Суперстан: ayluu_tun - Профилди кароо

Бектемир Толон: Фейсбукта ар кайсы аймактын элдеринин өзүнүн аймагына тиешелүү болгон диалектте сүйлөгөнүн сындаган, шылдыңдаган пикирлер жазылып калат. Ошол маселе боюнча эки ооз сөз жазгым келди.
Тилдин диалекттерге бөлүнүшү бардык мамлекеттерде бар. Америкада сүйлөгөнүңөн эле кайсыл штаттан экениңди билишет. Жүңгөдө 39 түрдүү диалект бар. Африка континентиндеги кичинекей эле бир өлкөдө 56 түрдүү диалектте сүйлөгөн эл бар экен.
Өзбектерде адабий тилдин нормасы эли жыш жайгашкан Фергана өрөөнүндөгү элдин диалектине ылайыкташып түзүлгөндүктөн, борбор шаары Ташкенттин элинин диалекти адабий тилден айырмаланып турат. Хорезм, Жизак, Сурхандаря деген аймакта жашаган өзбектердин тилин Ташкенттик же Ферганалык өзбектердин кээ бирлери жакшы түшүнө беришпейт.
Биздин кыргыз адабий тилинин нормасы түзүлүп жатканда негизинен Кыргызстандын түндүк аймагындагы элдердин (Токтогул, Алай аймактарын кошпогондо) диалекттик нормаларынын негизинде түзүлгөн. Анткени ошол мезгилде борборго жакыныраак жашаган аймактагылар билим алууга шарты дурусураак болуп, окумуштуу, илимпоз, филолог, лингвист, тилчилердин басымдуу бөлүгүн ошол жердин жашоочулары түзгөн. Ошондой болуп калганы үчүн адабий тилдин нормасынан бир аз гана өзгөчөлөнгөн диалектте сүйлөгөн элдердин күнөөсү жок да. Ошондой болуп калгандыктан эле кээ бир аймактарда жашаган эл "биз адабий тилде, таза сүйлөйбүз" деп калышат.
Адабий тилдин нормасы кабыл алынгандан кийин ошол өлкөнүн ар бир жараны коомдук жайларда, эл чогулган жерлерде, мамлекеттик расмий иш чараларда сүйлөгөндө, адабий көркөм чыгармаларды, илимий эмгектерди жазганда сөзсүз түрдө адабий тилдин нормаларын так сактоого милдеттүү. Ал эми башка учурларда кандай сүйлөөнү адам өзү чечет. Мисалы үй бүлөмдө, туугандарымдын арасында, кичи мекениме барганда, же өзүм үчүн күндөлүк жазганымда төрөлүп өскөн аймагымдын диалекттик сөздөрүн колдонуп сүйлөөгө же жазууга мага эч ким тыюу сала албайт жана өзүмдүн үй бүлөмдө, туугандарымдын арасында "антип сүйлөдү, минтип сүйлөдү" деп мени сындаганга же шылдыңдаганга эч кимдин акысы жок.
«Кайсыл жерде болбосун баарыбыз адабий тилде гана сүйлөшүбүз керек» дегендер жаңылышат, андай тарыхта бир да мамлекетте болгон эмес, болбойт дагы.
Менин оюма каршы болгондор да чыгышы мүмкүн, бирок мен бул оюмду өзгөртпөйм.

Адамдар романтика десе эле 101 гулду, шакекти камдап, шамдар мн атайын кечки тамак даярдап, музыканын коштоосунда тизесин бугуп туруп колуна шакекти салып, "мага турмушка чыкчы жаным менин" деп элестетишет. Же болбосо кутулбогон белектерди беруу, жетелешип сейилдеп, ж.б. бут романтиканын баары майда чуйдо иш да.

*
Чынын айтсам ушул романтик эмесмин, мунозуно да байланыштуу болсо керек.
Бироо ала качатургандай жетелешип, кучакташып бак аралап сейилдоо, же атайын даярданып, кече дегендей кафе мафе, шам, мам, кечки тамак,жай музыкага вальса тушуу, белек селек утуру чекитине чейин эч кызыккан жан эмесмин, элестете албайм дагы.

Романтика мен учун эмес. Жолугушчу болсом шаардын бир четине чакырып эле кандай болсом ошондоюнча эле жоолугуп таштаймын. Биринчисинде тим эле кычырап, асмандан тушкондой болсон андан кийинкисине да ошондой барыш керек. Ал учун кооп даярданышын керек. . .

Тоа, не болуптур? Балким чын эле уйрогусу келгендир.! тура кабыл алганды уйронойлу!