[aqua-94mema]

Мээрим менен Токон бала кездеринде кошуна болуп жашашкан, экөөнүн ортолору эки жаштан эле. Токон беште, Мээрим үчтө, таң атаары менен эле кимиси ойгонсо дагы бири-бирин көрмөйүнчө ыйлап ата-энесине чатак салып туруп алчу. Токондун атасы партиялык кызматкер болгондуктан кызматка кайда которулса кете берчү, Мээримдин атасы колхозчу, Кубат жоош момун адам, Баатырбек кызматчы болгондуктан саал керсейип анча мынчаны тоготпогон неме эле. Экөөнүн тең тун балдары, Гүлнара кызын көтөрүп дарбазанын эшигине туруп калчы, ошондо Анара экөө таанышып калышкан. Анда Токон эки жашта, Мээрим алты айлык болчу, экөө аркы беркини сүйлөшүп туруп анан кирип кетишкен. Ошондон баштап алар бири-бири менен кезиккенде балдары ойноп жүрүп бирге чоңоюшту, Баатырбек негедир бул айылда көпкө туруп калды, айылдын эли, айыл жага түшкөн эле, анча-мынча мал күтүп, жаш болсо дагы кызматынан пайдаланганды үйрөнүп жеп ичкенге машыга баштаган, калп эле кой, ай дегени болбосо кийинчерээк элдин алпин билип алып атайлап жасачу болгон. Директор болуп туруп кызмат керек дегендерге жең ичинен өзү даярдап, райондон, областтан тааныш таап алган, ага кабинетте отуруп чалып коюп көп иштерге жетишти. Мээрим үчүнчү класска окуп калганда кокусунан эле Баатырбекти башка районго которуп ийди, ал кетээрде бирге иштешкендерин чакырып ажырашаяк кылып жаткан.

- Мээрим, силер кетесиңерби? - деди Токон бултуя карап.

- Ооба, кетебиз.

- Эми такыр келбейсиңерби?

- Билбейм.

- Мээрим.

- Мм.

- Мен сени сагынам да.

- Мен дагы.

- Сага бирдеке берейинби?

- Ал эмне? - Мээрим күлүп карап калды.

- Бул менин сүрөт тарткан калемим.

- Аа-а, чын эле мага бересиңби?

- Ооба.

- Токто, - Мээрим калем салгычты көтөрүп үйгө кирип кетти, эл менен бака-шака болуп жаткан ата-эне кызына көңүл бурган деле жок, ал китептеринин арасынан өзү тарткан ата-энеси менен өзүн сүрөттөгөн альбомдогу бир баракты айрып алып чыкты, - Мына, бул биздин сүрөт, сен муну жоготпогун ээ?

- Эч качан жоготпойм.

- Болуптур анда, биз эртең кетебиз.

- Жакшы бар Мээрим.

- Жакшы кал, - Экөө кол алышты, балалык сезимдеринде бири-биринен айрылгысы келбей турду, ошентип алар эртеси таң ата жолго чыгышты, Токон ата-энеси менен карап турушту, аларга байкалбаган аруу сезимдер көздөрүнө жаш ала коштошушту, ким билет, булар канча жылдар өткөн кезде кайрадан жолугушаар, бирок ал азырынча белгисиз эле.

- Уулум, сен ыйлап жатасыңбы? - деди Кубат Токонду карап.

- Мээрим кетип калбадыбы? - Токон бырылдап ыйлап ийди.

- Кантет, сен чоң жигит болуп калбадыңбы, ыйлаба да, Мээрим кетсе дагы башкалар келет, - деди Анара күлүп, - Эми башка директор келет экен.

- Башканын кереги жок! - деп Токон жүгүрүп үй артына кетти, Кубат менен Анара күлүп кала беришти, жай турмуш өтө берди, кийин жаңы директор келди, бирок алардын эң кичүүсү Токон менен тең Асылбек деген баласы абдан мактанчаак да, көйрөң болуп чыкты, Токонду алар үйүнө киргизчү эмес, мурункудай эле кирип барып ойномок болуп келе жаткан Токонго апасы Салима:

- Ай бала, бар үйүңө, - деди орой.

- Асылбек менен ойноюн дегем.

- Ал сени менен ойнобойт, - деп кирип кетти, Токон томсоро артын бир карап алып анан үйүнө келди, кабагы бүркөө.

- Сага эмне болду балам? - деди Анара ага.

- Асылбектин апасы жаман экен.

- Ийи, аякка эмнеге бардың эле?

- Ойноюн дегенмин.

- Кой барбай жүр, алар Баатырбектердей эмес экен.

- Мээрим барда жакшы болчу, - деп Токон сабагын даярдаганы жаңы отурганда ышкырык чыгып калды, терезеден караса Асылбек, бир аз чыккысы келбей туруп анан босогого келди, - Эмне болду?

- Бери келсең.

- Сабагым бар.

- Жөн келбейсиңби эми.

- Эмне? - деп кабагын сала Токон анын жанына келди.

- Мына бул ботсту көрдүңбү? - деди бутун көрсөтө.

- Көрдүм.

- Атам алып келип берди, эскимди сага берейинби?

- Аны эмне кылам? - Токон ага таңгала карады, бирок өзүнүн сабакка кийген бут кийими эскирип жыртылып калганын эстеди.

- Эми анын кереги жок, сен кийе бер.

- Кереги жок, апам урушат.

- Эмнеге?

- Бирөөнүкүн алба деген.

- Ой ат-таа, меникиндей импорт кийим кийбейсиң го?

- Баары бир, - деп Токон артына кайрылды, - Кереги жок, жөнөкөй эле кийем.

- Жүрү ойноп келебиз.

- Мен сабак даярдайм, - деп кирип кетти, Асылбек унчукпай карап кала берди, ошентип убакыттар өтө берип бойго жетишти, Токон Асылбек менен анча мамиле кылбай калган. Узун бойлуу келишкен жигит болду, Асылбек бетинде майда сепкили бар кыска бойлуу жигит. Алар ошондон тартып бири-бирине атаандаш болуп бара жаткан эле, бирок билдирбейт. Ага апасынын арты менен жабышкан кыздар көп бирок Токон көп кыздарга көңүлсүз мамиле кылат, ал алигиче Мээримди ойлоп дилинде: "Кандай кыз болуп калды экен, сулуу акылдуу болгон чыгар, мени эстейт болду бекен, же таптакыр унутуп койдубу, балким эсинен чыгарып койгондур, мен сени издеп табам Мээрим, сен жок кандай гана зериккенимди ошондо айтып беремин", - деп кыялында сүйлөшүп отургандай жылмайып алат. Аида ага көп ыктаганы менен аны анча жактыра бербейт, бирок ага Асылбек акидей асылып алган, бүтүрүү кечинде Токонду куттуктап блокнот менен ручка берди эле Токон аны сыйлап гүл берди. Ага ичи тарыган Асылбек:

- Токон, сен Аиданы сүйбөйсүң, кое бер да, - деди кызаңдай.

- Мен аны кармаган жокмун, ал өзү билет ким менен мамиле кылганды.

- А сен ачык айт сүйбөйм деп.

- Ал өзү деле менин сүйбөгөнүмдү билет.

- Анда ага жакындаба.

- Эмнеге?

- Мен аны сүйөм.

- Сүйө бер.

- Токон, оюну жок айтам, ага жакындачу болсоң жаман айтышып калабыз.

- Асылбек, барчы нары, Аида менен менин ишим да жок! - деп Токон басып кетти, Асылбек жини келип кала берди, Аида аларды карап турган, Токон ары басаары менен анын жанына келди:

- Кечеге катышасыңбы Токон?

- Жок, мен барбайм.

- Эмнеге, акыры бөлүнөт экенбиз, ар кимбиз ар жакка кетебиз ушул күнү чогуу болгонубуз жакшы эмеспи.

- Менин көңүлүм жок.

- Сен дайыма ушундайсың, ал тургай сени жактырган кыз барын билгиң келбейт, - Аида таарынгандай болду.

- Аида, андайды уккум да келбейт.

- Токон, неге мындайсың, же жүрөгүңдө бирөө барбы?

- Ооба, бирөө бар Аида.

- Ал ким?

- Эч кимге айтпайм.

- Биз менен окуйбу?

- Жок, ал биерде эмес.

- Кантип? - Аида көздөрүн бакырайта карап калды, ал өзүнүн классынан же ылдыйкы класстардан бирөөнүн атайбы деп турган.

- Ошондой Аида, менин жүрөгүмдө бирөө бар, - деп Токон бурулуп ары басып бара жатканда Асылбек анын алдынан чыкты.

- Кыздарга мындай мамиле кылган болбойт де, - Чекесин тырыштырды.

- Кандай мамиле кылуум керек?

- Кызга мамиле кылууну билбесең жолобой жүр! - Экөө тирелише калды.

- Эмне болуп жатасыңар? - Аида ортого түшө калды, - Мен буга кыздарды сыйлоону үйрөтүп коеюн.

- Сенсиз дагы билем.

- Асылбек, - деди Аида, - Сен өзүңдү маданияттуу көрсөтпөй эле койчу, керек болсо сен өпкөсүң, андайлар эч кимге жакпайт.

- Эмне, мен мына будан дагы жаманмынбы? - Асылбек кыжырлуу жылмая сөөмөйү менен Токонду көрсөттү, - Ага караганда менде баары бар, кыскасы төрт тарабым кыбыла.

- Сенде баары барын билем, - деди Токон ага карап, - Болгону бир нерсе жетишпейт, - Кытмыр жылмайып койду.

- Эмне, жетпеген жеримди айтып койчу билип алайын.

- Сенде уят-намыс жок! - деди Токон.

- Сен уяттуусуңбу? - Асылбек ага жулунду.

- Балдар, уят эмеспи, эми көп болсо бир айдан кийин ар кайсы жакка тарайбыз, аз убакыт калганда урушпагылачы.

- Аида, жүрү балдар жакка кеттик, - деди Токон атайын.

- Кеттик, - Аида кубанычтуу күлүңдөй аны колдон алды.

- Көрөбүз, ким уяттуу ким уятсыз экенин, - Бозала болгон Асылбек алардын артынан чогулуп ар жерде беш-алтыдан топтошкон улан-кыздарды көздөй басты, Асылбектин өзүнө окшогон теңтуштары бар, булар төртөө, качан болсо бирге жүрүшөт, Азат ал келе жатканда эле:

- Эрөөлгө чыкчудай болуп кайда жүрөсүң? - деди тамашалай.

- Бир иш бар балдар.

- Кандай иш?

- Аидадан Токонду алыстатуу керек.

- Ой ошо да кеппи, экинчи өйдө карабас кылып коебуз, - деди Элмир аны көз кыйыгы менен карай, - Сага ошол эле тоскоол кылып жатабы?

- Ооба, Токон болбосо ал меники болмок.

- Кызык, - деди Канат, - Үрүп чыгаар ити жок немени кыздар эмнеге жактырышат?

- Ал өлүмүш болуп өзүн маданияттуу көргөзүп жатса кыздар жакшы көрө берет да, - деди Азат, баары каткырып калышты, ары жактагылар өздөрүнчө кечки вечерди ойлонуп жатышкан, биринен-бири өтүп бака-шака, Токон кечеге катышкыс келген эмес, бирок Асылбектин сөздөрүнөн кийин ал бармак болду, ага Аида абдан кубанды, оюнда: "Токон мени сүйөт, ошондуктан Асылбектен кызганды" , - деп турду. Кеч кирип кече шаңдуу болуп мектептин чоң залында ырдап бийлешип, көңүлдөрү куунак болуп андан кийин алар даярданып жаткан үйгө барышты, ал жерде дасторкон четинде тамашалашып отурганда Токонду Асылбек сыртка чакырып чыкты, жанында Азат менен Канат, Элмир турган, алардын адепсиз балдар экенин билсе дагы сылык суроо узатты:

- Балдар, эмне керек?

- Эч нерсе, биз менен жүр, эркек болсоң, - деди Азат.

- Кайда?

- Сурабай баса бер, - Беркилер каткырып калышты.

- Жок, мен эч жакка барбайм.

[aqua-94mema]

Коркок десе, андай болсо үйүңдө эле отурбайт белең?

- Ушул жерден айта бергиле.

- Болбойт, балдар бар.
-
- Анда мен кирдим, кандай десеңер дей бергиле, - Токон артына кайрыла бергенде бири алка жакадан алды.

- Эй суу жүрөк кайда?

- Кое бер, мен силерге окшогон тартипсиздер менен сүйлөшпөйм.

- Эмне, жанагы чылаа жыттанган атаң сени тартиптүү тарбиялады беле? - деп Элмир аны көчүккө бир тепкенде көмкөрөсүнөн жыгылып чекесинен кан атып өзү эси ооп калды, босогодогу тепкичке тийген эле:

- Эми эмне кылабыз? - деп бири-бирин карап калганда үй ээси чыга калды эле алар ары көздөй жүгүрүп кетишти, Токонду үйгө алып кирип жарылган жерине йод сыйпап канын токтотуп эсине келтирип анан ооруканага алып бармак болгондо ал болбой койду.

- Асылбекти милицияга бериш керек, - деди Аида.

- Кереги жок, алар тийген жок, мен өзүм жыгылып кеттим.

- Калп, үчөөнүн чыгып кеткенин баарыбыз эле көрбөдүкпү.

- Ооба, ошолордун колунан келди.

Ар кимиси ар кайсыны айтса дагы Токон ага болбоду, аны үйүнө жеткирип коюшту классташтары, ата-энеси тызылдап сурап, үйрүлүп түшүшсө дагы айтпады, өзүм жыгылдым дегенден башка сөз чыкпады андан. Чекеси шишип чыкты, көгөрүп ал тургай башын көтөрсө ооруп үч-төрт күн жатып калды, биринде экзамен башталмак, даярдык көрүп окуп жатты, бирок башынын ооруганы көбөй берди, акыры бир жумага жетпей катуу ооруганда ооруканага алып барышты эле баш сөөккө зыян келип мээге кан куюлаарына аз калган дешип операция жасаганга шаарга жөнөтүштү. Экзамен тапшырбай калды, сабакты жакшы билгендиктен ага бааны коюп коюшту мугалимдер, элден окуучулардан угуп Кубат директорго кирди, ал дагы жакында колхоздор менен совхоз тараганда кете турган болуп жаткан.

- Кел, кошуна кел, - деди Жамалбек ага сылык сыпаа гана.

- Келип калдым, - Кубат ордунан улам копшолуп коюп колдорун ушалана сөз баштады, - Сизге айтаар сөзүм бар...

- Айт, айта бер Кубат, балаң жакшыбы?

- Балдардын эмне талашы бар билбейм...

- Эмне болуптур?

- Асылбек достору менен Токонду уруп коюптур.

- Койчу?

- Ооба, менин балам азыр оор абалда, эмне болорун кудай билбесе... - Кубат муңканып барып көзүнө жаш тегеренди.

- Балким башка балдар менен урушкандыр?

- Жо-ок, Асылбек өзү чакырып чыгыптыр.

- Мейли, анда чындыгын аныктайлы, сен көрдүм билдим дегендерди алып кел Кубат, жок андай болбосо акчадан жардам кылайын, шаардан врачка сүйлөшүп дарылатканга жардам берейин, - деди. Баласынын урганын уккан, билмексенге салды.

- Жо-ок, чындыкты табалы.

- Айтканың болсун.

- Мен көргөндөрдү алып келейин, - Кубат кабинеттен чыгып кетти. Жамалбек: "Акмак, бул кылыгыңды кечирбейм, сени бул жерден жоготпосомбу, эч кимди укпай ушул болду, баарына энең күнөөлүү, ашыкча эркелетип жиберди", - деп ойлонуп алып кабинеттен чыкты, ошол убакта совхоздун малын элге өткөрүп берип жатышкан болчу. Кубат үйүнө келип балдарын бир карап коюп анан Аида менен Болоттун үйүн көздөй басты. Алардын кагазга жазып бергенин алып андан кийин дагы эки-үчөөнөн көргөнүн далилдеген ишенимин үчүн ээрчитип алып кайра конторго келди, Жамалбек жок эле, секретарь кыз аларды күтүп тургула деп коюп чыгып кетти, арадан эки сааттай убакыт өткөндө келди директор. Бирок ал баарын жаап акырында Кубатка элүү миң рубль берди да бүтүрүп койду, токсонунчу жылдары акчанын баркы кетип саны к1п сапаты төмөн болуп турган кез болчу. Токонду дарылатып канчалык караса да өзүнө келе албай койду, эки жылдап ооруканага жатып чыгып кайра эле кармап калат. туруп-туруп башкача болуп сүйлөп кирет, кызыгы канчалык ооруп жатса дагы Мээримдин тарткан сүрөтүн колунан түшүрбөйт, бүктөп төш чөнтөгүнө салып алат, кокус апасы костюмун жууганда көрбөй калбасын деп чечээри менен алып кие турган кийимине салып коюп жүрө берет. Ал үйдө жумуш жасаганды билбей калды, тамакка деле табити жок, же бирөө менен ачылып сүйлөшпөйт. Убакыт желдей сызып арадан дагы төр жыл өткөндө Кубаттын бир тууганы Турат:

- Кубат Токонду үйлөнтүп койсоң оорусунан сакаяр беле? - деди.

- Кантип, ким кызын берет, акыбалы бул болсо, менин колум жука, азыркы кыздар макул болобу?

- Мен сүйлөшөмүн, кээ бир ооруну адаштырса болот дейт, үйлөнтүп койсок жакшы болуп кетээр.

- Андай болсо жакшы го.

- Келин болсо деле алып берип көрөлү.

- Мейли.

- Кубат, Токон жинди деле эмес, башы ооруганда эле өөдүк-сөөдүк сүйлөбөсө жакшы эле, бир аз күтсөк кадимкидей болуп кетээр, - деп Анара уулуна келинди ыраа көрбөй турганын билдирди.

- Балам, акырындык менен сакайып кетсе көрөбүз да, адегенде үйлөн деп айтып көргүлөчү, - деди Турат.

- Мен айтып көрөйүн, - деди Кубат, кечинде Токон дасторкондо отуруп идишине кашыкты салып улам сапырып ойлонуп отурганда.

- Токон, эми үйлөнүшүң керек, - деди Анара сынай карап.

- Эмне, менби апа?

- Ооба балам, сени менен теңдер экиден балалуу болуп калышты.

- Үйлөн балам, - деди Кубат бир жагынан, Токон ата-энесин карап бир топко үнсүз отура берди, анан тамагын тез-тез ичип бүтүп бөлмөсүнө чыгып кетип жатып алды. Анын туюму такыр жок болуп эч нерсени ойлончу эмес, ата-эне баласынын тагдырын талкалаган балдарды каргап шилеп ыйламсырап отуруп калышты, эртеси дагы айтты эле:

- Кимди алам? - дегенде Кубат менен Анара кубанып кетти.

- Табылат балам, сени үйлөнтүп коелу, отузга чыкканча бойдок жүрө берет белең? - деди Анара.

- Сен эми чоңойдуң, аял табылабы?

- Ооба, үйлөнөм ата, - деди да унчукпай калды, негедир ушул азыр ал чөнтөгүнөн сүрөттү алып колу менен сылап, - Мээрим кайда болду экен? - деди эле Анара менен Кубат бири-бирин карап калышты.

- Ал эмдигиче күйөөгө тийип кеткендир, - деди Анара акырын.

- Чын элеби? - Токон апасын элээ карады.

- Ооба балам, жыйырма бешке чыккыча окуп эле жүрбөсө.

- Мен аны табам дегенмин апа, эми таба албайм, - Токон кабагын чытый отуруп калды, - Мени унутту го.

- Токон, алдыңа кетейин десе, кыздар бойго жеткенде ошентип күйөөгө чыгат, балдар үйлөнөт, эми сен дагы үйлөнөсүң.

- Мен Мээримди табышым керек эле, - деп ордунан туруп кетти.

- Капырай, акыл-эси даана эле го Кубат, - деди Анара ал чыгып кеткенден кийин.

- Бир аз бар, чын эле үйлөнтүп койсок кадимкисиндей болуп кетээр.

- Ким билсин, андай деле билинбейт, болгону киши менен сүйлөшпөйт, - деп Анара кейип алды, ошол күнү Токон Мээримдер жашаган үйдү карап көпкө турду, союз тарап директорлор алмашып келбей калгандан бери ал үй ээн турган эле, аны дагы бир амалкөй өзүнө каратып алганы жатканы угулган, анткени ал үй өкмөткө карачу, атайын директорлорго салынган үй эле. Ошол учурда ага жолугуп ал-акыбалын көргөнү классташтары келе жаткан, Аида менен Самат, Төрөкул, дагы Алтын деген кыз, алар ар жакка иштеп жүрүшкөн, айылга келип жолугуп калып Токонду көрүп келгени атайын чыккан эле.

- Кандайсың Токон? - деп Аида келип учурашканда баары ага кол сунду.

- Кандай ден-соолук?

- Жакшы болуп калдыңбы?

- Жакшы эле...

- Биз сени көргөнү келгенбиз.

- Окууга тапшырдыңарбы? - деди Токон кадимкисиндей эле карап.

- Жок, окуу кыйын, иштеп жатам, - деди Самат.

- Биз окуй албадык, бизден сен окуй турган элең.

- Эми окубай калдык го? - деп Токон жер карады, тигилер бири-бирин карап калышты, анысы: "Жакшы эле экен го, айнып калыптыр дешпеди беле", - деген көз караштар эле.

- Мен ооруп калбадымбы. ..

- Эчтеке эмес, эми сакайып калыпсың, - деди Самат жылмая.

- Балдар, мен үйлөнөйүн деп жатам.

- Эң сонун, үйлөнсөң жакшы эмеспи, биз кете электе үйлөнтүп кетели, - Төрөкул күлө карады, - Кимге үйлөнгөнү жатасың?

- Билбейм, атамдар тапканы жатат.

- Кызыксың го? - Самат ага таңгала карады, - Сүйлөшкөнүң жокпу?

- Мен оорукчан болсом ким карамак эле.

- Койчу Токон, - деди Аида, - Сен оорубай эле турасың го?

- Токон, башка жакка барбай эле Аиданы ала качалы, - деди Самат каткыра, - Туурабы балдар Аида деле алты жылдан бери күйөөгө тийбей сени күтүп жүрбөйбү, - Аидага карады эле ал:

- Эмне экен, тийсе тийип алам, Токондой күйөөлүү болсом жаманбы? - деп тамашалай күлүп калды, Токон унчукпады, көпкө сүйлөшүп турушуп анан кетишти, баласынын теңтуштары менен турганын көрүп ата-эне кубанып жатышты, бирок Токон туруп-туруп эле башканы сүйлөп калганын алар билип эле турат, акырындык менен калат деп ойлошот, анын негизги дарты башка экенин алар кайдан түшүнсүн. Айткандай эле алар Аиданы ала качып алышты, ата-энеси чыр чыгарып аны алып кетмек болду эле кыз болбой койду. Ырым-жырымы бүткөндөн кийин Токон Аиданы карап коюп:

- Аида, сүйлөшкөнүң бар беле? - деди бир күнү.

- Эмнеге сурадың Токон?

- Сени бактысыз кылып коембу дейм.

- Койчу Токон, мен сага тийгениме бактылуумун.

- Чын элеби? - Токон аны карап калды, ошол учурда Токондун оюна капыстан эле Асылбек түштү, анын Аидага жолобо дегени кулагына угулуп кулагын баса калды, кайра-кайра өткөнү эсине түшө берип көмкөрөсүнөн жатып алып, - Аида-а жогол, мен сени көргүм келбейт! - деп бакырып кирди, Аида үрпөйө аны өйдө кылмак болду.

- Токон, сен эмне деп жатасың, өзүңө келчи.

- Жогол, сени көргүм келбейт, Асылбек сени сүйөм! - деди колун силке.

- Ал качан эле жок болгон Токон, азыр биз экөөбүз элебиз го? - Аида ыйлап жиберди, - Өзүңдү кармачы.

- Эмне болду Аида? - Анара кирип келди.

- Билбейм, бир заматта эле...

- Токон, эмне болуп кетти балам? - Анара баласынын жанына келип ийинден алды, - Турчу балам.

- Кереги жок апа, Асылбек келип калат, Аидага жолобо деген.

- Ал жок балам, көчүп кетишпеди беле, - деп зорго тынчтандырды, ошол бойдон Токон Аиданы көргүсү келбейт, ал аны менен жаткан деле эмес, Аида ыйлап-ыйлап же кете албайт, же күйөөлүү аял болуп жашай алба чүнчүп кетти, Токон өзүнчө отуруп сүйлөй берчү болду, бир күнү алардын үйүнө эки классташы аялдары менен келип калышты, Аида жаркылдап тозуп алды, бирок анын жүрөк түпкүрүндө билинбеген арман жаткан эле. Токон алар менен жакшы эле отуруп Аида жанына келип отураар менен:

- Сен тигиндей отурчу, - деди өзү ары жылып.

- Токо, Аиданы эми жактырбай калдыңбы? - деди Сейит күлө.

- Мени тигил акмак кармап жатпайбы, - деди кабагын бүркөгөн Токон.

- Ким? - деп Сейит аялы экөө жарыша карады.

- Асылбек, - деди жини келген Токон.

- Ой досум, андан дагы эле кызганып жүрөсүңбү? - деп Сейит каткырып калганда Аида оозун кымтып койду.

- Мен эмес, ал кызганып урушпадыбы, ошонусу үчүн кереги жок, - деп Токон туруп чыгып кетип калды.

- Ал ушинтет, экөө урушуп ушундай болгон, - деди Аида улутуна, - Мен эми муну менен акыркы күнүмө чейин азабын бирге тартуум керек, минтип таштап кете албайм.

- Кызык, жакшы болуп калды дебеди беле?

- Мени көргөндө ошолор эсине түшөт окшойт.

- Дарылатышыңар керек го?

- Ошентебиз го.

- Кой, биз кетели, - деп Самат отура албай ордунан турду, аларды узатып кирген Аида акырын Токон кирген бөлмөнү акырын ачып караса:

- Жок-жок, мен Аидага жолобойм, менин Мээримим бар, сен-сен ала бер Аиданы, мага кереги жок, - деп өзүнчө сүйлөп колундагы эскирген сүрөттү колу менен сыйпалап отуруптур, абайлап кирип келип:

- Токон, бул эмне? - деди.

[aqua-94mema]

- Булбу? - деп жылмайып койду Токон, - Бул Мээрим, - деди ортодогу кыздын сүрөтүн сөөмөйү менен сайып, - А бул атасы, бул апасы.

- Кимдер эле?

- Мээрим тарткан сүрөт, мага берип кеткен.

- Алар кайда? - Аида анын өзү менен сүйлөшкөнүнө кубана улам суроо узата берди.

- Билбейм, мен аны жакшы көрөм, бул сүрөт жоголсо мен дагы жоголом.

- Эмнеге?

- Мен аны сүйөм, ушунчалык көргүм келет, - Токон сүйлөп жатканда Аиданын жүрөгү сайгылашып турмушунан катуу жаңылып, өзүнүн өксүгөн өмүрүнүн сыздап жүрүп өтөөрүн ойлоп көзүнүн жашы мөлт этти.

- Токон.

- Эмне?

- Мээримди тапсаң эмне кылмаксың?

- Тапсамбы? - Ойлонуп саамга туруп калды.

- Ооба, тапсаң эмне кыласың? - Аида кайра сурады.

- Үйлөнөм, - деди Токон бул жолу токтоосуз эле, - Соң той берип анан үйлөнөбүз.

- Менчи, мен эмне кылам?

- Эмне? - Токон ага кайрылып көзүндөгү жашты көрүп көпкө турду да, - Сени Асылбек алат да, - деди.

- Токон, мен сенин аялыңмын да, - Зорго айтты ушуну Аида.

- Сенби, менинби? - Таңгала карап анан башын чайкады, - Жо-ок жок, менин аялым Мээрим болот, а мен сага Асылбек айткандан кийин жолобоюн дегенмин, ал сени алып кетет, - деди да кайрадан эскирип бүктөмүнөн айрылайын деп калган кагазды салып, - Күтө тур, мен сени сөзсүз табам, - деди да кайра бүктөп чөнтөгүнө салып алды.

- Жо-ок Токон, мен сенин аялыңмын, биз үйлөнгөнбүз, - деди чыдабай кеткен Аида, - Сен менин күйөөмсүң уктуңбу?

- Бар, бар кет үйүңө, мен сага жолобойм.

- Токон, - деген Аида сыртка ыйлап чыгып бара жатканда Анара көрүп калып аны токтотту:

- Аида, эмне болду?

- Апа, мен эмне кылам, ал мени жанына жолотпой жатат.

- Кой балам, ал оору эмеспи, акырындап көнүп кетет, атың өчкөн Асылбек деген аны коркутуп койгон экен да, кантейин айланайын балам ай, жүрөгүндө анын сөзү сиңип калган тура, - деп кейий Аиданы ичкери киргизди.

- Мен кантем апа?

- Шашпа балам, чыдасаң баары жайына түшөт.

- Билбейм апа, ал Мээрим деп жатпайбы.

- Ал бала кездеги коңшунун кызы болчу, кеткен директордун кызы, азыр баладай болуп турбайбы садага, ошого дагы ызаланат бекен, - деп Анара Аиданы тынчтандырды. Кечинде Кубат экөө кеңешишти, анан Токонду врачка кайрадан көрсөтүү керектигин ойлонуп алып бармак болушту, Аида акырын Токондун жанына келип жатты: "Балким бирге болсок имерилип өзүнө келип калаар", - деп ойлонуп акырын кучактады, Токон шарт бурулуп аны карады:

- Эй сага эмне болду?

- Мен сени сагындым.

- Жинди го, агай-эжейлер билип калса эмне дейт, мен эртең сабакка барамын, анан Асылбекти көрсөм аябай жанчам.

- Токон, келчи эми кучакташып жаталы.

- Сен бузулган кызсың го? - Токон тура калды, - Тур ары!

- Мен сенин аялыңмын, сен менин күйөөмсүң, кел бирге жаталы, биз балалуу болобуз, сага балабыз оп-окшош болот, - Аида анын жаагынан сылап аста оозуна оозун жакындатты, - Биз балалуу болобуз Токон.

- Эмне, балалуу болобузбу? - Кайрылып делдээ карады.

- Ооба, сага окшош уул төрөп беремин, - Аида жылмайып оозунан өөп койду, - Балалуу болгуң келеби Токон?

- Жакшы болот ээ бала?

- Ооба, биздин балабыз сага аябай окшош болот, - Аида аны сылап сыйпап бүт денесин кармалап киргенде Токон унчукпай калды, Аида өзү аракетке өтүп аны эптеп кыймылдатты, ошентип ал күнү экөө бирге болду, чынында Аида кыз эмес болчу, шаарда жүрүп бир жигит менен жүрүп ал алдап кеткен эле, ошондуктан өзү ага чабуул жасаган эле. Токон аны кыз же жубан экенин сезген деле жок, бирок сезими бар экенин сезди Аида, анткени кызуу учурунда жан талашып өөп жаткандыктан кубанып алды. Кызыгы эртең менен болду, экөө тең катуу уктап калган экен, Токон туруп алып өзүнүн, Аиданын жылаңач жатканын көрүп бакырып тура калды:

- Аа-ай, биерде эмне жатасың?! - деп Аиданы түртүп ойготту, анын үнүнөн улам Анара чоочуп кетип кирип келе жатып башка чапкандай артка кайрылды. Аида шашыла кийинип:

- Токон, эмне болду сага, биз балалуу болобуз дебедик беле? - деди да кучактап тынчтандыра баштады.- Жо-ок, уят эмеспи, жылаңач жатканың, уят-уят сен жиндисиң уят.

- Уят эмес, биз аялы күйөөсүбүз да, жакында балалуу болобуз.

- Жок-жок, мен уялам, кет үйүңө кетип кал, - деп кийинип чыгып кетти, Аида томсоро отуруп калды: "Неге ушундай болду, Асылбекти эмес сени сүйчү элем го, мен үчүн ушул абалда калдың эле, эми өмүрүмдүн акырына чейин сенин азабыңды да жыргалыңды да бирге тартууга даярмын", - деп ойлонуп көптөн кийин сыртка чыкты. Аиданын ыйлаган көздөрүн көргөн Анаранын ичи тың дей түштү: "Бечарам ай, бу дагы бирөөнүн баласы го, кетирип эле ийсем бекен, ата-энеси эмне дейт, Токонду догдурга алып кетсек үйдө жүрө бермек беле, акыры кетет го, же өзүнө сүйлөшүп көрсөм бекен", - деп ойлонуп үйгө кирип кетти, арадан эки күн өткөндөн кийин:

- Аида, отурчу сүйлөшөлү, - деди Анара.

- Эмне болду апа?

- Эртең Токонду догдурга алып кетем, сен эмне кылайын дейсиң?

- Апа, мен Токондун жанында болсом болобу?

- Кыйналасың го балам.

- Жок, мен кыйналбайм апа, акырына чейин бирге болом, сакайып кетсе баары билинбей калат.

- Эзилип бүттүң го айланайын, сен дагы бирөөнүн баласысың, биерде эмне болуп жатканын кудагыйлар билбейт, билсе сени койбойт эле, - Анара ичтеги кыйнаган оюн айтты, - Сакайып калса кайра келесиң.

- Жо-ок апа, - деп Аида жалдырай карады, - Мен Токонду мындай абалда таштап кете албайм.

- Өзүң бил балам, - Анара үшкүрүп алды.

- Мен кошо барайын апа.

- Мейли, жаткырып дарылатпасак болбойт.

- Өзүм жанында болом.

- Садага болоюн десе, мээнетиң кайтып Токонуң сакайып кетсе кана, биз ата-энебиз, уулубуз менен бирге кыйналып азап чегип өткөнгө кайылбыз, кудайым кулум десе жакшы болуп кетет.

- Ооба апа, мен дагы ошентип ойлойм, анда мен даярдайын, Токонду жуунтуп коеюнбу апа? - деп Аида кубанычтуу ордунан турду.

- Ошент балам, эртең эрте чыгат, - Анара ойлуу келинин карап башын ийкеди, ал ички бөлмөгө кирип кийим-кечесин даярдап, суу жылытып чаркарга Токонду алып кирип жуунтту, ал мындайда унчукпайт, көп деле сүйлөбөйт, уруш чатак чыгарбайт, болгону Аиданы көргөндө кээде эле Асылбек эсине келип жинденип кетчү болгон, кадимкисиндей болуп тиричилик менен иши жок, эч нерсе сезбегендей өзү менен өзү болуп жүрө берет. Эртеси алар жолго чыгышты, Бишкекке алып келип башын тарттырып көргөзүштү, аны көргөн врач Анарага карап:

- Балаңыздын мээсине доо кеткен, туруп-туруп өзүнө келип жатабы?

- Ооба, операциядан кийин бир аз жакшы болуп калган.

- Өкүнүчтүү, эми дагы көрөбүз, дарылайбыз. ..

- Деги сакайып кетеби?

- Айтыш кыйын, - врач ордунан турду, - Жатып турсун, он-он беш күндөн кийин башка жакка которобуз, - деди да чыгып кетти, Аида жанында калды, ал анын айтканы менен болуп баладай көзүн карап турат. Бир күнү костюмунун чөнтөгүнөн баягы сүрөттү таппай аябай жинденип:

- Кана Мээрим, кана сүрөт, ким алды?

- Токон, эмне болду? - Аида аны кармай калды.

- Менин Мээримим жок, мен аны табам дегенмин, таап берчи мага Аида, ал мени дагы издеп жатат, мен...: мен... - Аиданы түртүп жиберди, - Та-ап!

- Тынчтаныңыз, эмне болду? - Сестра кирип келди, Аида башы дубалга тийип зорго турган: "Мен муну менен жүрүп өзүм дагы келесоо болуп калбасам экен", - деп башын ушалай көпкө турду, Токон сестрага дагы болбой бакырып өкүрүп жатканда Анар кирди:

- Кокуй ай, деги эмне болду?

- Апа, сүрөтү кайда эле, ошого жинденип жатат, - деди Аида.

- Эсиме жара чыгып аны чөнтөгүнөн алып үстөлгө коюп койдум эле, аны жок кылып коюшпаса экен, - Токонго карады эле укол сайганга уктап бара жатыптыр.

- Эмне болгон сүрөт? - деди сестра аларга карап.

- Колго тартылган сүрөт кичинекей кыз тарткан.

- Аны эмне кылат?

- Ээ кызым, оорунун кээри да, - Анара үшкүрүнө уулунун жанына отуруп көз жашын аарчып алды, - Алданемедей балам бар эле, кудай жазаңды берсин аа-а!

- Апа, мен айылга барып ал сүрөтүн алып келбесем болбойт, - деди Аида кайненесине бурула.

- Ошол үчүн убара болосуңбу балам, берип ийгиле деп айтып жиберсекчи, азыр жол кире дагы оңой эмес, сен барып келген акчага дары-дармек алсак болбойбу карангүн, колдо жоктун кордугу күч болуп турганда.

- Мейли анда, мен автовокзалга барып кат жазып берип ийейин.

- Ошент, тааныш чыгып калаар.

- Ооба, мен барайын, - Аида шашыла чыгып кетти, Токон көзүн ачып эле кайрадан кийимдеринин чөнтөгүн карайт, анан издегенин таппай калганда бакырып кыйкырып кирет, бир жумага чейин кагазга ороп берип ийген сүрөт келгенче эчтеке дагы ичпей, бакырып эч кимди жолотпой жатты. Ага сүрөттү колуна бербей костюмунун чөнтөгүнө салып уктап жатканда жанына коюп коюшту. Токон жаш баладай эле болуп калган, эртең менен ойгонгондо кечээгилери эсинде жок кайрадан издейт, бүгүн дагы ойгонуп эле таап алып кубанып кетти:

- Мээрим, мен сени табам, анан биз үйлөнөбүз, чо-оң той беребиз макулбу? - деп жанына келген Аидага карады, - Көрдүңбү, ал кичинекей, сулуу дагы бекен?

- Ооба, кел эми бети колуңду жуу.

- Жуубай эле коеюнчу.

- Кел эми жуу, азыр тамак ичебиз, - деди Аида ага жылмая, күндө ушул көрүнүш, Аиданын апасы кызына таарынып келбей жүргөн, эми ооруканага кетти дегенди угуп келип калыптыр, издеп жүрүп зорго таап келген, палатанын эшигин ачып кирип эле Токонду көрүп жаман болуп кетти: "Курган кыз, шорго малынган экен, өмүр бою жинди менен алышып эмне табат деги", - деп Токонго кайрылды:

- Жакшысыңбы айланайын?

- Жакшы-жакшы, - деди Токон кадимкидей эле.

- Апа, качан келдиңиз? - деп сурап көздөрүн ала качты Аида.

- Үйүңөргө барсам куда айтты, анан өз көзүм менен көрөйүн деп келдим, - деди Оңол кызына нааразы болгондой, - Кетип жатабыз деп айтып койбойт белең ботом.

- Апа...

- Болду, - Оңол кызың акшыя карап эшикке чык сүйлөшөбүз дегендей жаңдап жатканда врач менен сестра кирди.

- Кубатбеков, бүгүн сени башка жакка которобуз, даярдан6а бергиле, кагаздарын даярдап жолдомону жазып койдум.

- Каякка? - Аида врачты суроолуу карады.

- Чым коргонго.

- Эмнеге? - Аида көзүн алайта карады, - Бул...

- Ошондой кызым, ошол жактан оорусуна жараша дарылашат, бизде андай шарттар жок, жакшы болуп кетсин, - деди да чыгып кетти.

- Мына, эми жыргап жат, бас эшикке сүйлөшөлү, - деп Оңол эшикти көздөй басты, Токон алардын эмне жөнүндө сүйлөшүп жатканы менен иши жок сүрөттү кармалап улам сылап коюп отура берди.

- Деги акыл эсиң ордуңдабы? - деди Оңол коридорго чыккандан кийин, - Жинди неме менен канчага чейин алышасың?

- Апа, ал жинди эмес, айттым эле го баары мен үчүн болду деп.

- Ооба, жиндини жинди дейт, Чым коргонго соо немен жөнөтөт беле.

- Азыраак кыйын болуп турат апа, баары өтүп кетет, көрөсүз го Токон сакайып кетет.

- Көп сөздү кой, мени менен кетесиң, сыртта Садыр күтүп турат.

- Акем дагы келди беле?

- Ооба, сени алып кетели деп келгенбиз, - Алар тартышып турганда сиңдисиникине кеткен Анара келип калды:

[aqua-94mema]

- Кел кудагый, аман-эсен жатасыңарбы?

- Кудайга шүгүр, - Оңол аны жактырбай карады, - Мен Аиданы эжесиникине алып кетейин, жуунуп келип алсын.

- Апа, бизди азыр алып кетет, камынышым керек.

- Жетет, эми жиндиканага дагы бармаксыңбы?

- Апа дейм.

- Аида, - деди Анара Оңолдун сөзүнөн чыйрыга түшүп, - Сен бара бер, мен өзүм кошо кетем, өз баламды өзүм эле карайм, - Палатанын эшигин ачып кирип кетти. Аида ыйлап жатты:

- Мен эч жакка кетпейм, Токон мен үчүн ушул акыбалга келген, аны бул акыбалда таштай албайм! - деп палатага кирип бара жатканда Оңол аны кармап калды:

- Сени мен бул жиндинин жанына койбойм! - деп жетелеп жөнөгөндө Аида колун силке бошонду:

- Мени балалыктан кечип койсоңор дагы барбайм!

- Өмүр бою жиндинин азабын мойнуңа жүктөнүп өтмөксүңбү ыя?

- Аида, - Анара чыга калды, - Мен сага ыраазымын, кудай ыраазы болсун айланайын, баламдын жинди экенин эми билип отурам, муну укпасам болот эле, эми сен дагы кыйналба балам, башка түшсө байтал жорго деген, кудайдын салганын көрөөрбүз, бара-бара гой.

- Кет дегенде ит дагы кетет, сен итче жоксуңбу ай кыз, бас кеттик, - деп Оңол Аиданы колунан алып дегдеңдете жетелеп кетип жатты, Анара уулунун жанында отуруп алып ыйлап сүйлөнүп жатканда Токон карап коюп отура берди:

- Жараткан, алты жылдан бери ушул оорунун азабын тартты уулум, деги кай күнөөсү үчүн бул абалга келди, ушул уулумдан үмүтүбүз чоң эмес беле, өзү теңдүүлөрдүн алды болуп өстү эле го, неге мындай болду, оң көзүңдү сал жараткан, өзүңдөн өткөн улук жок, жан-жаныбарларды жараткан кудурети күчтүү алла таалам, баарыбыз өзүңдүн колуңдагы кулуңбуз, уулумду сакайта көр, бир келген өмүрүнө жарык жашоо тартуула жараткан алла...

- Даярсыздарбы, унаа даяр, - деп сестра кирди.

- Өзүбүз барсак кабыл ала береби кызым?

- Мен кошо барам.

- Ийи, - деп Токонго карады Анара, - Кетели балам, - Токон каякка дебеди, унчукпай эле колтуктаганда басып кете берди. Ичи сыйрылып көзүнүн жашы көл болгон Анара унаага түшүрүп өзү отурду да кете берди. Ал жердеги врачтар анын историясын карап көрүп бөлмөгө киргизишкен соң:

- Сиз бара берсеңиз болот, биерде өздөрү карашат - деди.

- Жок балам, тамак дагы өзү ичпейт, өзүм карабасам болбойт.

- Эже, биерде калганга болбойт, бизде ушундай, - Асек Ураимович алакан жая жылмайды, - оорулууларды карагандар бар, кабатыр болбоңуз.

- Кантип таштап кетем, жаш баладай эле...

- Баары жайына келет, кабатыр болбоңуз, биз даярбыз эже.

- Кудай колуңарга кубат берсин айланайын, мен алыстан келгенмин, барар жерим дагы жок эле, бүгүнчө баламдын жанында калсам болобу, таң эрте жолго чыгайын.

- Мм, - Асек Ураимович кыйылып туруп анан, - Жарайт, андай болсо арга жок, мындай жашыңызда жолго таштаганга укугубуз жок, - деди да сестрага кайрылды, - Бу кишини бүгүнчө уулунун жанына жаткырып койгула.

- Жарайт, - деп сестра Анараны ээрчитип узун коридор менен барып эң четтеги палатага киргизди, Токон эчтеке менен иши жок кеберетте отурган, аны көрүп:

- Алда-а кагылайын ай, сенин ушундай акыбалыңды көрбөй неге эрте өлүп калбадым экен, жаркылдаган уулумдун ара жолдо калганы үчүн бирөө жазасын алаар бекен, мендей болуп энелери сыздады бекен? - деп көзүнүн жашы куюла карап тура берди, анын эмнеге ыйлап жатканы менен иши жок улам карап коюп колдорун ушалап оозун кыбыратып коюп жатты. Эртеси Анара үйүнө жол тартты, үйүнө келип дагы балдарынын кантип жатканын көрүп көөнү жайланган соң ыйлап кирди, Кубат үйдө жок эле, ал эшиктен кирип эле:

- Жайчылыкпы деги?

- Жайчылык болсо кана, Токонду жиндиканага алып барып койду, - Бырылдап мурдунун суусун алып ыргытты.

- Эмне дейт? - Кубат ормое карады, - Ал жинди деле эмес го?

- Бизге ошондой көрүнөт да, алар үчүн жинди экен Кубат, жакшынакай балам ушинтип калбадыбы-ы!

- Кудайдан башка айла барбы? - Кубат шалдая отуруп калды.

- Ошол да, кудайдан башка айла жок, жараткандан тилейли.

- Көп кайгыра бербе кемпир, Аида жанында калдыбы?

- Аны кетирдим, куру бекер жүрө бергенде эмне, - Анара аны кудагыйы алып кеткенин айткысы келбеди, күйөөсүнүн деле өзүнөн кем эмес кайгырып турганын кантип билбесин. Эрди-аял бири-бирин түшүндү, Кубат ага айтпады, Оңолдун келип алып өйдө-төмөн сүйлөп кеткенин: "Жинди балаңарга чырактай кызымды алып берип башын айладыңар, жетет, алып кетем", - деген болчу ал келгенинде. ..

Мээрим атасынын кызматтык иши боюнча ар кайсы райондун совхозуна которулуп ар кандай мектептерге окуду, ошентсе дагы ал Токонду унута албады, Баатырбек күнү түнү кеч келип кызын кээде көрсө кээде уктап жатканда көрөт, Гүлнара андан кийин эки уул төрөгөн, үч бала менен үйдө, Мээрим бир күнү калем салгычты кармап отурганда Гүлнара:

- Ой аны ыргытып ийсең боло, эскирип калбадыбы, жаңысын сатып бербедим беле, - деди.

- Мама, бул деген белек да, кантип ыргытмак элем? - деди ойлуу.

- Болбогон буюмду белек деп турганын кара, - Гүлнара кызын жактыра бербей карады, - Аны карап отура бербей сабагыңды оку, жакында экзамениң башталат.

- Мама, сабагым жакшы эле го, - деп туруп келип апасына эркелей мойнунан кучактады, - Мама, Токон дагы чоңойгондур ээ?

- Анын эмнесин сурайсың кызым, жетип жетпей алар да жашап жатышкандыр, бири кем дүйнөдө каалаганын жасай албаган кандай жаман.

- Эми ата-энесинин жок жарды жашаганына Токон күнөөлүү эмес да, - Мээрим ойлуу кайра сабак даярдоочу үстөлүнө келди, - Мен Токонду көргүм келет мама, кандай болуп калды экен?

- Аны унут кызым, сени атаң Алишерге берем деп жатпайбы.

- Мен аны айткан жокмун, кандай жигит болгонун көргүм келет.

- Кой, мен өз ишимди кылайын, - Гүлнара бөлмөдөн чыкмак болуп эшикке жакындады.

- Мам...

- Айта бер, дагы эмне дегиң келди?

- Айылга барып келбейинби?

- Эмнеге, ал айылда жээк жаатыбыз болбосо делеби?

- Токондордукуна барып келейин, атама айтпай эле коюңузчу.

- Болбойт, чоочун эл, сен бойго жетип калдың, бирөө жарым...

- Ой коюңузчу, макул деп эле койсоңуз мам.

- Жок, аны кыялыңа дагы келтирбе, - деп Гүлнара чыгып кетти, Мээрим ойлонуп отуруп калды, ал азыр онунчу классты бүтмөк, дал ушул кезде Токон операциядан кийин өзүнө келе албай калган эле. Убакыт өтүп мединститутка кирип окуп калды, албетте атасынын тааныштыгы, кадыр баркы менен. Баатырбек ошол жылы катуу ооруп калды, көзүнүн тирүүсүндө кызын ишенимдүү жерге берип көңүлүн жайлагысы келип мурдатан сөз кылып жүргөн Бекмуратка Мээримди келин кылып бермек болду. Алишер институтту жаңы бүтүп келип экономист болуп иштеп жаткан, экөөнү жолуктурмак болуп жайкы каникулда үйүнө келген Мээримди Гүлнара дүкөнгө жумшады. Анын алдынан Алишер чыгып учурашып калды:

- Кандай Мээрим, окууларың жакшыбы?

- Жакшы, баары ойдогудай.

- Мен сага атайын жолукканымды билээрсиң?

- Билем, бирок биз эски салтты артка ташташыбыз керек го?

- Ата-энебиз ушуну каалап турса.

- Биздин өз эркибиз жокпу, сиз деле ойлонуңузчу, биз бири-бирибизди эч качан сүйгөн эмеспиз туурабы, анан кантип бирге болобуз?

- Мээрим, сенин айтканың туура дечи, бирок жашоо алдыда эмеспи, балким көнүшүп кетебиз, - деди Алишер кызды көз кыйыгы менен карап, жерди бутунун башы менен чукулап.

- Жок, мисалы мен көнө албайм, - Мээрим аны тике карады.

- Анда атаңдын сөзүн сыйлабаганыңбы?

- Кеп анда эмес, экөөбүздүн келечегибизде жатпайбы.

- Жо-ок, мен ата-энемдин сөзүн эки кылган эмесмин.

- Тагдырыңды таразага салгың келеби?

- Ооба, бет алдымда кандай нерсе күтүп турганын билгим келет.

- Тозок болсо дагыбы?

- Албетте, ансыз деле тагдырдын сыноосу жалаң жыргалдан турбайт.

- Мен анте албайм, себеби менин балалыгымдан бери бир гана максатым бар, андан баш тарта албайм, - Мээрим ойлуу басып жөнөдү, - Максат коюп жашоо ар бир адам үчүн кенен ачылган жолду табуу, мен ошону таап өз максатыма жетким келет.

- Жигитиң барбы?

- Азыр жок.

- Муну кандай түшүнсөм болот?

- Каалаганыңыздай.

- Мээрим, мен сени менен бат эле тил табышып кетем деп ойлодум эле, андай болгон жок, талашып тартышуунун да кажети жок экен, - деди Алишер аны жүзүнө үңүлө карап, - Чындыгын айт, жигитиң болсо мен сөзүмдү кайра алам, ата-энеме биринчи жолу каршы чыксам боло берет, - деп күлдү кайра Алишер.

- Ачыгын айтайынбы? - Мээрим аны карап күлүмсүрөй туруп, - Менин азыркы тапта жигитим жок, бирок жүрөгүмдө бирөө жашайт, - Мээрим кетип жатып сүйлөп бара жатты, - Ал кандай жигит болду, мени эстейби же унуттубу билбейм, бирок ал менин балалыгымдан бери жүрөгүмдү ээлеп алган, менден башкалар болсо балким баарын унутаар, андан кийин деле көп классташ күттүм, көп эле досторду көрдүм, ал негедир эч качан эсимден чыкпады, кээде түшүмдө мени атымдан атап жардамга чакыргансыйт, эмнеге экенин түшүнбөдүм. ..

- Каякта эле?

- Таш Көмүрдө.

- Оо-уу, алыс го?

- Ооба, абдан алыс.

- Канчада элеңер анда?

- Мен ондо, ал он экиде эле...

- Сегиз жыл өтүптүр да?

- Ооба, бирок сегиз жыл мен үчүн сексен жылга тете болду.

- Бала кездеги оюн тура, - Алишер каткырып калды, Мээрим унчуккан жок, дүкөндөн керектүүсүн алды да кайра жолго түштү, негизи үйүндө баары эле бар, болгону экөөнү сүйлөшсүн деп эле жөнөткөн, аны Мээрим деле билет.

- Кеттик, - деди өзүн күтүп турган Алишерге.

- Жарайт, - Экөө катар басып келе жатышты, - Эмне дейсиң?

- Кандай? - Мээрим аны түшүнө бербей карап калды.

- Ата-энебизге эмне дейбиз?

- Сиздин жүрөгүңүз эмне десе дей бериңиз.

- Анда макул дешим керек да, - Күлө карады Алишер, ал кубангандай эле, - Мен сага үйлөнүүгө каршы эмесмин.

- Музду кучактап жатууга даярмын дейсизби?

- Бара-бара өз ордуна келет деп ойлойм.

- Жаңылып жатасыз, мени сезимдерим алдабайт.

- Сезимдериң эмнени туйдурат?

- Ашыгып чечим чыгарба дейт.

- Балким ашыкканыбыз туурадыр, өз убагында бири-бирибизге көнгөнгө.

- Бул өтө чоң жаңылууга алып келе турган жол, сиз өз жүрөгүңүз менен кеңешип көрдүңүз беле?

- Менин жүрөгүм баары туура деп эсептейт, - Алишер күлүп койду, алар үйгө жакындашты, ушул арада Мээрим ага бир да жолу жылмая карабады: "Мейли, азыр ошенте берет, анан өзү эле баскан изимди санай баштайт, кыздардын баары эле кылыксына беришет башында", - деп ойлогон Алишер сылык коштошуп анан үйүнө жөнөдү. Мээрим эчтеке болбогондой үйгө кирип баштыгын койду да бөлмөсүнө өтүп кетти, Гүлнара үн дебеди, кечке маал Бекмурат менен Сурма келип тойду тездетүүнү сүйлөшүп кетишти, Баатырбек төшөктө жаткан:

- Ата, - деди Мээрим жанына келип отуруп.

- Айта гой кызым.

- Ата, мен Алишерге баргым келбейт.

[aqua-94mema]

- Эмне? - Баатырбек ормое башын көтөрдү.

- Мени жөн эле кыстап жатасыз ата, эртеңки келечегимди ойлосоңуз боло?

- Сени эч ким кыстабайт кызым, болгону мен сени бактылуу болсун деп жатпайынбы, - Баатырбек онтоп алды, - Сенин бактыңды ойлойм кызым.

- Папа, мени түшүнсөңүз.

- Жок, адегенде мени ук, - Баатырбек башын өйдө көтөрдү, - Апаң экөөбүз деле бактылуу жашадык, мына биз сүйлөшпөй этпей эле ата-энебиздин айтканы менен баш кошконбуз, инилериң жаш, абалым оор кызым, кандай күн болуп кетээрин ким билет, кокус көзүм жумулуп кетсе көөнүм тынч болсун.

- Пап, антпеңизчи, сакайып ке5тесиз папа, - Мээрим атасынын көкүрөгүнө башын коюп ыйлап ийди, - Көрөсүз го сиз аман-эсен сакайып кетесиз.

- Эркем десе, эгерде бул өмүрдөн өтсөм дагы жашоого нааразы эмесмин, жакшы жашадым, кыскасы бир гана өкүнүчүм кызымды берип бактылуу жүзүн көрсөм, келин алып балдарымдан көөнүм тынчыса болмок, - Оор дем алып үшкүрүп ийди, - Аттиң, өмүр дегенге адам тойбойт экенбиз да, сүйсүн деп бала берди, каалаганымдай кызматтын үзүрүн көрдүм, дагы кудайдан силердин үй-жайлуу болуп небере күтүшүңдү күтүп жатам, көр пендемин да-а...

- Ата, - деп жиберди Мээрим, - Сиз капаланбаңызчы, мен макулмун ата.

- Садагам десе, сен бактылуу болосуң кызым, Алишер жаман жигит эмес. Баатырбек кубана жүзү тамылжый жатып калды, анын оорусун врачтар айыкпайт дешкен эле, аны аялы менен балдарына айттырган эмес, ооруканадан чыкканда эс алып кайрадан дарылануусун улантат деп коюшкан, бирок Баатырбек баргысы келбегенин айтып үйдө жатып алды.

- Баатыр, көп сүйлөй бербей эс алсаңчы, кызың экөөң аябай сүйлөштүңөр, - деди Гүлнара кирип, - Тамак даяр болуп калды, алып келейинби?

- Ооба, азыраак эле алып кел.

- Макул, - деп Гүлнара ага муздатып алып келип, аркасына жаздык коюп жөлөп отургузуп алдына салфетка төшөп колуна карматты, - Ыңгайлуу болдубу?

- Болду, байбиче балдарыңды тойгуза бер.

- Алар эми чоңойбодубу, даяр немени өздөрү эле ичет.

- Мейли байбиче.

- Тойго камынып бүттүк, эки күндөн кийин Мээримди алып кетишет.

- Бактылуу болсун, бир неберемди көрсөм болот эле...

- Дөөрүбөчү Баатыр, бала болуп кетесиң да, - Гүлнара ичи тызылдап турса дагы көңүл улай сүйлөдү, - Буйруса көрөсүң, андан көрө врачтарды угуп дарылансаң болот эле, эми Мээримди узатып алсак жатып дарылан ээ?

- Макул байбиче.

- Сен бизге керексиң Баатыр, менде бир тууган, төркүн деген жок, уулдарың менен Мээримди өз-өзүнчө үй-жай күттүрүп койсок экөөбүз санаторияларга чогуу барып эс алалы, жамандыкты ойлой бербе, - деп эшикке чыгып кетти, ал сыртка чыгып ыйлап-ыйлап анан бети колун жууп кайра кирди, балдарына кейигенин көрсөткүсү келбеди. Баатырбек саналуу гана өмүрү калганын билгенден кийин өзүнө-өзү кайрат берип: "Тобо дейин, бул дүйнөдө мен киммин, дөө-шаалар өткөн дүнүйө эмеспи, ушунчалыгына шүгүр, уулду-кызды берди, баланын үнүн угуп жытын жыттап балдыр тилине кандым, кыял жоругуна тойбой искедим, жаман жүрбөдүм, сыйдын үстүндө болдум, кызматымдан пайдаланып бир ээр адамдарга кысым көрсөтүп жаман айткан болсом алла өзүң кечир, өзүңдүн колуңдагы алсыз кулуңмун, балдарым бактылуу болсо болду, өзүңө өзүмдү тапшырдым алла, бери каратсаң да алып кетем десең да ыраазымын" , - деп ойлонуп тамагын ичкенден кийин жатып уктап кетти. Түшүндө ата-энеси жанында отуруптур, өнтөлөп эле кадимки тирүүсүндөгүдөй аяктагы сүткө окшогон аппак нерсени оозуна кармап: "Мынчалык неге жүдөп кеткенсиң уулум, ушуну ичип алсаң өзүңдү жакшы сезип каласың, ичип ал ушуну, көптөн бери сага деп катып жүргөнбүз, жолуга албай жатпадыкпы, эми биздин дагы санаабыз тынч болот", - дегенде: "Ата, силер дагы ичпейсиңерби" , - дейт Баатырбек: "Жо-ок балам, ал сенин ырыскың, биздин иче турганыбыз башка", - деп эле көздөн кайым болушту. Ойгонуп кетсе бүткөн боюнан көл шал болуп тердеп калган экен: "Кудая тобо-о, кадимкисиндей эле жүрүшкөн экен, сакайып кетет окшойм, врачтар айыктыра албаган дартты түштөгү берген аян аркылуу сакайта алабы, ким билсин, кудайдан башка улук жок эмеспи", - деп өйдө болмок болду эле бүт денеси жеңилдеп калыптыр. Акырын туруп эшикке чыкты да кранга бети-колун жууп жатканда Гүлнара көрүп:

- Баатыр, жыгылып кетпе, - деп жетип келди.

- Жыгылбайм байбиче, керемет түш көрдүм, Жамгырбекке Атайды жиберип бир эчки алдыр түлөө өткөрөлү, анан атамдарга куран окуталы, - деди.

- Ооба-ооба, түшүң туш келсин чалым, кудайым берет экен, - деп кубанган Гүлнара үйгө ээрчише кирди. Андан кийин Атайды айылга жөнөтпөй эле базардан бир кой бир козу алдырып түлөө өткөрүштү, андан бир күндөн кийин куран окутушту, эки-үч күндөн кийин Мээримди Алишер ала качып алды, жол жобосунун жасашты, бул учурда Баатырбек

үйгө өзү кирип чыгып калды, аны көргөн врач абдан таң калды, бирок ал эч нерсе дебеди. Гүлнара экөө отурганда:

- Керемет түш болду кемпир, кеседеги сүт экенин же кымыз экенин билбейм, канчалык жутсам дагы бөксөрбөдү, - деди мурутун сылай.

- Ырыскыңды бөксөртпөй берген экен, кудайдын өз эрки да чал, амандыгың биз үчүн олжо эмеспи, Мээримди болсо күйөөгө бердик, жакшы кишилерге келин болду, Алишер дагы жаман эмес.

- Атайды быйыл окууга жөнөтпөй калдык, буйруса эмдиги жылы киргизели ээ?

- Өзүң сакайып кетсең эле болду, балдарды аманчылык болсо окутабыз, - деп экөө кеңешип чай ичип отурушту. Ошондон кийин Баатырбек ооруканага дагы барбады, өзүнөн-өзү сакайып кетти, бул керемет көрүнүшкө өзү менен катышып жүрчү врач досу абдан таңгалып сурачу болду, бирок ал эчтеке айтпады. Бүгүн дагы келип аны менен аркы беркини сүйлөшүп отуруп:

- Баке, чынын айтсам такыр ишенгим келбей турат, борбордон берген врачтардын аныктамасы, биздин текшерүүнү бүт жокко чыгардың, мунун сыры эмнеде? - деди суроолуу тигилип, - Медицинанын алы жетпеген ооруну кандайча жеңдиң?

- Бир гана алланын колунда экенибизди унутпа досум, мени алланын өзү сактады, мен өзүмө-өзүм эмес кудайга ишендим, биротоло тапшырып салдым, ошентип билинбей сакайып бара жаттым.

- Эми бир текшерүүдөн өтүп көрбөйсүңбү.

- Эмнеге?

- Өпкөнүн кандай болуп калганын көрөлү.

- Жок, кереги жок, - деди Баатырбек, - Эмне болсо да көрдүм, үстүбүздө кудуреттүү кудай турат, кандай болоорун ошол гана билет.

- Туура дечи, бирок биз жетимиш жыл бою кудай жок деп жашап келбедик беле, партиянын милдетин өзүң дагы аткарып көрдүң, иши кылса изилдөө керек.

- Жок досум, башканы изилдегиле, мени тынч кой.

- Мейли досум, көңүлүңө алба, кызык окуя болду, отуз жылдык тажрыйбамда мындайды көргөн эмесмин, - деп көпкө отуруп анан кетти Кемел. Ал кеткенден кийин Баатырбек: "Кызык адамдарга деги эмне керек, ооруңдан сакайып кетсең дагы суроо салат, ооруп жатсаң андан бетер", - деп өзүнчө ойлонуп калды. Мээрим Алишерге тийгени менен өзүн таптакыр ээн талаа эрме чөлдө калгандай эле бир бечара сезип жүрдү, Алишер анын көзүн карап эле турат, бирок ага мустайып бир жылмайбады.

- Мээрим, эмнеге көңүлүң ачылбайт? - деди бир күнү Алишер.

- Жакында сабак башталат, кетишим керек.

- Ойлонбой эле кой, экөөбүз тең бир жума калганда кетебиз.

- Жумушуңчу?

- Аяктан иш таап иштейм да.

- Мм, - деген Мээрим анын өзү менен кетишин каалабай турду.

- Мээрим, биз эми бир үй-бүлөөбүз, сен менин аялымсың, ички сырыңды катпай оюңдагыны мага айтсаң болот, - деди көптөн кийин Алишер.

- Эмнени айтам?

- Сенин мага көңүлүң жок билем, бирок өзгөрүү болуш керек да.

- Кандай өзгөрүү, мен сага айтканмын, музду кучактап жаткың келеби деп, кебиме кулак салбадың, өзүңө башка жар издешиң керек эле.

- Мен сени тандадым, жактырып калганым күнөөбү?

- Билбейм, бирок сен менин жашоомо бекер кирдиң.

- Эмнеге?

- Себеби, мен сени сүйбөйм.

- Сүйбөсөң сүйүп кетесиң.

- Болушу мүмкүн эмес.

- Неге андай дейсиң?

- Билип турам, менин жашоомдо башка бирөө бар...

- Жомогуңду кой Мээрим, - деп Алишер кызаңдай сыртка чыгып кетти: "Мени сен түшүнбөйсүң, ал мени күндүр-түндүр чакырып жатат, жардамым керекпи ага билбейм, ал баягы эле мен көрүп коштошкон бойдон, бирөөгө айтсам акылынан айныптыр дешээр, неге мындай экенин өзүм дагы билбейм", - деп ойлонуп мелтиреп отура берди. Кечинде кызуу келди, өздөрүнүн бөлмөсүнө кирээрде апасы наалып калды.

- Ичип алыпсың да балам, жакында шаарга кетесиңер, көп ичпесеңчи.

- Апа, мен барбайм шаарга.

- Апей ботом, аялыңдын өзүн кетирип ийесиңби анан?

- Окуй берсин, мен ордумда эле иштей берем, - деп кирип кетти, Мээрим диванда ары карап уктап жаткан, төшөгү салынуу, аны көрүп: "Көңүлү жок немени эмнеге ала койдум, өздөрү караанымды көргөндө кашын серпип, көзүн сүзгөн кыздар жок эмес эле, эмнеге буга жалдырадым" , - деп анын карама каршысындагы креслого отуруп ойлонуп жатып уктап кетти. Мээрим анын келгенин байкаган жок, төшөгүн салып коюп анан күтүп отуруп уктап калган, бир кезде түш көрүп жатты, ал баягыдай эле чачына барпырата лента тагынган секелек экен, Токон экөө кол кармашып гүлдүү талаада кооз гүлдөрдү терип жашынмак ойноп жүрүп эле бир кезде бири-бирин таптай калат, жанынан чоочун жигит өтсө аны карабай кайра эле Токонду издеп убараланып жатканда Алишер пайда болуп: "Мен мындамын, сен мени тааныбай калдыңбы?" , дейт: "Жо-ок, сен башкасың, Токон эмессиң, ал эми эле ушул жерде болчу", - деп өзүн караса эми элеги өрүлүп лента байланган чачы узун болуп артында жазылуу экен: "Мен качан чоңоюп кеттим, - десе Алишер ырсайып: "Сен менин аялымсың да", дейт: "Жо-ок, мен сени тааныбайм, мен Токонду издеп жүрөм, ал эми эле ушул жакка жашынган" , - деп бет алдын көздөй жүгүрүп жөнөдү, кете берип бир кезде эле баягы гүлдөр саргайып кетип анын арасында бүрүшүп өзүнүн бала кездеги ата-энеси менен өзүн тарткан сүрөттү алып Токон отурат: "Жүрү кеттик, биерде эмнеге отурасың" , - деди эле ал: "Сен кимсиң. Мен бул сүрөттү тарткан кызды издеп жүрөм", - дегенде Мээрим: "Ал менмин да", - десе ал ары карап: "Жо-ок, ал сен эмессиң, мен сени тааныбайм" , - деп сүрөттү карап отуруп алды эле Мээрим ага канчалык: "Мен Мээриммин" , - десе дагы укпай жатып ойгонуп кетсе жүрөгү элеп-желеп болуп лакылдап калыптыр, чочуп тура калды: "Ал соо эмес, ооруп калса керек", - деп ойлонуп туруп караса Алишер креслодо уктап жатыптыр. Сыртка чыгып суу ичип кайра келсе ал көзүн ачып:

- Төшөккө жатпайсыңбы? - деди.

- Сенчи?

- Мен сени ойгонсуң дедим.

- Жата бербейт белең, - деп өзү жатып алды. Алишер андан кийин сүйлөбөдү: "Сүйбөгөнгө сүйкөнбө деп туура айткан экен, окуусун окуй берсин, балким ошондон ары бирөөнүн сүйүп кетээр же ойлонуп мени сүйүп калаар, өз эркине коеюн", - деп ойлонуп кайра креслого жатып алды. Ошондон көп өтпөй Мээримди шаарга жөнөтүп өзү кала берди, ал муздай болуп сузданган бойдон кете берди, Алишердин да жүрөгү муздап башка кыз менен жүрүп алды, ал бухгалтер болчу, иштери бирге, бара-бара экөө бири-бирин сүйүп калып ата-энесине кеңешмек болду, бул кезде арадан эки жыл өтүп кеткен, Мээрим ата-энесине келет да Алишерге кайрылып келбеди, өзү да басып барган жок, экөөнүн тең ата-энелери өкүнүп калышты.

- Ата, мен үйлөнөм, - деди Алишер.

- Эмне? - Бекмурат уулун ормое карап калды, - Мээримчи?

- Ата, эми ал үйгө келбейт.

- Уруштуңар беле?

- Жок, ал мени сүйбөдү, - Башын жерге салды.

- Башында неге айтпадың?

- Силерди капа кылгым келбеди.

- Бул кызың кимдин кызы?

- Өзү мени менен иштейт, ата-энеси бар...

- Өзүң бил, бирок шаарга барып Мээримге бир жолугуп кел, мен Баатырбекке айтайын, ортодогу достук мамилени экөөңөр бекемдейт экен десе...

- Менде эмне күнөө?

- Болуптур бар, - Бекмурат андан аркысын уккусу келбеди, Алишер Айтурганга үйлөндү, экөө ынтымактуу, жумуштарына бирге барып бирге келишет, аны угуп Мээрим кубанып алды, акыры окуусун дагы бүттү, убакыт зымырап өтүп аны Чым- Коргонго жөнөттү, дипломун жазууга дал ошондой ооруларды изилдеген эмгек жазган эле, аерге барып иштеп калды, бирок ал азыр аны тааныбайт эле. Историяларын көрүп таанышып көрүп байкаган деле жок, анткени ал Токондун атын толук билчү эмес, Кубатбеков Токтобай дегенди жөн гана окуп койду. Ошол күнү Аида келген, ал ата-энесине болбой баса берип Токонго бир сыйра кийим-кече, тамак ашын көтөрүп келген эле. Коридордон Токонду колтуктап сыртка алып чыгып бара жатканын көрүп: "Күйөөсүбү, же ини агасы болду бекен", - деп ойлоп койгон. Арадан эки-үч күн өткөндө оорулууларды текшерип, ар бири менен жакындан таанышып кандай абалда экенин көрүп жүрүп Токондун палатасына кирди. Ал колундагы кагазды ката күлүп койду.

- Атыңыз ким?

- Менби, мен билбейм, - деп ары карап кетти.

- Атаңызды билесизби?

- Ой койчу, бар-бар кет, - деп колун шилтеп койду, - Мээрим унчукпай туруп башкаларын көрдү, алар андан дагы жаман эле, кайра Токонду бир карап алып: "Мунун эмнеден минтип калганын билүүм керек", - деп ойлонуп кабинетке келсе Урматбек Сариев бар экен.

- Жанагы Токтобай деген оорулуунун толук диагнозу кандай, аварияданбы же жыгылганбы? - деди кызыга.

- Бирөөлөр урган го, мээден операция да болгон экен.

- Кыйын болуптур, өзүн билбейт тура.

- Кээде кадимкидей эле болуп калат, оору да, - деп койду Урматбек.

- Томографиясы барбы?

- Анысы келбептир.

- Эмнеге, кайдыгерлик го, бул жака которуп жатканда баарын бериш керек эле.

- Азыр сен ошентип жатасың, бир аз жылдан кийин ишиң дагы болбой калат, - Урматбек күлүп койду.

- Менин диссертациям дал ушундай оорулар боюнча, - деди Мээрим ойлуу, анан аны кайрадан томографиялык аппаратка түшүрмөк болду, эртеси келген Аиданы көрүп атайын жолукту.

- Сиз Кубатбековдун эмнеси болосуз?

- Аялымын.

- Ал операциядан чыккандан кийин кандай эле?

[aqua-94mema]

Аны жакшы билбейм, биз кийин үйлөндүк.

- Сиз тийгенде кандай эле?

- Бир топ эле жакшы болчу.

- Кантип, качан кайра ооруп калды?

- Жакшы билбейм, - Аида сүрөт жөнүндө айтсамбы, айтпасамбы деп ойлонуп туруп калганда Мээрим кайра сурады.

- Мунун б аары жолдошуңуздун сакайышына өбөлгө болот деп ойлойм, балким бирөө капа кылгандыр, катуу сөз айткандыр, мээге таасири тийген нерсе болсо керек?

- Кайдан, эч ким эчтеке дебейт болгону...

- Айта бериңиз, баарын билишим керек.

- Жанында бир сүрөт бар, ошону карап эле өзүнчө ойлонуп мени урушуп ушул болду.

- Кандай сүрөт, көрсө болобу? - деди Мээрим, бирок ал ушул саатта бала күнүнөн бери көргүсү келип жүргөн жакын адамынын оорукчан экенине жүрөгү сыздап бир аздан кийин эмне кылаарын билбей аргасы кетээрин сезбеди.

- Ал аны эч кимге бербейт.

- Жаман экен, мен сүйлөшүп көрөйүнчү, - деп палатаны көздөй бара жатты, экөө ээрчишип киргенде Токон аны бир карап алып кайра бурулуп кетти.

- Токон, бул кыз врач, сени менен сүйлөшөм дейт, - деди Аида, Мээрим Токон дегенди укканда: "Токон, Токон, балким башкадыр, кайсы айыл экенин дагы жакшы билбей калдым", - деп көздөрү алаңдай Токонду теше тиктеп туруп калды: "Көздөрүнөн тааный аламбы, балким жүзүндө окшоштук бардыр, ай кудайым ай эсимде эч нерсеси калбаптыр, болгону аты гана, аты гана, аты гана", - деп ойлонуп жатып сыртына чыгара айтып алганын сезбей калды:

- Аты гана эсимде кетпеди.

- Эмне дедиңиз? - Аида ага таңгала карады.

- Аа-а, - деген Мээрим өзүнө токтото керебетке келип отурду, - Кел ойнойбуз, - деп экөө ойноп жүргөндөгүдөй алакандарын тосту, - Кана кел ойнойбуз.

- Ойнойбуз, - деди Токон ага күлө карап, экөө алакандарын чапкылашып ойноп жатканда Аида күлүп карап турду, - Токон, мен тарткан сүрөттү берчи, - деди Мээрим күтүлбөстөн эле.

- Сен аны мага бергенсиң, - деп Токон чөнтөгүнөн бүктөмдөрүнөн айрылып түшкөнү калган сүрөттү алып чыкты, - Сен меникин бер.

- Мен унутуп калыпмын, эртең алып келем.

- Болбойт, сен Мээрим эмессиң, - деп Токон сүрөттү кайра салып алды, Аида ичинен таңгалып: "Балким ошол Мээрим чын эле ушул болуп жүрбөсүн, мен тарткан сүрөт деди го, эми эмне болот, бекен келген экенмин, же үй-бүлөөсү бардыр, оорулууга врачтар ушундай мамиле кылып айыктырат да", - деп ойлонуп турганда Токон керебетке жатып алды, бутун бүрүштүрүп бетин жаап алган, - Жо-ок, ал Мээримди өзүм табамын, анан үйлөнөбүз, мен аны табам, - деп сүйлөп жатканда Мээрим жаман абалда ордунан турду да палатадан чыгып кетти: "Ооба, бул ошол экен, неге мындай акыбалга келди, алигиче мени унута элек экен, аялы да бар тура, мейли, өзүмдү билгизбей бар күчүмдү салып айыктыруум керек", - деп кабинетине келип сумкасынан эскирген пеналды алып кармалап ойго батты, бир жолу өзү ушул калем салгычты унутуп үйгө калтырып койгон экен Гүлнара мусурга салып коюптур, келип эле китептер турчу текчени, үстөл үстүн, тумбочкаларын карап таппай анан апасына карады:

- Апа, калем салгыч кайда?

- Ботом, эми анын эмне кереги бар сага?

- Керек апа керек, кайда таштадыңар?

- Таштандыга кошуп койдум.

- Эмне? - Мээрим жүгүрүп чыгып эле мүшөктөргө салынган таштандыны төгүп ичинен таап алып жууп кургатып туруп сумкасына салып алган эле, ошондон бери ал сумкасынын бир бурчунда: "Муну көрсө сөзсүз эсине келет, сакаят Токон, өкүнүчтүү ал эми башканыкы, ошентсе дагы бир адамды сактап калышым керек", - деп калем салгычты кармалап отурганда Аида кирди.

- Келиңиз.

- Ал мени жолотпой жатат, тамагын ичпей койду.

- Күндө ошентеби?

- Ооба, - Аиды уялып кетти, мен кечээ эле келдим, негизи кайненем карачу.

- Жүрү, барып көрөлү, - Экөө ээрчише палатага келди, Мээрим атайын эле калем салгычты ала келген, - Токон муну карачы, - деди ал.

- Аа-а, келе меники! - Токон кубанычтуу тура калды.

- Сен сүрөттү бер.

- Сагабы? - Токон аны тигиле бир топко карап турду.

- Ооба, мага бер, ал сүрөттү мен тартканмын го?

- Макул, келе мен көрөйүн, - деп колун сунду. Мээрим калем салгычты берди, аны айландыра карап көрүп артында: "Токондон Мээримге эстелик", - деген жазууну окуп алып секирип кирди:

- Тапты-ым, таптым Мээримди!

- Ооба, мен Мээриммин, кел Токон тамак ичебиз, - дегенде жанындагылар аларга кол чаап киришти, - Кел ичесиңби?

- Ооба, кардым ачты, - деген Токон отуруп алып тарелкадан тамакты шашыла ичип жатты, Аида ындыны өчө сыртка чыгып отургучка отуруп ыйлап алып анан кайнатасыныкына жөнөдү. Аны көрүп Анара чоочуп кетти.

- Кел Аида, кайдан келе жатасың?

- Токонго бардым.

- Качан бардың эле, кудагый эмне деди?

- Аларга айтпай кетип калгам, - Аида чарчагандай улутунуп алды.

- Кандай экен, жылыш барбы?

- Баягыдай эле.

- Кагылайыным ай, чырактай гана балам ушинтип өмүр бою кала береби кокуй, - деп ыйламсырап калганда:

- Апа, Мээрим табылды, - деди Аида.

- Кайсы Мээрим? - Анара түшүнбөй карады.

- Токон алып жүргөн сүрөттү тарткан кызчы?

- Ал кайдан жүрүптүр?

- Врач экен, ошондой оорулуулар жөнүндө илим жактайт экен.

- Ии-ий, атасы кызматчы болсо окуйт да, тааныдыбы анан?

- Экөө сүйлөшүп калышты, - Аида дагы улутунуп ийди, - Эми кетсем болот го, сакайта турган адам табылды апа.

- Ал эмнең ботом, жакшы болуп кетсе сенин бактың эмеспи, кой эртең экөөбүз тең баралы, кудайдан болуп сакайып кетсе сенин дагы биздин да бактыбыз да айланайын, кой Кубатбекти козу таап кел дейин, союп алып баралы, - Анара калдастап калды, - Тамак ичиши кандай экен?

- Мээрим ичирди...

- Ой кокуй күн оо-ой, Мээрим- Мээрим дебей күйөөңдү өзүң карабайт белең, сакайып бара жатканда жанында болсоң ал баарын эстейт да.

- Билбейм апа, Мээримди көргөндөн кийин дитим барбай калды.

- Баса ал күйөөгө тийиптирби?

- Билбейм.

- Сураштырып көрбөйт белең?

- Экөө бала кезиндегидей баштаса эле унчуга албай калдым.

- Эмне дейт? - Анара Аиданы элээ карады.

- Ал менден сурап барып эле мен тарткан сүрөт кана деди, Токон болсо меники кана, сен Мээрим эмессиң деп болбой койду, - Аида болгон көргөнүн айтып жатты, - Анан экөө алакандарын чаап ойноду...

- Капыра-ай де, кантсе дагы догдур да ээ, анын ою менен ойногонун кара.

- Ой экөө ошентип ойношчу тура мурда.

- Ким билсин, таптакыр бөлүнчү эмес, - Анара бир нерсени эстей калып жылмайып алды, - Бир жолу азандан Гүлнара көтөрүп келиптир, Мээрим ыйлап алган, эмне болду десем, Токондукуна барам деп болбой туруп алды дейт, анда төрт жашта болчу, Токондон эки жаш кичүү, ал дагы үйгө кирбей Мээримдин үйүн карап ойнобой отура берчү, таңгалчубуз биз, тамакты дагы бири-бирисиз иччү эмес, айласы жок ата-энеси тамагын куюп Мээримди кошо алып келип таштап кетчү, - Күлүп калды, ал качанкы бир окуяларды эстей берди, аны карап турган Аиданын жүрөгү ооруп чыкты: "Демек алар кайра кошулушаар, табышып калды го, ал дагы анын бергенин жоготпоптур, демек унуткан эмес, балким тагдыр аларды ушундай жол менен бириктирээр, Токон мени сүйгөн эмес жүрөгүмдө бирөө бар дечү эмес беле, калп эле өзүмдү-өзүм алдаганча кетип калайын", - деген ойдо болуп турду.

- Кел балам, - деп Кубат кирди ошол маалда.

- Келдим ата, - Кымырына карады.

- Кудагыйлар жакшы жатышабы балам?

- Жакшы жатат...

- Аида Токонго барып келиптир, - деди Анара.

- Кандай анан, жылыш барбы балам? - Кубат келинин көңүл бура карады.

- Жакшы эле го.

- Кудай дейли, жакшы болуп кетээр, бирөөгө жамандыгыбыз жок.

- Сен отурба, бир козу таап келип сой, эртең мен Токонго барайын.

- Мейли кемпир, күздө беребиз дейинби?

- Ооба, күздө мал келгенде беребиз де, - Кубат кайра туруп жөнөдү, ал кеткен соң Аида камыр жууруду, боорсок жасап, эт бышырып кеч жатышты, Аида ата-энесиникине барбай өздөрү жатчу бөлмөгө кирип жатып алды. Анара ал кеткенден кийин: "Кубат, Баатырбектин кызы врач экен дейт, ошондой жин оорулары жөнүндө илим жактап жаткан имиш, Токонду Мээрим карап жатыптыр, - деди акырын.

- Ким айтты?

- Аида айтып келди.

- Ошол сакайта алаар бекен?

- Буйруса жакшы болуп кетет.

- Ошондой эле болсо болду...

- Эртең жолго чыгабыз, өз көзүм менен көрүп дайындап келейин, - Анара өзүнчө эле кудуңдай ойлонуп жатты, эртеси эрте туруп Аида экөө жолго чыкты, Токондон кийинки баласы Ботобек аларды таксиге салып койду, ал мектепти бүтүп калган, Сатыбеги онунчу класста, кызы жок үч уулу бар. Кечке маал зорго Чым-Коргонго жетишти, ошол күнү кезекте башка врач эле, алар эптеп эле Токондун жанына киришти, анан аларды ашканага чыгарды, Токон негедир Аиданы дагы эле карагысы келбеди, мурдагыдан бир аз дурус болуп калыптыр, алып барган эттен жеп чай ичип отурду:

- Токон, жакшы болуп калдыңбы балам? - деди Анара аста.

- Апа, мен оору эмесмин го? - деди ал.

- Ошентсе деле...

- Токон, Мээримди таптыңбы? - деди Аида ага кызыга.

- Ал кетти, эртең келет, - деп мулуңдай күлүп койду.

- Ал ким эле балам? - Анара сынай сурады.

- Мээримчи апа, унутуп калдыңбы, ал келди, эми мен ага үйлөнөм, - дегенде Аида менен Анара тиктеше калды, - Мен ага мага тиесиңби дедим.

- Уулум, сенин аялың бар да, Аидачы? - деди Анара.

- Аидабы, мен аны алган эмесмин апа, Мээримди гана алам, - дегенде Аида чыгып кетип ыйлап жатты, Анара эмне дээрин билбей туруп калды. Ал же Аиданын артынан барып сооротоорун, же Токонду жалгыз калтыра албай турду.

- Уулум, өзүңдү жакшы сезип калдыңбы?

- Апа, мен жакшымын, Мээримге үйлөнсөм эле болду, - деди апасын күлө карап, Анара анын кандайына түшүнө албай турду, - Качан үйгө алып кетебиз? - деди анан.

- Токон, Мээримдин күйөөсү бар болсо кантебиз балам?

- Жок, анын күйөөсү жок, - деп Токон ылдый карап отуруп кабагын салды, - Мага айтат эле да, менин күтүп жүргөнүмдү билди.

- Мейли садагаң, - Анара шуу үшкүрүп алды.

- Апа, мен жакшы элемин, мени жинди деп ойлоп жатасыңарбы? - деди Токон көптөн кийин, - Мен эми атам экөөңөрдү багамын, Мээрим айылга врач болуп иштейт.

- Мейли-мейли, Аиданы кантебиз анан?

- Ал кетет апа, мен ага үйлөнбөйм.

- Мейли, - Анара унчукпай калды: "Дагы эле өзүнө келе элек, Мээрим көрүп туруп эле буга кайдан тийсин аттиң, көрүнбөй койсо болмок экен, эми аны көрбөй калса кайрадан ооруп сакайышы кыйын го, мунун мээсине зыян өтө катуу тийген экен да кудай жазаңарды бергилер ай, чырактай баламды жиндиге айлантты" , - деп ойлонуп мелтиреп отуруп калды.

[aqua-94mema]

Аны жакшы билбейм, биз кийин үйлөндүк.

- Сиз тийгенде кандай эле?

- Бир топ эле жакшы болчу.

- Кантип, качан кайра ооруп калды?

- Жакшы билбейм, - Аида сүрөт жөнүндө айтсамбы, айтпасамбы деп ойлонуп туруп калганда Мээрим кайра сурады.

- Мунун б аары жолдошуңуздун сакайышына өбөлгө болот деп ойлойм, балким бирөө капа кылгандыр, катуу сөз айткандыр, мээге таасири тийген нерсе болсо керек?

- Кайдан, эч ким эчтеке дебейт болгону...

- Айта бериңиз, баарын билишим керек.

- Жанында бир сүрөт бар, ошону карап эле өзүнчө ойлонуп мени урушуп ушул болду.

- Кандай сүрөт, көрсө болобу? - деди Мээрим, бирок ал ушул саатта бала күнүнөн бери көргүсү келип жүргөн жакын адамынын оорукчан экенине жүрөгү сыздап бир аздан кийин эмне кылаарын билбей аргасы кетээрин сезбеди.

- Ал аны эч кимге бербейт.

- Жаман экен, мен сүйлөшүп көрөйүнчү, - деп палатаны көздөй бара жатты, экөө ээрчишип киргенде Токон аны бир карап алып кайра бурулуп кетти.

- Токон, бул кыз врач, сени менен сүйлөшөм дейт, - деди Аида, Мээрим Токон дегенди укканда: "Токон, Токон, балким башкадыр, кайсы айыл экенин дагы жакшы билбей калдым", - деп көздөрү алаңдай Токонду теше тиктеп туруп калды: "Көздөрүнөн тааный аламбы, балким жүзүндө окшоштук бардыр, ай кудайым ай эсимде эч нерсеси калбаптыр, болгону аты гана, аты гана, аты гана", - деп ойлонуп жатып сыртына чыгара айтып алганын сезбей калды:

- Аты гана эсимде кетпеди.

- Эмне дедиңиз? - Аида ага таңгала карады.

- Аа-а, - деген Мээрим өзүнө токтото керебетке келип отурду, - Кел ойнойбуз, - деп экөө ойноп жүргөндөгүдөй алакандарын тосту, - Кана кел ойнойбуз.

- Ойнойбуз, - деди Токон ага күлө карап, экөө алакандарын чапкылашып ойноп жатканда Аида күлүп карап турду, - Токон, мен тарткан сүрөттү берчи, - деди Мээрим күтүлбөстөн эле.

- Сен аны мага бергенсиң, - деп Токон чөнтөгүнөн бүктөмдөрүнөн айрылып түшкөнү калган сүрөттү алып чыкты, - Сен меникин бер.

- Мен унутуп калыпмын, эртең алып келем.

- Болбойт, сен Мээрим эмессиң, - деп Токон сүрөттү кайра салып алды, Аида ичинен таңгалып: "Балким ошол Мээрим чын эле ушул болуп жүрбөсүн, мен тарткан сүрөт деди го, эми эмне болот, бекен келген экенмин, же үй-бүлөөсү бардыр, оорулууга врачтар ушундай мамиле кылып айыктырат да", - деп ойлонуп турганда Токон керебетке жатып алды, бутун бүрүштүрүп бетин жаап алган, - Жо-ок, ал Мээримди өзүм табамын, анан үйлөнөбүз, мен аны табам, - деп сүйлөп жатканда Мээрим жаман абалда ордунан турду да палатадан чыгып кетти: "Ооба, бул ошол экен, неге мындай акыбалга келди, алигиче мени унута элек экен, аялы да бар тура, мейли, өзүмдү билгизбей бар күчүмдү салып айыктыруум керек", - деп кабинетине келип сумкасынан эскирген пеналды алып кармалап ойго батты, бир жолу өзү ушул калем салгычты унутуп үйгө калтырып койгон экен Гүлнара мусурга салып коюптур, келип эле китептер турчу текчени, үстөл үстүн, тумбочкаларын карап таппай анан апасына карады:

- Апа, калем салгыч кайда?

- Ботом, эми анын эмне кереги бар сага?

- Керек апа керек, кайда таштадыңар?

- Таштандыга кошуп койдум.

- Эмне? - Мээрим жүгүрүп чыгып эле мүшөктөргө салынган таштандыны төгүп ичинен таап алып жууп кургатып туруп сумкасына салып алган эле, ошондон бери ал сумкасынын бир бурчунда: "Муну көрсө сөзсүз эсине келет, сакаят Токон, өкүнүчтүү ал эми башканыкы, ошентсе дагы бир адамды сактап калышым керек", - деп калем салгычты кармалап отурганда Аида кирди.

- Келиңиз.

- Ал мени жолотпой жатат, тамагын ичпей койду.

- Күндө ошентеби?

- Ооба, - Аиды уялып кетти, мен кечээ эле келдим, негизи кайненем карачу.

- Жүрү, барып көрөлү, - Экөө ээрчише палатага келди, Мээрим атайын эле калем салгычты ала келген, - Токон муну карачы, - деди ал.

- Аа-а, келе меники! - Токон кубанычтуу тура калды.

- Сен сүрөттү бер.

- Сагабы? - Токон аны тигиле бир топко карап турду.

- Ооба, мага бер, ал сүрөттү мен тартканмын го?

- Макул, келе мен көрөйүн, - деп колун сунду. Мээрим калем салгычты берди, аны айландыра карап көрүп артында: "Токондон Мээримге эстелик", - деген жазууну окуп алып секирип кирди:

- Тапты-ым, таптым Мээримди!

- Ооба, мен Мээриммин, кел Токон тамак ичебиз, - дегенде жанындагылар аларга кол чаап киришти, - Кел ичесиңби?

- Ооба, кардым ачты, - деген Токон отуруп алып тарелкадан тамакты шашыла ичип жатты, Аида ындыны өчө сыртка чыгып отургучка отуруп ыйлап алып анан кайнатасыныкына жөнөдү. Аны көрүп Анара чоочуп кетти.

- Кел Аида, кайдан келе жатасың?

- Токонго бардым.

- Качан бардың эле, кудагый эмне деди?

- Аларга айтпай кетип калгам, - Аида чарчагандай улутунуп алды.

- Кандай экен, жылыш барбы?

- Баягыдай эле.

- Кагылайыным ай, чырактай гана балам ушинтип өмүр бою кала береби кокуй, - деп ыйламсырап калганда:

- Апа, Мээрим табылды, - деди Аида.

- Кайсы Мээрим? - Анара түшүнбөй карады.

- Токон алып жүргөн сүрөттү тарткан кызчы?

- Ал кайдан жүрүптүр?

- Врач экен, ошондой оорулуулар жөнүндө илим жактайт экен.

- Ии-ий, атасы кызматчы болсо окуйт да, тааныдыбы анан?

- Экөө сүйлөшүп калышты, - Аида дагы улутунуп ийди, - Эми кетсем болот го, сакайта турган адам табылды апа.

- Ал эмнең ботом, жакшы болуп кетсе сенин бактың эмеспи, кой эртең экөөбүз тең баралы, кудайдан болуп сакайып кетсе сенин дагы биздин да бактыбыз да айланайын, кой Кубатбекти козу таап кел дейин, союп алып баралы, - Анара калдастап калды, - Тамак ичиши кандай экен?

- Мээрим ичирди...

- Ой кокуй күн оо-ой, Мээрим- Мээрим дебей күйөөңдү өзүң карабайт белең, сакайып бара жатканда жанында болсоң ал баарын эстейт да.

- Билбейм апа, Мээримди көргөндөн кийин дитим барбай калды.

- Баса ал күйөөгө тийиптирби?

- Билбейм.

- Сураштырып көрбөйт белең?

- Экөө бала кезиндегидей баштаса эле унчуга албай калдым.

- Эмне дейт? - Анара Аиданы элээ карады.

- Ал менден сурап барып эле мен тарткан сүрөт кана деди, Токон болсо меники кана, сен Мээрим эмессиң деп болбой койду, - Аида болгон көргөнүн айтып жатты, - Анан экөө алакандарын чаап ойноду...

- Капыра-ай де, кантсе дагы догдур да ээ, анын ою менен ойногонун кара.

- Ой экөө ошентип ойношчу тура мурда.

- Ким билсин, таптакыр бөлүнчү эмес, - Анара бир нерсени эстей калып жылмайып алды, - Бир жолу азандан Гүлнара көтөрүп келиптир, Мээрим ыйлап алган, эмне болду десем, Токондукуна барам деп болбой туруп алды дейт, анда төрт жашта болчу, Токондон эки жаш кичүү, ал дагы үйгө кирбей Мээримдин үйүн карап ойнобой отура берчү, таңгалчубуз биз, тамакты дагы бири-бирисиз иччү эмес, айласы жок ата-энеси тамагын куюп Мээримди кошо алып келип таштап кетчү, - Күлүп калды, ал качанкы бир окуяларды эстей берди, аны карап турган Аиданын жүрөгү ооруп чыкты: "Демек алар кайра кошулушаар, табышып калды го, ал дагы анын бергенин жоготпоптур, демек унуткан эмес, балким тагдыр аларды ушундай жол менен бириктирээр, Токон мени сүйгөн эмес жүрөгүмдө бирөө бар дечү эмес беле, калп эле өзүмдү-өзүм алдаганча кетип калайын", - деген ойдо болуп турду.

- Кел балам, - деп Кубат кирди ошол маалда.

- Келдим ата, - Кымырына карады.

- Кудагыйлар жакшы жатышабы балам?

- Жакшы жатат...

- Аида Токонго барып келиптир, - деди Анара.

- Кандай анан, жылыш барбы балам? - Кубат келинин көңүл бура карады.

- Жакшы эле го.

- Кудай дейли, жакшы болуп кетээр, бирөөгө жамандыгыбыз жок.

- Сен отурба, бир козу таап келип сой, эртең мен Токонго барайын.

- Мейли кемпир, күздө беребиз дейинби?

- Ооба, күздө мал келгенде беребиз де, - Кубат кайра туруп жөнөдү, ал кеткен соң Аида камыр жууруду, боорсок жасап, эт бышырып кеч жатышты, Аида ата-энесиникине барбай өздөрү жатчу бөлмөгө кирип жатып алды. Анара ал кеткенден кийин: "Кубат, Баатырбектин кызы врач экен дейт, ошондой жин оорулары жөнүндө илим жактап жаткан имиш, Токонду Мээрим карап жатыптыр, - деди акырын.

- Ким айтты?

- Аида айтып келди.

- Ошол сакайта алаар бекен?

- Буйруса жакшы болуп кетет.

- Ошондой эле болсо болду...

- Эртең жолго чыгабыз, өз көзүм менен көрүп дайындап келейин, - Анара өзүнчө эле кудуңдай ойлонуп жатты, эртеси эрте туруп Аида экөө жолго чыкты, Токондон кийинки баласы Ботобек аларды таксиге салып койду, ал мектепти бүтүп калган, Сатыбеги онунчу класста, кызы жок үч уулу бар. Кечке маал зорго Чым-Коргонго жетишти, ошол күнү кезекте башка врач эле, алар эптеп эле Токондун жанына киришти, анан аларды ашканага чыгарды, Токон негедир Аиданы дагы эле карагысы келбеди, мурдагыдан бир аз дурус болуп калыптыр, алып барган эттен жеп чай ичип отурду:

- Токон, жакшы болуп калдыңбы балам? - деди Анара аста.

- Апа, мен оору эмесмин го? - деди ал.

- Ошентсе деле...

- Токон, Мээримди таптыңбы? - деди Аида ага кызыга.

- Ал кетти, эртең келет, - деп мулуңдай күлүп койду.

- Ал ким эле балам? - Анара сынай сурады.

- Мээримчи апа, унутуп калдыңбы, ал келди, эми мен ага үйлөнөм, - дегенде Аида менен Анара тиктеше калды, - Мен ага мага тиесиңби дедим.

- Уулум, сенин аялың бар да, Аидачы? - деди Анара.

- Аидабы, мен аны алган эмесмин апа, Мээримди гана алам, - дегенде Аида чыгып кетип ыйлап жатты, Анара эмне дээрин билбей туруп калды. Ал же Аиданын артынан барып сооротоорун, же Токонду жалгыз калтыра албай турду.

- Уулум, өзүңдү жакшы сезип калдыңбы?

- Апа, мен жакшымын, Мээримге үйлөнсөм эле болду, - деди апасын күлө карап, Анара анын кандайына түшүнө албай турду, - Качан үйгө алып кетебиз? - деди анан.

- Токон, Мээримдин күйөөсү бар болсо кантебиз балам?

- Жок, анын күйөөсү жок, - деп Токон ылдый карап отуруп кабагын салды, - Мага айтат эле да, менин күтүп жүргөнүмдү билди.

- Мейли садагаң, - Анара шуу үшкүрүп алды.

- Апа, мен жакшы элемин, мени жинди деп ойлоп жатасыңарбы? - деди Токон көптөн кийин, - Мен эми атам экөөңөрдү багамын, Мээрим айылга врач болуп иштейт.

- Мейли-мейли, Аиданы кантебиз анан?

- Ал кетет апа, мен ага үйлөнбөйм.

- Мейли, - Анара унчукпай калды: "Дагы эле өзүнө келе элек, Мээрим көрүп туруп эле буга кайдан тийсин аттиң, көрүнбөй койсо болмок экен, эми аны көрбөй калса кайрадан ооруп сакайышы кыйын го, мунун мээсине зыян өтө катуу тийген экен да кудай жазаңарды бергилер ай, чырактай баламды жиндиге айлантты" , - деп ойлонуп мелтиреп отуруп калды.

[aqua-94mema]

Аны жакшы билбейм, биз кийин үйлөндүк.

- Сиз тийгенде кандай эле?

- Бир топ эле жакшы болчу.

- Кантип, качан кайра ооруп калды?

- Жакшы билбейм, - Аида сүрөт жөнүндө айтсамбы, айтпасамбы деп ойлонуп туруп калганда Мээрим кайра сурады.

- Мунун б аары жолдошуңуздун сакайышына өбөлгө болот деп ойлойм, балким бирөө капа кылгандыр, катуу сөз айткандыр, мээге таасири тийген нерсе болсо керек?

- Кайдан, эч ким эчтеке дебейт болгону...

- Айта бериңиз, баарын билишим керек.

- Жанында бир сүрөт бар, ошону карап эле өзүнчө ойлонуп мени урушуп ушул болду.

- Кандай сүрөт, көрсө болобу? - деди Мээрим, бирок ал ушул саатта бала күнүнөн бери көргүсү келип жүргөн жакын адамынын оорукчан экенине жүрөгү сыздап бир аздан кийин эмне кылаарын билбей аргасы кетээрин сезбеди.

- Ал аны эч кимге бербейт.

- Жаман экен, мен сүйлөшүп көрөйүнчү, - деп палатаны көздөй бара жатты, экөө ээрчишип киргенде Токон аны бир карап алып кайра бурулуп кетти.

- Токон, бул кыз врач, сени менен сүйлөшөм дейт, - деди Аида, Мээрим Токон дегенди укканда: "Токон, Токон, балким башкадыр, кайсы айыл экенин дагы жакшы билбей калдым", - деп көздөрү алаңдай Токонду теше тиктеп туруп калды: "Көздөрүнөн тааный аламбы, балким жүзүндө окшоштук бардыр, ай кудайым ай эсимде эч нерсеси калбаптыр, болгону аты гана, аты гана, аты гана", - деп ойлонуп жатып сыртына чыгара айтып алганын сезбей калды:

- Аты гана эсимде кетпеди.

- Эмне дедиңиз? - Аида ага таңгала карады.

- Аа-а, - деген Мээрим өзүнө токтото керебетке келип отурду, - Кел ойнойбуз, - деп экөө ойноп жүргөндөгүдөй алакандарын тосту, - Кана кел ойнойбуз.

- Ойнойбуз, - деди Токон ага күлө карап, экөө алакандарын чапкылашып ойноп жатканда Аида күлүп карап турду, - Токон, мен тарткан сүрөттү берчи, - деди Мээрим күтүлбөстөн эле.

- Сен аны мага бергенсиң, - деп Токон чөнтөгүнөн бүктөмдөрүнөн айрылып түшкөнү калган сүрөттү алып чыкты, - Сен меникин бер.

- Мен унутуп калыпмын, эртең алып келем.

- Болбойт, сен Мээрим эмессиң, - деп Токон сүрөттү кайра салып алды, Аида ичинен таңгалып: "Балким ошол Мээрим чын эле ушул болуп жүрбөсүн, мен тарткан сүрөт деди го, эми эмне болот, бекен келген экенмин, же үй-бүлөөсү бардыр, оорулууга врачтар ушундай мамиле кылып айыктырат да", - деп ойлонуп турганда Токон керебетке жатып алды, бутун бүрүштүрүп бетин жаап алган, - Жо-ок, ал Мээримди өзүм табамын, анан үйлөнөбүз, мен аны табам, - деп сүйлөп жатканда Мээрим жаман абалда ордунан турду да палатадан чыгып кетти: "Ооба, бул ошол экен, неге мындай акыбалга келди, алигиче мени унута элек экен, аялы да бар тура, мейли, өзүмдү билгизбей бар күчүмдү салып айыктыруум керек", - деп кабинетине келип сумкасынан эскирген пеналды алып кармалап ойго батты, бир жолу өзү ушул калем салгычты унутуп үйгө калтырып койгон экен Гүлнара мусурга салып коюптур, келип эле китептер турчу текчени, үстөл үстүн, тумбочкаларын карап таппай анан апасына карады:

- Апа, калем салгыч кайда?

- Ботом, эми анын эмне кереги бар сага?

- Керек апа керек, кайда таштадыңар?

- Таштандыга кошуп койдум.

- Эмне? - Мээрим жүгүрүп чыгып эле мүшөктөргө салынган таштандыны төгүп ичинен таап алып жууп кургатып туруп сумкасына салып алган эле, ошондон бери ал сумкасынын бир бурчунда: "Муну көрсө сөзсүз эсине келет, сакаят Токон, өкүнүчтүү ал эми башканыкы, ошентсе дагы бир адамды сактап калышым керек", - деп калем салгычты кармалап отурганда Аида кирди.

- Келиңиз.

- Ал мени жолотпой жатат, тамагын ичпей койду.

- Күндө ошентеби?

- Ооба, - Аиды уялып кетти, мен кечээ эле келдим, негизи кайненем карачу.

- Жүрү, барып көрөлү, - Экөө ээрчише палатага келди, Мээрим атайын эле калем салгычты ала келген, - Токон муну карачы, - деди ал.

- Аа-а, келе меники! - Токон кубанычтуу тура калды.

- Сен сүрөттү бер.

- Сагабы? - Токон аны тигиле бир топко карап турду.

- Ооба, мага бер, ал сүрөттү мен тартканмын го?

- Макул, келе мен көрөйүн, - деп колун сунду. Мээрим калем салгычты берди, аны айландыра карап көрүп артында: "Токондон Мээримге эстелик", - деген жазууну окуп алып секирип кирди:

- Тапты-ым, таптым Мээримди!

- Ооба, мен Мээриммин, кел Токон тамак ичебиз, - дегенде жанындагылар аларга кол чаап киришти, - Кел ичесиңби?

- Ооба, кардым ачты, - деген Токон отуруп алып тарелкадан тамакты шашыла ичип жатты, Аида ындыны өчө сыртка чыгып отургучка отуруп ыйлап алып анан кайнатасыныкына жөнөдү. Аны көрүп Анара чоочуп кетти.

- Кел Аида, кайдан келе жатасың?

- Токонго бардым.

- Качан бардың эле, кудагый эмне деди?

- Аларга айтпай кетип калгам, - Аида чарчагандай улутунуп алды.

- Кандай экен, жылыш барбы?

- Баягыдай эле.

- Кагылайыным ай, чырактай гана балам ушинтип өмүр бою кала береби кокуй, - деп ыйламсырап калганда:

- Апа, Мээрим табылды, - деди Аида.

- Кайсы Мээрим? - Анара түшүнбөй карады.

- Токон алып жүргөн сүрөттү тарткан кызчы?

- Ал кайдан жүрүптүр?

- Врач экен, ошондой оорулуулар жөнүндө илим жактайт экен.

- Ии-ий, атасы кызматчы болсо окуйт да, тааныдыбы анан?

- Экөө сүйлөшүп калышты, - Аида дагы улутунуп ийди, - Эми кетсем болот го, сакайта турган адам табылды апа.

- Ал эмнең ботом, жакшы болуп кетсе сенин бактың эмеспи, кой эртең экөөбүз тең баралы, кудайдан болуп сакайып кетсе сенин дагы биздин да бактыбыз да айланайын, кой Кубатбекти козу таап кел дейин, союп алып баралы, - Анара калдастап калды, - Тамак ичиши кандай экен?

- Мээрим ичирди...

- Ой кокуй күн оо-ой, Мээрим- Мээрим дебей күйөөңдү өзүң карабайт белең, сакайып бара жатканда жанында болсоң ал баарын эстейт да.

- Билбейм апа, Мээримди көргөндөн кийин дитим барбай калды.

- Баса ал күйөөгө тийиптирби?

- Билбейм.

- Сураштырып көрбөйт белең?

- Экөө бала кезиндегидей баштаса эле унчуга албай калдым.

- Эмне дейт? - Анара Аиданы элээ карады.

- Ал менден сурап барып эле мен тарткан сүрөт кана деди, Токон болсо меники кана, сен Мээрим эмессиң деп болбой койду, - Аида болгон көргөнүн айтып жатты, - Анан экөө алакандарын чаап ойноду...

- Капыра-ай де, кантсе дагы догдур да ээ, анын ою менен ойногонун кара.

- Ой экөө ошентип ойношчу тура мурда.

- Ким билсин, таптакыр бөлүнчү эмес, - Анара бир нерсени эстей калып жылмайып алды, - Бир жолу азандан Гүлнара көтөрүп келиптир, Мээрим ыйлап алган, эмне болду десем, Токондукуна барам деп болбой туруп алды дейт, анда төрт жашта болчу, Токондон эки жаш кичүү, ал дагы үйгө кирбей Мээримдин үйүн карап ойнобой отура берчү, таңгалчубуз биз, тамакты дагы бири-бирисиз иччү эмес, айласы жок ата-энеси тамагын куюп Мээримди кошо алып келип таштап кетчү, - Күлүп калды, ал качанкы бир окуяларды эстей берди, аны карап турган Аиданын жүрөгү ооруп чыкты: "Демек алар кайра кошулушаар, табышып калды го, ал дагы анын бергенин жоготпоптур, демек унуткан эмес, балким тагдыр аларды ушундай жол менен бириктирээр, Токон мени сүйгөн эмес жүрөгүмдө бирөө бар дечү эмес беле, калп эле өзүмдү-өзүм алдаганча кетип калайын", - деген ойдо болуп турду.

- Кел балам, - деп Кубат кирди ошол маалда.

- Келдим ата, - Кымырына карады.

- Кудагыйлар жакшы жатышабы балам?

- Жакшы жатат...

- Аида Токонго барып келиптир, - деди Анара.

- Кандай анан, жылыш барбы балам? - Кубат келинин көңүл бура карады.

- Жакшы эле го.

- Кудай дейли, жакшы болуп кетээр, бирөөгө жамандыгыбыз жок.

- Сен отурба, бир козу таап келип сой, эртең мен Токонго барайын.

- Мейли кемпир, күздө беребиз дейинби?

- Ооба, күздө мал келгенде беребиз де, - Кубат кайра туруп жөнөдү, ал кеткен соң Аида камыр жууруду, боорсок жасап, эт бышырып кеч жатышты, Аида ата-энесиникине барбай өздөрү жатчу бөлмөгө кирип жатып алды. Анара ал кеткенден кийин: "Кубат, Баатырбектин кызы врач экен дейт, ошондой жин оорулары жөнүндө илим жактап жаткан имиш, Токонду Мээрим карап жатыптыр, - деди акырын.

- Ким айтты?

- Аида айтып келди.

- Ошол сакайта алаар бекен?

- Буйруса жакшы болуп кетет.

- Ошондой эле болсо болду...

- Эртең жолго чыгабыз, өз көзүм менен көрүп дайындап келейин, - Анара өзүнчө эле кудуңдай ойлонуп жатты, эртеси эрте туруп Аида экөө жолго чыкты, Токондон кийинки баласы Ботобек аларды таксиге салып койду, ал мектепти бүтүп калган, Сатыбеги онунчу класста, кызы жок үч уулу бар. Кечке маал зорго Чым-Коргонго жетишти, ошол күнү кезекте башка врач эле, алар эптеп эле Токондун жанына киришти, анан аларды ашканага чыгарды, Токон негедир Аиданы дагы эле карагысы келбеди, мурдагыдан бир аз дурус болуп калыптыр, алып барган эттен жеп чай ичип отурду:

- Токон, жакшы болуп калдыңбы балам? - деди Анара аста.

- Апа, мен оору эмесмин го? - деди ал.

- Ошентсе деле...

- Токон, Мээримди таптыңбы? - деди Аида ага кызыга.

- Ал кетти, эртең келет, - деп мулуңдай күлүп койду.

- Ал ким эле балам? - Анара сынай сурады.

- Мээримчи апа, унутуп калдыңбы, ал келди, эми мен ага үйлөнөм, - дегенде Аида менен Анара тиктеше калды, - Мен ага мага тиесиңби дедим.

- Уулум, сенин аялың бар да, Аидачы? - деди Анара.

- Аидабы, мен аны алган эмесмин апа, Мээримди гана алам, - дегенде Аида чыгып кетип ыйлап жатты, Анара эмне дээрин билбей туруп калды. Ал же Аиданын артынан барып сооротоорун, же Токонду жалгыз калтыра албай турду.

- Уулум, өзүңдү жакшы сезип калдыңбы?

- Апа, мен жакшымын, Мээримге үйлөнсөм эле болду, - деди апасын күлө карап, Анара анын кандайына түшүнө албай турду, - Качан үйгө алып кетебиз? - деди анан.

- Токон, Мээримдин күйөөсү бар болсо кантебиз балам?

- Жок, анын күйөөсү жок, - деп Токон ылдый карап отуруп кабагын салды, - Мага айтат эле да, менин күтүп жүргөнүмдү билди.

- Мейли садагаң, - Анара шуу үшкүрүп алды.

- Апа, мен жакшы элемин, мени жинди деп ойлоп жатасыңарбы? - деди Токон көптөн кийин, - Мен эми атам экөөңөрдү багамын, Мээрим айылга врач болуп иштейт.

- Мейли-мейли, Аиданы кантебиз анан?

- Ал кетет апа, мен ага үйлөнбөйм.

- Мейли, - Анара унчукпай калды: "Дагы эле өзүнө келе элек, Мээрим көрүп туруп эле буга кайдан тийсин аттиң, көрүнбөй койсо болмок экен, эми аны көрбөй калса кайрадан ооруп сакайышы кыйын го, мунун мээсине зыян өтө катуу тийген экен да кудай жазаңарды бергилер ай, чырактай баламды жиндиге айлантты" , - деп ойлонуп мелтиреп отуруп калды.

[aqua-94mema]

- Апа, эртең Мээримге учурашасыңбы? - деди Токон ага тигиле карап, ушул ирээт анын көздөрү кадимкисиндей жалжылдай, жүзү албырып өзүнчө энеге башкача бактылуудай көрүндү, - Аиданы кете бер де апа, мен аны менен жашагым келбейт, - деди акырын, - Ал кете берсин апа, анан мага таза кийим алып келип бергилечи, үстүмдү көрүп уялдым.

- Эмне дейсиң, садагам менин каралды-ым! - Анара аны кучактап ыйлап жатты, ал канчадан бери үстүндөгү кийими жөнүндө ойлончу да эмес, которуп койсо жүрө берчү, - Акыл эсиңден айланайыным, эртең базардан эле алып келем балам, Ботобек бизди багып жатат, ал айылда там салып иштеп акчаны жакшы таап калды балам, Сатыбек болсо он бирди бүтөт, инилериң сени көрүп кубанышат го, атаң байкушчу... - Анара ыйлап да сүйлөп да жатты.

- Апа, - деди анан Токон, - Мен жакшы элемин, үйгө барсам мен дагы иштейм.

- Садагаң кетейиним, - Анар уулун кучактап солкулдап ыйлай берди, Аида аларды сырткы босогодон угуп турду: "Бул жинди эмес турбайбы, менде мурун эле көңүлү жок экенин билгем, эмнеге балдардын тилин алдым экен, өзүм сүйгөн адам деп аядым да, мындай болоорун кайдан билдим, сакайып кеткени жакшы болду, эмнеси болсо дагы адам катарына кошулсун, менин аны сүйгөнүмдүн эсесине сакайып кетсе болду", - деп ойлонуп ал бир бош бөлмөгө кирип жатып алды, оюнда аларга көрүнбөй эле шаарга кетип калмак болду. Бирок аны Анара издеп келип таап алды.

- Апа, мени издедиңизби? - деп тура калды Аида.

- Ооба, заматта кайда кетип калдың ботом?

- Апа, мен эртең кете берейинчи.

- Жо-ок, али эрте балам, жөн эле өзүңдү андан алыстата бербе да.

- Эмне кылам анан, эки жылдан бери келе жатам го?

- Саргара жортсоң кызара бөртөсүң деген, эми жемиши оозуңа түшөөрдө туруп кеткениң болбойт, - Анара анын жанына отурду, - Токон уктап калды, мен сени издеп чыктым, оорулуулар аз экен ээ?

- Ой апа, биякта дурусураактары жатат экен, өтөө жамандары тигил жагында, - деди Аида, - Бул жакта акырындык менен сакайып кетет деген үмүт барларын кармашат.

- Ии-ий кокуй, кайдан билейин.

- Апа, Токон өзүнө келип калыптырбы? - Аида кайненесин карады.

- Ошондойбу дейм, бир ишеним бир ишенбей турам балам, кудай буйруса көрөбүз го, сен эртең бир жагына отуруп жакындап чай-пай куюп бере коюп турсаң.

- Ошондо эле мени жакшы көрө калабы апа?

- Шашпа, ал дагы калыстайт, ойлонот да балам, адегенде өзүнө келип алсынчы, - деп Анара келинин көндүрүп жатты, анткени аны аячу, ушунча жыл үн дебей кагуу жесе дагы чыдаганына, кызмат кылып аракет кылганына, сакайып кетет деп үмүтү үзүлбөй күткөнүнө ыраазы болчу, кандай адам адамдын ак мээнетин унутсун.

- Апа, ал Мээрим дей берсе мен чыдай албайм да, ал дагы ага мурункуларын эстетип жатпайбы, - деди ыйламсырай.

- Ботом ал догдур, оорулууну айыктырыш керек да, балким ошентип аны эсине келтирээр, анна дагы докторлугун жактайт экен дедиң го?

- Ооба.

- Ошонун баарын изилдейт да капырай, - деп Анара келинин жоошутуп түнү бою экөө сүйлөшүп чыгышты, таңга маал отурган жеринде уктап кетишти. Бир кезде кобур-собурдан ойгонуп көзүн ачып Анара турду да Токондун палатасына келсе ал ойгоно элек экен, врачтар келип аркы терки кирип чыгып жатышыптыр, алар чогулуп бир кабинетке кирип кетишкенде Анара Аиданы ойготуп экөө жуунуп келип күтүп калышты. Бир кезде тапырай врачтар чыгып келе жатканда Аида:

- Апа, Мээримди тааныйсызбы? - деди шыбырай.

- Кайдан, анда бомпойгон кичинекей эле кыз болчу да.

- Тигил жакты караңыз, тиги ортодогу узун бойлуусу.

- Кайсы-кайсы?

- Тигине, эми бөлүндү, тиги узун бойлуусу, кабинетине кирди, сиз барыңыз эми.

- Тигилерди алып алайынбы?

- Ооба, мен көтөрүп кирем, - Экөө туруп козунун эти менен баштыктагы кымызын, сары майын алып кабинетке киришти.

- Жакшысыңбы кызым?

- Жакшы-жакшы келиңиздер.

- Мен Токтобайдын апасымын кызым, кечээ кеч келип калдык, акыбалы кандай кызым?

- Аа-а кандайсыз? - Мээрим бажырая күлүп ордунан туруп келди, - Жакшы жүрөсүздөрбү, демдүүсүзбү? - Колун берип, - Мен Баатырбектин кызымын, Мээримди унуткан жоксузбу? - деди күлүп.

- Ии-ий садага, тим эле керилген кыз болгон турбайсыңбы, - Анара Мээримди эки бетинен өөп, - Атаң менен апаң жакшы жүрөбү? - деди.

- Жакшы жүрүшөт, өзүңүздөр кандайсыздар, Кубат аке жакшы жүрөбү?

- Кудайга шүгүр, - деп Анара муңая түштү, - Баары эле жакшы кызым, ушу Токонум ооруп калып эле азапты тартып жатабыз, ушунум сакайып кетсе арманым жок эле.

- Кайгырбаңыз, Токондун оорусу жок, - деп күлүмсүрөдү Мээрим, Анара менен Аида аны таңгала карап кайра бири-бирин карап туруп калышты.

- Кандайча кызым, оорусу жок дейсиңби?

- Ооба, мээни операция жасаганда анын эсинде бир жаман нерселер калып калган, мурда бир болуп өткөн окуядан, ошол эсине келе берип муну кыйнап жатат, эми ал кадимкисиндей болуп үйүңүзгө кетет.

- Оозуңа май айланайын.

- Болгону ошол өткөн нерсени эстетпегенге аракет кылуу керек.

- Ошондо кадимкидей болуп калабы? - деди Аида.

- Албетте, бир топ учурга чейин ошол болгон окуяны эстетпеш керек, ошондо гана ал баарына көнүп өзүнө келип калат, мээ жакшы орун ала электе эстеп калып ошол бойдон өзүнө келе албай калган, өтө этият мамиле кылуу керек.

- Этият кылбай анан, мындан кийинки эки иниси деле бойго жетти кызым, алар эчтеке дебейт деле, ызы-чуу болгудай жаш балабыз жок.

- Жүрүңүздөр анда, Токондун палатасына баралы, - Мээрим аларды ээрчитип палатага киргенде Токон туруп кийинип жатыптыр, аларды көрүп ыңгайсыздана туруп калды, үчөөнү жал-жал карап:

- Апа, Мээримди тааныдыңбы? - деди.

- Ооба балам, тааныштык азыр эле.

- Көрсөңүз, бакыйган врач болуптур да, - деп күлүмсүрөп туруп Аиданы көрүп, - Аида, сен капа болбо, сени көрсөм жаман болуп кетем, - деди кабак бүркөп.

- Кой балам, ал сенин аялың да, - деди Анара Аида палатадан чыгып кетти:

- Токон, мунуң жарабайт, аялыңа антпе да, - деди Мээрим жылмая, - Ал сени жакшы боуп кетсе экен деп жаныңда жүрбөйбү.

- Мээрим, сен билбейсиң да, ал деле күнөөлүү эмес дечи, бирок ошонун айынан мен ушул абалга келдим, мен аны...

- Болду эми, кыжаалат болбо, сен сакайып кетесиң, минтип ачууланып өткөндү эсиңе сала берсең болбойт, баарын өткөн окуя деп унутууга тырыш, өзүңдү карма, - деди Мээрим токтоо, - Кана тилиңди бери кылчы, - Мээрим аны алаксытып оозун ачтырып, көздөрүн карап көрүп, тамырын кармап жатып сөзгө аралаштырды.

- Мен аны көрсөм эле Асылбекти көргөндөй болом, - деди Токон ойлуу.

- Ал ким эле? - Мээрим кызыга карады.

- Силердин үйүңөрдө жашаган, кийинки директордун баласы, - деп Анара жооп бере салды, - Ошол уруп кетпедиби.

- Жазасын алдыбы?

- Кайдан, - Анара жер карады, алар берген акчаны операцияга жумшаганын эстеп өзүн күнөөлүү сезип кетти.

- Эмнеге, сотко берсеңер болмок.

- Анын тааныштары көп болсо, биз бир бечара элек да кызым.

- Акмактар, - деп Мээрим жинденип кабагын чытып ойлуу отуруп калганда Анара сыртка чыгып Аиданы таппай ар жак бери жакты карап жүрүп бир бактын түбүндө ыйлап отурганын көрүп басып барды:

- Аида, ыйлаба балам, жүрү.

- Апа, эми менин бул жерде калганымдан эч пайда жок, сизге жолугайын деп күтүп турдум, Токонду мен үчүн урганы анык, эмне болсо дагы жанында болоюн дедим эле, эми болбой калды, көзүнө көрүнбөй эле коеюн, мени кечириңиздер. ..

- Аида...

- Жок апа, мени угуңуз, мен бала кезден эле Токонду жакшы көрчүмүн, ал ошондо эле бул жеримде бирөө бар деп жүрөк тушун көрсөтүп койчу, ким десем айтчу эмес, неге мен ошондо эле өз жолум менен кетпедим, ошого өкүнөм, көп азапка салдым, - деди да ылдамдай басып кетип бара жатты:

- Аида, токто Аида! - деген Анаранын үнүн укпады, укса дагы кайрылуунун кажети жоктугун билдиби кете берди, - Чунак келин ай, мейли эми бактың ачылсын, Токон менен жашаганга ата-энең деле каршы болуп ортодо чайналдың, - деп күңгүрөнө сүйлөнүп кайра келди, Токондун дурус болуп калганын көрүп кубанып Мээримге тапшырып кетти, үйүнө абдан кубанып келип көргөн билгенин божурап айтып отурду, Токондун сакайып кете турганын угуп балдары, кубат дагы сүйүнүштү. Ошондон эки-үч ай өткөндө Токон апасы алып келип берген костюм шымын кийип жасанып алып оорукананын арт жагындагы бак ичинде турду, анын колунда гүлү бар, жүзүндө кубаныч, күзгү жалбырактар саргайып сампарлап жааган кар сымал анда-санда учуп түшүп айлана бариктердин алтын түсүнө оронгон кез. Бир кезде шырт-шурт эткен дабыш чыгып Токон карай койсо узун көйнөкчөн, ийинине чоң жоолукту жаап алган Мээрим келе жаткан экен, бир саамга апкаарый түштү, күндө көрүп сүйлөшүп жүрсө да азыр ага бир башкача көрүндү, анда ар дайым аппак халат менен чепчик кийип, көбүнчө оозун маска менен жаап алчу. Эми болсо ийининен ылдый түшкөн чачын жайып, кыпкызыл көйнөк менен аппак тор жоолукту ийинине жаап алып чачтары желге серпилип, көйнөгү делбиреп келе жатканы башкача эле, Токон өзүнө кармана аны көздөй умтулду:

- Мээрим, чын эле келдиңби? - Аста бетинен сүйдү.

- Келдим, күткөн жок белең?

- Күттүм, бирок ишенген эмесмин.

- Эмнеге?

- Мени тоготпойт го дегем.

- Токон, неге андай деп ойлойсуң?

- Билбейм, сен мени... - дегенде Мээрим анын оозун алаканы менен басып калды:

- Чү-үш, жүрү кеттик, - Экөө жетелешип жолго чыгып автобуска отуруп шаарды көздөй жөнөштү, бир топко чейин сүйлөшпөй бак аралап жүрүп тамактанышты, андан кийин эс алчу жерге келип балдардын ойгонун карап көпкө отурушту.

- Мээрим, мен айылга кетсем сен кетип калбайсыңбы? - деди көптөн кийин Токон.

- Кайда кетмек элем? - Мээрим ага күлүмсүрөй карап ийинине башын койду, - Токон, бизди балалыгыбыздан эле кудайым бири-бирибизге байлап койгон го?

- Жо-ок, курсактан десең.

- Ий ооба-ооба, - Мээрим күлүп калды.

- Балким чындап эле мурунку жашоодо биз бирге болгондурбуз.

- Чын эле.

- Жашоодо ошондой тагдырлар кездешет экен да, бирок биз азыр айтсак эч кимиси ишенбейт, жомок да дешет, сен менин эсимден эч кетпедиң Мээрим.

- Сен дагы кийинки күндөрдө жардам сурап эле түшүмдө жүрдүң, көрсө абалың бир топ болгон тура, мен баарын сездим, чындап эле биз мурда бирге болгондурбуз.

- Мен дагы ошентип ойлойм.

- Сен эми эс ал Мээрим, эртең жумушуңа барасың, мен болсо уктап бара берем, - Токон күлүп койду.

- Тез эле келесиңби?

- Ооба, атамдарга айтып эле алып кетем.

- Күтөм, - Экөө кайрадан басып бара жатып Мээрим аны мейманканага киргизип коюп анан кетти...

Нуржамал кичинесинен эле апасы менен эки иниси, бир эжеси болуп жашачу, атасы башка аял алып кеткен, Бурул жоош момун аял, базарга чыгып төрт баласын багып жүрөт, улуусу Гүлжамал башы оор кыз, онунчу класста окуйт, Нуржамал жетинчи класс, иниси беш, андан кийинкиси үчүнчү класста окушат. Нуржамал мектепте окуп жүрүп эле балдар менен сүйлөшүп жүргөн, айылдагы чакан базарда майда барат саткан Бурул балдарын эч нерседен кем кылбай өстүргөнгө аракет кылат. Өзүнүн бир тууган агасы бар, ал деле эптеп оокатын кылдыратып балдарын багып жашап келе жатат, аялы Гүлжамал экөөнүн эң улуусу аскерге барып келген, үйлөнөйүн дейт ата-энесинин колунда жок, аргасыз балдарга кошулуп колоктоп бош жүрөт, кээде Өмүрбек иш таап келип баласын шерик кылып иштеп бир топ кызыл жабыр кылып тамак ашка кенелип калышат, калган балдары жаш, мектепте окушат. Нуржамалдын бир жигит менен сүйлөшүп турганын көргөн Акмат анын жанына келди:

- Нуржамал, бас үйгө.

- Эмне болду тага?

- Бас деп жатам.

- Азыр өзүм барам, - деп моюн бербей туруп алган Нуржамалды колунан алып жетелеп жөнөдү.

- Тууган, ал кызда эмне күнөө, мен жөн эле таанышымын, - деди жанындагысы Актанга.

- Жолуңду тап, - деп койду Актан, анан Нуржамалды зекиди, - Уяты жок десе, эжем силерди багам деп кандай кыйналып жүрөт, сен эмитен көрүнгөн менен жол-жолдо жүрөсүң.

- Турса болбойт бекен, - Нуржамал тартынып бошонууга аракет кылды эле аны Актан кое бербеди, - Кое бериңизчи тага, колум ооруп кетти.

- Жөн бас анда, мен сен үйгө алып барып эжеме айтып анан кетем.

- Жөн сүйлөшүп турсам деле уруша бересизби, ал жөн эле таанышым.

- Баары жөн тааныштан башталат, сен али жашсың, эмитен эркектер менен сүйлөшкөнгө болбойт, - Колун кое берди, - Атам укса сени өлтүрүп коет.

- Болуптур эми, эч ким менен сүйлөшпөйм, апама айтпай эле койчу тайке, - Нуржамал Актанга жалдырай карады.

- - Айтпайм, бирок мындан кийин көрмөк турсун укпайын, айыл кичинекей, баары алаканга салгандай билинип турат, эстүү болуп эжеме жакшы карагыла, - деди да Нуржамалды үйүнө жакын калганда калтырып кетип калды. Арген менен Нуржамал көптөн бери сүйлөшүп жүрүшкөн аны классташ кыздары дагы билишет, Гүлжамал андай эмес, сабагына барып келет да үй түйшүгүнө кирип кечке кыбырап жүрө берет. Балдар менен иши да жок, аны: "Лох", - деп коет кыздары. Анткени канчалык ага кат жазып, кыздардан айттырса дагы үн дебей же жок же бар дебей дудуктан бетер унчукпай жүрө берет. Сабакты абдан жакшы окуйт, мугалимдер аны жакшы көрөт, бир күнү Бурул базардан ары классташы келип алып чакырып калганынан кетип калган, кечинде ызылдап ышкырык чыкканда Гүлжамал:

- Сенин жигиттериңдин азабы өттү, үйгө чейин келе баштаптыр го? - деди кабагын чытып үңүрөйө, - Элге кеп кылмай болдуң, сенин айыңдан мен жаманатты болбосом болду.

- Койчу эже, эмнеге жаманатты болмок элең?

- Бурулдун кыздары деп апам дагы уятка калат.

[Belmonda]

Мына ушул чыгарманы жазып баштап, жазбай койгондор барвы. Болбосо жазбай Эле койбосунарбы?

[saltanat.]

Айгүл Шаршендин чыгармасы экен ээ.

[NARYN...777]

saltanat. (29 Октябрь 2014 - 01:22) жазган:

Айгүл Шаршендин чыгармасы экен ээ.

Mynday nerselerdi Saltanat bat ele buturup koyot.

[aqua-94mema]

saltanat. (29 Октябрь 2014 - 01:22) жазган:

Айгүл Шаршендин чыгармасы экен ээ.

жоок

[aqua-94mema]

- Антпейт, мен азыр кетирип жиберем, - деп Нуржамал чыгып кетти, Арген аны күтүп турган, - Эмнеге катуу ышкырасың, кошуналар эмне дейт?

- Сени укпай калабы дедим да.

- Арген кетип калчы, апам менен эжем билсе өлтүрөт.

- Бир аз сүйлөшүп турбайлыбы.

- Эмнени сүйлөшөбүз жана эле жолукпадык беле.

- Билбейм, сени көргүм келе берет, - Арген кызга жакындады, чынында кызды катуу сүйүп калган эле, Нуржамал көздөрү кара, көзү кара татынакай кыз, атасына окшоштурушат аны көбү, мурду кырдач келип кара көздөрүнө жарышып турат, Арген кызды аста колунан кармады, - Нуржамал, сен мени сүйөсүңбү?

- Ооба, бирок билинип калса апамдар уят болот, жаманатты кылгың келеби?

- Жок-жок, андай оюм жок.

- Анда эмесе күндө жолукпай эле коелучу.

- Болуптур, мындан кийин сени алыстан эле көз салып турам макулбу?

- Неге?

- Сени башкалардан кызганам.

- Чын элеби? - Нуржамал жүзү албыра карады, айдын жарыгында жигиттин өзүнө күлүмсүрөй тигилген көзүн көрдү.

- Ооба Нуржамал, эми эле алып кетип калгым келет, бирок болбойт.

- Каякка? - Кыз маңыроо суроо узатты.

- Үйгө, үлпүлдөтүп апам салган аппак жоолукту салынсаң мындан да сулуу болуп калмаксың.

- А сен үйлөнгөнү жатасыңбы?

- Жо-ок, - Арген мукактана түштү, - аскерден келдим, ата-энемди келиндүү кылуум керек, алар үйлөн деп жатышат.

- Эмне кылайын дейсиң анан?

- Сени күтөм.

- Дагы үч жыл бар да.

- Мындай кылбайлыбы Нуржамал, - Арген ойлонуп калды.

- Кандай болгондо дагы мен азыр жашмын да, - Нуржамал улутуна жигитине жөлөнө жер карады, эмелеги эжесинин айткандары эсинен чыгып эси-дарты Аргенде эле.

- Сен дагы бир жылда тогузду бүтөсүң туурабы?

- Ооба.

- Сен окууга барам деп күбөлүгүңдү ал.

- Кантип, окууга барганга шарт жок да.

- А сен ошентип күбөлүк ал, мен сени алып кетем.

- Эжем турбайбы, эл эмне дейт?

- Эчтеке дебейт, биз үйлөнүп эле шаарга кетип калабыз.

- Билбейм, ага чейин көрөбүз да, мен үйгө киришим керек, - Ошол убакта ары жактан Бурулдун келе жатканын Нуржамал көрүп калды, - Апам келе жатат, мен кеттим.

- Макул, жакшы жат Нуржамал.

- Жакшы бар, - Нуржамал жүгүрүп кирип кетти, Арген Бурул кирип кеткенче жашынып туруп анан жолуна түштү, үйгө кирген Нуржамал эжесинин сабак окуп жатканын көрүп ордуна жатмак болду.

- Сабагыңды окубайсыңбы, - деди Гүлжамал.

- Мен жана эле даярдап койгонмун, - деп калп айтып жатып алганда Бурул кирди:

- Укташтыбы балдар?

- Ооба, эми келдиңизби?

- Тойго бардым, келин алган деле кыйын экен, - Бурул үшкүрүнө отуруп калды, - Кел, тойдон устукан алып келдим, жеп калганын коюп кой.

- Эртең менен чогуу жейбиз апа, туура берсин.

- Мейли анда, мен дагы жатайын, - деп Бурул ордуна жатып алып бүгүнкү өзүнө көзү түшкөн Сагынбекти көз алдына келтирип алды, көрсө күйөөсү кеткенден бери эч ким менен болбой өзүнүн аял экенин дагы унутуп калгандай болуптур. Жылуу сөз, көз караштар анын сезимин ойготкондой болду, Сагынбек кырк бештердеги адам эле, аялы бир-эки жыл мурун оорудан каза болуп калган, бир кыз бир уулу чоңоюп калган, тойдо классташына жардам берип жүрсө Сагынбек дагы ошол жерде жүргөн экен, аны улам карап ары-бери басып жүрүп ыңгайы келгенде жанына келди:

- Саламатсызбы?

- Саламатчылык.

- Сиз ким болосуз Айнагүлгө?

- Классташы, жакын курбусу дагы.

- Жакшы экен, мен Жусуптун досумун, атым Сагынбек, - деп колун сунду ал.

- Бурул.

- Сиз менен таанышканыма жолдошуңуз кызганбайбы? - Тамашалай күлө карады.

- Болсо кызганмактыр. ..

- Эмне болду эле?

- Чанып кеткен.

- Койчу тамашаңызды, сиздей аялды чанып кетсе...

- Ооба, эркекке баары бир тура, төрт балам менен таштап кеткен.

- Кызык, бирөөгө кечээрге кечүү табылбаса, бирөө ичээрге суу таппаганы го?

- Балким ошондойдур, балким мен аны кармай албагандырмын.

- Бурул, тааныш болуп жүрөлү ээ?

- жарайт, - Бурул ары карай басты, ага Сагынбектин көз карашы тынчтык бербей улам ал теше караган сайын жүрөгү лакылдап: "Мен жинди болдумбу, кыздарым өзүмдөй болуп калганда, эркекке эмне, эки кадам чыкса аялдарга көз салып тийише берсе жарашат, мени көргөндөр кеп кылбасын" , - деген ойдо басып кеткен эле, аңгыча кудалары келип бака-шака болуп калды, аларды коноктошуп жөнөткөндөн кийин Бурул кетмек болду эле Сагынбек аны узатып чыкты.

- Бурул, жолугушуп турбайлыбы?

- Болбойт, балдарым бар, кыздарым бой жетип калганда уят.

- Эмнеси уят, али күлгүндөй курагыңыз экен.

- Сиз мени эрмектегиңиз келип жатабы? - Бурул ага ызалуу карады.

- Жок албетте, - Сагынбек тайсалдай үн катты, - Эмне деп айтышты дагы билбей турам, - Күлүп калды, - Чынын айтсам мен да аргасыз бойдокмун, эки жыл мурун аялым оорудан каза болуп калган.

- Кечирип коюңуз.

- Эчтеке эмес, жолугушуп сүйлөшүп турсак дедим эле...

- Болбойт го...

- Эмнеге, биз деле адамбыз го, эгерде түз эле мага тий десем эмне демексиз?

- Жок дегенден башка жообум жок.

- Чынында мага жагып калдыңыз.

- Рахмат.

- Эмне үчүн?

- Жеткирип койгонуңузга, - деп Бурул он чакта үй ары жактан эле токтоду, - Мен келип калдым.

- Бат эле жетип калдыңызбы?

- Узак деп ойлодуңуз беле?

- Сиз менен дүйнө кыдырганга даяр элем.

- Эркектер бир көргөн аялдарга ушундай мамиле кыласыздарбы?

- Жо-ок жок, мен сизди гана айтып жатам, - Күлгөн болду, - Башкача ойлобоңуз.

- Жарайт жакшы барыңыз, - деп Бурул ага карабай басып кетти, Сагынбек аны бир аз карап туруп артына кайрылды: "Мага ылайыктуу аял экен, балдары болсо эмне экен, чоңоюп өз-өзүнчө кетет, макул болсо баш кошуп алсам болот", - деп ойлонуп Айнурга сүйлөшмөк болду. Бурул жатып алып: "Эмне экен, отуз алтыга эми чыктым, жашымда эле эрден калмак белем, агам деле айтпады беле, балдар деп жүрө бербей күйөөгө чыгып ал деп, кыздар күйөөгө тийип, балдар үйлөнүп кетсе жалгыз калам", - деп ойлонуп жатып уктап кетти. Эртеси адаттагысындай эле кайрадан базарга жөнөдү. Нуржамал менен Гүлжамал сабакка кетип Жумабек менен Кумарбеги өзү менен болот, түштө ошол жерден тамактанып алып алар дагы окууга кетишет. Күндө ушул көрүнүш, түш ооп калган, анын маңдайына келип Сагынбек салам айтып калды.

- Саламатсызбы Бурул айым?

- Саламатчылык, жөн эле Бурулмун.

- Мага ошентип айткан жагып турат.

- Өзүңүзгө жакканын иштеңиз.

- Бир аз сүйлөшсөк болобу?

- Сүйлөшүп турабыз го.

- Элден алыс, далдоодо дегендей.

- Андай жер жок бул жерде, - Бурул эки жагындагыларды карап кысынып турганын билдиргендей болду.

- Айнурдукуна отуруп сүйлөшсөк кантет?

- Соодамды таштап кете албайм.

- Бир күнкү соодаңыз канча болот, мен бүт сатып алайын, - Сагынбек жакын келип кулагына шыбырады, - Сиз үчүн баарына даярмын.

- Бара албайм.

- Суранамын, - Экөө тартышып турганда Айнура келип калды, Бурул курбусун көрүп жаркылдай карады:

- Кел-кел Айнура, деги келет экенсиң да ээ?

- Сен үчүн келбегендечи, - Экөө өбүшө учурашты, Сагынбек ары басып кетти, - Товарыңды жый, үйгө конок болосуң, соодадан калам дебе, спонсор табабыз.

- Койчу ай, - Бурул каткыра күлүп товарын жыйып кирди, товары анчалык эле көп эмес эле, семичке менен курут, чылым, ошондон түшкөнүн ичип жеп балдарынын мектебине төлөп көбөйтө албай келет, күндө товар алган акчасы калып калганы кетет.

- Бол эрте, жаңы келген келин аркы беркини билбейт да, бирөөлөр келип калбасын, - деп шаштырып алып жөнөдү, Сагынбек алардан мурун келип калыптыр.

- Оо келдиңерби? - Ал тозо чыкты.

- Келдик, мен барам десе озунуп кетипсиң да, бу чоң кызды чоочутуп.

- Шашып кеттим, көрбөй каламбы дебедимби, - Каткырып күлдү.

- Ушунчалык сүйүүгө кабылган экенсиң, - Айнура күлүп Бурулду карады.

- Койсоңчу, эми кайдагы сүйүү, - деп Бурул курбусун суз карады эле ал көзүн кысып күлүп койду, - Сагынбек сени сүйүп калыптыр.

- Айнур, тамашаңды кой, мен андайды жактырбасымды билесиң.

- Койдум-койдум, жүр эми үйгө, Жусуп дагы келип калат, - Айнура шакылдай дасторкон жайып жатты, - Жаш келинди үстүбүзгө киргизбей эле коелу ээ?

[aqua-94mema]

- Ооба, өзүбүзчө болгонубуз жакшы.

- Мен тамакты даярдап бер деп коеюн, - Айнура чыгып кетти.

- Бурул, капа болбодуңбу? - деди Сагынбек.

- Эмнеге капа болом?

- Алдыңа барып осол кылдым окшойт.

- Биринчи жолу эчтеке эмес.

- Такыр эркектер менен мамиле кылган эмессиңби?

- Актанайынбы же калп дейинби?

- Каалагандай жооп бер, бирок милдеттүү эмессиң.

- Жарайт, эркек аттууну жек көрөм.

- Кызык, күйөөң бир эркек болсо, башкалардын айбы кайсы?

- Баары бирдей..

- Мейли Бурул, көңүл калуу жаман нерсе дечи, - Айнура кирди эле Сагынбек ага кайрылды, - Мен аял издетип жатканда мындай курбуңду неге айтпадың Айнур?

- Курбума айтуу кыйын, бет маңдайлашып өзүңөр сүйлөшкөнүңөр жакшы эмеспи.

- Айнур, биз эмнени сүйлөшмөк элек? - Бурул ыңгайсыздана карады.

- Эми-и адамча сүйлөшсөк болоор, - деди Сагынбек.

- Болот дечи, - Кымырыла отуруп калды, анын эси дарты кечки балдарынын тамагы эле.

- Келгиле эми чайдан алып тургула, тамак бышканча, - деп Айнура чай сунду аларга, анан тамак менен шишеси кошо келди, аздан алып отуруп кеч болуп калганда Бурул шашылып калды.

- Айнур, мен кетпесем болбойт, балдарым таппай убара болушту го?

- Бир аз отур эми.

- Жо-ок кетишим керек, менин шартымды билесиң да.

- Макул анда, мындан ары мен чакырганда келбей койбо, - Айнур шаңкылдай күлүп аны узатып чыгып, - көптөн бери эле сенин товарыңа акча берейин деп бере албай жүрөм, бул үч миң сомду алып көбөйтүп ал, - деди, ал акчаны Сагынбек берген эле.

- Койчу Айнур, сен жаңы эле келин алдың, өзүңө керек болот.

- Ала берчи эми, бүгүн соода кыла албай калдың, - деп болбой сумкасына салып койду, коштошуп үйүнө кирээри менен Сагынбек пайда болду:

- Бирге басалы чоң кыз.

- Тамашаңызга баракелде, чоң кызды таапсыз.

- Аялдан ыйык, улук нерсе жок болсо керек.

- Алладан улук дегенге болбойт.

- Туура-туура, - Сагынбек карсылдай күлүп калды.

- Мүмкүн болсо өзүм кетүүгө уруксаат берерсиз, мен айыл элинин ушагына илингим келбейт, - деди Бурул токтой калып, - Кыздарым жигит жандаар кезде өзүм түндөп эркек менен көчөдө басканым өөн учурайт.

- Ма-акул Бурул, бул сөзүңө кошулам, бир гана суроом бар.

- Айтыңыз, угуп көрөйүн.

- Мүмкүн болсо үйлөнүп алсак кандай болот?

- Мен турмушка чыгуудан калдым го.

- Андай дебе Бурул, менин көзүмө кыз көрүнүп турасың, - Сагынбек тамашалай күлдү.

- Өтө эле тамашакөй экенсиз.

- Ырас айтам.

- Макул эми, ойлонуп көрөйүн.

- Кандай кылып жолугабыз?

- Сиз айтыңыз, - деди Бурул муюгандай.

- Эртең кечке маал Айнурдукунан күтөйүн.

- Келин балдары эмне дейт, Жусуп...

- Алар мендик.

- Кел дегенде келе коер жаш курагымдан өтүп калдым эле, - Бурул дагы шыңк эте күлүп калды, негедир ага Сагынбек жагып турган эле.

- Болуптур анда, кечке маал өзүм барам.

- Жакшы калыңыз, - Бурул басып жөнөдү, ал ушул учурда жүрөгү лакылдап, ылдамдай баскан сайын жүрөгү түрсүлдөп чыкты: "Эмне болуп жатам, менин бул жүрүшүм кыздарыма жагабы, балдарым жаш, аларды ойлобой күйөөгө тийип алсам эл эмне дейт, Гүлжамалым бойго жетип турат, анын артынан Нуржамал, анан Жумабегим менен Кумарбегим удаа өсүп келе жатса өгөй атага көз каранды кыламбы", - деп ойлонуп үйгө кирсе Гүлжамал эле сабак окуп отуруптур:

- Нуржамал уктап жатабы? - деди анан.

- Мм, - Гүлжамал көздөрүн ала кача мукактана түштү, - Жатты окшойт.

- Мейли, - деп коюп өзү балдары жаткан бөлмөгө кирди, алар эч нерседен капарсыз уктап жатыптыр, - Садагаларым десе, силерди кантип бирөөгө көз каранды кылам? - деп күңгүрөнө ордуна жатып калды, бул кезде Нуржамал Арген менен сүйлөшүп үйдүн артындагы алма түбүндө отурган болчу.

- Нуржамал, кандай чечтиң?

- Сен айткандай болсун.

- Алтыным, көзүмдүн кареги, - Арген кызды бооруна кысты, экөө бири-биринин жүрөк кагышын тыңшап турушту, - Нуржамал.

- Угуп жатам.

- Сен мени сүйөсүңбү?

- Ооба, сен деп гана жашагым келет.

- Ардагым менин, сени эртерээк эле кучагыма алсам болот эле.

- Ансыз деле кучагыңдамын, - Нуржамал эркелей карады.

- Жинди десе, - Арген аны бекем кысты, - Эч кимден жашырынбай ар дайым бирге болсок дейм, - Аста чачынан сылады, - Ошол күндөр тез эле келсе гана.

- Арген, бүгүн уктап турсак эле экөөбүз картайып калсакчы?

- Андай болбойт, - Арген кызды сүйөй экөө жерден көтөрүлдү - Бирок өмүр кыска алтыным, бат эле ушул бактылуу күндөрүңдүн кантип өткөнүн сезбей каласың, ошол үчүн аманат дүйнө деп коюшат да тентегим.

- Жо-ок, биз өкүнбөстөй жашайбыз ээ?

- Албетте, биз өкүнбөстөй жашоого далбастайбыз, бирок тагдыр жолу бизге кандай сюрприздери бар экенин билбейбиз жаркыным, баса мен Россияга кетип жатам, сен тогузду бүтөөрдө келип калам жарайбы?

- Ошончо алыс кетесиңби?

- Ооба, иштеп келем, агам чакырып жатат, эгерде үйлөнүп калсак экөөбүз тең кетебиз макулбу?

- Мен сени сагынам да.

- Мен дагы, сенсиз абдан зеригем, сенин жытыңдан толтура ала кетейин, - Күлө кыздын чачтарынан сылап жыттап алды.

- А мен сени сагынсам кантем?

- Таң эрте турганда мени эсиңе сал, мени менен сүйлөш, ошондо зерикпейсиң, учкан куштай сызып өткөн убакыт бизге дагы жетет, анан экөөбүз баш кошуп алабыз.

- Чынбы? - Нуржамал Аргендин жүзүнө тигиле карады, негедир анын жүрөгү бир нерсени сезгендей дүк-дүк этип жаагынан сылады, - Сен келгенче сагынбас болуп дидаарыңды көзүмө сиңирип алайынчы Арген.

- Мен келем булбулдар менен жазда.

Даракка конуп сайрап бутак, шакта.

Гүл көтөрүп куттуктайм экзамениң.

Күт жаным мен келем эрте жазда...

- Сен жазгансыңбы? - деди Нуржамал.

- Бул ырды жалгыз сен үчүн жаздым, сен менин бактымсың, эми кош жаным, мен үйгө барып даярданып эрте чыгам, - деди кыздын көкүлүнөн кумардуу искеп алып.

- Кетесиңби? - Кыздын көздөрүнө мончок жаштар толду.

- Ооба, сени дагы издеп калышпасын, мен үчүн сенин тил угушуңду каалабайм.

- Жакшы бар, мен сени күтөм.

- Келем жазда, булбулча сайрап мукам.

Келээр менен сени көздөй желдей сызам.

Мына бу көздөрүңдөн моокум кана.

Өпкүлөп кучагыма кысам, кысам! - деп кучактап саамга бөлүнгүсү келбей туруп анан шарт жөнөдү, - Кош алтыным, мени күт.

- Күтөм, кечикпей кел Арген! - Алар коштошушту, бирок алар келээрки жылы көрүшпөй калаарын сезишпеди, бири-биринен бөлүнө албай жатып араң бөлүндү, аттиң арзуунун касиетин кара, булар ошентип коштошушту. ..

Бул бир миң тогуз жүз токсон төртүнчү жылдын апрель айы болчу, Нуржамал ошондон кийин көп сүйлөбөй суз болуп кетти, сабакка дагы анчалык көңүлү чаппайт, Бурул аны каникулда өз ордуна коюп Сагынбек менен жолугушуп жүрдү, ал үйлөнөлү дегенге макул болбой жүрүп боюна болуп калды, анын билгенде аргасы кетип Сагынбекке айтаар айтпасын билбей санаага батып районго жөнөдү. Эптеп алдырып коймок болгон эле, ал аялдар дарыгерине кирип сүйлөшүп чыкты, абортко акчаны көп сурады, андай акчасы жок эле, жалдыраса да болбоду, кандай кылаарын билбей үйүнө кайтты. Нуржамал соода кылып жаткан жанына келип:

- Канча акча бар? - деди.

- Эки миң сом бар, товарыңыз аз да.

- Мейли, - деп отуруп калды, ошол күнү ал Сагынбекке жолукканга барбады, ал аны күтүп-күтүп анан Айнурга барды.

- Кел, кандай акыбал? - деди Айнура жаркылдай.

- Келдим, Айнура мен сени менен кеңешейин деп келдим.

- Жайчылык элеби?

- Ооба, мен Бурулду алып кетсем кантет?

- Болобу анан?

- Болот, эртең мен үйдү даярдап туугандардын баарын чакырайын дагы Жусупка машинаны айдатып алып кетейин, сен дагы кошо болосуң, тоого чыгып келебиз деп үйгө алып кетем, - деди Сагынбек, - Антпесе жүрө берет, өзү макул болоор күнү жок.

- Өзүң бил, - Айнура ойлонуп калды. Ошентип алар аны ала качмак болгондо Айнур, - Сагынбек, агасына барып эле колун сурабайсыңбы, - деди.

- Агасы ким?

- Өмүрбек акечи?

- Оо-ой атаңдын гөрү-ү, чын эле ошого барышым керек экен анда, - деп Сагынбек кубана ордунан турду, айткандай эле эртеси беш-алты киши болуп Өмүрбектин үйүнө барышты, алардын сөзүн угуп ал Бурулду чакыртты, Бурулдун балдары жаштыгынан эч сөз айта алган жок, эки кызы кыйын болду.

- Эмнеге күйөөгө тийет экен, биз чоңоюп деги калдык, кыйналыштан чыгабыз го? - деди Гүлжамал ыйламсырай.

- Анда бизди биротоло кыйып кете берсин, атам деле жашап жатпайбы бизсиз эле, - деп тыбыраңдады Нуржамал.

- Болду, - деди Өмүрбек, силер дагы бой жеттиңер, качанкыга куурап базарда жүрөт, унчукпай оокатыңарды кылгыла, эгерде Бурул күйөөгө тийсе чогуу кетесиңер, ошондой сүйлөштүк.

[aqua-94mema]

- Эмнеге, биз аякка барбайбыз, - деди Нуржамал.

- Үйдө эле калабыз, - Гүлжамал дагы ага кошулду, аларды Өмүрбек басты, акыры Бурулду Сагынбек алып кетти, кыздарын бир жумадан кийин көчүрүп алды, ошентип алар бардар үй-бүлөөгө барышты, ошол жылы Гүлжамал мектепти бүтөөрү менен Айдар ала качып алды, ага калыңды жакшы беришти, себин ойдогудай берип Бурулдун көөнү тынып калды, өзү дагы уул төрөп алды. Нуржамал күн санап Аргендин келишин күтүп экзаменге эки-үч күн калганда кайра-кайра бир түштү көрө берди, ал түшү көргөн сайын жүрөгүнүн үшүн алчу болду: "Аргенди күтүп кооз бакта жүрөт, Келемин булбулдай эрте жазда", - деген үнү жаңырып Нуржамал жүгүрүп бара жатса алдынан Арген чыгат, бүт денеси кан, жетип-жетпей колун сунуп жыгылаарда кармайын десе эле капкара булутка окшогон куюн Аргенди учуруп кетип өзү какыраган ээн талаада калып калганда ойгонуп кетет: "Эмнеге мындай түш кирет, деги келеби Арген, мына эртең акыркы коңгуроо" , - деп ойлонуп отурганда Бурул кирди:

- Апа, бир түш айтайынбы?

- Эмне түш экен кызым.

- Мен бир түштү үч-төрт күндөн бери эле көрүп жатам.

- Кана айтып көрчү.

- Корком, - Нуржамал көргөн түшүн айтып берди, - Эмне болот апа?

- Ал баланы тааныйсыңбы? - деди Бурул кызын сынай карап.

- Тааныйм, Кайдулаттын баласы...

- Бечара... - деп койду Бурул.

- Айтчы апа, ал эмне болот? - Нуржамал тынчы кете сурады.

- Билбейм кызым, жакшы эмес го, - деп Бурул өз ишине киришти, Нуржамал ыйлап алды: "Арген, сен мага келем дегенсиң, сөзсүз келишиң керек, мен сенин апаң салган апакай жоолукту салынып колуктуң болгум келет, мен сени абдан сагындым" , - деп үстөлдө отуруп уктап калды. Ошол учурда түшүнө Арген кирди, ал бир аппак кийинип алып алыстан гана карап турат, Нуржамал ага бармак болуп жүгүрдү эле ортосу жакын эле туруп жете албай күйүгүп бара жатып ойгонуп кетти. Кадимки жүгүргөндөй өпкөсү кургап жүрөгү лакылдап калыптыр. Туруп сыртка чыкмак болгондо Бурул аны чакырды, алар кечки тамагын ичип жатышкан. Суу ичип, бетин жууп кайра келди:

- Кызым окуу кандай? - деди Сагынбек аны карай.

- Жакшы, - деди суз.

- Экзаменге даярдык кандай кызым?

- Жакшы эле.

- Дурус экен, - деди Сагынбек.

- Апа, мен быйыл тогузду бүтүп окууга тапшырсам болобу?

- Кой, кайсы окууга бармак элең, ал үчүн көп акча керек кызым, - Бурул Нуржамалды кетиргиси келбегендей карады.

- Кайсы окууга баргың келет? - Сагынбек кызыга карады.

- Жибересизби? - Нуржамал кубанып кетти.

- Сен тандаган кесип мага жакса, - деп Сагынбек Бурулга карап күлүп койду.

- Күбөлүк менен кайсыга кабыл алат?

- Өзүң танда.

- Анда мен актриса болгум келет.

- Эмне? - Бурул көздөрүн алайта карап калды.

- Жарайт, сен актриса болууга жарайсың, - деп жылмайды Сагынбек, - Эмесе маселе чечилди.

- Койсоңчу Сагынбек, азыр жаш эмеспи, эмитен шаарга жибере албайм.

- Апа, мен тогузду эле бүтүп баргым келет, - деп Нуржамал туруп кетти, анын жүрөгү алып учуп эртеңки Арген менен жолугушчу кезди ойлонуп эрте эле таңдын атышын күтүп жаткысы келбей китептерин карганы менен башына эчтеке кирбеди. Аргендин үйүнө барып аппак жоолук салынып келгендерге жүгүнүп жатканы көз алдына келди, бирок ошол эле учурда жүрөгү шуу этип бир коркунуч менен жаман кабардын белгисин бергендей болду. "Эмне болуп жатам, балким бир жылдан бери көрбөгөнгө катуу кубангандыкы го", - деп ойлоп суу ичип келип анан төшөгүнө жатып алып да уйкусу келбей көптө барып уктап кетти. Эртеси кайра эрте турду, кийимдерин үтүктөп чачтарын артына түйүп жасана саат сегизде үйдөн чыкты: "Кечээ келген чыгаар, бүгүн эрте келет, кандай болуп калды экен, мени сагынгандыр" , - деп жүзү албыра кетип жатты, ал бир аздан кийин эле ботодой боздоп мектептен кандай кеткенин билбей калаарын ойлогон жок. Окуучулардын баары гүлдөй жасанып кийимдин жакшысын кийип жүздөрү жарык, Нуржамал дагы алардын арасында, көздөрү алаңдай Арген көрүнө калабы деген үмүттө туш тарапты элеңдей карап турганда курбусу Акылай анын жанына келип туруп калды, ал экөөнүн мамилесин билчү, бирок үйлөнөбүз деп жүргөнүн айткан эмес.

- Нуржамал, жүрсөң биякка, - деди ал.

- Эмне болду?

- Бас, азыр айтам, - Акылай колдон алып ээн жерге барды.

- Эмне болду, эмнеге бул жерге алып келдиң?

- Нуржамал, Арген...

- Арген келдиби, чакырып кел дедиби ээ? - Нуржамалдын жүзү албыра көздөрү жайнап кетти, - Кана, өзү кайда жүрөт? - Акылай аны томсоро эки карысынан алып силкип жиберди:

- Кайдан, ал өлүптүр!

- Эмне, эмнеге өлөт, кантип өлөт, мени ошентип тамашалагысы келдиби, алдап мени сынаганы го ээ, Акылай айтчы ал өзү кана? - Нуржамал эки жакты карай берди.

- Нуржамал! - Акылай аны кучактап ыйлап ийди, - Ошондой болсо кана курбум, ал өлүптүр, эки-үч күн мурун агасы телеграмма бериптир, бүгүн сөөгүн алып келишет экен.

- Ка-алп! - Нуржамал Акылайды түртүп жиберип чымын куюн боло жүгүрүп кетип жатты, дүпүйгөн айылдын чок ортосундагы заңгырата салынган кирпич үйгө жетти, көздөрүнүн жашы талаа, үйгө жакындаганда эле заңкайта тигилген боз үйдү көрүп муундары калтырап туруп калды, бир кезде ары карай кетип жаткан келинди көрүп жетип барды, - Эже, эжекебай ушул чынбы, чынбы айтыңызчы! - Тигил келин аны таңгала карап туруп эмнени айтып жатканын түшүндүбү көздөрүндөгү жашты, кыздын азыркы абалын көрүп боору ооруй:

- Ооба, чын сиңдим, ал кимиң эле? - деди.

- Арген, Арген өлдүбү? - Нуржамал ал келинди жулкулдатып жатканын сезген жок, - Ошол чынбы эжеке?

- Ооба, бүгүн алып келет.

- Арге-ен! - деп барып жыгылып калаарда кармап калды, анын артынан күйүгө жетип келген Акылай коркуп кетип бир жагынан жөлөп:

- Эжеке, суу бериңизчи, - деди эле ал шашыла үйгө кире калып идишке суу алып чыгып бетине чачканда көзүн ачты, - Нуржамал, эл көрсө уят, жүрү кетели, эч ким көрө электе, - деди да таңгалып турган келинди карап, - Рахмат эже, кечирип коюңуз, сиз бара бериңиз деди да Нуржамалды колтуктап артын көздөй жөнөштү, Нуржамал нес болгондой келе берди, ал түшүн эстеди, көзүнүн жашы көл болуп акыл эсин жыя албай жатты. Мектепке жакындаганда:

- Акылай, сен бара бер, мен үйгө кетем, - деди Нуржамал.

- Мен жеткирип келейин, - Акылай ашыкча эчтеке дей албады, ал өзүнчө ага айтканына өкүнүп турду.

- Жок, өзүм кетем.

- Өзүңдү карма, бир жерге жыгылып калба.

- Жыгылбайм, - Нуржамал мелтирей карады, - Акылай, ал бүгүн мени куттуктамак да, Москвадан бир күн мурун келем деген...

- Айла жок.

- Эмнеге, эмнеге ал өлүп калат, эмне болуптур?

- Бирөөлөр өлтүрүп кетиптир.

- Ким? Эмнеге өлтүрөт, мен кантем? - Нуржамал буркурап жатты, - Ал мени таштабайм деген да, - Эзилип ыйлап жатты, Акылай эмне кылаарын билбей кошо ыйлап Нуржамалды кучактап турду, - Эмнеге, эмнеге өлдү-ү?

- Болду эми, эл көрсө эмне дейт? - Акылай аны тынчтандыра албай көпкө убараланды, анан Нуржамал жүзүн аарчып ага карады.

- Эми сен бара бер, мен үйгө барам, бул бойдон бара албайм.

- Апаңа эмне дейсиң?

- Көрүнбөй жатып алам.

- Өзүңө келип калдыңбы?

- Ооба, ишене бер Акылай, сага рахмат, мен бир аз жалгыз болуп өзүмдү ирээтке келтирип алып анан үйгө барам, - деди да Акылай жолго түшүп айылдын четин көздөй жөнөдү, Акылай аны бир топко карап туруп анан: "Өзүнүн үйүнө кетти окшойт, мейли жалгыздап өзүнө келип алсын", - деп ойлонуп мектепти көздөй басты. Нуржамал мелтейип эч ким менен иши жок, бул ааламда жалгыз ээн-талаа эрме чөлдө калгандай көргөн түштөрүн улам бирин көз алдына келтирип кете берди: "Неге мени таштап кеттиң, ушул бүгүн мени кубантып жанымда болом дебедиң беле минтип көз жашымды төгөм деп ойлодум беле мен, бактылуу гана кучагыңда турбайт белем Арген, сенсиз кантип басып жүрөм, сен менсиз караңгы жерде кантесиң, ооба мен сенин жаныңда болушум керек, шашпа мен барам сага, мени күтүп ал Арген", - деп жол бою ыйлап кете берди. Өздөрү чоңоюп, ата-энеси менен бактылуу күндөрдү өткөргөн үйгө барды ал, үй ээнсиреп калыптыр, керешкени ачып кирди, жымжырт болуп эшигинин алдына чөптөр өсүп калыптыр. Нуржамал үйдүн бек экенин көрүп ары эч кимге көрүнбөй турган жагына өтүп жерге шалак эте отурду да бетин басып ыйлай берди, үнүнүн бардыгынча бакырып жатты, бугу чыгаар эмес, анан саал өзүн токтото эки жагын карап алды да:

- Арген, Арген сен мени эмнеге таштап кеттиң, мен сени күтүп жатпадым беле? - деп солкулдап башын чалкалата асманга карады, ойкуп-кайкыган чабалекейлер чымын куюн учуп жүрүшөт, ошол канаттууларды көрүп эң бактылуу деп сезди, - Адам ушунчалык бактысыз болобу, биз дагы жаңыдан канат күүлөп турмуш жолуна аттаналы дебедик беле, канатын болсо акыркы ирээт кушка айланып барып аргенимди көрүп анан өзүмдү дагы өлтүрөөр элем, кантип көрөм, кантип барам?! - деп көздөрүн жумган бойдон солкулдап жатканда Акылай Аселди ээрчитип келип калды:

- Нуржамал турчу өйдө, өзүңдү кармачы, мынчалык кыйналбачы, - Кучактап алып ыйлап Асел экөө эки жагынан жөлөп өйдө тургузуп кийимдерин кагып тазалады, алар курбусунун көзүнө карай албай турду, түрүнөн чоочуп кетти:

- Акылай, ушул түрү менен кантип үйүнө алып барабыз? - деди Асел.

- Анан эмне кылабыз? - Эки кыз бири-бирин карап калды.

- Менин үйүмдө эжем анан иним эле бар, бүгүнчө меникинде болсун, эртеңге чейин өзүнө келип калат.

- Ата-энесине эмне деп айтабыз?

- Мен барып сурап келем, бүгүн биздикинде болот деп айтам.

- Давай ошентели, - деп Акылай Нуржамалды карады, ал нес болуп калган, эч ким менен дагы иши жок, эмне деп жатканы анын кулагына угулбады көзүн ачкан бойдон жата берди.

- Андан көрө докторго алып барбайлыбы? - деди Акылай.

- Макул анда, жүрү убакытты өткөрбөйлү.

- Жүр, - деп эки кыз аны колтуктап алып жөнөдү, айыл ичиндеги чакан ооруканага алып барышканда дароо эле текшерип көрүп укол салып жаткырышты. Таңга маал эсине келген Нуржамал ооруканада экенин дагы түшүнбөдү, туруп сыртка чыкты, эки жакты карап туруп чыгып кетти, шашыла жөнөп Кайдулаттын үйүнө жакындады, элдер али ойгоно элек, боз үй жак жымжырт, акырын боз үйгө кирип барып көшөгөнүн жанында уктап жаткандарга карабай бетине жапкан матаны ачып колдору менен сыйпап жүзүнөн өптү да кайра жаап коюп артына кайрылганда үйдөгүлөрдүн бири ойгонуп аппак кийинген чачы жайылган кызды көрүп көзүн чакчайткан бойдон тили күрмөлбөй кала берди. Нуржамал жай гана жол менен кетип жатты, айылдын четиндеги көрүстөндөрдүн биринин ичине кирип эки тизээсин кучактап отуруп алды, андан бери жакта эле жаңы казылган жай турат...

Нуржамалды ооруканага жеткиргенин угуп Бурул Сагынбек экөө кечинде келип кетишкен, таң атпай Гүлжамал менен дагы келсе врачтар анын кайда кеткенин таппай жатышыптыр:

- Кызыма эмне болду, кайда кетип калды? - деди Бурул.

- Биз билбейбиз, тынчтандыруучу укол гана сайылган, эсин жоготуп коюптур, уктап жаткан, эртең менен карасак жок.

- Ай кудай ай, ал кайда кетип калды, жакшынакай эле жүрүп эмнеге ооруп калды, деги аман болгой эле, бирдеме кылбайсыңарбы, издейсиңерби аны, оорукананын кийими менен каякка кетет, бул жерде кийимдери бүт турат, - Бурул тызылдап жатты, Гүлжамал аны кармап:

- Апа, тынчтанчы, табылып калаар, ага заматта эмне болуп кетти, милицияга баралыбы?

- Биз айттык, издешет алар, - деди врач Акылбек, алар ошентип ыйлап-сыктап ал жерден чыгышты, бул кезде түш ооп калган, Сагынбек мүрзөгө кетип жаткандарга кошулуп сөөк коюуга катышмак болду. Ошол учурда айылдын четиндеги көрүстөнгө өлүктү көтөрүп чубаган эл бара жаткан Аргенди туугандары коюп кайра кетишти, ошол кезде Нуржамал чыгып эки жакты карады да жаңы гана көмүлгөн дөбөгө үстөмөнүнөн жыгылды. Бакырып-өкүрүп топуракты мыкчый ыйлап жатты, айланага аны үнү жаңырып жатты, эл эбак көрүстөндөн узап кеткен. Бурул ыйлап-сыктап үйүнө отура албай кирип чыгып жатты, ошол убакта Акылай эки кыз менен келип калды, Гүлжамал менен сүйлөшүп:

- Ал Арген менен сүйлөшчү, анын өлгөнүн уккандан кийин эле эсин жоготуп койду аны мүрзөдөн издейли, биз баргандан корктук, - деди Акылай.

- Ооба, аны ошол жактан табабыз, кийимдерин алып алалы, - деди Асел. Гүлжамал ыйлап апасына айтпай алар менен жөнөдү, көрүстөнгө келип жаңы топуракты кучактап жаткан Нуржамалды табышты, анын бети-башы топурак, кийими кирдеп, чачтары саксайып эчтеке билбей жатыптыр, аны көтөрүп алышып үйгө алып келишти, ооруканага алып барган жок, молдолорго дем салдырып үч күндөн кийин көзүн ачты, бирок өйдө-төмөн сүйлөп жатты:

- Мени күтүп жатат, барышым керек, - деп туруп жөнөгөндө Бурул кармап калды:

- Кызым, турбай жатып эс алчы, - деп жүзүнөн өптү.

- Мени Арген куттуктаганы келет, кечигип калам, - деп билбей эле туруп сыртка жөнөдү, - Кечигип калдым го, мени таппай жаткандыр, азыр-азыр барам, - деп жүгүрүп жөнөгөндө Бурул ага жетпей Сагынбекти ага жөнөттү, ал алдап соолап алып келип жаткырып көпкө чейин карап отурушту, сүйлөй берди, кайрадан молдону чакырышты, ошол убакта Аргендин агасы анын үйүнө келди, ыйлап отурган Бурул аны таанычу эмес:

- Кел, сен кимсиң? - деди Сагынбек, - Ким керек эле?

- Нуржамал сиздердин кызыңыздарбы?

- Ооба, эмне болду?

- Иним... Аргендин катын берейин дедим эле.

- Каты, кандай кат? - Бурул Сагынбекти карады.

- Кандай кат? - деди Сагынбек.

- Иним Россияда ооруканада жатканда жазыптыр...

- Кел, келип отурчу, - деди уяла түшкөн Сагынбек, - Бурул чай-пай алып кел.

- Жо-жок...

- Иниң ооруду беле?

- Жок, бирөөлөр уруп кетип он күндөй жатты, ошондо жазган экен.

- Кызык, биздин кыз али жаш болсо, кайдан ага кат жазат?

- Мен анысын билбейм, өлөөрдөн бир күн мурун ушуну мага айтып берип коюшумду суранды эле...

- Аманат дечи, - Сагынбек Бурулду карады.

- Кызым ошол баланын айынан ооруп калды, - Бурул бышактап кирди, - Кат жазса жазгандыр, ал азыр аны окуй албайт, кызымдын тагдырын талкалап кетти.

- Кечиресиз, иним кызыңызды катуу сүйгөн экен, бир көрсөм болобу? - деди Арсен экөөнө карап:

- Болбойт, эми гана уктады.

- Суранам, иним сүйгөн кызды бир көрөйүн, - дегенде Сагынбек Бурулга башын ийкеп көргөз дегендей кылды эле Бурул башын ийкеди:

- Кирип көр... - деди, Арсен акырын Нуржамал жаткан бөлмөгө кирди, ал чалкасынын жаткан, чачтары саксайып, көзүн жумуп жаткан кызды көрүп чынында боору ооруп кетти, капкара каштары, төгүлгөн кирпиктери аны ого бетер сулуу кылып көрсөтүп турган, жүз аппак болуп өңү азгын эле, бир жуманын ичинде анын арыктап кеткенине эненин жүрөгү сайгылашып турган эле.

[aqua-94mema]

- Кечиресиз, аман болсо бактылуу болушмак, сакайып кетсин, - Арсен бурулуп кетээрде:

- Арген, Арген мени таштаба, - деди Нуржамал көзүн ачпай эле, - Мен сага барам. Кечикпей барам Арген, - дегенде Арсен шарт артына бурулуп кызды караса көзүн ачып калды, - Арген, Арген сен келдиңби?! - деп тура калып Арсенди кучактап калганда Бурул ыңгайсыздана:

- Кызым, ал Арген эмес, жат жата гой кызым, - деп Арсенден алыстатмак болду.

- Эмнеге алдайсыңар, аргенди менден эмнеге бөлөсүңөр? - деп Нуржамал андан ажырабай турду, чынында Арген менен Арсен экөө эгиз болчу, окшош дагы, кызды таштай албай:

- Нуржамал, мен кетпейм, кел жатып эс алчы, - деди Арсен аны түшүнө коюп.

- Эмнеге алдадың, мен сени кандай күттүм, эмнеге мага өлдү деп айтып алдадың? - деди Нуржамал Арсенге жалдырай карап.

- Кызым...

- Тим коюңузчу, - деп Арсен Бурулга кайрылды.

- Үмүтүн жандырып кереги эмне? - деген Бурул күңкүлдөп туруп калды.

- Нуржамал, мен кечигип келдим, мени кечир, мына эми жаныңдамын, - дегенде кыз аны кайра кучактап калды:

- Мени таштаба Арген, мен сенсиз өлүп калам.

- Эч жакка кетпейм, сени таштабайм, - деп эми эле баш жагына койгон катты акырын алды да чөнтөгүнө салып койду: "Биз бирге төрөлгөнбүз, бир адамбыз, атамдар көнсө сөзсүз Нуржамалга үйлөнүп алып Россияга алып кетип калам, убакыт өтсө түшүнөт", - деп ойлонуп турду Арсен.

- Балам, үмүтүн жандырбасаңчы, - деди Бурул акырын айтып, - Силер кетип каласыңар, кызымдын акыбалын ойлосоңор боло?

- Кабатыр болбоңуз, сакайганча мен жанында болом, - деди Арсен.

- Арген, сен кетпейсиңби? - деди Нуржамал, анын жүзү заматта албырып кубарган жүзүнө кызыл кирип албырып чыкты.

- Нуржамал, мен үйгө барайын ээ, эртең келем макулбу? - деди Арсен.

- Кетпечи Арген.

- Кантип, уят го Нуржамал, сен эми өзүңө кел, мен мындан кийин тез-тез келем ээ?

- Макул, - деп Нуржамал күлүмсүрөй карап калды.

- Жакшы кыз бол, мен эртең келгенде туруп күтүп алгын, - деп үйдөн чыкты, Бурул анын артынан чыкты:

- Туура эмес кылдың балам, акырындык менен баарына көнүп өзүн токтотуп калат эле, эми эртең келбей эле кой, эптеп бир шылтоо табабыз, - деди.

- Сиз капаланбаңыз, Нуржамалды мындай абалда кайдыгер калтыра албайм, - Арсен бери бурулуп башын кашылай, - Биз Арген экөөбүз эгиз балдарбыз, мени таенем багып алган экен, эки башка өстүк, бирок абдан ынак болчубуз, айла жок андан айрылып калдык, экөөбүз аябай окшошпуз, ошондуктан Нуржамал азыр мени Арген деп ойлоду, аны сакайткан соң мен кетем, - деди да Арсен жолуна түштү, Бурул эчтеке дей албай туруп калды: "Эгизбиз дейби, капырай бу кандай болуп кетти, эмнеси болсо дагы кызым аман-эсен сакайып кетсе болду", - деп ойлонуп катты эстей коюп үйгө кирсе жок, Нуржамал жадырай күлүп отуруптур.

- Кызым бирдеме ичесиңби? - деди Бурул.

- Ооба апа, кардым аябай ачып турат.

- Азыр, тамак алып келип берейин, - деп сырткы үйдөн Сагынбекке акырын карап, - Катты сен алып калдыңбы? - деди.

- Жо-ок, таштадыбы катты?

- Билбей калдым, - Бурул ойлоно ашканасына кирди, тамак куюп кайра кирди, Нуржамал чачын тарап өзүнө келип калыптыр, - Мына кызым, тамагыңды иче кой, анан бир баняга түшүп чыкчы, садага болоюн, - деди мээримин чача. Андан кийин Гүлжамал күйөөсү экөө келип калды, Нуржамалды көргөнү келишкен, учурашып ичкери киришти, алар аны көрүп сүйүнүп кетти, кучакташып көрүшкөн соң ашыкча сөз айтпай отуруп калды.

- Балдар, жакшы иш болду, Нуржамал сакайып калды, эртең эртелеп түлөө кылып коелу, силер куда-кудагыйды алып келип калгыла, - деди Сагынбек аларга.

- Ооба, түлөө өткөрүп коелу, - деди Бурул.

- Мейли апа, эртерээк келели анда, - деди Гүлжамал, - Нуржамалдын жакшы болуп кеткени жакшы болуптур.

- Мына, мен келдим, - деп ички үйдөн Нуржамал секире күлүп чыга калды.

- Кел, келип жездеңдер менен отуруп чай ич кызым.

- Ооба, аяба-ай кардым ачып калыптыр, - деп күлгөн Нуржамал ар бир тамактан алып жатты, анын токтонуп кадимкисиндей жаркылдап калганына кубанып турушту. Эртеси түлөө кылып жатканда Нуржамалдын классташтары келип калды, Акылайды көрүп кубана кучактап өпкүлөгөн Нуржамал:

- Акылай, кечээ Арген келип кетти, - дегенде кыздардын баары көзүн алайта:

- Эмне-е, Аргенби?! - деп жиберишти.

- Эмнеге таңгалдыңар, Арген өлбөптүр да, кечээ келип кетпедиби? - деп Нуржамал бактылуу жылмайды, кыздар аны акылынан айныган экен деп акырын жылып чыгып кетишти, Акылай унчукпай көпкө отурду:

- Нуржамал, сен чын айтып жатасыңбы? - деди.

- Ооба, ал азыр келет, келем деп кеткен.

- Эсиң менен болчу Нуржамал, Аргенди бир жума мурун...

- Акылай, - Нуржамал күлүмсүрөй анын оозун колу менен басты, - Антип айтпа Акылай, ал өлбөптүр да, силер чаташтырып алыпсыңар, ал тирүү!

- Кызык, - Акылай ойлонуп отуруп калды, - Бүгүн келем деди беле?

- Ооба, келип калат.

- Түз эле үйгө келеби?

- Ооба, апамдарга дагы айтты, - деп эшик ачылганда жүгүрүп чыкты, алдынан Арсен чыкты эле апасынан дагы уялбай эле мойнуна асылды, - Арге-ен! Анын үнүн угуп чыга калган Акылай аны көрүп өзүн жоготуп жатып калды, бир аздан кийин чогуу сүйлөшүп отурушту Акылай таңгалып ичинен ойлонуп жатты, көптөн кийин аларды узатып чыгып жолдо турушту.

- Мен кеттим, - деп Арсен Нуржамалды бетинен өөп Акылай менен коштошту, - жакшы калгыла кыздар, көрүшкөнчө.

- Жакшы бар, - Эки кыз күлүп калды, бир аз тургандан кийин Акылай дагы кетти, аны узатып Нуржамал үйүнө кирип кетти, Акылайды күтүп турган Арсен алдынан чыкканда ал бир жаман коркуп кетти: "Бул арбакпы, Нуржамалды айыксын деген го, эми эмне кылам, оо кудай", - деп артына кайрылбай кадамын жайлатып калганда Арсен:

- Акылай, менден коркпо, мен Арген эмес, Арсенмин, - деп күлө жанына келди, - Биз эгтзбтз Акылай.

- Эмне-е? - Акылай аны ишенип ишенбей карап туруп калды.

- Коркпо, кааласаң паспортумду көрсөтөйүн.

- Аа-а кереги жок, - Акылай өзүнө келе түштү, - кызык, Аргендин эгизи бар экенин билбеппиз да, - Күлүп жатты, - Кантип билдиңиз Нуржамалды?

- Арген өлөөрүндө кат жазыптыр, атайын берип кой деп суранып жатып үзүлгөн эле, ошол аманатты жеткирип кыздын абалын көрүп чыдабадым, өзү дагы мен Арген деп кучактап калды, эчтеке дей албадым.

- Чындыгын билсе эмне болот, андан дагы оор болот го?

- Жакшылап өзүнө келип алса анан бир эсебин табабыз го, силер турасыңар, ата-энеси чындыкты билет Акылай.

- Нуржамал байкушка жаман болду, - Акылай улутунуп алды.

- Кам санаба, баары жакшы болот, башкысы сен эч кимге мен жөнүндө кеп кылба, Нуржамал дагы билбесин, - деди да коштошуп кете берди, Акылай бул чырайлуу жигитти бир көрүп сүйүп калды, бирок ал мектепти бүтпөй жатып жигит күткүсү келчү эмес. Арсен кетип бара жатып чөнтөгүнө колун салып катты окугусу келди, бирок аманатты ачууга болбосун ал жакшы билет, болгондо дагы бир тууган эгизинин. Кармалап кайра салып койду, үйгө барып атамдарга кеңешип көрөйүн, эмне дешээр экен, эгер каршы болсо Россияга алып кетип калам, мен аны атайлап бузган жокмун да, тагдыр бизди табыштырып отурат, пешенебизге ушундай жазылган чыгаар, арбагы ыраазы болсун Аргендин, кудай кечирсин" , - деп ойлонуп үйгө кирип келди.

- Уулум кайда жүрөсүң? - деди Насият ага кабатырлана карап, - деди апасы Насият, - Касиет эжем келиптир.

- Апам келдиби? - шашыла үйгө кирди, Насияттын эжеси Касиет эч төрөгөн эмес, Насият үчтү төрөгөн соң төртүнчүсүн эгиз төрөп балдары жаш болуп кыйналганда Касиет үч айлыгында алып кеткен, ал абдан бардар турушчу күйөөсү төрөбөгөнүнө карабай ынтымактуу жашашат. Арсенди багып алганы мен күйөөсү экөө аны өзүмдүк кылбады Эрмат аябай жакшы адам болчу, өзүмө кудай бербеген баланы кимге жалдырамак элек, андан көрө өз баласы өзүнө буйрусун, ата-энесин ачык айтып өстүрөлү, - деп айтчу эле, - Бизге эрмек болуп өлгөнүбүзчө караан болсо болду, деп айтканда Касиет кубанып жүрдү. Ошентип алар Арсенди жакшы багышты, ар жумада келип турушчу, кийин чоңойгондо бир жылда бир келип кетишчү. Арген экөөнү катар коюп алып: "Экөөңөр эгизсиңер, бир адамсыңар. Бири-бириңерге күйүмдүү болгула, сен Аргенден мурун түшүп улуусусуң, ал сенин иниң болот", - деп көп айтчу эле.

- Апа, качан келдиң? - деп Арсен кирип эле Касиет менен учурашты.

- Келдим балам, жалгыз сен жок отура албай келе бердим.

- Туура кылыпсыз, - деп отура кетти, - Атам кайда?

- Атаң сыртта жүрөт, - деди Насият.

- Аа-а, - деп коюп ойлонуп калды.

- Кел балам, бу кайда жүрөсүң? - деди Кайдулат эшиктен кирип келе жатып, - Үйдө болуп турсаң боло, өкүрүп келгендерге киши жок болуп калат экен, агаларың болсо үй тиричилиги менен үйлөрүнө кетип калган, сен туруп турсаң боло.

- Макул ата, - Арсен саамга ойлуу отуруп анан тамагын жасай, - Ата, бир нерсени кеңешет элем, - деди.

- Айт, кеңеше турган кеп болсо айта бер.

- Аргендин сүйлөшкөн кызы бар экен.

- Эмне, ал ким экен? - Кайдалут менен Насият аны карап калды.

- Ал кыз жаш, быйыл тогузду бүттү.

- Анан, дооматы жок бекен? - деп жиберди Насият чочулаганын билдирип туюк сурап.

- Апа, ал эмне дегениңиз, ал Аргендин өлгөнүн угуп өзүн жоготуп жаман болуптур, эми гана эсине келиптир...

- Атаны бечара ай-ая, - деп шыпшынып койду Насият, - Аргеним кыздарга назик мамиле жасачу да-а.

- Кантейин, кан кускурлар түбүнө жетпедиби-и, - Насият ыйлап калды.

- Кемпир, көп ыйлай бербе, бала кыйналат, айта бер, анан эмне болду? - Кайдулат Арсенди карады, - Сен аны кайдан билип жүрөсүң?

- Мага-а... мага Арген ооруканада жатканда кат берген, ошол кызга берип кой деп, мен ошону бергени барып билдим.

- Бердиңби анан?

- Жок, ансыз дагы акыбалы оор экен.

- Эмне кылдың катты? - Кайдулат кызыга карады.

- Менде...

- Кана берчи, - деди Кайдулат, Арген чөнтөгүнөн катты алып берди, ал айландыра бир карап алып, - Эмне деп жазды экен жаман бала, окуп берчи бизге угалы, - деди кайра сунуп.

- Ооба, окучу балам, бир сыры жок болду бекен, - деди Насият дагы, алар: "Кокус анын боюнда болсочу, эмдигиче эмне кылды экен, алдырып койдубу, же кандай сыры бар, кыз бузулуп калганбы, жөндөн-жөн эле эси ооп калбайт эле", - деген үчөөнүн тең оюнда турган. Арсен катты ачып окуп кирди: "Кандай Нуржамал, окууларың жакшыбы, апаңдар жакшы жүрөбү, инилериң окуп жатабы? Нуржамал мен сенден кечирим сурайм, тагдыр бизге аруу сүйүү берди, мен ошол аруу сүйүүмө жете албадым арман! Бул катты мен жөнүндө уккандан кийин алаарсың... Нуржамал менин сага айткан ырым эсиңдеби? Мен келем булбулдар менен жазда.

Сага арнап сайрап конуп бутак шакта.

Гүл көтөрүп куттуктайм экзамениң.

Күт жаным, мен келем эрте жазда... Аттиң, ошол ырымдагыдай гүл көтөрүп бара албай калдым, анын ордуна асмандан сенин көз жаш төккөнүңдү карап турам, сен мени көрбөйсүң, издеп ыйлайсың, а мен сенин жаныңа бара албайм Нуржамал... Эрте жазда кушка айланып арбагым.

Көздөрүңдөн мөлтүр жашты көрөөрмүн.

Мен өзүңдү карап туруп ошондо

Желдей сылап көздөрүңдөн өбөрмүн. Кош бол Нурум, мен сени жаным менен сүйдүм, сүйүүм менин өзүм менен кетип жатат, арманым сени менен бактылуу боло албадым. Тагдырым мени сенден ажыратты, сен бактылуу бол ардагым. Көп кыйнала бербе, ажал улук тура, өлгүм келген эмес, бирок арга жок экен, сенин мөлтүр көзүңдү кайрадан бир көргөнгө зар болуп кетип бара жатам, Кош бол Нурум... Баса мен сага айткан эмесмин, менин түгөйүм бар, аты Арсен, экөөбүз окшошпуз, балким мен деп кайгырып, мен деп кыйналсаң ал сага жардам берет, бул катты ал сага бергенде көрөсүң, мени сүйсөң Арсенге турмушка чык, бирок мен сени кыстай албайм. Чарчап кеттим. Кош бол, сени эссиз сүйгөн армандуу Арген: "2005-жыл.19- июнь", - деп окуп бүттү. Насият муңканып көз жашын улам аарчып отурду. Касиет андан бетер ыйлап жатат, Кайдулат менен Арсен үнсүз көз жашын аарчыды.

- Каралдым ай, аман жүрүп каалаган кызын алса болбойт беле? - деди Насият үшкүрүнө.

- Ошону айтсаң, гүлгүнүндө күбүлдү да садагаң, тиги дүйнөсүн берсин эми, - Касиет аны коштоду.

- Айтканда айтпаганда ажалдан улук эчтеке жок экен го, болбосо көрөрүмдү көрүп, ичээримди ичтим эле. Мени неге албайт, - деп Кайдулат үнүн каргылданта күрсүнүп алды.

- Кетем деп жаткан, ошол күнү кайдан көчөгө чыга калды билбейм, мен жок элем, - деди Арсен, ал Россияга алып кеткени үчүн өзүн күнөөлөп жүргөн.

- А дейбиз, бу дейбиз кудаанын колундабыз байбиче, арга жогунан отурабыз го, болбосо экөөбүз Аргенден жан аямак белек? - Кайдулат дагы оор үшкүрдү, андан кийин эч кимиси үндөбөй калышты. Көптөн кийин гана Насият:

- Ата-энеси бар бекен? - деди.

- Ооба, бар экен, жакшы адамдар го, - деди Арсен шыпылдай.

- Жаш болсо...

- Жаш болсо унутат, эми эле баарын эчтеке болбогондой унутат, балам болсо кара жерди жазданып жатып калбадыбы?

- Болду, көп эле бышактай бербей, мына бул каттагыны уктуңбу?

- Эмнени?

- Арсенге чык деген Аргендин сөзүн.

- Ооба-ооба.

- Ошону ойлон, - Кайдулат Арсенге карады, - Сен кандай ойлодуң?

[aqua-94mema]

- Баланын сөзүн калтырбай кыркын өткөргөндөн кийин ошону ишке ашыралы, жок дегенде кызга сөйкө салып коелу.

- Ата, боло береби, кечээ эле бир тууганым өлсө мен...

- Азыр сөйкө салып коебуз, окуусун бүткөндө киргизебиз.

- Ошондой кылса болот, кыз эмне дээр экен?

- Ата, ал мени Арген деп калды, мени өлдүм деп алдайсыңбы деп жатат, эч нерсе дей албай калдым, ал эгиз экенибизди айтпаптыр да.

- Алда бечара ай, - Касиет шыпшына калды, - Кулагы узундардан угат да акыры, ошондо түшүнөт, башкысы кызды сактап кал балам.

- Ооба, мен эмне дей алам апа, унчуга албай катты да бере албай койдум, апасына айттым ачыгын, ал үмүтүн жандырбай ачык айтсаң болмок дейт, бирок оозум барбады.

- Туура кыласың уулум, акырындык менен билет, ошондо өзү чечет, - деди Кайдулат, ошол бойдон унчукпай калышты, Арсен аны сүйүп калды, күнү-түнү ойлогону Нуржамал: "Биз бирге төрөлгөнбүз, жаныбыз дагы бирге эле, эми анын сүйгөн кызын сүйгөнүм туурабы же туура эмеспи, ал тийбеди бекен, же...", - деп ойлонуп да жиберди...

Нуржамал кадимкисиндей болуп калды, шыпылдап үй ичине каралашып, өзүнө карап турат, анын окууга бараарын сүйлөшкөнгө Сагынбек бир күнү Бурул экөө отурганда айтты эле ал болбой койду. Бир күнү Нуржамал мектепке барып күбөлүгүн алмак болуп директорго кирди, ал бир жумадан кийин кел деп жөнөттү. Ал мектептен келе жатканда үйүнө жакындаганда Арсен алдынан чыкты:

- Арген, кандайсың? - деп күлүп учурашты Нуржамал.

- Жакшы, кайда бардың?

- Мектепке, сенин айтканың боюнча, - Күлүмсүрөй карады.

- Эмне де-диң? - Арсен ага таңгала карап туруп калды.

- Күбөлүктү алам, окууга барам деп айттым, дал сен үйрөткөндөй.

- Мен эмне дедим эле?

- Арген, бат эле унутуп калдыңбы? - Нуржамал таарына тултуңдай кетти.

- Ийи болуптур эми, эмне деди? - Арсен түшүнбөсө дагы күлүп койду.

- Ошол, күбөлүктү алсаң, үйгө алып кетем, апамдын аппак жоолугун салынып сулуу келин болосуң дебедиң беле, мына ак жоолук салынганга даярмын.

- Аа-а, ошондой, ошондой сулуу кыз, мен эсимден чыгарып жиберген экенмин, - деди Арсен калп күлүп.

- Чын эле унутуп калдың беле?

- Жо-ок жок...

- Арген, сен мени алдап койсоң керек ээ? - Кабак чытый карады, анын ушул турушу дал апасы конфет бербей койгондо таарынган жаш баладай эле, Арсен ага ичи элжирей карады.

- Мен сени алдабайм алтышка, алдайын деген оюм болсо кара башымды жейин, - деди эле Нуржамал анын оозун баса калды:

- Антпе Арген, ансыз дагы сени жоготуп алдымбы деп мүрзөгө түнөгөнмүн, чоочун бирөөнүн көрүстөнүн кучактаганмын, кереги жок жаман сөздүн, - Нуржамалдын көздөрүнө жаш толо ага жалжылдай карады, - Мейли мени таштап кет, башка кызды сүй, бирок сен өлбө! - деп Арсендин көкүрөгүнө башын коюп солуктап жатты.

- Нуру, кой ыйлаба, ал деген жөн эле сөз да, мен жөн эле айта койдум, - деген Арсен кызды кучактай албай колун алып бара жатып тартып алды, - Сен эмне дедиң, мүрзөгө түнөдүм дейсиңби? - Карысынан ала өзүнөн алып көздөрүнө тигилди, кыздын көзүнөн мончок жаш төгүлө башын ийкеди:

- Мен өзүмдү-өзүм өлтүрмөк болгонмун, ачыгын айтсам топуракты кучактап жатканымды билем, анан өзүмдү жоготуп коюпмун.

- Жинди десе, сен мени оңой эле өлүп калды деп ойлодуңбу, сени кантип таштамак элем? - Кайра бооруна кысты: "Байкуш кыз, бир боорумду ушунчалык сүйгөн экен да, неге өлүп калдың түгөйүм, мына бул кыз менин сен эмес экенимди билсе эмне болоор экен, канчага чейин калп айтам", - деп зээни кейип турду.

- Нуру, үйдөгүлөр же бирөөлөр көрсө уят, эми үйгө кир ээ?

- Сен кетесиңби?

- Ооба, мен барайын.

- Арген.

- Оов.

- Сен үйлөнөлү дей берчү элең го?

- Ык, - Ооба-ооба, бир аз иштер бүтсүн, ошондон кийин сөйкө салдырам.

- Чын элеби? - Нуржамалдын көздөрү жайнай түштү.

- Ооба, жакында менин бир тууганым өлгөн...

- Ким деген?

- Арсен.

- Эмне?! - Кыздын көздөрү чоочугандай бакырая карады.

- Ооба Нуру, мен сага айткан эмесмин, биз эгиз болобуз, агам өлдү...

- Ошондойбу, сенин агаң беле? - Нуржамал артын көздөй бир кадам жылды.

- Ооба, ошол үчүн келе албай жатпадымбы.

- Арген болсоң сен кеткенде айткан ырыңды айтчы? - деди Нуржамал ага эми гана түшүнгөндөй, эсиңде барбы?

- Азыр, - Арсен калдастап калды, ал кызды дагы бирдеме болобу деп чоочуп кетти, - Мен кээде эле ыр жаза коем, илхом келгенде, - Күлүмүш этти.

- Калп! - деп Нуржамал артын көздөй басып бара жатты, - Калп, сен мени алдап жатыпсың, Арген эмессиң! - деди да ыйлаган бойдон үйүнө кирип кетти, Арсен эмне кылаарын билбей туруп: "Билгени жакшы болду, эми катты берсем болот, өзү чечсин", - деген ойдо көпкө катып тура берди. Кокус ал кайра жүгүрүп чыгып бир балээнин ичинен чыгабы деп коркту. Ошол убакта кайдандыр Сагынбек келе жаткан эле аны менен учурашты да:

- Бул катты Нуржамалга берип коюңуз, - деди.

- Аа-а, али бере элексиңби?

- Жок, ыңгайы келбеди.

- Макул, үйгө кирбедиңби?

- Жок, мен барайын, жакшы калыңыз, - Арген ылдамдай басып кетип калды, үйүнө кирсе Бурул ички бөлмөнүн эшигинде туруптур:

- Нуржамал, кызым сага эмне болду, ач эшикти кызым.

- Эмне болду Бурул?

- Эжем ыйлап кирип кетти, - деди Жумабек.

- Эмне болуптур ага?

- Билсем кана, ушинтип турат белем? - деди Бурул.

- Жөн кой, бир аз өзүнө келсин, антип аңдый берсең болбойт.

- Ишиң бүттүбү? - Бурул бери басты, - Мени тим койсоң болмок, балдарым менен сага тынчтык бербей койдук окшойт.

- Ал эмне дегениң Бурул, мына буга окшогон бир жаманды, сендей жакшы аялды кайдан табат элем? - деп Сагынбек Жумабек көтөрүп турган алты айлык наристени колуна алып өөп ички бөлмөгө кирди.

Анан аркы-беркини сүйлөшүп кеч киргизишти, Нуржамал күүгүмдө сыртка чыгып келип алардын жанына отурду, эч кимиси үндөгөн жок, Бурул аны аста карап коюп Сагынбек менен сүйлөшүп жатты:

- Эмне болду кызым, күбөлүккө бардыңбы? - деди эч нерсе болбогондой Сагынбек.

- Ооба бир жумадан кийин деди.

- Ап бали, мен сенин камыңды көрүп койдум, кагаздарды даярдап баарын бүтүрүп койсок күбөлүктү алаарың менен кетесиң.

- Чын элеби? - Нуржамал кубанычтуу карады.

- Албетте, мен сага калп айтмак белем?

- Рахмат сизге, өз атам кылбаганды жасап жатасыз, - Нуржамал муңая түштү, - Бул жерден эртерээк эле кетейинчи...

- Буйруса кызыбыз актриса болуп теледен көрүп турсак кандай жакшы?

- Чын эле эжем телеге чыгабы? - деди Кумарбек кызыккандай.

- Актриса болсо чыгат да, киного чыгасызбы? - деди Жумабек.

- Окуп алайын, анан көрөм.

- Ата, менин дагы киного түшкүм келем, аябай жакшы да теледен элдин баары көрүп турса, - деп Кумарбек айтканда күлүп калышты, Жумабек менен Кумарбек ата деп калышкан, Гүлжамал аке дейт.

- Сен анда актер болгуң келет тура уулум?

- Ооба да, - деп эдиреңдей карады, ал али он үчтө, Жумабек он беште, Нуржамал он алтыдан жаңы эле ашты, бир жыл кийин окуп калган.

- Болду балдарым, окуй турган окууңарды даярдай бергиле, аманчылык болсо окуйсуңар, - Сагынбек күлүмсүрөй карады, ага Бурул ичтен ыраазы болуп турду, айтканда эмне, Сагынбек абдан адамгерчиликтүү да колу ачык март неме. Кызы шаарда окуйт, уулу үйлөнгөн, шаарда жашайт, Нуржамалды кызына дайындады эле ал макул болду. Ошентип Нуржамал шаарга окууга кетмек болуп калды, Акылай анда-мында келип турат, анын күбөлүгүн алып кеткени жатканын угуп үйүнө келип калды:

- Нуржамал, чын эле кетип жатасыңбы? - деди ал учурашып эле.

- Ооба, кимден уктуң?

- Күбөлүккө барганыңды уктум.

- Ошондой, бул жерде калуунун кереги жок болуп калды.

- Эмнеге?

- Жинди болуп кетпейин.

- Нуржамал, айтчы эмне болду?

- Аргендин эгизин мен Арген деп жүрүптүрмүн.

- Км айтты?

- Өзү.

- Эмне-е?

- Ооба, мен эми биерде кала албайм.

- Акыры айткан экен да, - деди Акылай.

- Сен дагы билчү белең? - Ага жини келе карады, - Мен кандай акмакмын?

- Нуржамал, мени түшүн, сен ошол күнү мен келсем... - Акылай ага укканын айтып берди, - Эч кимге айтпа, Нуржамал менин өзүмдөн уккандай болсун деген.

- Баарыңарга ишенбейм эми, эч кимге!

- Койчу Нуржамал, дагы жакшы, ал сени аяды, ошол бойдон калсаң эмне болот эле, мына сен кадимкидейсиң, баардык чындыкты билдиң.

- Ооба, ошондой болду, ме айбан аны Арген экен деп...

- Чынында абдан окшош тура, эгиздер окшош болушат.

- Бирок кээ бир мүнөзүндө айырмалар барын сезгенмин, буга эмне болгон, бир жыл алыста болуп өзгөрүлгөн го деп койгом, көрсө...

- Жакшы болду, эми эмне кылмаксың?

- Баса Акылай, эртең көрүстөнгө барсак болобу?

- Болот, бирок эмнеге?

- Гүл коюп келейин деп ойлогонмун, акыркы коштошконум болсун.

- Макул, макул курбум, - Акылай ага жылмая карады, - Сен кетип калсаң мен кантем Нуржамал?

- Окууну улантасың, эки жылдан кийин шаарга барсаң жолугушабыз, - Күлүм калды, - Мен чындап эле кетким келди Акылай.

[aqua-94mema]

- Ооба, туура кыласың, башыңдан өткөн окуя сени бир топ кыйнап койду, шаарга барып окуп, жаңы досторду күтүп алаксышың керек.

- Жүрү чай ичели, - деп Нуржамал Акылайды алып кирип чай койду, Бурул үйдө болчу, экөөнө тоскоол болгусу келбеди, алар сүйлөшүп көпкө отурушту, бирде ыйлап, бирде күлгөн Нуржамал Аргенди айтып түгөтө албайт, кечке маал гана Акылай үйүнө кетти. Ал кеткенден кийин иниси Дөөлөттү алып эшикте жүрүп Арсенди эстеп: "Кызык, эки-үч жума болуп кетти, мен Арген деп жүргөнүмдү кара, эмнеге байкабадым, же окшоштугунан кайгыга батып турганымдандыр, болбосо бир топ эле айрымалары бар экен", - деп үйгө кирди. Сагынбек менен Бурул кеңешип анын китептери турган үстөл үстүнө кагаздарга кошуп катты коюп койгон, уктап калган инисин жаткырып анан ичкери кирип үстөлгө отуруп китеп окумак болуп төрт бүктөм кагазга көзү түштү: "Бул Аргендин бүктөгөнүнө окшош кагаз экен, менде мурун жок эле, кайдан келди", - деп колдору калтырай ачып окуп жатып ыйлай берди, окуй берди... Ал эми баарын түшүндү, ага эми бул кат түбөлүк табериктей туюлду, анан кайра бүктөп, бет аарчыга ороп туруп китептин ичине салып койду. Көздөрү шишип калган, ал күнү эчтеке ичпей жатып алды, эртеси негедир эрте турду, ыйлаганга шишимик тартып калган, аны көргөн Бурул унчукпады: "Кудайга шүгүр, эми өзүнө келип калды, баарын түшүнгөн экен", - деп ичинен кубанып турду...

Арсен үйүндө жүрүп дагы ойлоно берди, анын такыр башкача болуп ойго чөмүлүп кеткенин көрүп ата-энеси Аргендин өлүмүнө жорушат, Насият аны ичинен аяп: "Кагылайыным, эгиз козудай болуп аябай ынак эле, өзүн күнөөлүү сезип жүрөт окшойт, эми калган балдарым аман болсун, Аргенимдин бейишин берсин кудайым, кантейин айлам гана жок", - деп сыздап алат. Бирок Арсендин ой санаасы таптакыр башка жакта эле, Нуржамалды өзүн карабагандай кыжалат болуп: "Агасы өлсө иниси деп жеңесинин аялын деле алып берип коюшат го, ага караганда алар үйлөнгөн эмес, же алар "бирдеме" болушту бекен, Нуржамал ошол үчүн менден качтыбы, андай болушу мүмкүн эмес, бул кыз, менин иним ага барган эместир, ал андай чектен чыкчу эмес эле", - деп кээде күмөнсүй кетчү болгон, бирок өзүнүн кызга күндөн-күнгө эңсөөсү күчөп жатканын тана албай жүрдү. Бир күнү Акылайга келди ал, үйдөн чыгып келе жатып Арсенди көрүп Акылай саамга токтоп калды: "Эмнеге келди, Нуржамалга жолуккусу келдиби же...", - деп жүзү албыра аны көздөй жайдары басып келди, анткени ар Арсенди жактырып калган, анысын Нуржамалга дагы билдирген эмес.

- Кандай Акылай? - ийиле учурашты Арсен.

- Жакшы, өзүңүз кандайсыз?

- Жакшы, каникул кандай өтүп жатат?

- Дурус, жылдагыдай эле.

- Бош эмессиңби?

- Эмнеге?

- Мындай чыгып келсекпи деп ойлогом.

- Айыл шаардай эмес, кылт эткениң элдин көз алдында, кандай сөзүңүз бар?

- Нуржамал кандай жүрөт?

- Ал жакында шаарга кеткени камынып жатат.

- Кайсыга тапшырат экен?

- Актриса болом дейт.

- Чынбы? - Арсен ага күлө карады.

- Эмне болбойбу?

- Мм, болот дечи, бирок мен андан муну күткөн эмесмин.

- Андай ошондой, тагыраак билгиңиз келсе өзүнө жолуксаңыз болот.

- Мени ал көргүсү келбей калды го?

- Андай эмес, сиз барып байкаңыз, - Акылай өзүнө эмес Нуржамалга келгенин билген соң ага ичинен жини келе сыртынан билдирбеди.

- Жүрү экөөбүз баралы.

- Менин колум бошобойт.

- Акылай суранам сенден.

- Азыр үйдөн суранып чыгайын, - Акылай кирип кетип кайра бат эле чыкты, алар сүйлөшүп келе жатышты.

- Мен өзүмдү абдан күнөөлүү сезип жүрөм, - деди Арсен, - Аргенди мен алып кетпесем балким тирүү жүрмөк, Нуржамал экөө үйлөнүп алмак...

- Эмне-е? - Акылай Арсенге каштарын жыйра карады.

- Ооба, алар ошондой деп сүйлөшүптүр, мен анысын кечээ гана билдим.

- Кантип?

- Нуржамал окууга барам деп күбөлүк алган соң Арген алып кетмек экен.

- Кыз-зык, Нуржамал муну мага айткан эмес.

- Уялса керек.

- Ошондойдур, бирок мага айтышы керек эле...

- Акылай, сен Нуржамалга жолугуп жатасыңбы?

- Кечээ эле барып келгенмин.

- Кандай жүрөт?

- Жакшы эле.

- Мен Нуржамалга сөйкө салдырайын деп жатам.

- Эмне, чын элеби? - Акылай токтоп ага көңүл бура карады: "Эмнеге эле баары Нуржамалды сүйүшөт, мен деле жакшынакаймын, өң десе өң, акыл десе акылым бар, төрт тарабым төп келген эле кызмын, бирок неге", - деп ойлонуп кетти.

- Ооба, эгерде Нуржамал каршы болбосо, балким ал жолотпой коебу, деп корком.

- Алар Арген экөө күндөп-түндөп жүрүшчү, бири-бирин катуу сүйүшкөн экен, мен ал өлгөндө Нуржамалдын абалын көрүп түшүндүм, балким алар...

- Сен ошондой ойлойсуңбу? - Арсен анын көздөрүнө тигилди, - Ошончолукка бара койбогондур, Арген андай бала эмес болчу, ал кыздарга абдан сылык мамиле кылчу.

- Билбейм, бирок алардын мамилеси өтө башкача болуп кеткен, эч нерсеге карабай калышкан, - Акылай Арсендин оюн Нуржамалдан бурууга аракеттенди, бирок Арсен ага ишенбеди: "Мен Нуржамалдын көздөрүнөн анын аруулугун сездим, ал таза башкача кыз, иним ошол үчүн сүйгөндүр, кандай болсо дагы ал тандаган кыз мага дагы жагат", - деген ойдо.

- Биз эгиз болгон соң бирибиздин мүнөзүбүз бирибизге абдан окшош, анан да жүрөгүбүз бирге кагып, бирге дем алып, тогуз ай курсакта бирге жатканбыз, ошондуктан анын сүйгөнүн мен сүйүп калдым Акылай, албетте ал макул болсо, аны зордоп сүйдүрүүгө акым жок, - деди Арсен ойлуу бара жатым.

- Мунуң тура, балким ал сенин жашооңдон кеткиси келип жаткандыр, - Акылай аны сен деп алып уялып кети, - Ой кечириңиз.

- Эчтеке эмес, биз дос болуп калбадыкпы.

- Чын эле ошондой деп ойлойсузбу?

- Ооба, мен сени менен досторчо сүйлөшүп, сырымды айтып жатпайынбы, - Күлө карады, - Же андай эмеспи?

- Туура дечи...

- Сенин оюңча Нуржамал менден качабы?

- Билбейм, менин өз оюм ошондой, - Акылай жер карап кетип бара жатып: "Маданияттуу балдар, бирок бул кайда жүрдү эле, биз Аргенди эле көрчү элек", - деп ойлонуп ага кайрылды, - Сиз эмнеге мурда көрүнчү эмессиз?

- Мени таежем багып алыптыр, апам бир жаштан төрөп, балдары жаш болуп кыйналганда мени алып кеткен экен.

- Аа-а, биз келип калдык, сиз киресизби?

- Мүмкүн болсо чакырып чыксаңыз жакшы болот эле.

- Жарайт, анда мен кирип айтып көрөйүн, - Акылай короого кирип кетти, ал ичи тарып турду, бирок кандай кылып аларды бири-бирине жолуктурбастын амалын таппай кирип бара жатканда Нуржамал чыгып келе жаткан.

- Оой Акылай, - деп күлүп жиберди.

- Кайда жөнөдүң эле?

- Бир справка калган ошону алып келишим керек.

- Чогуу чыгалы анда, - Акылай ага бир нерсе айткысы келди бирок үндөбөдү, "өзү көрсүн", - деген ойдо болду, - Нуржамал.

- Оов, - шашыла басып бара жатып ага карады.

- Нуржамал, Акылайды үйгө кир дебей эле эшиктен кетиргениң болбойт да кызым, - деп Бурул чыга калды.

- Саламатсызбы? - Акылай ага учурашкан болду.

- Нан-пан ооз тийсең боло кызым.

- Апа кечир, мен такыр эле ойлобопмун, - Нуржамал курбусуна кайрылды, - Жүр эми үйгө кир, бир нерсе ооз тийип чык.

- Жо-ок рахмат, эми кете берели.

- Экинчи мындай кылбай жүр, - деп эне кызын зекиген болду, аңгыча кыздар дарбазага жетип сыртка чыгышты, Арсен негедир эми гана келе жаткандай арыдан келе жатып учурашты:

- Салам кыздар.

- Салам.

- Салам, - Нуржамал аны карабай өтүп кетмек болду.

- Нуржамал кандайсың?

- Жакшы.

- Качан кеткени жатасың?

- Буйруса эртең.

- Чогуу кетет экенбиз да.

- Сиз кайда бармак элеңиз?

- Шаарга, иштер бар.

- Жакшы экен, мен өз жолум, сиз өз жолуңуз менен кетесиз да.

- Менде машина бар, алып барып коем, башкысы дарегиңизге чейин.

- Кереги жок.

- Нуржамал, катты окугандырсыз?

- Окудум...

- Анда...

- Жок, менин жүрөгүмдө бир гана Арген жашайт.

- Мейли, ага тарчылыгым жок, бирок бирге кеткенге эмне болбосун?

- Билбейм, мен алдамчыны жек көрөм.

- Алдамчыга окшоп турамбы? - Арсен каткыра Акылайга карады, ал өзүнчө кыжаалат болуп өзүнүн Арсенге жакпаганына ичи тызылдап кызганычтан жаман абалда турган эле, - Айтчы Акылай, мен алдамчымынбы?

- Мен кайдан билем, силер өзүңөрчө чечишкиле, мен кеттим, - деп Акылай Нуржамалга кайрылды, - Мен бара берейин.

- Акылай, мен аны менен чечише турган сөзүм жок, сен мени менен кал.

- Болуптур, - Акылай унчукпай калды.

- Мейли анда кыздар, мен кеттим, силерге тоскоол болгум келбейт, - деп Арсен басып кетти, ал бир ой ойлонуп бара жатты. Үйүнө келди да атасына, - Ата, эртең шаарга барам, иш чыгып калды, - деди Аудисин ар жак бер жагын карап.

- Эмнеге, кандай иш эле?

- Зарыл, эртең эрте чыгуум керек.

- Мейли, этият бол балам.

- Кудай сактасын, - деп кымыңдай машинасынын тетиктерин кылдат текшерип көрүп жолго даярдап койду, Насият менен Касиет жакшы эле каршы болушту, бирок айтканынан кайтпаган уулун токтото албады. Ал эми Нуржамал менен Акылай айыл өкмөтүнө барып келе жатып Нуржамал:

- Акылай, менин көзүм караңгылап бара жатат, - деп ага жөлөнө калды.

- Ачка чыктың беле? - деп Акылай кармап калды.

- Жо-ок, тамак ичип эле чыкканмын.

- Эс алдыңбы?

- Бир аз, жүрү кете берели.

- Мен үйгө кетсем болот эле.

[aqua-94mema]

куттурбойле турамго ... жининерди келтирбегиле да