Ар бир мигранттын өзүнчө тагдыры бар. Кыргыз маалымат айдыңында Түштүк Кореяда иштеп, "тапкан акчамды ортомчу аялга алдатып жибердим" деп арызданган жарандардын тобу тууралуу маалымат тараган. Дал ушул мигранттардын, ошондой эле аларды алдап кетти деп айыпталып жаткан аялдын да пикирин угуп көрдүк.

Улуттук банктын берген маалыматына таянсак, 2019-жылдын январь айынан тартып август айына чейин чет өлкөлөрдө иштеп жүргөн эмгек мигранттары Кыргызстанга 1 миллиард 570,5 миллион доллар которгон.

2017-жылы Кыргызстан ички дүң продукциясын сырттан которулган акчанын эсебинен толтурган мамлекеттердин ичинен дүйнө жүзү боюнча 1-орунга чыккан. 2018-жылы эмгек мигранттары жөнөткөн акча 2 миллиард 685,3 миллион долларга жеткен. Дал ушул цифрадагы кызылдай акчалар канчалаган эмгек мигранттарынын ден соолугу, көз жашы, арманы, азабы, жыргал-кууралынын арты менен табылып, өлкөдөгү миллиондогон үй-бүлөлөрдүн тиричилиги үчүн мекенге жиберилет.

«БИЗДЕЙ БОЛУП АЛДАНГАН КЫРГЫЗДАР 50гө ЧУКУЛ»

Каармандарыбыз Түштүк Кореяда иштеп, тапкан акчаларын ортомчуларга алдатып жибердик деген пикирлерин билдиришти. Алардын бири Азамат Орозматов 2600 доллар акчасын ала албай 2 жылдан бери убара экенин айтат:

– Түштүк Кореяда «Кыргызстан» деген кеңседе Кыргызстанга товар, посылка жөнөтүп, кайра алып иштеген Венера Мамбетова аттуу жеке ишкер аял бар. Бир күнү ал жалаң кыргыздар отуруп баарлашкан интернет чатка кошулуп, өзүнүн кызматын жарнамалап, Кыргызстанга акча дагы жөнөтө аларын айтты. Түштүк Кореяга барган мигранттардын көпчүлүгү визасынын мөөнөтү бүткөндөн кийин легалсыз калып иштегендер. Алар үчүн банк аркылуу акча которуу операцияларын жасоо мүмкүн эмес болчу. Дал ошондой мигранттар документтери жайында болгон жарандардын жардамы менен Кыргызстандагы жакындарына акча салышат.

Мен Кореяда мыйзамдуу эле иштечүмүн. Банк аркылуу акча которуу мүмкүнчүлүгүм бар болчу, бирок ошол учурда банктагы акча которуу кызматынын пайыздары өтө жогорулап кеткендиктен, Венера Мамбетовага кайрылып акча салууга туура келди. 2017-жылы 18-июнда бир жолу акча жөнөттүм. Венера Мамбетова өзүнүн эмес, башка эле адамга таандык банктык эсеп аркылуу акча которуп жүрдү. 2-3 жолу салган акчам өз дарегине жетип, апам акчаны алдым деди. Аны өтө мекенчил, кыргыздардан жардамын аябаган адам катары таанып калдык. Бир күнү дагы акча салдым, бирок үйдөгүлөр «акчаны ала элекпиз» дешти. Бир нече ай күттүм, Венера Мамбетовага улам билдирүү жазып коём. Жооп келбейт.

Бир күнү «менин башыма оор иш түшүп калды. Ошол маселелер чечилгиче сабыр кылып тургула, сүйлөшөбүз» деди. 2018-жылдын январына чейин СМС жазышып дайынын сурап жүрдүм. Кезектеги жазган билдирүүмө ал, «акчаңар мамлекетке өтүп кетти. Биздин кеңсени текшерүү «басып», акчаларды, тийиштүү документтерди алып койгон. Силер келгиле, чогуу арыз жазалы, анан акчаңарды алып берем» деди. Мен Пусан шаарында иштечүмүн, анын чакырыгы менен Сеулга бардым. Мага тиешелүү маалыматтарды, паспортумдун көчүрмөсүн алып, «сенин атыңдан арыз таштап коём, ашып кетсе 2 айда акчаң кайтарылат» деп кетирип жиберди. Андан бери 2 ай эмес, 1 жылдан ашык убакыт өттү. Ал арада баягы акчамдын дайынын сурап СМС-кат жазып жүрдүм. Жыйынтык болбогондо акыры өз алдымча аракет кыла баштадым. 2019-жылы январь айында кыргыздардын пикир алышкан чаты аркылуу мыйзамдуу иштеген жана ошол аялга алданып калган эмгек мигранттарын чогултуп, арыз жазайын дедим. Ошондо мага Венерага алданып калдык деп 15 чакты бала жазган. Негизи 50дөй жаран алданган деген маалымат бар. Бирок арасынан легалдуу иштегени чыккан жок. Акыры жергиликтүү полицияга кайрылдым. Алар менин айткандарыма ишенгени менен, колумда акчаны Мамбетованын колуна өткөрүп бергеним тууралуу күбөлөндүрүлгөн ишеним кат же чек жок болчу. Алар «өзүң сыяктуу алданып калгандардан жок дегенде 1-2 адам таап кел, биз иш козгойлу» дешти. Бирок мыйзамдуу иштеген бир да мекендешти таппай койдум. Мен акча которгон эсептер жана Венера колдонуп жүргөн телефон номерлер баары башка адамдарга катталган болуп чыкты.

«ЖАНАЗАГА ДЕП САЛГАН АКЧАМ ДАРЕГИНЕ ЖЕТПЕЙ КАЛДЫ»

Ушундай эле жапа тарттым дегендердин катарында Ишенбек Намазов, Жанболот Ибраев аттуу жарандар да бар. Жанболот Ибраев Түштүк Кореяда иштеп жүргөндө чоң атасы каза болуп, анын жаназасына келе албай калган. Анын айтымында, куран окутулсун деп салган акчасы өз дарегине жеткен эмес.

– 2017-жылы жай айларында акча салгам. Өзүм Кореяда курулуш тармагында абдан оор жумуштарда иштечүмүн. Таман акы, маңдай тер менен азап тартып жүрүп тапкан акчабыз үчүн ичибиз күйүп кала бердик. Буга чейин Венера Мамбетова аркылуу бир нече ирет акча жөнөткөнбүз. Өз дарегине жетип эле жүргөн. Бирок колубузга чек же тастыктоочу кагаз берчү эмес, бир гана журналга акчанын суммасын, аты-жөнүбүздү жазып каттап койчу. Акыркы жолу салган акчаны чоң атам каза болгондуктан жанымдагы балдардан карызга алып жөнөткөм. Ал ошентип туугандарыбызга жетпей калды. Андан кийин мен мыйзамсыз иштеп жүргөн мигрант катары Түштүк Корея полициясы тарабынан кармалып, Кыргызстанга депортация болдум. Ошондо «Кыргызстан» кеңсесинен чалышып, «биздин ишмердүүлүгүбүзгө тоскоолдуктар жаралып, бир аз маселе болуп жатат. Кыргызстанга барарыңар менен акчаны кайтарабыз» дешти. Өзүңөр көргөндөй, акчабыз эмгиче бериле элек. 2700 доллар акча которгон болчумун.

«МААЛЫМАТТАР БИР ТАРАПТУУ ТАРАП ЖАТАТ»

Мигранттар айыптап жатышкан Венера Мамбетова да өз чындыгын айтты. Ал кыргыздарга жардам берүү иретинде ачкан кеңсеси жабылып калганын, ишмердүүлүгү да токтоп калганын жана анын себептерин айтып берди:

– Мен Түштүк Кореянын жарандыгын алганыма 15 жыл болду. Ошол эле учурда Кыргызстандын дагы жаранымын. Жолдошум ошол жактын жараны, корей улутундагы адам. Ушундай окуяда атым чыгып жатканына капа болуп отурам. Жарандыгым эле Кореяныкы болбосо, кылган ишмердүүлүгүмдүн баары Кыргыз жарандарына жардам берүү, аларга тил жагынан, моралдык жактан колдоо көрсөтүү эле. Кореядагы Кыргыз диаспорасынын активисти болом. Ал эми «Кыргызстан» аталышындагы борборубуз Кореядагы Кыргыз жарандарына жардам көрсөткөн логистикалык борбор. Ал жакта аманаттарды жөнөтүү, кабыл алып ээлерине берүү менен иш алып барчубуз. Кыргызстанга келгенимдин себеби, мени шылуун, алдамчы катары далилсиз маалыматтар менен каралап жатышканы болду. Азыр интернетти ачсаңыз эле менин сүрөтүмдү, менин эле эмес, ошол жакта жашап, иштеп, окуган студенттер, мигранттар менен чогуу түшкөн сүрөттөрдү жарыялап, «аферист» деп жазып маалымат таратып жатышат. Ал тургай айрым гезиттер мага бир ооз байланышып койбой, сүрөттөрүмдү уруксатсыз пайдаланып, бир жактуу маалыматтар берилип жатат. Ошол журналисттер эгер чыныгы кесипкөй болсо мага бир чалып, окуянын экинчи тарабына да кызыгып коюшса болмок.

«МЕНИ МЕКЕНДЕШИМ ЭЛЕ САТЫП КОЙДУ»

– Мен жыргаганымдан жарандардын акчасын кайтарып бербей жаткан жокмун. Башыма мүшкүл иш түшүп калды. 2017-жылы биздин логистикалык борборду «Корея өкмөтүнөн келдик» деп текшеришти. Алардын мыйзамы боюнча, мен өлкөдөн чыгарган жана киргизген каражат, акчаларым тууралуу отчёт берип, тиешелүү салыктарын төлөп турушум керек болгон экен. Ошол учурда менин бардык документтеримди, акчанын суммалары жазылган компьютерлерди файлдары менен кошо алып коюшту. Ошондон бери Түштүк Кореянын тиешелүү органдарына отчётсуз ишмердүүлүк жүргүзгөнүм үчүн айып пул жана башка төлөмдөрдү төлөдүм. Буга канчалаган акчалар кетти. Ал арада мен аркылуу акча жөнөткөн мигранттар байланышып акчаларын сурап жатышты. Мен аларга акчаңарды бербейм деген жокмун. Айрымдарына «ишибизде жаралган мүчүлүштүктөр чечилгенден кийин акчаңарды кайтарып беребиз» деп жаттым. Бирок кимден канча каражат алганым жазылган файл, кагаздарымдын баары органдарга өтүп кетип, азыр колумда бир дагы такстыктоочу кагаздар жок. Алардын эсебин да билбейм. Биз иштетип жаткан логистикалык борбор мындай маселеге тушукканга чейин жакшынакай эле ишмердүүлүгүн жүргүзүп, мекендештерибизге жардам берип келген.

Менин мамлекетке отчёт бербей иш алып барып жатканымды Чынара аттуу кыз тиешелүү органдарга кабарлап коюптур. Анткени ал экөөбүздүн ортобузда бир жолу конфликт болуп кеткен. Анын берген маалыматы боюнча бизди текшерүү «басып» борбор жабылып, өзүм да ушундай жагымсыз жагдайга кептелип калдым.

Учурда бул маселе боюнча жабырлануучу тарап Бишкек шаарындагы Ленин РИИБине Мамбетованын үстүнөн арыз жазышкан. Ал эми Венера Мамбетова «мага алдамчы деп көө жапкан журналисттердин үстүнөн арыз жаздым» деп билдирди. Мамбетова жакында Түштүк Кореяга сапар алып, жогорудагы маселелерди чечүүгө аракет жасаарын айтты. Окуя Түштүк Кореяда орун алгандыктан, маселени ошол жактан чечүү керек дейт ал.

Гүлжан Асанкожоева
koom@super.kg