1946-жылдан бери биринчи жолу Сирия президенти АКШга барат. Жолугушуудан эмнелерди күтүүгө болот?

Бүгүн, 10-ноябрда Дональд Трамп Сириянын убактылуу президенти Ахмед аш-Шарааны кабыл алат. Сирия президенти тарыхта биринчи жолу Ак үйгө барат. Буга чейин Вашингтондо аны "кооптуу террорчу" деп эсептешкен жана ал расмий издөөдө жүргөн.

Чет элдик басылмалардын маалыматына караганда, бул иш сапар бир катар маселелерди, анын ичинде Евробиримдик үчүн актуалдуу темаларды талкуулашы мүмкүн.

Бул сапар Сирия президентинин тарыхында Ак үйгө биринчи жолу баруусу болуп саналат. Асаддар үй-бүлөсү башкарган мезгилде эки өлкөнүн мамилеси чыңалуу үстүндө болуп, мындай жолугушуулар мүмкүн болбой келген.

Дональд Трамп аш-Шараа менен буга чейин май айында Сауд Арабиясында жолугушкан. Вашингтондо боло турган жаңы жолугушуу эки өлкөнүн мамилесин жаңы деңгээлге чыгарууну каалап жатканын көрсөтөт.

Ак үйдүн басма сөз катчысы Кэролайн Левитт маалымдагандай, май айында Трамп Дамаскты көзөмөлдөгөн санкцияларды алып салууну пландап жатканын билдирген. Бул чара Сирияга "чыныгы тынчтык мүмкүнчүлүгүн" берүү максатында кабыл алынган. Левиттин айтымында, жаңы сириялык жетекчилик бул багытта маанилүү иштерди алып барууда.

АКШнын санкциялары июль айында негизинен алынып салынган, бирок Сирия азырынча эл аралык каржы системине кошула элек. Эксперт Бенте Шеллер белгилегендей, аш-Шараа мүмкүн болушунча тезирээк бул мүмкүнчүлүккө жетүүгө аракет жасайт, бул өлкө үчүн олуттуу жеңилдик алып келмекчи.

АКШ буга чейин Сириянын убактылуу президентине карата санкцияларды алып салууну сунуштаган резолюцияны БУУ Коопсуздук кеңешине киргизген. Бул санкциялар 2014-жылы аш-Шараа, мурда Абу Мохаммед аль-Жулани деген ат менен белгилүү болгон учурда киргизилген. Анда ал "Хайят Тахрир аш-Шам" тобун жетектеп турган болчу. Бул топ БУУ жана көптөгөн Батыш өлкөлөрү үчүн террордук уюм катары эсептелет. Аталган уюм "Аль-Каида" уюмунун Сириядагы бөлүмү болуп эсептелген.

АКШ Сирия лидерин Вашингтонго чакырып, өз кызыкчылыгын да көздөп жатканы айтылууда. Адистердин айтымында, Дональд Трамп Сирияны "Ислам мамлекети" жана башка жихаддык топторго каршы коалицияга кошууга аракет кылышы мүмкүн.

АКШ терроризмге каршы аракет кылуу максатында, Сириянын түндүк-чыгыш аймагында аскердик катышуусун сактап келүүдө. Army Recognition журналы маалымдагандай, 2024-жылдын декабрында Сирияда болжол менен 2000 америкалык аскер болгон жана алардын саны алдыда азайтылышы ыктымал.

Бир нече күн мурун Германиянын федералдык канцлери Фридрих Мерц Сирия лидерин Берлинге чакырды. Жолугушууда негизинен Германияда кылмыш кылган сириялык качкындарды мекенине депортациялоо маселеси талкууланат деп күтүлүүдө. Бул маселе өлкөдө жакында кайрадан көтөрүлгөн.

Мында ноябрь айынын башында Дамаскка барган Германиянын тышкы иштер министри Йоханн Вадефуль көптөгөн сириялыктардын ыктыярдуу түрдө үйүнө кайтуусуна шек келтирген.

"Бул шарттарда адамдарга чындап эле намыс менен жашоо дээрлик мүмкүн эмес",- деп билдирген министр.

Эксперт Бенте Шеллер белгилегендей, сириялыктарды репатриациялоо өтө татаал маселе. Соңку жылдары Германия алардын чоң бөлүгүн кабыл алган.

"Азыр негизги көңүлдү качкындарды кайтарууга бурбоо керек, анткени бул, албетте, бир сигнал берет. Берлин качкындардан кутулууну каалап жатканы айтылышы мүмкүн",- деп түшүндүрөт немис адиси. Анын ою боюнча, тескерисинче, Сирияны калыбына келтирүүгө жана туруктуулукту камсыздоого жардам көрсөтүүгө көңүл буруу керек.

Мерц менен боло турган жолугушууда башка маселелер да каралат. Адистер Батыш Европа өлкөлөрү үчүн Москва келечекте Сирияда ролун азайтышы өтө маанилүү экенин айтышууда. Көпчүлүк батыш саясатчыларынын көз карашында, Орусиянын Сириядагы аскер базалары да болбошу керек.

Аш-Шараанын мындай суранычка кандай жооп бере турганы азырынча белгисиз. Украинадагы Орусиянын согушу улантылып жатканына карабай, Дамасктын жаңы бийлиги Кремль менен байланышын токтоткон жок. Октябрдын ортосунда аш-Шараа Москваны кыдырган жана Орусия президенти Владимир Путин менен жолугушкан.

Британдык The Guardian гезити жазгандай, Путин Сириядагы эки аскер базасына — Тартус деңиз базасына жана Хмеймим аба базасына өзгөчө көңүл бурган. Сирия лидери Путинге жаңы бийлик Орусия менен мурда түзүлгөн бардык келишимдерди сактай турганын ырастаган. Бирок көптөгөн аналитиктер Орусиянын Сириядагы аскер базаларынын келечеги азырынча чечилбеген маселе деп эсептешет.

The Guardian маалыматына караганда, Ахмед аш-Шараа үчүн эң маанилүүсү — мурдагы президент Башар Асад жана анын режиминин башка өкүлдөрү Сирияда сотко тартылышы керек. Аш-Шараа Орусияны Израилге каршы союздук тарап катары өзүнө тартууга аракет кылышы мүмкүн, анткени акыркы айларда Израил бир нече жолу Сириянын аймагына сокку урган.