчү таптарга каршы элдин күрөшү түзөт
#2 03 Август 2018 - 00:17
Тынчы жок киши
Биринчи болум
Кожо Насреддин жол тартып келатып отуз беш жашка чыкты.Ал шаардан шаарды,олкодон олкону кыдырып,чол басып,денизди сузуп,бирде ачык талаага,койчунун коломтосунун жанына туносо,кээде конгуроолуу тоо туногон кербен сарайга,кээде ыш басып чайканада суу ташыган,кире тартып мал айдаган,тан ата базар менен шаардын тар кочолорун жанырткан байкуштардын арасына келип жатып,он жылдан ашуун куугунтукта журду.Кээде селсаяк жана качкын Кожо Насреддинди таап,казыкка отургузуу учун ошол туну тан аткыча шаардын чайканаларын тинтип Ирандын торолорунун биринин сарайына кирип,башына жибек жаздык тошоп да жатып корду...Терезеге кагылган темир тордун нары жагынан асмандын бир узум ичке тилкеси,жана андагы мунарыктаган жылдыздар корунуп,танкы жел дарактардын жалбырактарын шуудуратып, канатын тарап койкоктогон бактектер гуулдойт.Анда Кожо Насреддин аябай чарчаган сулуунун бетинен ооп мындай дейт:
-Кетейин.Саламат бол тендеши жок асылым,мени унутпа.
Анда сулуу мойнунан сыга кучактап:
-Токто!Чын эле биротоло кетесинби?Кантип? Бери карасан,коз байланганда баягы кемпирди дагы жиберейин.
-Жок.Коптон бери бир уйго эки туногон киши эмесмин.Кетиш керек,ото шашылышмын.
-Кетесинби?Сенин башка шаарда да зарыл ишин бар беле?
-Билбейм.Тан агарып,шаардын дарбазалары ачылып,алгачкы кербендер жолго чыкты.Кербен тоолорунун конгуроолору шалдырап жатканын уктунбу?..Конгуроонун унун укканда жин ургандай бир жерге отура албайм.
-Андай болсо,козумо корунбой жогол!-дейт сулуу ийнедей кирпиктерине жабышкан жашты коргозбоого аракет кылып.-Эч болбосо эстеп жургонго аты-жонунду айтып кет.
-Менин аты-жонумду билгин келип турабы?Анда сен Кожо Насреддиндин койнуна жатып чыктын!Башына байге сайылып,бардык жерден издетип жургон,тынчынды кетирип,дурболон салган Кожо Насреддин деген мен болом.
Биринчи болум
Кожо Насреддин жол тартып келатып отуз беш жашка чыкты.Ал шаардан шаарды,олкодон олкону кыдырып,чол басып,денизди сузуп,бирде ачык талаага,койчунун коломтосунун жанына туносо,кээде конгуроолуу тоо туногон кербен сарайга,кээде ыш басып чайканада суу ташыган,кире тартып мал айдаган,тан ата базар менен шаардын тар кочолорун жанырткан байкуштардын арасына келип жатып,он жылдан ашуун куугунтукта журду.Кээде селсаяк жана качкын Кожо Насреддинди таап,казыкка отургузуу учун ошол туну тан аткыча шаардын чайканаларын тинтип Ирандын торолорунун биринин сарайына кирип,башына жибек жаздык тошоп да жатып корду...Терезеге кагылган темир тордун нары жагынан асмандын бир узум ичке тилкеси,жана андагы мунарыктаган жылдыздар корунуп,танкы жел дарактардын жалбырактарын шуудуратып, канатын тарап койкоктогон бактектер гуулдойт.Анда Кожо Насреддин аябай чарчаган сулуунун бетинен ооп мындай дейт:
-Кетейин.Саламат бол тендеши жок асылым,мени унутпа.
Анда сулуу мойнунан сыга кучактап:
-Токто!Чын эле биротоло кетесинби?Кантип? Бери карасан,коз байланганда баягы кемпирди дагы жиберейин.
-Жок.Коптон бери бир уйго эки туногон киши эмесмин.Кетиш керек,ото шашылышмын.
-Кетесинби?Сенин башка шаарда да зарыл ишин бар беле?
-Билбейм.Тан агарып,шаардын дарбазалары ачылып,алгачкы кербендер жолго чыкты.Кербен тоолорунун конгуроолору шалдырап жатканын уктунбу?..Конгуроонун унун укканда жин ургандай бир жерге отура албайм.
-Андай болсо,козумо корунбой жогол!-дейт сулуу ийнедей кирпиктерине жабышкан жашты коргозбоого аракет кылып.-Эч болбосо эстеп жургонго аты-жонунду айтып кет.
-Менин аты-жонумду билгин келип турабы?Анда сен Кожо Насреддиндин койнуна жатып чыктын!Башына байге сайылып,бардык жерден издетип жургон,тынчынды кетирип,дурболон салган Кожо Насреддин деген мен болом.
#3 03 Август 2018 - 00:57
Куну кечээ менин башым учун уч мин туман беребиз деп жар салышты,аны угуп оз башымды озум сатып жибере жаздап барып аз калдым.Ишенбей турасынбы,жылдызым,
бери кылчы,акыркы жолу эрдинден чоп эттирип бир обойун.Асыл ташым болсо сенден аябай калайын,арзан болсо да,мына бу ак ташты эстелик кылып ал!
Ошентип ал чок тушуп,коп жери куйгон жыртык ала чапанын ийнине салып,акырын чыгып кетет.Ак сарайдын ичиндеги казынанын сакчысы,кепичинин тумшугу асманды караган чала кайым бычмал эчтеме менен иши жок эшиктин тубундо конурук тартып жатат.Андан ары озулорунун кунго куйгон кийим кечелерин баштарына жаздап,килем менен кийиздин устуно олуктой сулаган сакчылар конурук тартып жатышат.Мындай учурда эч кимдин козуно чалдыкпаган Кожо Насреддин бутунун учу менен басып,акырын алардын жанынан отуп кетти.
Ошентип акырын эшегине минет да,таш тошолгон чон жолго тушуп,алыска сапар тартат.Когоргон асманда чакыйып кун тийип турат:Кожо Насреддин кунго козун ирмебей карай турган.Шуудурум тушкон талаа менен чанкаган чол,кумга жарым жартылай комулуп,агарып жаткан тоонун аркайган сооктору,когоргон бак менен бууракандаган озон,тунжураган тоо менен жашыл жайлоо Кожо Насреддиндин ырын угат.Ал артына карабастан, откон ишке окунбостон ,алдында эмнелер кутуп турганын билбестен,илгери карай кете берди.
Озу жаны узаган шаарда ал жонундогу эстеликтер кала берди.
Анын атын уккан торолор менен молдолордун кыжырлары кайнап,ондору кумсарып,кандары качат:апкеч которуп суу ташыгандар, кире тартып тоо айдагандар, жип ийрип кездеме токугандар, жез эритип узангандар, жыгач кесип ээр чапкандар кечке жуук чайканага чогулуп алышып Кожо Насреддиндин башынан откон жана ал ар дайым женип чыккан кызык окуяларды айтып конул которушо турган,бук болуп ак сарайда отурган сулуу Кожо Насреддин берип кеткен ак ташка кайра-кайра карап,озунун мырзасы келе жатса седеп менен кооздолгон укогуно ката коюп журду.
-Уф!-деп семиз торо кушулдоп-бышылдап кымкап чапанын ийнине салды.-Алиги каргыш тийген селсаяк Кожо Насреддиндин азабын тарттык:мамлекеттин тынчын кетирип,чакчелекей тушуруп кетти!Мен бугун озумдун эски досум,Хорасан жеринин башкаруучусунан кат алдым.Адамдын акылына келбей турган иш!Алиги селсаяк Кожо насреддин анын шаарына бараары менен темир усталар чыгым толоодон баш тартып,ал эми шаардын сакчыларын баккандар болсо аларга акысыз тамак бербей коюптур.Анысы аз келгенсип,алиги кесеп,исламдын кадырын кетирген куноокор,Хорасан башкаруучусунун сарайына кирип,аялын ондоп кетиптир! Мындай пачагарды ким коруптур! Ал шумшук менин сарайыма кире турган болсо ,небак эле башын алып,асып коет элем!
Сулуу алдыртан жылмайып,унчуккан жок-баарын ичинен сызып,бирде мыскылдаса, бирле капа болду.Ал эми Насреддиндин эшеги болсо аягын тырсылдата таштап,жолдун чанын буртулдатып кетип бара жатты.Буга топ келишип Кожо Насреддиндин шандуу ыры да угулат.Он жылдын ичинде анын барбаган жери калган жок!Багдад менен Стамбулда,Тегеран менен Бахчасарайда, Эчмиадзин менен Тбилисте,Дамаск менен Трапезунда болду.Ал ушул жана башка толуп жаткан шаарларды кыдырып,бардык жерде озу жонундогу эстеликтерди калтырып кетти.
Азыр ал озунун бир тууган шаарына-Изги Бухарана келатты...Анын максаты -башка бироонун ысымына жамынып,тынч жатып дем алгысы келди.
Ошентип ал чок тушуп,коп жери куйгон жыртык ала чапанын ийнине салып,акырын чыгып кетет.Ак сарайдын ичиндеги казынанын сакчысы,кепичинин тумшугу асманды караган чала кайым бычмал эчтеме менен иши жок эшиктин тубундо конурук тартып жатат.Андан ары озулорунун кунго куйгон кийим кечелерин баштарына жаздап,килем менен кийиздин устуно олуктой сулаган сакчылар конурук тартып жатышат.Мындай учурда эч кимдин козуно чалдыкпаган Кожо Насреддин бутунун учу менен басып,акырын алардын жанынан отуп кетти.
Ошентип акырын эшегине минет да,таш тошолгон чон жолго тушуп,алыска сапар тартат.Когоргон асманда чакыйып кун тийип турат:Кожо Насреддин кунго козун ирмебей карай турган.Шуудурум тушкон талаа менен чанкаган чол,кумга жарым жартылай комулуп,агарып жаткан тоонун аркайган сооктору,когоргон бак менен бууракандаган озон,тунжураган тоо менен жашыл жайлоо Кожо Насреддиндин ырын угат.Ал артына карабастан, откон ишке окунбостон ,алдында эмнелер кутуп турганын билбестен,илгери карай кете берди.
Озу жаны узаган шаарда ал жонундогу эстеликтер кала берди.
Анын атын уккан торолор менен молдолордун кыжырлары кайнап,ондору кумсарып,кандары качат:апкеч которуп суу ташыгандар, кире тартып тоо айдагандар, жип ийрип кездеме токугандар, жез эритип узангандар, жыгач кесип ээр чапкандар кечке жуук чайканага чогулуп алышып Кожо Насреддиндин башынан откон жана ал ар дайым женип чыккан кызык окуяларды айтып конул которушо турган,бук болуп ак сарайда отурган сулуу Кожо Насреддин берип кеткен ак ташка кайра-кайра карап,озунун мырзасы келе жатса седеп менен кооздолгон укогуно ката коюп журду.
-Уф!-деп семиз торо кушулдоп-бышылдап кымкап чапанын ийнине салды.-Алиги каргыш тийген селсаяк Кожо Насреддиндин азабын тарттык:мамлекеттин тынчын кетирип,чакчелекей тушуруп кетти!Мен бугун озумдун эски досум,Хорасан жеринин башкаруучусунан кат алдым.Адамдын акылына келбей турган иш!Алиги селсаяк Кожо насреддин анын шаарына бараары менен темир усталар чыгым толоодон баш тартып,ал эми шаардын сакчыларын баккандар болсо аларга акысыз тамак бербей коюптур.Анысы аз келгенсип,алиги кесеп,исламдын кадырын кетирген куноокор,Хорасан башкаруучусунун сарайына кирип,аялын ондоп кетиптир! Мындай пачагарды ким коруптур! Ал шумшук менин сарайыма кире турган болсо ,небак эле башын алып,асып коет элем!
Сулуу алдыртан жылмайып,унчуккан жок-баарын ичинен сызып,бирде мыскылдаса, бирле капа болду.Ал эми Насреддиндин эшеги болсо аягын тырсылдата таштап,жолдун чанын буртулдатып кетип бара жатты.Буга топ келишип Кожо Насреддиндин шандуу ыры да угулат.Он жылдын ичинде анын барбаган жери калган жок!Багдад менен Стамбулда,Тегеран менен Бахчасарайда, Эчмиадзин менен Тбилисте,Дамаск менен Трапезунда болду.Ал ушул жана башка толуп жаткан шаарларды кыдырып,бардык жерде озу жонундогу эстеликтерди калтырып кетти.
Азыр ал озунун бир тууган шаарына-Изги Бухарана келатты...Анын максаты -башка бироонун ысымына жамынып,тынч жатып дем алгысы келди.
#5 06 Август 2018 - 18:15
Экинчи глава
Бир чон соодагердин кербенине илээшип,Кожо Насреддин Бухаранын чек арасына отту да,сегиз кун дегенде,алыстан, мунарык басып,туноруп жаткан жерден,улуу данктуу шаардын мунараларын корду.
Тандайы так каткан кербенчилердин каргылданган ундору чыгып,тоолор катуу журуп келет,кун батып бараткан андыктан шаардын дарбазасы жабыла электе Бухарага кирип кетуу керек эле.Кожо Насреддин кербендин эн артында уюлгуган чандын арасында келаткан.Бул ага,башка жердин чанына караганда жыттуу корунду.Чучкуруп- бышкырып жатып,ал озунун эшегине мындай деди:
-Мына,уйго да келдик.Кудай урсун,ишенип кой,биерден экообуздун жолубуз болуп,багыбыз ачылат.
Кербен шаарга жаны эле дарбазаны жаап жаткан кезде келди."Кудай учун жаппай коё тургула!" -деп кыйкырды кербен башы алыстан алтын тыйынды корсотуп.Бирок дарбазалар жабылып,илгичтери илинип,кузотчулор мунарадагы замбиректердин жанына келип туруп калышты.Сыдырым жел журуп,асман буурул тартып,ороктой иймейген ай корунуп,сансыз мунаралардан мусулман баласын намазга чакырган молдолордун занылдаган ундору угулду.
Соодагерлер менен кербендер чоголоп намазга отурушту,а Кожо Насреддин болсо,эшегин жетелеп акырын басып кетти.
-Бу соодагерлердин кудайга жалына турган жону бар;алар бугун тушто да тамак ичишкен,азыр кечки тамагын ичкени отурушат.А сен экообуз,курган эшегим,тушто да тамак ичкен жокпуз,кечинде да тамак жебейбиз.Эгер алла таала бизден алкыш алгысы келсе,мага бир мискей палоо,сага бир боо беде берсин!
Кожо Насреддин эшегин жолдун боюндагы талга байлап,озу башына таш жазданып,эшегинин жанына жатып алды.Тунук асмандагы жыбыраган жылдыздар анын козуно жакын корунуп,алардын ар бири тааныйштай туюлду.Он жылдын ичинде мындай ачык асманды далай жолу коргон!Ал ар дайым,асмандагы мин-сан жылдызды копуп жаткан менден бай киши дуйнодо жок деп ойлой турган.Байдын алтындан табагы болгон менен уйуно кирип уктайт,бут дуйно тынч алып,толукшуган тун ортосунда,жер жылдыздуу асманды айланып учканын корбойт...Бул учурда шаардын арсайган бийик дубалынын нары тубундогу кербен сарайлар менен чайканалардагы казандарга от жагылып,союуга жетелеп келаткан койлордун маараган ундору угулду.Тажрыйбалуу Кожо Насреддин "тамактын жыты келип,шилекейимди чубуртпасын" деп ыктоо жерге жатып алган.
Бир чон соодагердин кербенине илээшип,Кожо Насреддин Бухаранын чек арасына отту да,сегиз кун дегенде,алыстан, мунарык басып,туноруп жаткан жерден,улуу данктуу шаардын мунараларын корду.
Тандайы так каткан кербенчилердин каргылданган ундору чыгып,тоолор катуу журуп келет,кун батып бараткан андыктан шаардын дарбазасы жабыла электе Бухарага кирип кетуу керек эле.Кожо Насреддин кербендин эн артында уюлгуган чандын арасында келаткан.Бул ага,башка жердин чанына караганда жыттуу корунду.Чучкуруп- бышкырып жатып,ал озунун эшегине мындай деди:
-Мына,уйго да келдик.Кудай урсун,ишенип кой,биерден экообуздун жолубуз болуп,багыбыз ачылат.
Кербен шаарга жаны эле дарбазаны жаап жаткан кезде келди."Кудай учун жаппай коё тургула!" -деп кыйкырды кербен башы алыстан алтын тыйынды корсотуп.Бирок дарбазалар жабылып,илгичтери илинип,кузотчулор мунарадагы замбиректердин жанына келип туруп калышты.Сыдырым жел журуп,асман буурул тартып,ороктой иймейген ай корунуп,сансыз мунаралардан мусулман баласын намазга чакырган молдолордун занылдаган ундору угулду.
Соодагерлер менен кербендер чоголоп намазга отурушту,а Кожо Насреддин болсо,эшегин жетелеп акырын басып кетти.
-Бу соодагерлердин кудайга жалына турган жону бар;алар бугун тушто да тамак ичишкен,азыр кечки тамагын ичкени отурушат.А сен экообуз,курган эшегим,тушто да тамак ичкен жокпуз,кечинде да тамак жебейбиз.Эгер алла таала бизден алкыш алгысы келсе,мага бир мискей палоо,сага бир боо беде берсин!
Кожо Насреддин эшегин жолдун боюндагы талга байлап,озу башына таш жазданып,эшегинин жанына жатып алды.Тунук асмандагы жыбыраган жылдыздар анын козуно жакын корунуп,алардын ар бири тааныйштай туюлду.Он жылдын ичинде мындай ачык асманды далай жолу коргон!Ал ар дайым,асмандагы мин-сан жылдызды копуп жаткан менден бай киши дуйнодо жок деп ойлой турган.Байдын алтындан табагы болгон менен уйуно кирип уктайт,бут дуйно тынч алып,толукшуган тун ортосунда,жер жылдыздуу асманды айланып учканын корбойт...Бул учурда шаардын арсайган бийик дубалынын нары тубундогу кербен сарайлар менен чайканалардагы казандарга от жагылып,союуга жетелеп келаткан койлордун маараган ундору угулду.Тажрыйбалуу Кожо Насреддин "тамактын жыты келип,шилекейимди чубуртпасын" деп ыктоо жерге жатып алган.
#14 13 Август 2018 - 19:53
#15 16 Август 2018 - 15:17
Ушул баштаганга баштап алып токтотуп койгондор жашоодо да ушундай бекен? Убактысы болбосо берсин жазам дегендер көп экен.
#16 17 Август 2018 - 15:02
Бухаралыктардын адатын жакшы билген неме,эртен менен дарбаза чыгымы учун акчасын короткусу келбеди.
Ал ооналактап копко чейин уктай албады.Анын себеби ачкалыктан эмес эле.Кожо Насреддинди кайгылуу ой бийлеп,жылдыздуу асман да жоошута албады.
Ал озунун мекенин чексиз суйо турган.Кара сакал,бети кунго куйгон,козунон оту жанган,олгон адамды кулдургон Кожо Насреддин бу дуйнодо мекенинен артык эч нерсени суйуучу эмес.Жамаачы тушкон чапан,терген чириген топу,жыртык отук кийгени менен,Бухарадан канча алыс кетсе,аны ошончолук суйуп,сагынуучу. Кулак угуп,коз коргус жерде качып журсо да,озу туулуп оскон жердеги жалгыз араба аран откон тар кочолорду эсинен чыгарбайт.Тан менен кечтин шооласы кетпеген бийик мунаралар,илегилектер уя салган ыйык кара жыгачтар али эсинде.Арыктын устуно-теректин колокосуно салынган чайканалар, тутуну асман мелжип,буусу мурун жарган ашканалар,кымкуут базарлар дагы эле эсинде.Озунун мекенинин тоолору менен озондору,анын кыштактары, талаалары,жайыттары жана чолдору унутулбайт.
Ал ооналактап копко чейин уктай албады.Анын себеби ачкалыктан эмес эле.Кожо Насреддинди кайгылуу ой бийлеп,жылдыздуу асман да жоошута албады.
Ал озунун мекенин чексиз суйо турган.Кара сакал,бети кунго куйгон,козунон оту жанган,олгон адамды кулдургон Кожо Насреддин бу дуйнодо мекенинен артык эч нерсени суйуучу эмес.Жамаачы тушкон чапан,терген чириген топу,жыртык отук кийгени менен,Бухарадан канча алыс кетсе,аны ошончолук суйуп,сагынуучу. Кулак угуп,коз коргус жерде качып журсо да,озу туулуп оскон жердеги жалгыз араба аран откон тар кочолорду эсинен чыгарбайт.Тан менен кечтин шооласы кетпеген бийик мунаралар,илегилектер уя салган ыйык кара жыгачтар али эсинде.Арыктын устуно-теректин колокосуно салынган чайканалар, тутуну асман мелжип,буусу мурун жарган ашканалар,кымкуут базарлар дагы эле эсинде.Озунун мекенинин тоолору менен озондору,анын кыштактары, талаалары,жайыттары жана чолдору унутулбайт.
#17 17 Август 2018 - 15:05
#18 17 Август 2018 - 15:19
Кайра келип,озунун мекени мурдагыдан начарлап калганын корду.Карган эмир(ред.Олко башчы,ажо) небак олуп,жок болуптур.Жаны эмир сегиз жылдын ичинде Бухаранын аягына чыгыптыр.Кожо Насреддин копуролордун бузулуп жатканын,жарып оспогон бекене арпа менен буудайды,какшыган арыктарды корду.Талаалар ээн калып,кара куурай менен тикенек басып,бактар кунго куйуп,дыйкандардын колунда же малы,же даны жок,ары-бери откондордон кайыр сурап калыптыр.Жаны эмир ар бир кыштакка сакчы коюп,аларды дыйкандарга бекер бактырып,сандаган мечит салдырып,аны бутуруу ишин кыштактагылардын мойнуна жуктоптур.Жаны эмир динчил неме болучу,Бухарага жакын жердеги,барып турган ыйык Богаэддин кумбозуно жылына эки жолу сыйына турган.Мурдагы торт чыгымдын устуно дагы уч турлуу чыгым салып,ар бир копуродон откон кишиге да чыгым салат.Соода
жана сот чыгымдарын жогорулатып, жасалма тыйын чыгарат...Кол онор иштеи томондоп,соода жакшы журбой калат:ошентип Кожо Насреддинди озунун мекени кайгы-мун менен тосуп алат.
жана сот чыгымдарын жогорулатып, жасалма тыйын чыгарат...Кол онор иштеи томондоп,соода жакшы журбой калат:ошентип Кожо Насреддинди озунун мекени кайгы-мун менен тосуп алат.