Арасында өзбек наны да бар. Дүйнөдөгү эң мыкты нан түрлөрүн тизмектейбиз (фото)

Нан — адамзат тарыхындагы эң байыркы жана баалуу азыктардын бири. Ал бир гана тамак эмес, көпчүлүк маданияттарда символ, салттын бөлүгү, күнүмдүк жашоонун ажырагыс элементи катары бааланат. Ар бир эл нанды өз табитине, шартына жана дүйнө таанымына жараша жасап, уникалдуу ыкмаларды, ингредиенттерди колдонуп келген.

"Нан — сиздин маданиятыңыз аны кандай түшүнсө, дал ошондой болот", — деген нан тарыхчысы Уильям Рубелдин айтканы бекеринен эмес. Анткени нанды бир гана буудайдан же белгилүү формада гана жасалат деп айтууга болбойт, дүйнөнүн түркүн бурчтарында ал ар кандай болушу мүмкүн.

Мисалы, Германиянын Вестфалия тоолорунда нан бууга 24 саат бышырылса, Арменияда лаваш болгону 30 секундда бышырылат. Эфиопиянын ачуу инжерасы же Түркиянын кунжутка малынган симити — бул ар бир элдин даамга жана салтка болгон өзгөчө мамилесин чагылдырат.

Төмөндө CNN басылмасы жарыялаган дүйнөдөгү "эң керемет" нандын түрлөрү менен тааныштырабыз.

Болани, Ооганстан

Кызарып, алтын түстүү тактар түшкөн жука камыр — бул Ооганстандын эң сүйүктүү наны болгон боланинин сырткы көрүнүшү гана. Нанга өзгөчө баалуулук берип турган нерсе – анын ичиндеги ширелүү, даамдуу бөлүгү.

Ооган наабайчылары ачыткы кошулуп жуурулган камырды жука кылып жая беришет да, ага картошка, шпинат же жасмык (чечевица) кошулган мол салманы салышат. Чөптөр жана жашыл пияз боланиге өзгөчө даам берип, табитти ачат. Ал эми майга кууруганда сырты кытырак болуп, ичиндеги даам ырахат тартуулайт.

Лаваш, Армения

Арменияда лаваштын орду өзгөчө. Алсак, жаңы үйлөнгөн жубайлардын үстүнө лаваш жаап, молчулук жана береке тилешет. Айрымдары бул салт лаваш жасоо сүйүү менен кошо аткарыла турган иш болгондуктан ушундай мааниге ээ экенин айтышат. Салттуу лавашты даярдоодо аялдар топтолуп, камырды жүндөн же самандан жасалган дасторкондун үстүнө жая башташат. Камырды чоң кылып жая коюп, аны жогорку температурада тез быша турган конус формасындагы чопо тандырдын дубалына кол менен чаптап жабыштырышат. Ал эми бул болсо чеберчиликти талап кылган өнөр болуп саналат.

Бул нан Армениянын маданиятында ушунчалык чоң мааниге ээ болгондуктан, ЮНЕСКОнун материалдык эмес маданий мурастар тизмесине киргизилген.

Дампер наны, Австралия

Жол үстүндөгү саякатчылар үчүн ылайыктуу, жөнөкөй жана тоюмдуу дампер наны Австралиянын чек арадагы күндөрүн эске салат.

Бул — болгону ун, суу жана туздан турган жөнөкөй камыр. Аны түз эле көмөчтүн күлүнө көөмп бышырса болот, же темир табага салып бышырууга да мүмкүн. Бүгүнкү күндө заманбап рецебинде көптүргүч, май жана сүт кошулуп, бул айылдык жөнөкөй нан азыр ирландиялык сода нанын эске салган даамдуу жана жумшак тамакка айланып калган.

Лучи, Бангладеш

Жумшак буудай камыры ысып турган майга салынып куурулганда, алтын түстүү, көбүкчөлөнгөн жука нанга айланат да, Бангладештин жыттуу карри тамактары менен эң сонун айкалышат.

Лучи — Бангладеште өзгөчө таңкы тамак катары кеңири колдонулат, көбүнчө ак картошка кошулган карри менен берилип, Дакка шаарындагы көчө сатуучуларынан тартып, ар бир үйдүн ашканасына чейин кездешет.

Пан де кейжо, Бразилия

Түштүк Американын жергиликтүү өсүмдүгү болгон маниокту ашканада колдонуу – акылмандыктын үлгүсү. Анткени бул крахмалдуу тамыр өсүмдүгүндө табигый түрдө адамды ууланта турган цианид заты бар. Бирок континенттин көптөгөн байыркы уруулары бул кооптуу өсүмдүктү сууга чылап, андан соң кургатып иштетүү аркылуу укмуштуудай азыкка айлантуунун жолун табышкан. Бүгүнкү күндө маниок Бразилиянын эң даамдуу азыктарынын бири болгон пан де кейжонун негизин түзөт. Сыр кошулган бул майда нандар сыртынан кытырак болгону менен, ичи жумшак жана бир аз кычкыл даамга ээ.

Шаобин, Кытай

Шаобин — Кытайдын кеңири таралган нан түрү, адатта жарым-жартылай бышырылат же куурулуп жасалат. Нан башка азыктарга салыштырмалуу катуу, сырты кытырак жана ичи көп учурда май, ар түрдүү чөптөр же татымалдар менен толтурулат. Шаобин көбүнчө таңкы тамакка колдонулат жана чай же сүт менен бирге берилет. Кээде эт, жашылча же жумуртка менен жасалып, даамдуу жана тоюмдуу тамак катары сунулат.

Либба, Египет

Египеттин кең пейзаждуу чөлдөрүндө бедуин тайпалары жеңил саякат кылып, күн сайын нан бышыруу үчүн буудай унун ташышат. Кээ бир бедуин нандары ысык темир табактарда бышырылат, ал эми либба түздөн-түз көмүрдүн үстүнө же ысык кумда гана даяр болот.

Пупуса, Эль-Сальвадор

Сан-Сальвадордун көчөлөрүндө басып баратып, бышып жаткан пупусалардын жытын сезбей кетүү мүмкүн эмес.

Пупусалар — жүгөрү унунан жасалган улуттук нан жана элдин жакшы көргөн азыктарынын бири. Аларды даярдоо үчүн ашпозчу жумшак жүгөрү камырынын ичине сыр, эт же татымалдуу буурчак салат, андан соң ысык табага салып бышырат. Үстүнө салынган кычкыл капуста салаты майлуулук менен тузду айкалыштырып, табитти ачкан даам берет.

Бул даам кылымдар бою сакталып келген. ЮНЕСКО тизмесине кирген археологиялык жай — Хоя-де-Серенде пупусага окшогон тамактарды даярдоо үчүн колдонулган идиш-аяктар табылган, алар болжол менен 600-жылдарга таандык.

Инжера, Эфиопия

Бул нан Эфиопияда эле эмес, кошуна Эритрея жана Сомалиде да бышырылат. Инжера байыркы жана абдан пайдалуу дандын түрү — тефтен жасалат. Анын өзгөчө кычкыл даамы атайын ачытуу процесси аркылуу пайда болот. Ал үчүн жаңы камырга мурдагы камырдын ачыткысынан кошуп, аралашманы бир нече күн ачытат. Натыйжада даамы дагы да тереңдеп, өзгөчөлөнүп калат.

Багет, Франция

Багет — Франциянын символу болуп калган узун, ичке жана кытырак нандын түрү.

Анын сырткы кабыгы куурулгандай кытырак, ичиндеги бөлүгү жумшак жана абдан жеңил болот. Багет көбүнчө төрт гана негизги азыктан жасалат: ун, суу, туз жана ачыткы. Бирок жогорку сапаттагы даярдоо ыкмасы аны дүйнөгө таанымал кылган.

Француздар багетти эртең мененки тамактан баштап кечки тамакка чейин бардык учурда жешет. Ал сыр, эт же жөн эле май менен кошо берилет. 2022-жылы ЮНЕСКО француз багетин адамзаттын маданий мурастарынын тизмесине киргизген.

Хачапури, Грузия

Имерули жана сулугуни сыяктуу сырлар менен бышкан хачапури — Грузиянын эң сүйүктүү жана белгилүү нан азыктарынын бири.

Бул туздуу нандын негизи жумшак ачытылган камырдан турат, ал кайык формасында жыйылып, ортосуна жумуртка жана сыр салынат да, бышырууга жөнөтүлөт. Узартылган формасы нандын текстурасын түрдүү кылып, ортосу жумшак, ал эми чети кытырак жана кызарган абалда болот.

Хачапури Грузин ашканасында маанилүү орунду ээлейт, атүгүл өлкөдөгү экономикалык абалды өлчөөчү көрсөткүчтөрдүн бири болгон "Хачапури индекси" ушул нандын негизинде эсептелет. 2019-жылы Грузиянын Маданий мурастарды коргоо улуттук агенттиги салттуу хачапурини өлкөнүн ЮНЕСКОнун материалдык эмес маданий мурасы катары жарыялаган.

Пумперникель, Германия

Пумперникель — Германиянын Вестфалия аймагынан чыккан, өзгөчө кара түстөгү нан. Бул нан кадимки ак ундан эмес, даны толугу менен тартылган кара буудайдан жасалат.

Пумперникелдин негизги өзгөчөлүгү — анын узак убакыт бышырылуусу. Нан кээде 24 саатка чейин бууланып же жай отто бышат, бул ага өзгөчө даам берет. Мындай бышыруу ыкмасы нандын табигый даамын чыгарат жана ага кара күрөң, кээде кара түстүү өң берет.

Бул нан Германияда орто кылымдардан бери бар жана узак сакталуучу азык катары бааланат. Аны көбүнчө эт, сыр же май менен сунушташып, азыр да Германиянын көптөгөн аймактарында сүйүктүү нан азыгы катары белгилүү.

Пай бао, Гонконг

Гонконгдогу наабайчылар буудай унунан жасалган нанды мүмкүн болушунча жумшак кылууга умтулушат. Алардын арасынан пай бао эң жумшагы. Албетте, бул анын даярдоо ыкмасына байланыштуу.

"Танжун" деп аталган ыкмада камырга кичинекей гана өлчөмдө бышырылган ун жана суу аралаштырылат. Бул кичине өзгөртүү камырдын түзүлүшүн жакшыртып, нандын нымдуулугун узак убакытка сактоого жардам берет. Жыйынтыгында обир нече күнгө чейин нымдуулугун сактаган, абдан жумшак жана сүттүн даамын эске салган нан даяр болот.

Парота, Индия

Парота — бул Индиянын эң популярдуу жана кеңири таралган нан азыгы. Ал — калың, көп катмарлуу, жумшак жана майга бышырылган жалпак нан.

Паротаны адатта камырды майда бөлүктөргө бөлүп жайып, май менен майлап, бири-бирине кайра-кайра катмарлап бириктирет. Андан соң табада майга кууруп бышырышат. Натыйжада, сырты кытырак, ичи жумшак, көп катмарлуу нан пайда болот. Парота көбүнчө эртең мененки тамакка берилет, айрыкча каймак, йогурт же жашылча-жемиштер менен жешет. Айрым жерлерде паротага картошка, сыр же башка нерселер салынат.

Парота Индиянын ар кайсы аймактарында ар кандай түрдө даярдалышы мүмкүн жана ал ошол жердин маданиятынын маанилүү бөлүгү болуп саналат.

Тандыр нан, Өзбекстан

Өзбекстандын салттуу тандыр нанын бышыруу чеберчилиги — бул өзүнчө бир көркөм өнөр. Тандыр мешинде бышкан бул нандар ар кандай оймо-чиймелер менен кооздолот.

Өзбек наны аймактарга жараша айырмаланат: мисалы, Ташкентте ал жумшак болсо, Самаркандда жасалган нанга кара зире мол себилет. Нан тандырдан чыгары менен ысык бойдон базарлар менен кафелерге жеткирилет.

Арепа, Венесуэла

Арепа — бул Венесуэланын улуттук сыймыгы болгон жүгөрү наны. Аны даярдоодо жүгөрү уну колдонулат, камыр жуурулуп, анан ысык табада бышырылат.

Аны сыр, эт, буурчак же башка азыктар менен да жесе болот. Арепа эртең мененки тамактан баштап кечки тамакка чейин, күндүн каалаган убагында жегенге ылайыктуу.

Бул жүгөрү нан Венесуэлада гана эмес, кошуна Колумбияда да кеңири колдонулат. Жөнөкөй ингредиенттер менен даярдалып, көп түрдүүлүгү жана даамы менен айырмаланып турат.

Крампет, Улуу Британия

Крампет — Улуу Британиянын салттуу нан азыгы. Бул жумшак нандын үстү тешикчелүү болуп, май же бал сиңирүүгө ыңгайлуу.

Крампет адатта ачыткы, ун, суу жана сүттөн даярдалат. Камыр даярдалган соң атайын шакекче формадагы табага куюлуп, жай отто бышырылат. Натыйжада үстү тешикчелүү, ал эми асты кытырак болуп бышат.

Англиялыктар көбүнчө крампетти эртең менен же түштөн кийин чай менен жешет. Анын үстүнө сары май же сыр кошуп даамын арттырууга болот. Крампет – британиялык нан маданиятынын символдорунун бири.

Симит, Түркия

Симит — Түркияда эң кеңири таралган көчө нандарынын бири. Симит адатта ачыткы менен жасалган камырдан даярдалат. Камыр кунжутка малынып, мешке бышырылат. Бул ыкма менен анын сырты кытырак жана даамдуу болот.

Симит Түркиянын дээрлик бардык шаарларында, базарларда, көчөдө жана окуу жайлардын жанында сатылат. Аны көбүнчө сыр же зайтун менен жешет.

Бул нан түрк маданиятынын ажырагыс бөлүгү жана ал Түркиянын кулинардык символдорунун бири катары кеңири таанылган.