[Dimedra]

Ордолуу Ош шаарынын так ортосунда жайгашкан Сулайман Тоонун үстүнө келишкенде аркан тепкичти түшүрүп кызды анда калтырышты. 30-40 секунд тоону тегерене учкан учакты карап туруп алар алыстаганда Таттыгул дароо ишке киришти. Өзү турган чокудан тоонун күн чыгыш тарабына ылдый көздөй 300 метр басуу керек, ушул чекиттен баштоону туура көрүп жүгүрүп төмөн түшүп келсе чоң тамгалар менен "музей" деп жазылган, айнектен үстү жарым тегерек оозу бар алды атайын жылтырак таштан тизилип жасалган жай экен, анын алдында дурбу да орнотулган. Дурбу менен бир аз ылдый шаар тарапты карап туруп ал чекитти тегерек кылып белгилеп койду да андан ары башка белгиленген чекиттерди издөөгө киришти. Дурбу коюлган төрт чекитти таап белгилегени менен калган ток кызыл менен кызыл чекиттердин айырмасын биле алба койду. Кайсы бир бөлүгү дайым көз алдында жана кайсы бөлүгү убак сааты менен текшерилчуу жайлар экенин ал эми эч качан биле албайт, анткени Таттыгул бул тоодо жалгыз эмеспи, түстөрдүн айырмасын сураганга жан адам жок. Андыктан ал эч бир ордунда турбай ар дайым кыймылда болууну туура көрдү, бактыга жараша белгиленген чекиттер бир биринен алыс эмес, тоону тегеренип чуркоого туура келбейт. Дурбу менен алаксыбай эле коюуну чечти, ансыз да колунда түндү күндүз кылып көрсөтчу снайпер мынтыгы бар. Куржунун ачып атайын даярдалган сүрүп тепсе капталдарынан учтуу шиштер суурулуп чыкчуу чокоюн сууруп чыгып кийип алды, чачын өйдө кылып түйүп куржунда катылган жыгачтан жасалып учу учтуу темирден болгон шиштерди чачына сайып, жүз метрлик аралыкта болгон кыймылдан кабар берчүү кол саатын тагынып өзүн толук коопсуздап алды. Мына эми башканы да коргоого болот. Бир жайда беш муноттон ашык турбай экинчи чекитке жүгүрүп ал жайда беш мүнөт тыныгып кийинки чекитке жүгүрүп жаны тынбай, ал аралыкта утуру мынтыктан шыкаалап ылдый шаар тарапты карап коюп жатты. Эмнеге катылган байлык кай жерде экенин айтып коюшпайт, бир гана белгилүү жайды кайтаруу жеңилирээк жана ишеничтууроок болбойбу. А балким андан да күмөн санап жатышкандыр, алып чыгып кетет деп эмес башкаларга кабар берип коёт деп. Жок андай болуусу мүмкүн эмес, эгер Таттыгул билүүнү кааласа белгиленген ар бир жайды антарып болсо да таап алмак да. А балким эч кандай байлык жоктур, анда эмнеге кызды бул жайга коюшмак. Ушул ойлор Таттыгулго тынчтык бербей жатты. Чындап эле ал шаарда эмне болуп жатканын жакшылап тушунгусу келип кетти, жанатан бери тынчтай эле көрүнөт, эч кандай тарсылдап атылган октун үнүн угуп же бытырап ары бери жүгүрүп качып жүргөн адамдарды көрө алган жок. Бирок чынында качып эмес шашпай ары бери чайкала баскан да жан көзгө урунбайт. Албетте бул шаарда бир нерсе болуп жаткандыгы анык, көп жыл согуш жүрүп калкы кыйрап калгансып көчөдө бир адам жок. Аңгыча анын мынтык дурбусуно төрт эркек бала урунду, алар тоодон анча алыс эмес көчөлөрдүн кесилишинде жайгашкан бир дукондун жанына келип токтошуп, ары жак бери жагына өтүшүп тепкилеп көрүштү да колдоруна бир нерселерди көтөрүп ургулай башташты. Бир аздан соң дүкөндун айнектерин сындырышып ичкери кирип жок болуп кетишти. Таттыгул андан ары кийинки жайга барып кабар алганча төмөн караса бир чоң унаа келип көп кабаттуу үйдүн алдына токтоп үйдөн адамдар чыгып унаага жүгүрүп кирип кетип жатышты. Канча адам киргени белгисиз 18 адамдык унаага кеминде 38 адам жайгашты окшойт акыры эшиги жабыла бергенде үйдөн шаша кичине баласын бооруна кыскан бир келин чыгып келип жетишпей калды. Келиндин колундагы бала Таттыгулго өзүнүн элесинде жашаган 3-4 жашар баланы элестетти. Анда да эч нерсени түшүнбөгөн, кыбыр эткен жандан коркуп ошол эле учурда жардам да күткөн көз караш. Охх! Таттыгул мынтыгын түшүрүп колун тамагына сойлотуп мойнун сыйпалап бир нерсе муунтуп жаткандай кысылып кетти. Азыр эле барып аны көкүрөгүнө кысып бул коркунучтуу жайдан бейкапар жашоого алып чыгып кеткиси келди. Бирок ал жакшы түшүнөт өзүнө тоскоол жаратпаган абалда жана да ага таандык болбогон чек арага кийлигишууго акысы жок. Шаарды көзөмөлдөп жаткан башка адамдар бар. Бирок ал кичине баланын алсыздыгынын күчү анын үстүнөн буйрук берип жаткан күчтөрдон да таасирдүү эле. Кайрадан мынтыгын колго алып, азыр эле келинди албай кетип калган унаанын алдын торой ок жаадыра берди. Унаа дароо токтоп артка чегине берип башын буруп башка көчөгө айдаганда ал тарапка да ок атып келген жолуна тушуусуно аргасыз кылды. Качан унаа келген жайына жеткенде дагы алды тарабына ок атып ошол жайга токтотуп күтүп турду келинди чыгып жайгаш деп үнүн жеткире кыйкыра албай. Ок атуу токтоп калганда унаадагы адамдар жерге жайыла түшүшүп чыккан жайларына жүгүрүп кирип кетип жатышты. "Адамдар кызык" деп ойлоп койду кыз, "эмнеге эң жонокой нерсеге акылдары жетишпейт, унаадан түшө жүгүргөндорду бирден кырып койсом эмне болмок, аны ойлонбой кайрадан ачык жайга чыгып беришкендерин. "
Бул жөнүндө атасы укса эмне болот аны көп кызыктыра бербеди, адатта ал устаттары айткан тапшырманы чегинен чыкпай так аткара турган бул учурда эмне болуп кеткени белгисиз. Болгону ал ушундай болгону жакшы деп койду, алсыз аял жаш баласы менен жалгыз болгончо жанында башкалар да болсун деди да андан кийинки жайга жөнөдү. Ошондон баштап анын оюн бир гана нерсе ээлеп алды, өзүнүн жашоого келген максаты эмне. Башкалардын буйругун күтүп тапшырма аткарып жүрүү үчүн гана жаралбагандыр. А балким так азыркы учурдагыдай кичине балдарды коргоо үчүн келсечи. Алардын ата энеси болот эмеспи коргой турган жана аларды кандай коркунуч кутмок эле эч кимге зыяны болбосо, дейт. Кайра эле болбой ушул ой акылына келе берди, бобокторду коргоп гана эмес алар үчүн кек да алгысы келет. Кимден? Эмне себептен антет өзү да түшүнө бербейт. Анын жүрөгү бир гана жаш балдарды көргөндө тирилгендей башка учурда андай сезимге кабылбайт, жада калса атасын көргөндө да андай элжирей албайт. Ар өзүнө тийишсиз иштер менен алек болуп жатып кароолдогу жайлары аз убакытка кароосуз калып кетиптир, качан гана колундагы сааты чыкылдап киргенде оюн жыя айланасына карап саатын төрт тарабына каратып кыймыл кай тараптан келип жатканын издеп баштады.
Тободон келип жаткан экен белги. Ал тарапка карай жүгүрүп өзүн көздөй түшүп келе жаткан Мелистин алдынан чыкты. Колундагы мынтыгын ага такаганча Мелистин тапанчасы өзүнө карай такалды.
-убара болбо! улгурбойсун.
Таттыгул аны көрөору менен түшүндү, өзүнүн ар бир кыймылы алардын козомолундо, кай тарапка багыт алганы, кай чекитте тураары белгилүү болгонун. Терисинин сыртында эч кандай аспаб жок, видео көзөмөл орнотулуп учуп жүрчүү дрондор да байкалбайт, демек терисинин ичинде датчик орнотулган болушу керек.
-албетте, деди ал. Теримди сыйрып сала албайм, демек сиз ар дайым биринчи тапанча көтөргөнгө улгуросуз.
-сен да сырынды айтпагансын мага. Компас кыймылдуу саатын бардыгыны мен да билген эмесмин, деди тапанчасын түшүрүп жатып Мелис.
Таттыгул учурдан пайдаланып жигитке кол салууга өттү. Тоонун боорунда кыймылдаган ага абдан жагат жана ыңгайлуу. Мелис да бардык ыкмаларды колдонуп аны менен чын дилинен алышып жатты. Бул көрүнүш сырттан караганда гана эмес алардын өздөрүнө да жагып жаткандай, ар бир жыгылуу рахмат тартуулап жаткансып утуру бутуна турган сайын мурункудан көбүрөөк кучтонуп жатышты. Таттыгулдо болсо чарчоо деген сезим такыр жоголду, ал кезектеги жыгылуусунда ууртундагы уячасын көргөзө көздөрүн тунартып Мелиске карап коюп ордунан секире туруп анын артына өтүп кетти. Жигит ага карай бурула бергенде көздөрү коюулана түшкөн экен. Бүттү деди Таттыгул, эр болсоң да эркек адамсын, кандаш тууганым болбогондон кийин арам ой акылынды аралап өтпөй коймок эмес. Айтканындай эле аз өтпөй Мелис жыгылып жерде жатты. Шиштери чыккан чокою менен анын үстүндо турган кыз чачына сайылган шишин сууруп чыкты эле узун чачы жайылып далысын жаба бергенде андан бетер ажарына чыгып жатып калды. Өзүнөн көзүн тартып кете албай жаткан Мелиске эңкейип колундагы шишин анын мойнуна сойлото берди, анын азыр эч нерсеге алы келбесин жакшы билет.
-Эгер муну туура кекиртекке сайсам дароо олосун, жок он капталыраак киргизсем жоон кан тамырынды тилип өтөт, анда жарыктыкта бир аз да болсо кармалууна мүмкүндүк болот. Бирок ал мүмкүндүк сага жакпай калуусу мүмкүн, себеби жан чыгуу азабы чыдаткыс болот дешет. Ал канча узакка созулса ошончо оор.
-а сен антпейсин, деди Мелис коюланып бараткан көздөрүн жума шыбыр үн менен.
-а эмнеге? Бул менин чек арам, бул тоодо менден башка кыбыр эткен жан болбошу керек.
Таттыгул сүйлөп сөзүнүн акырына жеткенче Мелистин алдында калды.
-себеби мен азыр андай өлүмгө даяр эмесмин. А сен Гейшалардын өнөрүн мыкты өздөштүрүпсүн. Айтчы мен билбеген дагы канча өнөрүн бар. Эгер чындап эле мен өз атамдын баласы болбогондо азыр бул өнөрүндүн курмандыгы болуп бермекмин, деди Мелис кызды колдон ала өйдө тартып жатып.
-а сиз да мени таң калтырууну токтотпойсуз. Чындап эле сиздин тузакка тушконунузго ишенип бараткам. А сиздин атаныз ким? деди Таттыгул маңдайында көз ирмебей өзүнө карап турган Мелиске тик карап.
Жигит бурулуп аркасын салып туруп алды, кыздын андай жалындуу көз карашына туруштук бере албай кеттиби же чындыкты айтуу кыйын болдубу.
-мен эч кандай буйрукка баш иймек эмесмин эгер ал буйрук берүүчү өзүмдүн атам болбогондо.
Таттыгулдүн тамагы кургап кетти. Эгер ал туура түшүнгөн болсо бул тескери карап турган жигит өзүнүн агасы.
-Көз кырында болуучу жайлар узак калды, ансыз да сен өзүңө тиешелүү эмес нерсе менен көп алектенип койдун, текшерүүнү улант, деди Мелис өзү да алдыга карай басып баратып, кыздын онтойсуз абалын байкагандай же алдыда бериле турган суроолордон качтыбы.
-жок! Таттыгул анын алдын торой жугурду. Бул маалыматыныз баары бир эч нерсени озгортбойт. Бул тоодо экөөбүздүн бирибиз гана калышыбыз керек, эгер сиз азыр бул жайды таштап кетүүнү каалабасаныз демек атабыз бүгүн бир чурпосунон айрылат.
-Демек эс тутумунда көйгөй жок, бир гана дүйнө көрүү озгочолугундон башка. Анда айтчы неге байкуш өзү да коркуп турган карапайым калкка дүрбөлөң салып жатасың. Эмнеге менин сага шаар ичине көзөмөл жүргүз, анан да андагы болуп жаткан кыймылга аралаш деген буйруктан кабарым жок. Же кенжеси каалагандай эркелесе боло берет деп жатасыңбы? Эсинде болсун биздин милдет өз алдынча иш алып баруу эмес, сен жана мен үчүн баары ойлонулуп бүткөн, биз ошол ойду гана ишке ашырабыз. Мындан кийинки катачылыгынды жашырбай коюушум мүмкүн, деди да тоонун боорундагы таштарды өлчөп жаткансып биринен улам бийигине секирип чокуга карай жүгүрүп кетти. Ал так чокуга жетип тоонун аркы тарабынан которулуп келген вертолёттун аркан тепкичине жармашаар замат учак көздөн кайым болуп Таттыгул тоодо дагы жалгыз калды.
"Менин дүйнө көрүүмө эмне кылды, ал түстөрду ажырата албаганым тууралуу айтып жатса керек. Албетте бир эмес эки жолу шек алдырып жатсам анан байкабай коймок беле же устатым бар маалыматты жеткирип турганбы. А баса демек Мелис атамдын уулу, ошондо биз бир тууганбызбы? Эмнеси болсо да ага мага караганда көбүрөөк мүмкүнчүлүк берилген. Машыгуу ыкмасы чыгыш жана батыштыкын бирдей жакшы оздоштургон, сезимтал ой жүгүртүүсү тибеттики." ушундай ойлор менен жүрүп ал күндү өткөрдү. Экинчи күнү да ал ошол жайда калды, баары тынч, чындап эле зээриге баштады, шаарга карап коёт утуру, эми көчөлөрдө БТРлер жүрө баштаган кечээгиге караганда кичине кыймыл көбүрөөк, шаарга унаа кирбегени менен шаардан сыртты көздөй чыгып бараткандар көп. Өзүнө тийишсиз болгон кыймылды күзөтүп отуруп уйкусу келип көздөрү жумула баштады, чындап эле 3 күндөн бери уйку бетин көрө элек.

Бул учурда Мелис атасынын буйругу боюнча шаарда калган чет элдик жарандарды вертолёт менен алып чыгып кетип жаткан. Колундагы саатынын айнегине шыкаалап шаарда калтырган кыздардын акыбалдарын бирден карап жатып Таттыгулго жеткенде беш муноттой токтоп калды жылдырбай. "Байкуш кыз канча күндөн бери уйку бетин көрө элек, ургулоп араң калыптыр. Азыр барып атамдан уруксат алып 2 саатка анын ордун алмаштырып туруу керек, деп баратып сүрөтүн чонойтуп карап калды. Кызык биздин окшош жактарыбыз чындап эле көп экен, ал да мен сыңары тусторду ажырата албайт, ойлоп тапкычтыгы күч. Ожорлугун айтпайсынбы, менин ыкмаларымды көрүп туруп да каршы чыгууга даяр. А балким чындап эле биздин байланышыбыз бар болуп жүрбөсүн. " Бул оюнан өзү чочуп кетип, дароо экранды соомойу менен жылдырып башка кыздарды көзөмөлдөөгө өттү. Алар да ар кай жерде кимдир бирөөгө таандык болгон мулкторду кайтарууда турушат.
Өзү тан алгысы келбегени менен ичинен ою тастыкталбай калуусун, Таттыгул да башка кыздардай эле ага эч байланышы жок болуусун тилеп жатты. Бул жанакы караган көз караштан кийинби же биринчи көргөн күндөн тарта акылына киргизип алганбы. Ооба чындап эле жанына жакын эсептеген, өзү менен бир тайпада машыгып аны ээрчип булардын арасына жалгыз өз эрки менен келген кыздын жанын да аябай ушул кичине Таттыгулдүн ордуна курмандыкка чалууга даяр болуп отко таштабадыбы. Эгер аны куткарып чыгууга улгурбой калганда эмне болмок, көп болсо азыр Ош шаарында ал турган орунду башка бирөө ээлемек жана Мелис өзүн бир аз күнөөлүү сезип калмак. А Таттыгулчу? Эгер ага бир нерсе болсо эмне болот? Жок! Ал оюнан өзү чочуп кетти, андай болуусу мүмкүн эмес. Андайга жол коё албайт. Керек болсо аны өз атасынан да коргоого даяр, ал качан эле тапшырманын чегинен чыккандарды жашырып койчуу эле, а азыр эмне болуп турат. Ушул 3 күндүн ичинде эле бүтүндөй көнүп калган адаттарын алмаштырып жибергидей ал ким? Балким бул чындап эле....
Ал ойдун артында чындап эле бир туугандык сезимби деген толуктоо бар эле, бирок эмнегедир оюнун акыры өзүнө жакпай баратты...

[ASA79]

Мммм.Ото сонун бирок аз.

[Dimedra]

-Баары жайындабы?
-Баары жайында ата, эл дурбоп жатканын эске албаганда.
-Эч нерсе эмес, бир аз дурбоп тынчып калышат.
-Бирок эки эле күндүн ичинде шаар бир кыйла жоготууга учурап калды окшойт, эгер көбүрөөк созулуп кетсе шаардын абалы начардан да төмөн түшүп кетуусу мүмкүн.
-Сен эмне кыздардан күмөн санап жатасыңбы? Алар коргой албай калышы мүмкүнбу?
-Жок! Азырынча кыздарга тең келчүү күчтөр жок. Алар турган жайга эч ким жакындай албайт. Мен шаардын жалпы абалын айтып жатам, деген Мелис атанын алдында азыр учуп келген жайы тууралуу маалымат берип турду. Атасы отурган ордунан туруп ага жакын келип,
-кана ортого ташта, эмне айткын келип турат? деди.
-Биз айтылган чет элдик жарандардын акыркыларын алып келдик, азыр алар Манаста өз учактарын күтүп камданып жатышат.
-мындан кабарым бар.
Атанын үнү октом чыкты бул ирет, создуктурбай максатка өт дегендей.
-Таттыгул... Ал кыз үч күндөн бери көз ирмей элек.
-кийин.
-ал турган жай эң кооптуу жайлардын бири, кокустук болуп көзү илинип кетип...
-сен ал жөнүндө ойлонбо. Ал кай жерден, кимдин тарбиясынан чыгып келгенин унутпа. 3 күн эмне болуп калыптыр керек болсо дагы ушунча жүрө алат көз ирмебей, деп бурулуп баратып бир нерсени эстегендей токтоп калды. - А баса анда кандай сезимдер болду шаарга түшкөндө?
-ал шаарга түшө элек да тоонун башынан.
Башын ийкегилеген картан киши, көзүн көтөрүп терезе жакты тиктеп койду.
-ошонусу жакшы, тоо боорунда эч ким өзүн Таттыгулдөй эркин сезе албайт.
Мелис ойлонуп калды, "ал шаар эмне үчүн кыздын сезимдерин козгой алыш керек" ушул сөздөн кийин эмнедендир үмүт оту жангандай боло түштү. Ал көп жылдардан бери атаны жакшы билип калгандай болгон, ал киши себеби жок эле сөздү сүйлөй бербейт. "Демек Таттыгулдүн ал шаар менен байланышы бар, андай болсо ал экөөбүздо байланыш жок". Бул ой анын кыйла көңүлүн ачып койду. Бирок атасынан ал жөнүндө түз сурай албайт.
Мелистин жүзүндөгү күтүлбөгөн өзгөрүүнү ата байкабай койгон жок. Кылым карыткан картан киши кайдан муну көз жаздымда калтырмак. Өлкө ичинде сыр катуу жана сыр ачуу жагынан бул киши эч кимди алдына өткөрбөй келет көп жылдан бери, жана ал тирүү турганда ал орунду башка бирөө ээлеп калат деп айтуу кыйын. Бирок азыр ал ката кетирип алганын түшүндү.
-Уулум, деди ал Мелисти далыдан таптап. Менин он балам болот дечуу элем ага да жеттим, азыр бир уул тогуз кызым бар. Менин жашоомдун маңызы силерсинер. Ар бириңер мен үчүн кымбатсынар, силердин жанынарга тете бул дүйнөдө эч нерсе жок мен үчүн, болушу да мүмкүн эмес. Бирок силер менин гана балдарым эмес мамлекеттин да балдарысынар, мага караганда мамлекет силерге көбүрөөк муктаж, силердин билиминер күчүнөр, өзүңөр бүтүн ушул өлкөгө таандыксынар. Ар бириңер үчүн жаным курман, десем албетте сени ишендире албайм. Бирок билип кой бул сөздөрдүн ичинде чындык да бар ал кандай сага тиешелүү болсо Таттыгулго да ошондой абалда тийиштүү. Сен менин жүрөгүм болсоң ал менин көзүмдүн кареги. Билем менин эскертүүмсуз да сен кыздарды көзүндүн карегиндей сактап келесин, бирок сенден суранаарым Таттыгулду корго, бут ааламдан керек болсо өзүңдөн да, анткени ал сенин бир узумун, бир боорун.
Акыркы сөздөрдөн кийин Мелистин тамагы буулуп, оозу кургап кетти.
Аркага бурулуп ордуна отуруп жаткан ата жигиттин азыркы абалын көрүп өзүнө ыраазы болуп койду, "жеткире алдым".
-Айтмакчы өткөндө учакта тиги Пери эмнеге Таттыгулду уктатмакчы болуптур?
-ал Таттыгулго түшүндүрүп убакыт кетирип отурбай ушул жол менен оңой орун алмашып алам деп ойлогон экен, деди Мелис азыркы абалынан сыр бербештин айласын кылып.
Ата жылмайып өзү отурган эскилиги жеткен столдун кармагычын колу менен сылап койду .
-Көрдүңбу кыздар эмне кылышат? Биз ача элек китепти алар эчаак окуп коюшкан. Бир гана Пери сени ага катары эмес эр жигит катары тааныйт, ошол эле бизге жетиштүү болуп жатат. Эми элестетип көрдүңбу башка жети кыз да сени ал тааныгандай тааныса эмне болмок. Алар эчаак бири бирин кырып коймок, эркектерден айырмаланып аялдарды акыл эмес сезим көбүрөөк башкарат жана дагы бир нерсе, алар бизге караганда көбүрөөк берилген адам боло алышат. Эми мени түшүнүп жатасыңбы эмне себептен бардык кыздар сени бир тууган катары таанышаарын. Чындыкты сенден башка эч ким билбейт, ошондой экен Таттыгул сенин чыныгы бир тууганын экенин да эч ким билбеши керек. Пери дагы көп өнөр көргөзөт ага, албетте карындашын өзүнө окшоп сымбатту, андан кызганбай коюуга мүмкүн эмес. Бирок жүрөгүн тынч болсун, алардын арасына кийлигишпе кыздарды бири биринен болуп караба, Таттыгул өзүн андан коргой алат. Эгер тескерисинче болгондо кыжаалат болууга себеп болмок.
Мелистин жооп айтууга акыбалы келбей турду.
-сени Япониядан бери күзөтүп келгендер СНБга кызмат көрсөткөн балдар экен. Алар да артыңдан катуу түшүшөт болуш керек, бизге караганда алардын эсебине сан жетпейт, кечээ эле канча адамынан айрыдын аларды. Макул ал жагы өздөрүнүн көйгөйу, кандай уюштурса ошондой жыйнап алышсын, байкуштар өлкөнү көзөмөлдөп туруучу жалгыз кучпуз деп түшүнүп алышса керек. Биз өкмөткө кызмат кылуучуларбыз, албетте биздин ордубуз алардан бийик. Барып бир аз чырым этип ал, жогору жактан кабар болоору менен аркетке киришебиз, деп ата сөзүн жыйынтыктады.
-Эгер уруксат болсо буйрукту өз жеринде кутсом.
Мелис кандай болсо да азыр Ош шаарына жеткиси келип турду. Эмнегедир так азыр кыздарды аяп, баарын өз канатына калкалагысы келип жатты. Жада калса ар дайым өзүнө болгон сезиминен пайдаланып оор тапшырмаларды аткарткан Перини да курал катары эмес аял катары тааныгандай. Бул эмне болгон сезим эле, мекенди сүйүүдөн да күчтүү. Ал качан кимди аячуу эле, керек болсо өз өмүрүн коркунучка коюп канча жолу кыл үстүндө жүрдү, канча адамдын жанын көзүн ирмебей туруп өлкөнүн келечеги үчүн деп денесинен ажыратты. Азыр мына эң маанилүү учур келип турганда моминтип өлкөнүн эмес саналуу адамдардын, болгондо да өлкөнүн келечеги үчүн курман болууга даярдалган кыздардын кызыкчылыгын коргогусу келип турат.
-азырынча уруксат жок. Билесиң да вертолёттун абага көтөрүлүшү эле эки миң долларды чапчыйт. Биздин өлкө азыр бир адамдын кызыкчылыгы үчүн андай чыгымды өзүнө ыраа көрө албайт.
Мелис башын чайкай мыйыгынан кытмыр жылмайып артына бурулуп кетүүгө камданып калганда,
-Мелис! деген атанын үнү токтотту. Өкмөт адамдарын жаман көрүүгө сенин акын жок. Сен алардын ордуна болуп көрбөгөнсүн, билесинби аларга кандай кыйын өлкөдө тең салмактуулукту сактап туруш. Алардын биринчи максаты мамлекеттин кызыкчылыгы, жеке бир инсандардын эмес. Чет элдик жарандарга жөн жардам берип жаткан жок, ооба ал өлкөлөрдүн элчиликтери төлөйт өз жарандарын куткаруу үчүн кеткен чыгымды, бирок бул жерде жөн гана чыгым тууралуу кетип жаткан жок кеп. Маселе ушунда, эгер ошол дүрбөлөңдө бир эле чет элдик жаран жабыр тартканда өлкөнүн тагдыры эмне болмок билесинби. Өзү араң турган бизди туш тараптан талап кетмек, дүйнөнүн маалымат булактары биздин элди адам жегич эң мыкаачы адамдар катары суроттошмок. Ошондон кийин ойлоп көр бул өлкөгө башка жактан адам келеби жана биздин адамдарды башкалар кабыл алышабы? Жок! Адам жегичтер менен эч ким мамиле кургусу келбейт. Бүт дүйнөдөн бөлүнүп калмакпыз. Азыр сен куураган шаарга күйүп жатасың, ал жерде өзүбүздүн жарандарды ойлоп жатасың, Ооба бул жаман мындан өткөн жамандык болбойт. Бирок уулум ал нерсени кайра калыбына келтирсе болот. Урушкан эки тарап табышат, аларды элдештирем деген үчүнчү тарап жапа чексе эч качан башка жардам колун сунбайт, ушуну эсинден чыгарба.
Бир аз жоошуй түшкөндөй болуп үнүн басандатып кийинкилери кошумчалап койду. - - Азыр кандай бытыранды болсо да бизге эч ким кийлигише албайт, бул биздин өлкө жана башкаларга эч ким арызданып барбайт. Биз болгону азыр даттанчуу жактардан арылдык. Өкмөттө да жөн отурушкан жок, ойлонуштуруп жатышат, кантип эң аз жабыр менен кыска мөөнөттө тынчтык алып келүүнү. Өзүн көрүп тургандай бул жагдай кутулбостон болуп кетти, чечимди бир эле адам чыгарып коё албайт, алар кенешет. Билесиң азыр туруктуу бийлик жок, бардык бийликке жооп берчуу адам да жок, убактылуу бийлик убактылуу өкмөт. Азыр бизде кутуудон башка арга жок.
Мелис ундобой туруп угуп
-Кечириниз, дегенден башка сөз айта алган жок. Атасы анын оюн окуп койгондой ичиндеги ар бир суроосуна так таамай жооп берип отподубу.
Ата колун көтөрүп бара бер дегендей ишаарат кылып эшикти коргозуп койду.
Мелис кыйчылдаган оор темир эшикти ачып чыгып баратып үйдүн сырткы келбетине карап ойго батып кетти.
Шаардын четиндеги Кызыл аскер районунда жайгашкан бул үй сыртынан айланадагы башка үйлөрдөн эч айрымаланбайт, жада калса алардан алда канча начарыраак абалда. Көчөдөн өтүп бараткан адамдын көзүнө уруна бербеген жупуну көрүнүштогу бул үйдүн ичинде ким жашаары эч кимди кызыктырып деле койбосо керек. Эсинде мындан туура он жыл мурун өзү 20 жаш курагында бул өлкөгө келген, ошондо эле бул үй ушул абалда эле. Андан бери эч жери озгорбоду, сырткы дарбазасы бир ирет сырдалганы болбосо. Ошондо атасы аны алып келип ушул үйгө киргизгенде Мелис аябай таң калган. Ал оюнда атасы аябай бай адам болсо керек, чоң үйдө жашайт деп ойлоп жүргөн да. Бирок үйдүн ичине кирип баратып баарын түшүнүп жетти, бул жайдан өткөн тынч, бейкут жай болбостугун. Каалгасын онойлук менен ачып болбойт, оор ок өтпөгөн темирден, айнек терезелерин лом эмес Англиялык эсепте 45-калибрдеги ок да теший албагандай бекем, үйдү курчап турган дубалдын эки тарабы кыш болгону менен ортосу каалганын материалындагы темирден турузулган, үстү да ошондой, эң негизгиси бул үйдө шыбыртсыз жүрүүгө мүмкүн эмес учуп эле журбосон, аяк койгон жерин кыйчылдап кармаган жерин шарактайт, эч бир нерсе үнсүз ордунан жылбайт. Ушундай абалда өзүн коргоп алган бул киши, иши кылса үйүнө өзүнүн уруксатысыз чымын учуп кире албагыдай, кирсе да тирүү чыгаары күмөн, анткени каалгалар бир гана карыянын уруксаты менен ачылып жабылат.
Бирок атасы аны бул үйгө бир түн да туноткон жок, качан кааласан келип турушун мүмкүн анткени бул сенин дагы үйүн деп ачкычын бергени менен дароо эле азыр өзү жашап турчуу шаардын ортосундагы батирге алып барып жайгаштырып койгон. Андан бери да көп келтирген жок, келсе да жарым сааттан ашык кармалбайт, атасы айтаарын айтып болуп дароо каалганы коргозуп коёт кудум азыркыдай кылып.
Мелис өзүн эс тартып билгенден 15 жашка чейин Тибетте болду, андан кийин океандын аркы тарабы болгон Куба мамлекеттинде, акыркы эки жылда Кошмо штаттарда катуу даярдыктан өттү. Ошол жылдардын аралыгында жалгыз жакын адамы атасы болду, алысты алыс дебей ар эки айда бирден кабар алат. Жөн гана эркелетип өзүнүн сүйүүсүн гана коргозуп тим болбой Кыргызстан деген мекенинен салам ала барат ар барганда жана аны абдан улуу, сулуу кылып сүрөттөп жүрөгүнө басат. Ошондой жерди тепсеп жүргөн жаман адамдарды эң жийиркеничтүү кылып коргозуп жүрөгүнө жек көрүү орнотот, эгер алдынан чыгып калса көз ирмебей атып гана койбостон аларды жок кылганы үчүн ырахат да ала турган даражага жеткирип койгон. Ошол келген күндөн бери он жыл аралыгында Мелистин аткарган жумушу ушул, өзүнүн жүрөгүнүн төрүндөгү мекенин жийиркеничтүү адамдардан тазалап келет. Чыныгы буйрукту ким чыгырат көргөн эмес, анткени ал өзү жашыруун керек болсо өлкөнүн эсебинде жок адам, кандай иш жасабасын жообун тартпайт, ошон үчүн буйрукту атасы аркылуу алып анын гана көзүнө көрүнөт. Бир билгени атасы өкмөткө иштейт, ал өкмөт канча ирет алмашса да мындай кишилер алмашпай кызматын көргөзө беришет. Бул жаңылык эмес, мындай жашыруун күчтөр, адамдар бир гана биздин мамлекетте эмес дүйнөнүн эң бай да эң кедей, эң чоң да эң кичине өлкөлөрүндө болот. Алар армия аралашууга акысыз учурларда, көп чыгым сарпталбай бүтүрүүчү жумуштарда, ачыкка чыкпай турган масалелерде катышат.
Атасы уулум деп сүйлөгөнү менен эч качан ага эркин ооз ачып сүйлөөгө уруксат бербеген, апасы тууралуу да айтпаган. Болгону өкмөттүн буйругун жеткирип кимди, эмнени жок кылуу керектигин кимди эмнеден коргоо керектигин гана айтып турат. Бирок өз уулун отко таштап койду деш да туура эмес, кандай гана кыйын учур болбосун айттырбай билип жардамга келет, канча жолу өлүмдүн кочушунан куткарып кетти, ким кантип куткарганын көрбөсө да билет атасы экенин, же өзү же башка бирөөлөр аркылуу куткарат. Өзү келгенден бир жыл өтпөй катарына кыздар кошула баштады, арасынан көбүн ажал ар кандай абалда сууруп кетти, улам ордун жанылары толуктап турат. Ал кыздар да ар кайсы өлкөлөрдө тарбияланган, өзүндөй эле атайын өкмөттүн тапшырмасын аткарууга даярдалган кыздар. Алардын арасында жалгыз Пери деген кыздан сырткары баары өздөрүн атанын кызымын деп билишип Мелисти бир тууган ага катары таанышат, бирок бири биринин сырын билишпейт, өз ара сүйлөшүүгө уруксат жок. Кыздар албетте билишпейт бардыгынын ою бирдей экенин, ошон үчүн кызганыч ичи таарлык жок араларында, алардын ар бири өзүн атанын кызымын деп башкаларды коргоо милдетим деп түшүнүшөт. Булардын баарын бир гана Мелис билет, ал дайым ата менен бирге барып кыздарды алып келчүү ар кайсы өлкөдөн . Мынча кыздын баары өзүнүн карындашы болушу мүмкүн эмес экенин түшүнөт деген атасы ага ачыгын айтчуу, ал кыздар ата энеси жок атайын балдар үйүнөн алынып өлкөнүн келечеги үчүн тарбияланган экенин. Таттыгулдү да ошондой деп ойлогон бирок атасы башкача айтып жатпайбы, ишенбей коюуга да болбойт, атанын жалган айтуусуна себеп жок, кийин алардын арасында бир туугандарга таандык окшоштуктар болуп жатпайбы.
"Балким жүрөгүм бир туугандык сезимди туйгандыр" деп койду Мелис өзүнүн тоодон түшүп келе жаткан атанын жанындагы кичине арык кызды көргөндогу абалын эстеп. Ал ошондо эле эмнегедир элжиреп кеткен, көрүнүшү бир алсыз назик көрүнгөн өзү коргоого муктаж кыз өлкөнү коргоочусу болобу деп биринчи ирет мекенди эмес жеке адамды аяган. Азыр да кудум ошондой сезимде, анын Сулайман тоодо чекиттерди айырмалай албай тынымы жок ары бери жүгүрүп жүргөнүн эстегенде өзүн коерго жер таппай кетти. Кимге-кимге Мелиске эң жакшы маалым, тусторду ажырата албай адамдар көргөндөй көрө албаганы аз келгенсип ал жөнүндө ар дайым жашырып жүрүү кандай оор экени. "Кызык" деди оюнун ушул жерине келгенде "атам бул жөнүндө билеби? А менин көрүүм тууралуучу? Билсе эмнеге бир ооз ундобойт. Эгер андай болсо атамдын да көрүүсү биздикиндей болуусу керек же апамдан өткөнбү". Ушундай ойлор менен ал дарбазадан чыгып кетти.
Мунун баарын терезеден күзөтүп отурган ата Мелис чыгып кетээри менен ордунан туруп отургучту алдыга түртүп дубалдын тобосундогу кичине айнекчеге көздөрүн такап карап койду эле дубал жылып барып дагы бир ушундай болгон чоң бөлмөгө эшик ачыла берди. Ичкери кирип келип дубалда илинип турган көп сүрөттөрдү колу менен сыйпалап кудум тирүү адамды эркелетип жаткансып кармалап келип эң жогоруда турган суротко жеткенде бир аз карап ойлонуп туруп аста басып койду эле сүрөт дубалдан бөлүнүп китепче болуп чыга келди. Ал азыр эле чыгып кеткен Мелистин китепчеси эле. Туулгандан берки өмүр баяны, кыял жоругу, ден соолук жана ойлонуу өзгөчөлүктөрү, адаттары бүт баары жазылган, туулгандан берки сүрөттөрү менен толукталып жасалган китепче. Аны ачып карап отуруп "бул сүрөттө кандай тусто кийимде болду экен" деп ойлоп койду биринчи Тибет тоолорунда тартылган сүрөткө карап. Кийин Таттыгулдүн ошондой эле баяндагы китепчесин сууруп алып анын да ар бир барагын карап чыкты. Экөө бири эркек бири кыз эле болгону болбосо бири бирине куюлган кумуштой окшош, сулуусунан келген сырткы келбетинен тарта өжөр, шайыр мүнөздөрү ошол эле учурда түнт ичиндегисин сыртка чыгара бербеген сезимдерин сездирбеген айта турган сөздү алдындан түшүнүп таамай жооп айткандары, чыныгы каалоосун акыл менен басып жогорку деңгээлде ой жүгүртө алгандары, берилгендик менен гана эмес чын көңүлдөн тапшырма аткаргандарына чейин бирдей. Эки китепчени колуна кармап отуруп терең ойго чомулуп кетти киши башынан өткөн ар бир күнүн эстеп.
Ал көп күндөрдү өткөрдү башынан, туулгандан бери эмнелерге гана күбө болбоду. Эң негизгиси эки жашоодо кайчылаш жашады, азыр да ошондой, бир жашоосундагы адамдар анын экинчи жашоосунан кабарлары жок. Биринде мамлекеттин эң башкы адамдарынын бири, сыйлуу орундун ээси, кадырлуу ата кадимкидей бир үй бүлөнун башчысы, балдары жогорку кызматтарда неберелери билимдүү болуп чоңоюп келе жатышат. СССР убагынан бери чоң кызматтарды ээлеп келе жаткан инсан союз кулаганча эле билсе керек ушундай болоорун, союз кулап мамлекет эркиндикке жеткенде мурдакыдан да күчтонуп алган. Мамлекет башында турбаса да алардан жогору турду ар дайым, алардын кеңешчиси болду, азырга чейин ал орунда. Бирок анын өнөрү ал гана эмес экенин, акылы башчыларга кеңеш берүүгө гана эмес аны аткарууга да жөндөмү барлыгынан эч ким шек санабайт. Ал эми бул бөлмөнүн ичинде сүрөттөрү илинген адамдар ал тапшырма аткарып ортодо буйрук берчуу адам гана эмес ошол чыккан буйруктун түпкү ээси экенинен кабарлары жок. Бул менен ал эки жактан тең бирдей өзүн коргой алат, эч качан эч нерсе жоопкер эмес жана чыгым чонтогунон кетпейт. Анын мээси кандай иштесе денеси андан кем калышпайт, колунан өткөн жигит кыздар бирден эмес баары биригип каршысында турса да жыга алышпай турган даражада өнөрү бар. Ушундай жашоодо көп жыл жашап эч кимден, эч нерседен сестенбеген бул киши азыр эмнеден уркуп турат, качан ал өзүнүн артта жасаган иштеринен күмөн саначуу эле. Азыр мынтип беш манжасындай билген маалыматты карап текшерип отурганын кандай түшүнүүгө болот. "Каарылык тороп калдыбы" деп койду өзүнчө. Ал эми акылына келип жаткан ойду өзгөртүүгө туура келээрин түшүнүп жаткан, өкмөттөгулор андан бир ооз сөз күтүп отурушканы түшүнүктүү, бирок ал кайдан билди бир адам болгондо да эң ишеничтүү жакын адамы мындай өзгөрөорун. Азыр Мелистен баарын кутсо болот, а балким өзү айткандай буйрукту өз жеринде күтүп туруусу да мүмкүн, а балким такыр буйрукка баш ийбей коюусу да толук ыктымал. Аялды сезим башкарат деп өзү айтпадыбы, бирок ал жакшы билет жүрөгүндө андай сезими бар эркекти да башка бирөө башкара албайт сезиминен ээсинен башка...
Азыркы айтылган сөздү текшерип көрөт ал сөзсүз, андай кылбоого жигиттин сезимдери жол бербейт эгер ал чындап эле өзүнө окшогон болсо. Маселе ал текшерүүнү качан баштайт...

[vikidiki]

Фантазияга баракелде! Дагы кутобуз!

[Dimedra]

Мелис атасы айткандай батирине келип чырым этип алууга канча аракет кылса да эч майнап чыкпай койду. Таттыгулдон айырмаланып ал кече түндө бир аз көзүн жумуп эс алдырып алган. Керебетте чалкасынан шыпты тиктеп көпкө жатты, уйку качкан убакта боз туманды элестеп жатып уктап калчуу азыр андайды ойлоого чамасы жеткидей эмес. Көзүн жумса эле көз алдына Ош шаары элестеп андагы калк жардам сурап артынан ээрчип кыйкырып жаткандай туюлат, ал көп элдин арасында кимисине жардам берээрин билбей улам бирине жүгүрүп Таттыгул жүргөндөй. Дароо колундагы саатын жандырып кыймылдарды текшерип баштады. Кыздар колунан тушурбой журчуу мынтыктардын учтарында кичине болгон видео көзөмөл орнотулган, ошол аркылуу көзөмөлдөп турат. Биринчи эле текшерүүнү Таттыгулдон баштады, эмнегедир экрандан көк асмандан башка эч нерсе көрүнбөйт. Мынтыкты тикесинен тургузуп койсо керек, өзү эмне кылып жатты болду экен деп эми экрандан өзү билген чекиттерди издеп отурду. Анысы кыздардын колдорунда теринин ичине орнотулган датчиктерден келип турчуу белгилер.
Мына кызык, эки чекит бир жерден жанып жатат болгондо да Сулайман тоодон, бирок бири биринен алыс. Беш муноттой карап турду, чекиттер ордуларынан жылбайт, бири бирине жакындабайт да алыстабайт. "Бириси го Таттыгул а экинчиси ким болуп кетти, эмнеге аларда кыймыл жок" Мелистин тынчы кете баштады. Эң онтойсуз маселе Мелис үчүн ушул, ал чекиттерди карап ким экенин ажырата албайт, анткени ар кызды коргозуп турчуу чекиттер кызылдын ар тусундо, ал эми Мелис үчүн алардын баары боз көрүнөт. Шаштысы кетип башка кыздарды текшере баштады, баары жайында кыймылда турушат, мына Пери турган жайга жетти, ал ордунда эмес. Кайрадан Сулайман тоону алып келди экранга, алар али да кыймылсыз. Мына эми чындап тынчы кете баштады, жүрөгү кабынан чыгууга даяр болуп дукулдоп соккону угулат. Экөөнүн кайсы бирине көбүрөөк кыжаалаттанып жатканы бегисиз. Атасы Таттыгулдү өзүн коргоого күчү жетет дебедиби, аны өзү да билет күбө болбодубу анын мушташуу ыкмаларына, шамдагайлыгына. Бирок бир түн уктабаган адам менен үч түн уйку бетин көрбөгөн адамдын күчүн салыштырып болобу. Бөлмөдө ары бери басып акылына келген ойлорду таразалап жатты. Бир убакта дагы саатына тигилип жанагындай эле кыймылсыз чекиттерди көк асман көрүнгөн видеолорго күбө болгондо тартмайды ачып, жаздыгынын алдынан алып чыгып дубалда илинип турчуу сүрөттөрдү жылдырып бар куралын чыгарып тишинин учуна чейин куралданды да жанагы эле Таттыгулдүкүндөй оор бүт кийимин кийип алып каалгага карай жөнөй берди. Бир чекит кыймылсыз болсо да экинчиси сөзсүз кыймылда болуусу керек эле, себеби бири экинчисине кол салган учурда да баары бир бири тирүү калмак.
Керек болсо азыр атасы эмес өзү кызмат көрсөтчүү өкмөт башчы алдынан чыкса да токтото албайт болуш керек аны, өзүн башкарып бараткан күч баарынан күчтүү эле. Каалгага жете бергенде кол телефону шынгырап атадан чалуу келип калды.
-Мен, деп жооп берди ал адатынча.
-10 мүнөт ичинде стадионго жет.
Ушундай кыска сүйлөм менен конгуроо үзүлдү.
Мелис айттырбай түшүндү ал жайда өзүн учак күтүп турганын. Бирок ал турган жайдан стадионго 10 мунотто жетип баруу бул акылга сыйбаганчалык нерсе, бирок бир гана ал үчүн эмес. Ар бир көз ирмем баалуу экенин түшүнүп дароо аракетке киришти, жетинчи кабаттан сыртка чыгып унаага отуруусуна 12 секунд убакыт жетиштүү болду окшойт, унаага олтураар замат жулкунган кара түстөгү БМВ М6 көздөн кайым болду. Эң жогорку ылдамдыкта жүрүп 25 км аралыкты толук 8 мүнөтто басып өтүп айтылган дарекке жетип келди. Ойлогонундай эле вертолёт учууга камданып жаткан экен, Мелис отураары менен абага көтөрүлүп жөнөп кетишти. Кызык, учак баары бир аны кутмокпу же ансыз да жөнөй бермекпи Мелиске белгисиз эле. Эмнеси болсо да жетишип келгени жакшы болду. Учакка отураары менен кол саатын жандырып карап анда жазылган тапшырма менен таанышып баштады. Тапшырмада ага толук эркиндик берилген экен, кандай кылып болсо да бүгүн шаардагы бытырандыны токтотуу керек, керек болсо кагылышып жаткан эки улуттун атынан чыгып элдешууго да болот, сырткы айылдан келген атчан кыймылды токтотуу керек, зарылчылык болсо ок атууга да уруксат берилген. Эң негизгиси ал жалгыз эмес экен, жардамчылары облустук милиция башкармалыгынын кызматкерлери жарандык кийимде жөнөкөй кыргыз элинин атынан аракет жасап жатышкан экен. Бир гана маселе улуттар аралык кагылышууга бийлик аралашып жатканынан эч бир маалымат каражаттары жана жөнөкөй калк кабарсыз калышы керек, чет элдик изилдөөчүлөр шек да албай турган кылып кынтыксыз бүтүрүү керек делиптир. Бул жолу да ар дайымкыдай жанын оозуна тиштеп мамлекетти балээден куткарып өкмөттү кеп сөздөн сактап калуусу керек. Ушунчадан кийин Мелиске азыр вертолёттун ылдамдыгы ташбаканын жүрүшүндөй сезилип жатты, оюнда ракетанын ылдамдыгын самап отурса керек.
619 чарчы жерди 40 мунотто учуп өтүп Мелистин буйругу менен Сулайман тоонун чокусуна келип аркан тепкичин түшүрүштү. Адамда тапшырмадан да маанилуурок нерсе болоорун ал азыр гана тушунгондой. Тапшырма алган учурда ар бир кыймылды эсептеп, баардык аракетин алдындан так ойлонуштура турган. Азыр болсо бутундагы таманы темирден болгон оор бүт кийими да сезилбей, алдыда болчуу кокустуктардан да этият болбой алдыга ашыгып баратат. Чекиттер жанган жайга жетүү керек. Биринчи чекит так өзү турган чокудан жанып жатат, ары бери караса эч ким көрүнбөгөндөй, акылына алгылыктуу ой келбей жанган тарапты көздөй келип өзү издеген датчик таштын кычыгында жатканын көрдү. "Таттыгул" деди дароо. Бир гана ал кыздын оюна келмек бул нерсе. Башкалары өздөрү 24 саат кароодо экенин түшүнсө да, денесинде бир нерсе бардыгын андаса да кай жерде, эмне экенин билип, аны алып таштоо жөнүндө оюна алышпаса керек.
Таттыгул кече күнү айтып жатпады беле, теримди сыйрып сала албайм деп, демек сыйрып салган экен. Денеси кандай бат иштеп жатса акылы да ошондой ылдамдыкта айланып жатты. Акылы менен түшүнүп жатат Таттыгулдүн кыймылсыздыгы бул болсо, а Пери кыймылсыз жатканына караганда ал жан берген же кыймылдан калчуу катуу сокку жеген, анткени экөө бирдей сүйлөшүп датчиктерди алып ыргытты деген божомол чындыкка жакын эмес. Кийинки багыты экинчи жанып жаткан датчикке карай болду. Жанылбаптыр, төмөн түшүп айтылуу Бабур хандын үйү аталган жайга жеткенде узунунан жаткан Перинин жансыз денесин тапты. Денесин кармап көрүп өлүм болжол менен эки саат алдын болгонун билди. Аңгыча арка тараптан нак каракуш мээнин түбүнө учтуу шиш келип такалып, ал тарткан демин сыртка чыгарып улгурбой жерге кулай берди. Ал Таттыгул эле. Комкорусунон кулап жаткан денени оодарып өзүнө каратып алып, сурак жүргүзө баштады. Таттыгулдүн кийиминде да жүзүндө да бутун жери калбаган, аркада катуу кармашуу болгонун айгинелеп турат.
-Азыр мага акылдуу көрүнө албайсың, мени угуудан башка арган жок, деп баштады сөзүн ал.
Денеси кыймылга жарабаган менен акылы өз нугунда иштеп, көзүн гана жалдыратып тиктегенден башка эч нерсеге жарабай Мелис жатат. Ал көзү менен "керек эмес, мен сага зыян алып келбейм, ийненди алып сал" дегендей жалдырап тиктейт.
-Жоок. Биринчи мени угасын, сөзүмдүн акырында чечебиз, сени жашоого кайтарышты же алдагы жалдыраган көздөрүндүн түбөлүккө жумулушун. Мени өзүнө тең көрбөй алдагыны жоноттунор жанымды алууга. Кетирген катам үчүн сурасаңар жооп бермекмин дароо өлүмгө буйрубай, мен ар бир кадамыма жооп берүүгө даярмын, жооп бере албай турган кадамга барбайм. Калкка ок аткан жокмун, алардын бара турган туура эмес багытына карай ок ачкам. Ар күн, ар түн кичине баланын жалдырап жардам күткөн көздөрүнө карап ага жооп кыла албаган кандай экенин билесинби? Кайдаан, андай кичине адамдар менен эсептешүү силерге жат көрүнүш. Тиги унаадагылар да силердей ойлонушат, кичине бала чонойбой тургандай көрүшөт, ошон үчүн жаза алышты менден. Мына уктун менин баянымды, бул буйрукка баш ийбей кою эмес жөн гана тапшырма аткарууда кетирген катачылык деп эсептелсе туура болмок. Андай катачылык жалгыз гана менде болбойт, кийин мен оңдой албай турган катачылык кетирбедим. Бул өлкөнү силер кандай сүйсөнөр мен да ошондой сүйөм, өмүрүм, өнөрүм, билимим, акылым, баарын ага арнайм, мен ага кыянаттык кылган жокмун, кылбайм. Бирок азыр жанымды силерге бере албайм. Жок, бул кылганым өлүмгө тете эмес. Мекенди кандай коргоого милдеттенсем өзүмдү да ошондой коргоого милдеттүүмүн, муну жакшы билесиңер. Эми чечүүчү учур, мен үчүн эмес сен үчүн, жашагын келсе суроомо туура так жооп бер. Силер чындап эле тиги кызды мени өлтүрүүгө жоноттунорбу же тескерисинче аны жок кылуу керек болуп мага салып бердинерби? Көзүңдү бир ирмесен биринчиси ал эми эки жолу ирмелсе экинчи жоромолум тастыкталат.
Бирок Мелистен эч кандай жооп болбоду, көзүн ирмебеди.
-Жалган айтпа, сен баарын билесин. Биздин ар бирибизди көзөмөлдөп жатып бул учурду байкабай калуун мүмкүн эмес. Тиги кыз буйрукту сенин үстүндөн алган ченде да сен билишин керек эле, ал менин чек арама жакындап келе жатканын. Сен мени гана көзөмөлдөп ал тууралуу кабарын жок болсо азыр аны кандайча таап келдин. А балким ал айткан баары бир менин жанымды алуу үчүн келчүү инсан сенсин?
Жигиттин көздөрүндо өзгөрүү жок, бир гана ал эми Таттыгулдү ээрчибей көк асманга гана тигилип жатат.
Таттыгул келип анын колдорун, буттарын, омуртка сөөгүн, моюн сөөгүн текшерип эч кандай ашыкча буюм таба албады.
-сенин дененде эч нерсе орнотулбаган, демек сен ишеничтүү адамсын, баардык маалыматтан кабарын бар.
Андан кийин анын саатын ачууга аракет кыла баштады. Бир да бармагынын изи дал келбейт, сыр сөзү катуу коюлган экен. Таттыгул бир аз ойлонуп отуруп калып атасынын сөзүн эстеди. "Ал жакта эч ким сендей ойлоно албайт, мугалимдер роботту карап суктанганча сен аны өзүнө баш ийдирип улгуросун" деген Японияда жүргөндө. "Менин устомдугум ушунда болуш керек, бир адам бардык жагынан толук жетишкен боло албайт демек техника менен иштөөдө менин билимим Мелистен жогору" деп ойлоно баштады. Анын сыр сөзүн табуу керек, жигиттин жашоосу же жашабашы анын кол саатындагы маалыматтан көз каранды азыр. Эми Мелистин ар бир сөзүн, кыймылын көз алдынан өткөрө баштады, кайсы адатты же сөздү көп колдоно турган. Анын оюна биринчи эле Мелистин менменсинген кыялы келди, демек бул өзүн катуу сүйөт, Мелис деп терип көрсө болбойт. Ал сөздү тескерисинче окуп ар бир төртүнчү тамгасын таштап сүйлөй алат, муну эстеп анын ысымын тескери кылып төртүнчү тамгасын таштап жазып көрдү "силм" жок, анда да саат жанган жок. Акыркы мүмкүнчүлүк, муну колдон чыгарса 24 саат күтүүгө туура келет, а ал азыр өзүнө анча убакытты ыраа көрө албайт.
-Ооба деди ал, алдында кыймылсыз жаткан Мелиске карап. Сен жөнөкөй инсан эмессин, менин артыкчылыгымы да эч ким байкабаган кемчилигими да байкай алдын. Азыр ушул сөз менен сенин дагы бир жалганынды текшерип көрүүгө болот. Эгер сен менин чыныгы агам болсоң экөөбүздо бир окшоштук болуусу керек.
"Кызыл" деген сөз, ал бир нече ирет бул сөздү кайталаган жана бардык белгилерин ал түс менен белгилейт. А балким ал тусто эместир белгилер, жөн гана алдындан Таттыгулдүн кемчилигин билип алып ушул сөз менен талдуу жерине тийип жаткандыр. А балким чын эле бул сөз ал үчүн да көйгөйдүр. Ушуну ойлоду да ал сөздү терип көрдү эле кол сааттагы кара экран экиге ажырап когултур экран жанып калды. Андагы акыркы келген маалыматты окуп чыгып эч нерсени түшүнгөн жок, кайрадан кайталап окуса да ошол эле.
"Ал менин тилимде сүйлөп жатат" ал атасынын дагы бир сөзүн эстеп эми жанагы ыкманы ушул жерде колдонуп көрүүнү чечти. Мелис айткандай кылып сөздөрдү тескерисинен карап, төртүнчү түшүп калган тамгалардын ордуна туура келген тамгаларды коюп окуп жатып каттын маанисин түшүндү.
" Чын эле бул кабарсызбы менин жаныма кол салуу болгонунан? Ар бир айткан сөзүнүн чындыгы далилденип жатат, айтылгандын баары чынбы? Андай болсо менин божомолум туура, мен эле эмес бул да кызылды көрбөйт. Ошондо чындап эле бизде байланыш барбы? Кызык атам эч качан бул тууралуу мага айтпаган. Бирок ал мага мындан башка да эч нерсе айтпаган, апам тууралуу да билбейт эмесминби" деп ойлонуп Мелистин жалдырап көкту тиктеп жаткан көздөрүнө тигилип,
-Мен мындай кылууга мажбур элем, деди да каракуш мээге сайган учтуу шишин сууруп алып басып кетти.
Мелис колу бутуна жаңыдан жан киргенсип чымырап дароо ордунан туруп кете албай кыздын артынан күзөтө тиктеп жатып аны катуу аяп кетти. Байкуш кыз өзүн күч менен кармап жатканы басыгынан билинип турат, өзүн канча тик кармаганга аракет кылганы менен буттары араң суйролуп. Уйкудан калганы бир болсо, салгылашуудан калган жаракаттар эки болуп. Ага артын салып басып кетип бара жатканына караганда көңүлүн кайдыгерлик да ээлеп алса керек. Эмнеге? Эмне аны эч жаман көрө албайт, азыр эле ал өзүн кандай абалга салды, өмүрүндө эч ким корсотпогон кордукту коргозбодубу. Акылын айланып турганда колу бутун кыймылсыз жатканы кандай оор, мейли ал 10 мүнөткө гана созулсун, баары бир эркин өзүндө эмес алдыдагы жашооң башка бирөөнүн аракетинен көз каранды болгону жаман. А эмнеге жаман көрүшүм керек, деди кайра өзүнө. Бул курактуу кыздар ойносо оюнга, кулсо күлкүго тойбой жүрүшөт. А бул байкуш кайдагы бир өзүнө такыр тиешеси жок наристени ойлоп, жанын кыл уучуна коюп мекен коргоп жүрөт. Башкалардын күлкүсү үчүн өзүн отко таштап жүргөнү эмнеси, деп анын тагдырына кейип жатты, кече эле өзү да ушундай жаш курагынан тартып мекен үчүн күрөшүп, өлкө башчыларын эсен сактап өлкөдөн куткарып чыгуу үчүн чарк айланып ачык отко өзүн таштагандарын эске албай. Ооба ушундай буйрук болгон кайра эле аларды кубалаган адамдардан, аларды кайда барса карайлап кол салуудан сактап жүрүүгө. Кубалагандардын максаты өлүм эмес эле, андай болсо калк жаныларды жек көрүп калмак, адамдын өлүмүнө болгондо да эл башчынын өлүмүнө күнөөлүү адамдарды калк кечире алмак эмес, эскилерди барктап эли үчүн, мекени үчүн жанын берди деп таанып калышмак. А бул жаңыланууга пайдсын тийгизбейт болчу.
Ушул күнгө чейин мындай аянычтуу абалда көрүп турган кыздардын биринчиси эмес эле ал, бирок эмнеге алдын мындай сезимдер өткөн эмес акылдан. Бир туугандык сезим ушул беле деп койду ал. Эгер андай болсо кантип атасы өз кызын мынтип окко таштап коюп карап отурат, мен эркек адаммын мекенди коргоо милдетим, а бул кыз бала эмеспи болгондо да өзүнүн чурпосу, деп биринчи ирет атасынын туткан жолун сындап ага каршы ойлонуп жатты. Анан эсине келгендей колдорун ачып жуумп буттарын кыймылдатып көрүп ордунан ыргып турду, шашылыш керек, бирок бул ирет тапшырманы аткарыш үчүн эмес Таттыгулдү куткарыш үчүн.
Тоонун боорунда кууш жолдор менен араң бутун сүйрөп бараткан кызга жетип келип анын жүзүнө карап, азыр суроо берип болгон окуяны суруштуруунун кереги жок баары бир жооп берүүгө чамасы келбейт деди да,
-Чыда! Келечек үчүн чыда! деди.
Терең дем алып басыгын токтотпой алдыга карай бара жатып,
-Мен андан башканы билбейм, деди Таттыгул. Чыдаш менен өлкөнүн келечегин ойлоодон башканы билбейм.
-жок, өлкөнүн эмес өзүңдүн келечегин үчүн чыда! Сен албетте башка жашоону үйрөнөсүн! Курал катары эмес адам катары бактылуу болууну үйрөнөсүн. А бул нерсени жанындан түшүрбө кереги тиет, деп чокудан тапкан датчикти колуна карматты да төмөн көздөй жүгүрүп кетти.
Кыз колундагыны бекем кысып ал менен бирге келген жылуулукту денесине жайылтып күч топтоп жатты. Ал өзүнө карай мындай жылуу мамилеге уйронбогон, башка адамдын өзүн ойлоп кам көрүүсү Таттыгулго өөн көрүнүш. Жада калса атасы да мындай кеп айтпаган. Ооба ал ар дайым кызым деп маңдайынан сылап чекесинен сүйөт, мээрим төгүп карап өзүңдү ая дейт, бирок азыркыдай жылуулук бере албаган. Балким ая өзүңдүн бактын үчүн деп айтпагандыр, ушул сөз жетишпей жүрдү белем кичине адамдын кичине жүрөгүнө. Ал биринчи жолу өзүн керектүү сезди, курал эмес, пайда үчүн эмес жада калса келечек үчүн да эмес жөн гана азыркы учурдагы кайтарымсыз жылуулукту туйду. Ушундай абалда төмөн карай буту бутуна тийбей жүгүрүп бара жаткан адамды карап, жашоого жаңы үмүт менен кайтып келе жатты өзүнүн жашы жаңы гана он алтыга толгонун эстеп...

[Stervashka]

Кутуп калам

[sumay2015]

Азаматсыз, колунузга береке, ийгилик!

[Bazana]

Авторго издөө салат окшойбуз)

[Dimedra]

Мелис шаардын ар бурчунда турган жети кызын жыйып алып, төрт кызын шаарга кирчүү төрт тарапка койду, шаардан чыгууга уруксат болсун кимге болсо да бирок кирүүгө уруксат жок. Кандай кылып аткарышат аны үйрөтүүнүн кажети жок, негизгиси алардын кыймылына тыю жок, бардык ыкмаларды пайдаланышса болот. Калган үч кызды алып шаардын бурчтарында калып кеткен өзбек улутундагы адамдарды топтоп, алар көпчүлүк отурукташкан жайларга жеткирүүну чечти. Өзү алдыда, эки кыз адамдарды көзөмөлдөп ашыкча кыймыл кылуусуна жол бербей коштоп жүрүшөт, бири аркада аларга кыргыз улутундагы адамдарды жакындатпай жолду коруктап турат. Ушундай абалда эки жүздөн ашуун адамды топтошуп шаардын түштүк чыгыш бөлүгүндө жайгашкан Он-Адир деген добочого келишти. Адам өзүн коргоо үчүн бардыкка даяр болуп калат экен, башка учурда жөнөкөй калкта ушундай курал бар десе ишенбейсин, издеп да таппайсын алардын жанынан, а азыр болсо көпчүлүк жөнөкөй калк куралданган. Алар да кирип келе жаткан кыймылды күзөтүп турушса керек, айылга кире берээрде элуудой болгон эркек киши тосуп алышты, ар кыл жаш куракта. Андан сырткары айылдын оозун кыргыз жигиттери да күзөтүп турушкан экен, жаш курактары болжол менен бирдей картан да жаш да эмес, алар да куралданган. "Булар жанагы айтылган милиция кызматкерлери болсо керек" деп ойлоп койду Мелис, айылга эч кимди киргизбей чыгарбай коруктап турушканына караганда.
Өзбек улутундагылар өздөрүнүн адамдарын көргөндө кучакташып көрүшүп кабыл алып жатышты кудум өмүр бою бирге турган бир туугандай.
-Мына, деди Мелис. Биздин каалаганыбыз тынчтык экенине күбө болдунар, силер да тынчтангыла. Айылдын аксакалдары жаштарды тартипке чакырып, сабырдуу болгула. Кагылышуу ырбап кетишин каалабасанар шаар тынчыганча ылдый тушпогуло.
Ал сүйлөп бүтөрү менен калктын арасынан бир аксакал суурулуп чыгып,
-биз ыраазыбыз, бул жигиттер да бизге жамандык кылышкан жок, бизди коруктап отурушат. Менимче ач болдунар биздин ушул тапта колубуздан келген сыйыбызды көрүп турунуздар. Шаар албетте тынчыйт, биз ата бабабыздан бери бирге жашап келген калкпыз, ынтымагыбыз бузулбасын. Биздикилер тартипке келет, а силердин адамдарынарды кантип тынчытасынар, алардын тартипке келчүү түрү жок, деди.
-Ооба алар копчулук, баарына жеткире айтыш оор. Аларды тынчтандыруунун бирден бир жолу ушул, шаар каршылаштарынан бошотулуп толук өздөрүнүн карамагында экенин билиштери керек. Ошондо гана тынчтанышат. Ошон үчүн сиздер шаарга баш бакпаныздар.
Аңгыча аркада турган жигиттерге суулар алынып келинип, алдылары ача башташкан экен.
-Токтоткула! деди Мелис.
Анткени аксакалдын жакшылык сүйлөп туруп артынан шектүү сүйлөп койгонунан күмөн санап калган эле. Бир калкпыз деп кайра силер, биз деп бөлүп койгону жакпай калган ага. Кантсе да Тибеттик ламалардын тарбиясында өскөн да, айтылган сөзгө эмес анын артындагы ойго маани берип.
-бизде аксакалдар ооз тийип берүүсү керек биринчи. Сиз мында турганда биз биринчи кол салганыбыз туура эмес, кана баштап бериңизчи, деп колундагы ишени ага сунуп калды.
-эмне сен биздин меймандостугубуздан күмөн санап жатасыңбы? деген аксакал кадимкидей каардана түштү.
Бүттү деди Мелис, ою тастыкталды. Азыр жанында Таттыгул болгондо өзү мынтип сүйлөөгө мажбур болмок эмес, ал жытынан билип коймок сууга эмне кошулганын.
Аңгыча аксакалдын артындагылар жакындап келе жатышканда, Мелистин жанындагы кыздардын бири секирип аксакалдын жанына жетип мойнуна бычак такап калды. Бул кылганы туура эмес болсо да азыр чечишип отуруунун убактысы эмес, эгер эле каршылашын өз ара мамиледе каршы пикир болгонун билсе утулганын ошол. Ошондуктан Мелис жонуна асынган РПК16 үлгүсүндогу кол пулемотун сууруп чыгып тигилерге карай такап калды.
-көз ачып жумганга улгурбойсүнөр, бүт айтылды сапырып салам.
Келе жаткан калк дароо ордунда токтошту. Ага чейин аркадагы милиция кызматкерлери да даяр болуп калышкан. Бирок белгилүү алар биринчи болуп ок ача алышпайт, коргонуу жана коргоо үчүн гана ок атууга уруксат берилген, муну Мелис жакшы түшүнөт а өзүндө болсо чектөө жок, каалаганын ала албай калса өзү каалагандай жол тута алат. Кыздын туткунунда турган аксакалдын оозун ачып өзү сунуштаган сууну куюп жиберди эле жан соогалаган киши жер чапчып тыбырчалап жатып ошол жерден жан берди.
-Эмесе мындай, эгер оюнарды озгортуп куралдарынарды бирден тапшырып бербесенер силерди тирүү коём деп сөз бере албайм. Эми аёо жок! деди да өзү куралын эл тарапка такаган боюнча артындагы кызматкерлерди башы менен алдыга дегендей ымдап койду. Алар дароо аракетке киришип калкты аралап куралдарын бирден алып жатышты. Баары бүткөндөн кийин эч кимге ундобостон мендик иш бүттү дегендей артка жол алды, кыздары ал бир топко узап кеткенче артты көзөмөлдөп турушту да Мелис ок даана атылып жетпей тургандай аралыкка жеткенде артынан жүгүрүп кетишти. Андан аркы көзөмөлдү милициядагылар да колго ала алышат.
Кийинки багыты шаардын Алай тараптан кирип келчүү чек арасы болот, ошол тараптан атчандар кирип келип жатышат деген кабар уккан, ошол багытты токтотуу керек. Бирок ал жайга жеткенче эле шаардан ураан кыйкырык менен жүргөн жаш балдарга жолугуп калды. Азыр алардын сөз угаар түрү жок экенин байкап башка амалга салууну ойлонуп, алдыңкы катарды ээледи. Бирге кыйкырган болуп аларды шаардын четине алып чыгып шаардын кире бериш жерине тизип койду, кирүү чыгууну токтотуп. Аладын арасынан ондой баланы терип алып келип Сулайман тоонун түбүнө жайгаштырды, тапшырманы катуу коюп.
-Эр болсоңор, мекеним десенер ушундай жайларды коргогула, тоого чымын учуп кирбей турган болсун.
Денеси терисине батпаган жаш балдар керекке жараганына кубанып маселенин торкунуно түшүнүүгө чамасы жетпей өз орундарын ээлеп туруп калышты, анын эмнеге кимге кол булгалап жатканына маани деле беришпеди. Мелис болсо төбөдо Таттыгул карап турат деген толук ишенимде кол булгалап жаткан, чочулаба деген белги берип. Качан өзү төбөго чыгып келгенде билип жатпайбы анын ордунда жок экенин. Колуна тапшырып кеткен датчигин снайпер мынтыгынын жанына коюп кеткен экен. Өзү кайда кетиши мүмкүн, ал алдыга жеңил карай турган кыздардан эмес эле, өзүнө берилген тапшырманы жарым жолдо калтырып кетип калганына ишене албай турду. А балким киши колдуу болдубу деген ой да аралап өттү акылын. "Жоок андай болсо ал атайын датчикти дайындуу коюп кетмек эмес, демек башка ойлогону бар" деп жана эле сөзүн толук айтып кетпегенине өкүнүп турду.
-Азыр эмес, Таттыгул азыр эмес. Сени оңой эле коё берип карап туруп калышпайт, аз да болсо жашыруун сырлардын ээси болуп калбадынбы. Кудайдан тиле каралдым сага мен биринчи болуп жетейин. Атабыз андай эркеликти көтөрө алат деген ойдо эмесмин, төрт жашындан энеден бөлүп алыска алып барып таштаган адам 16 жашында аяп коймок беле. Мен сага албетте бул күндү тартууламакмын, бир аз чыдасан сен азат жашоодо болмоксун. Ал үчүн сен окууга барып өзүн курдуу курдаштар менен таанышуун керек эле, элге аралашып жашоону үйрөнүүн керек эле. Азыр сен өзүнчө жашоого даяр эмессин, жонокой адамдын жашоосу биздикинен алда канча оорураак. Алар өздөрү түзүшү керек өз жашоосун, аларга жол көрсөтчүү баарын даярдап берчуу адам болбойт. Баарынан өкүнүчтүүсу сени ал жашоого жеткирбей жок кылышат. Суранам атамдын алдына бара корбо, датчикти алып салганын сени аз эле убакытка сактай алат, алар сени бул датчиксиз да табышат, деп сүйлөнүп турду жерде жаткан анын терисинин алдынан чыккан кичине магнитчени кармап алып.
Балким ал аргасыздыктан оюн сыртка чыгарып сүйлөп жаткандыр, а балким сезип тургандыр Таттыгулго баары бир үнү жетээрин. Ал акылдуу кыз эмеспи жөн эле артын ойлобой туруп басып кетпейт, өзүн кандайдыр бир ыкма менен коопсуздандырып алгандыр.
Эгер чын эле Мелис ошондой ойлонгон болсо адашпаган, анткени бул учурда Таттыгул датчикке чапталган дайым куржунунда журчу жука клиенкадан болгон жучок аркылуу анын ар бир дем алганын угуп бараткан.
-Жок сиз адашасыз, мен анчалык акылдан азган жокмун мага өлүм тартуулоочу инсандардан жакшылык үмүт этип алдына баргыдай. Мен ал жашоодон качкан жокмун, тескерисинче сунгуп кирип баратам. Мен өлүмдөн качтым. Сиз айткан инсандар чындап мени аяп коюшпайт, биринчи жолу ишке ашпай калган аракетин албетте аягына чыгарышат. Мени жок кылуусуна себеп тапшырмадагы кетирген катачылык дегем, сиздин коздордон түшүндүм андай эмес экенин, демек башка маселе бар, мен аны билмейинче кайтпайм, деген кыз боз ала болгон түрү менен куржунун артына көтөрүп Керме тоону ашып бараткан.
Чынында Таттыгул жаш болсо да мындай көрүнүштөр менен жакшы тааныш. Ал жүргөн чөйрөдө биринчи кетирген оорчунду катага чейин эле жашоого мүмкүн. Эгер бир жолу өлүмгө буйруган болсо, демек аны тирүү калтырышпайт. Ал Перинин жондон жөн эле келип кол сала беришине ишенбейт, буйруксуз мындай кадамга баруу дегени өлүм кагазына кол коюу дегени. Ал сөзсүз жогору жактан буйрук алган. Эгер Мелистин дагы мындан кабары жок болсо демек маселе аны менен байланышы бар экенин да түшүнгөн. Кийинки маселе мындан да күчтүүрөөк болуу. Анын беттегени азыр бир гана багыт, ал бараткан багыт Японияга карай өзү өскөн тоолорго алып барат. Эсен аман жетип алса ал тоолорго булардын колу жетпейт, эгер өз каалоосу менен гана тоодон түшүп кетпесе башкалар күч менен алып кете алышпайт, зыян да жеткире алышпайт.
Ниигатанын тоолорунда өзүнө окшогон миңдеген кыздар тарбияланышат, ал жайдан чыгып кеткенче бир гана устатына баш ийип анын айтканын эки кылбай аткарууга милдеттендирилишет. А устаттар өз жоокерлерине толук коргоо уюштуруп беришет. Эгер бирин коргой албаганын корушсо башкаларынын ишеничин да жоготуп алуу коркунучу бар аларда. Ал миңдеген кыздын ар бири Таттыгулдо бар онорлордун ээлери. Эгер бирөө эле аларга зыян өткөрсө устатынын буйругу менен ал жердеги ошондой онорлуу куралдын эң майдасынан эң чонуна чейин колдоно алчуу жоокер кыздар чыгышса эч бир өлкө туруштук бере албай калышы мүмкүн. Ошондуктан аларга кол салууга эч ким даабайт, кийин ал жайда ар өлкөнүн өкүлдөрү бар, кээлери өкмөткө иштөөгө дайындалып жатса кээ биро дүйнөлүк БУУна кызмат көрсөтүүгө дайындалат, арасында мамлекеттик эмес адамдар үчүн жеке курал катары баш кесерликке дайындалып жаткандары да бар. Бирок алардын баары ал тоодон биротоло түшүп кеткенче бир гана устатка баш ийишет, ал устат эч бир мамлекеттен көз каранды эмес уюмдун мүчөсү.
Таттыгул алдын ала алар менен байланышса деле болмок, бирок жанагы батирде устаты менен болгон окуядан, ага атасынын табышмактуу мамиле жасап көңүл кош болгондугунан кийин анча ишенич арттыра албай турду. Негизгиси ал тоого кирип алуу керек, болбосо сырттан аны сатып бул өлкөдөгү адамдарга кабар берип коюлары мүмкүн.

Бул убакта муштумун бекем түйгөн Мелис кай тарапка басып издээрин билбей турду, жанындагы кыздарга айтуу коркунучтуу атасына маалымат жетип калуусу мүмкүн. А жалгыз өзү шаардын кайсы тарабына барат, атанын жардамысыз шаарды бүт суротко алып туруучу аспабсыз табуу оңой эмес. Кийин Таттыгул бул кадамга барган болсо демек артын жакшы ойлнуштурган, балким бытыранды элдин арасына сунгуп кеткендир. Эмнеси болсо да кыздардын көзүнө илинбесин, алар аны учакта көрүп коюшкан да дароо таанып калышат.
Мелис кийинки кадамын ойлонуштура баштады. Ал азыр Таттыгулго жардам берүүдөн башка жол көрбөй турду. Кандай кылып? Азыр ага керек нерсе бул бир гана убакыт, деди ал. Кандай кылып болсо да убакытты созуп туруу керек, бирок канчага? Анын каалаганы эмне экенин билгенде жеңилирээк болмок, жөнөкөй элге синип жок болууну көздөгөн болсо азыр онтойлуу учур бирок тополоң токтогондо дароо эле ачыкка чыгып калуусу мүмкүн. Андай болсо азыр Мелис үчүн бул бытыранды токтобой турганы оң. А эгер чек арадан чыгып кетүүнү коздосо, азыр ал үчүн да эң ыңгайлуу убак, көп элдин арасында байкалбай калуусу мүмкүн, айрыкча биздин чек ара кызматкерлеринин жүргүзгөн ишин эске алсак алар эч нерсе байкашпайт. Мелис аз ойлонуп бат чечим чыгарууга көнгөн, анда ар дайым убакыт саналуу. Азыр да ошол ыкмада чечим чыгарып бир күн болсо да убакыт созуп, бытырандыны улап турууну туура көрдү. "Бир күн" деди ал өзүн кимдир бирөөнүн алдында күнөөлүү сезгендей, эртең тынчыбаса баарын кырып салууга даяр, бирок бул күн ага керек. Кызык, ал дегеле өзүнөн мындайды кутпоптур, бир инсан үчүн бүтүндөй дүйнөнү картага коём деп. А атасына эмне дейт, андан үмүт кылып отурган өзү кызмат көрсөтчүү өкмөткө жооп берүүгө даярбы? Оюнун ушул жерине келгенде "кийин" деди, баарын кийин ойлонуштурат азыркы маселе Таттыгулдүн эсендигин тилөө. Эгер ал азыр өзүнүн эң жакын адамын коргой албаса анда жашоосунда маныз калбайт. Ушунча жыл күтүп, көкүрөгү дегдеп келген жакындыкты ал Таттыгулдон сезе алган, аз гана төрт күндүк өмүрүндө ошол кичине кыз анын эң алдуу да эң алсыз тарабын өзүнө көргөзө алды. Өзү жөнүндө, атасы экөөнүн мамилеси жөнүндө, дегеле жасап жаткан иштери жашап жаткан өмүрү жөнүндө биринчи ирет ойлонууну баштады. Чындап эле ал да башкалардай эле энеден туулуп, ынаалап алсыз коргоого муктаж чурпо болгон да, ар дайым айтканын аткартуу үчүн темирден жасап албагандыр атасы. Анда эмне үчүн ал өзүн ушул күнгө чейин адам катары сезбеген, а балким жаштайынан ал бир гана жөнөкөй адамдын жашоосу эң оор деген сөздү угуп келгени үчүн аларга кызыкпагандыр, оор жашоого барып эмне кылам дегендир. Аларды бир байкуш ар дайым коргоого муктаж, жашоосу максатсыз өтчү бир жандар катары сүрөттөп, өзүн алардан жогору тутуп алгандыр. Кантсе да Таттыгул аны уктап жаткан ордунан ойготкондой болду. Анткени ал азыр кызды ошондой жашоого кетти деп ойлоп жатпайбы.
Колундагы датчикти аста алган жайына койду да өзү төмөн түшүп ойлогонундай эле элге аралашып жалгандан кыйкырык менен бир түндү өткөрдү. Атасына болгону кыска гана "лаарык роо" деп жөнөтүп койду, анысы кадимки тилге которулганда "кырдаал оор" дегенди билдирет эле.
Таң атып жайдын күнү өз милдетин аткарып аптабын жерге чачып баштаган, ансыз деле ыссык тийген күнгө кошумча ар жерден чыккан өрттүн кара тутундору андан бетер шаарды уп кылып, кечээ эле гүлдөп турган шаар бүгүн көзгө кунаарсыз көрүнөт. Оштун негизги кире бериш тарабында көп үйлөр өрттөнүп кеткен экен, алардын акыркыларын өчүрүп болуп Мелис Сулайман тоого карай жөнөп кетти. Келсе кече өзү коюп кеткен балдардан дайын жок, алар түнү менен тоону кооруп чыгат деп умуттонгон деле эмес өзү. Алар деген кантип эле бир түндүк уйкусун кечип, карды ач болуп болбогон бир тоону кооруп турушмак эле, тоо кайда кетмек дешип өз жашоолорун улап кете беришти да, а балким азык издеп кетишкендир. Андайларга тапшырма деген нерсе түшүнүксүз да, үч төрт күн уктабай оозго наар албай кыл учунда туруп тапшырма аткармай дегенди тушторундо да корушпос. Мына ушундай ойлор менен тоого жүгүрүп чыгып кече коюп кеткен датчик менен мынтыкты өз жайынан таба алды. "Кандай жакшы бул жайга чыгуу балдардын оюна келбегени" деп мынтыкты өз куралдарына кошуп далыга артып датчикти ылдый түшүп көп мүрзөлөрдүн арасына көмүп койду да тоого айландыра дрондорду учуруп коюп кайра шаар аралап кетти. "Бүттү" деди ал, "ар ким өз каалаганын жасай бере турган убакыт соңуна келди, бүгүн тынчыйсынар" .
Ар кай жерде тосук орнотуп кирүү чыгууну көзөмөлдөп туруп алган топтордун үстүнөн көзөмөл жүргүзүп жаткан кыздарына топтолгон адамдарды таратуу жөнүндө буйрук берди. Буйрук аткаруудан башканы ойлобогон кыздар дароо эл арасына ок жаадырып бир саамда топтолгон элди тыптыйпыл жок кылып жиберишти. Өзү болсо жанында ээрчиткен үч кызы менен шаарда болгон кыймылга үстөмдүк кылып жатышты, унаа болобу жөө жүргүнчүбу кыймылдоого мүмкүндүк бербей ок менен жолун тороп турушту. Бул кыймыл кай тараптан болуп жатканын түшүнбөгөн шаар бийлиги эми чындап кийлигишип коменданттык саат белгилеп, аскер кызмат өтөөчулорун шаарга коё беришти. Мелистин каалаганы да, шаар бийлигинин каалаганы да ушул эле. Анткени алар ачык ок атышуу болмоюнча мындай аракет көрө алышмак эмес. Эми чындап Мелистик иш бүттү бул шаарда, армия аралашкан жерде андык кызмат кылбайт. Өзү да араң турган жаны кыздарын учак тарапка чакырып борборду карай жол тартты.
Абада болгон 40 муноттун ичинде эмнелерди гана ойлонбоду, ал эле эмес ушунча узактан Таттыгулдүн караанын көрүп калчуудай кичине терезеден шыкаалап жерден көзүн албайт.
Борборго келип кыздарды үйлөрүнө таратып, саатына карап ар биринин өз жайларына жеткенине ынанганда гана өзү атанын үйүн көздөй жол алды. Ал азыр эмне дээрин да билбейт, эч качан отчёт берүү үчүн даярданып көрбөгөн, ар дайым болгонун болгондой айтып көнгөн же андан мурун эле атанын баарынан кабары боло турган.
"Мен баарына даярмын, ошол эле учурда эч нерсеге даяр эмесмин", деди ал үйдүн босогосунда туруп. "Мекен үчүн баарына каршы турууга даярмын, ошол эле учурда азыркы бар нерсемдин эч бирин ал үчүн курмандыкка чалууга даяр эмесмин", деп үйдүн босогосун аттай берди...

[ASA79]

Анан автор

[Dimedra]

-Кел уулум! Баатырым менин! деп тосуп алды атасы Мелисти каалга алдынан, кудум анын оюн Оштон бери окуп келгенсип. Мелис атадан баарын күтсө да мындай мактоого татырын күтпөгөн. Урушууга себеп бар бир күн уттурганы үчүн, а мактоо үчүн эмне себеп болгонун түшүнө албай турду, ошол себеп ооз ачып жооп кайтарууга чамасы жетпей.
-Канча ирет өлкөнү кыйроодон сактап калганынды санадым бүгүн, деди ата жигиттин эки далысынан аяр кармап көздөрүн кулмундото эркелетип. Азырынча эч бир адам андай кадамдан сенин алдына чыга элек. Сенин мүмкүнчүлүгүн баарынан артыкча. Билесинби эмнеге мынтип жатам? Бүгүн сенин ордунду басчуу адам издеп көрдүм, эч ким! Түшүнүп жатасыңбы эч кимди таппадым.
Мелис суроолуу карап калды.
-Керек болсо менин ордумду басчуу адам чыкты, бирок сенин эмес. Ата табышмактуу сөзүн улай берди андан бетер кызыгууну козгоп. Бирок бул көйгөй эми мендик эмес, менин ордумду басчуу инсандыкы, деп жайбаракат артка бурулуп полду кыйчылдата басып өзүнүн орундугуна отуруп жатып,
-Ошондой эмеспи ээ? деди жигитке сырдуу карап.
Мелис шилекейин жутуп түшүнбөй жаткан тур корсотойун деди, бирок анын жүзүнө анткорлонуу жарашпай койду. Кантип эле сөз өзү жөнүндө кетип жатканын түшүнбөй калсын.
-Сиз кайда? деди араң оозун кыбыратып, бирок бул жасалма эмес чын көңүлдөн берилген суроо эле.
-Билбейм уулум, мен кайда барам билбейм. Бул дүйнөдө, бул өлкөдө эмне болоорун баарын алдындан түгөл билдим, жада калса Таттыгул ушундай кадамга бараарын да сезгем. Бирок аны токтотууга алым келбей калганына караганда өмүрүмдүн соңуна келип калган көрүнөм. Менин өмүр бою ар күн өзүмө берилчү жалгыз суроом болгон, мына ошол суроонун жообун эч качан таба албадым, канча көп ойлонсом ошончолук жообу качып тереңдейт. Оюндун акырында столдон туруп кетесин, согуштун соңунда артка чегинесин, бирок андай учурларда баары бир билесиң бараар жайынды. Мына өмүрдүн соңунда кайда бараарынды биле албайт экенсиң эч, себеби тандоо сенде эмес, артта калган жашооң тандоочуга жактыбы жакпай калдыбы, кай тарапка алып барат аны биле албайсың.
Мелис;
-Сиз... деп бир нерсе сурамакчы болду эле атанын ундобой калганын көрүп, ата ага мүмкүндүк бербей кайра сөзүн улап кетти.
-А балким Таттыгул болоор, а балким ал эмес. Эмнеси болсо да акылы курч, көзү өткүр жан. Ал жагы эми сенин жумушун, деп столду эки-үч жолу таптап коюп ордунан туруп жигитке жай көрсөтүп калды.
Мелис бир аз айбыгып барып ата көрсөткөн орундукка отура кетти.
-Бул сыйкырдуу орундук уулум. Бул орунга олтуруу үчүн сен даяр болуун керек. Биринчи орунда өзүңдү толук коргоодо сез, бир көзүңдү ачып уктап өзүнө сак бол, ичте сыртта душмандарын калбасын. Жанында жүргөндөр эң жакын адамдарын болсун, алардын ишениминде бол. Эң башкысы бийликтин даамын сез, сенин айтканын толук аткарылышы керек мына ушул бийлик. Өз бийлигинден өзүн күмөн кылба, анда отурган тагынды бошотуп аласың. Сен жалгызсын кайда барба эмне кылба, эч качан эч кимге толук ишенип койбо, сен өзүңдү ойлогондой эле башкалар да өздөрүн ойлошоорун андан кийин гана сен болоорунду унутпа. Акылды иштетип бат ойлонуу керектигин айтпасам да болот. Ошондо да алдыда болчуу кырдаалдын баарына даяр болуу мүмкүн эмес, башкысы бара жаткан жолун кайда багытталганын бил! Чыгарган чечимине окунбош үчүн ал чечимди өзүн чыгар, башкалар аралашуусуна жол бербе. Көп жылдан бери сага багыт берип аракетине эркиндик бергендигимдин себеби сени ушул күнгө даярдап келгем.
Ата ундобой туруп калып, бирок бөлмөдөн чыгып кетпегенине караганда айтылган сөздөрдүн орду азыр эмес экенин түшүндү Мелис, андыктан ордунан туруп орундукту кайра атасына бошотуп берди.
-А баса, бир күн келип өкмөт адамдары сенин алдындан чыкса чочулаба, демек убакыт келди дегени, ал күнгө чейин даяр бол. Сен ишене ала турган эмес сага ишене ала турган адам болуусу керек, деп сүйлөгөнчө барып каалгага аста колун тийгизип койду эле оор темирден болгон күч менен туртсо араң ачылчуу эшик буйрукка баш ийгенсип дароо кеңейип ачыла түштү. Бул жансыз темирдин тилин түшүнгөн адамды өзүнүн ичиндегисин билбей калат деп ойлоп алганына күлкүсү келген Мелис баш ийкей коштошуп чыгып кетти.
Бул сапар анын босогодо турбай шыр басып чыгып кеткенин терезеден күзөтүп турган ата өзүнө ыраазы болгондой орундукка барып отура калды. "Көп суроолордон кутулдум, азыр анын ою башка багытта иштей баштайт. Бирок ал акылындагыга кайрылып келбейт деп болбойт, ага чейин Таттыгулго жетүү керек" деп ойлоп койду.
Картан карышкыр дайым эки жолдо жүрүп көнүп калган, эч качан башталган ишти бир тараптуу карабайт дайым экинчи жолу бар анда. Азыр да ошол ыкмасынан жанган жок. Учурда ал да Таттыгулдү тынбай издеп жаткан, эгер эле таба албай калып кыз өзү көздөгөн жайга жетип барса анда өзү ал жерден эми алып чыга албайт, ал тоолордун тартибин жакшы билет. Бирок Мелис муну аткара алышы мүмкүн, ал азыр кыздын ишениминде, ошондуктан анын багытын ошол тарапка буруп жатат.
"Адаштым" деди ал, "биринчи ирет адаштым, а балким жаратылыш күчүн эске албадым. Анын ата энеси жөнөкөй адам болгону менен логикалык ойлонуусу жакшы орчугон адамдарга окшойт, болбосо кайдан жүрүп жаш секелек мени адаштырта алмак, бул укумдан тукумга берилүүчү гана озгочолук" . Ушул жерге келгенде ордунан ыргып турду, эмнеге муну жанатан ойлобогон. Таттыгулдүн оюн окуу үчүн аны төрт жашынан бери билүү жетишсиз экен демек анын ата энесин көзөмөлдөп алардын ой жүгүртүүсүно саякат жасашы керек. Эгер кыз өзү үйрөткөндон да көп акылга ээ болгон болсо бул кандан берилген.
Эми ал өткөн күндөргө саякат алды.
Союз таркап өлкөлөр өз алдынча бөлүнүп баштаары менен жер жерлерде чуулгандуу окуялар көп боло баштаган. Кече эле пириндей тутуп жүргөн орустарды ар өлкөнүн жергиликтүү жашоочулары кууп салуу аракетин көрүп, кече бийликте отургандарды бүгүн тоготпой баш аламандык башталды. Эч бир өлкө мындайга даяр эмес экен, баардык эле жерде ачаарчылык, жада калса кайсы бир өлкөлөрдө бийлик үчүн күрөш да баштап жиберишти. Ошондо ал түшүнгөн эч нерсе түбөлүк эмес жана эч качан баарына даяр болуу мүмкүн эмес экенин. Дайым күчтүү болуу үчүн дайым бийликте болуу керек. Алдындан эле бийликте жүрүп, калктын да бийликте журчуу адамдардын да аң сезимин жакшы түшүнүп калганы анын колуна ойноп берди. Мындан ары калк башында болуп элге жаман көрүнбөйт, башканы отургузат да өзү анын үстүнөн башкарат. Ага толук бийликти тарттырып жибербоо үчүн аткаруучу да ишенимдүү адам болушу керек эле, ойлонуп өзүнөн башка эч кимге ишене албастыгын тушунгондо ушул экинчи жашоону ойлоп тапкан. Ал үчүн өзүндө жетерлуу өнөр бар, жаштайынан Японияда тарбияланып мушташуу курал колдонуу ыкмаларын жакшы оздоштургон, КГБга тынчылыкка даярдалып жатып кийин атасынын чакыруусу менен мекенине кайтып келип жөнөкөй окуу жайга окуп саясатка даярдала баштаган, бирок биринчи үйрөнгөн онорлорун таштаган жок дайым изденуудо болуп жүрдү. Эми аны колдонууга убакыт келгенин түшүнүп, өзүнө ылайыктуу адамдарды тандай баштаган, алардын ичинде мурунку КГБ кызматкерлери да бар эле. Биринчи ою жакшы эле ишке ашып өзү каалаган адамды алып келип бийликке отургузуп үстүртөн башкарууну улап жатканы менен экинчи тарабы аксай берди. Көптү көрүп калган карышкырлар, четтен бийликте ким отурса ошол тарапка ооп, тапшырманы түз алып өзүнүн орду жоголуп баштаганда кырдаалды башка тарапка өзгөрттү. Жаш балдардан жыйып бар күчүн аларга жумшап баарын үйрөтүп мурункулардын ордун алмаштыра баштады чекеден. Бирок бул да көп бийлик бербеди ага, аларда өнөр болгону менен чоңоюп калган балага акылды толук салып улгурбойт экен. Ошол учурда өзүнүн элден жашырып жүргөн экинчи жубайынан болгон 15 жашар уулу Тибетте тарбияланып жаткан. Анын апасы 3 жашында каза таап жалгыз калганда элден жашыруу ниетинде кийин өзүн коргой ала турган болсун үчүн ошол жакка тарбияга берген эле, өзүнүн убактысы да мүмкүнчүлүгү да жок эле кичине баланы тарбиялаганга. Кызыгы ал бала биринчи үй булоосундогу балдарынан айырмаланып өзүнө окшош жактары көп болду, көрүүсү да өзүнүкүндөй тусторду ажыратып тааный албайт. Тибеттик акылмандардын айтымында мындай адамдардын мээси башкача оорчугон, кабыл алуусу тез, ар кандай шартта жашоого жөндөмдүүлүгү күч болот экен. Мунун чындыгы барга окшойт анткени өзү да ар кандай кырдаалда жашоого жөндөмдүү, уулу да ошондой болду. Ал бала азыр чыгып кеткен Мелис эле.
Коп ойлонбой Тибетке сапар улап уулун ал жерден алып толук даяр болсун үчүн Куба мамлекетине жеткирген, ал жерде жашоо оор, тартип күчтүү ар кайсы бурчтарда саясат тынчылары бар. Ушундай абалда тез ойлонууга, буйрукту чын дилинен жанын оозуна тиштеп аткарууга уйронду. Андан ары АКШга алып барды, ал жайга барган максаты эркин ойлонууга, кыймылга чектөө койбоого үйрөтүү эле.
Ал арада уулунун тарбиясын көрүп кызыгына батып калган киши чыныгы тынчыларды бала кезден тарбиялаш керектигин жана алар өздөрүн буйрук аткаруучу гана сезбей жакын адам катары билиштери керектигин түшүнүп балдар үйүнөн дени соо көзү курч кыздар балдарды терип ар өлкөгө жеткирип тарбиялай баштаган. Алардын ар бирине өзүн атасы катары тааныштырып жүрдү.
Ошондой күндөрдүн биринде түштүктө атактуу адамдардын бири өтүп ысымы бир мектепке ыйгарылып ошол аземге катышуу үчүн барып калат. Убакытты куру кетирип конбогон киши калктан бөлүнүп аймак менен таанышып жүрүп төрт көчөдө жайгашкан үйдүн бурчунда ыйлап отурган кичине кызды көрүп калып кыя басып кете албай жанына барып сурап калды.
-Кызым ыйлаба. Апаңды жоготуп алгансын го ээ, айтчы ал кайда кетти эле.
Кыз ыйын токтотуп ундобой көзүн көтөрүп өзүнө караганда кишинин жүрөгү титиреп кеткен ал коздогу курчтуктан. Кыз өзүнүн кичинелигин унутуп калгандай коргонуу үчүн бардыкка даяр эле. Аны биро карап тургандай тайсалдай түшүп кайра "Эмне болуп турам мен" деп өзүн колго ала чонтогунон шириндик сууруп чыгып ага сунуп калды.
-муну көрдүңбу апан сага берип жиберди, кызымды көрүп калсаң ала келчи дебедиби.
-мен эжемди издеп бараткам, деген кыз бир азга кумондуу карап туруп шириндикке колун суна берип дароо эле ачып оозуна салбай туруп жыттап койду.
-Мен мунун жытын билбейт экем, мындай татып корбогом, кычкыл жыттанат экен, деп кайра өзүнө берип койду.
Шириндиктин сыртында кадимки апельсиндин сүрөтү бар эле, демек ал апельсинди татып көрбөгөн. Ооба 1998-жылдары Кыргызстанда кайдагы апельсин, ал эмес андан чондору да татып көрө элек эле. Бирок кишини таң калтырган ал башка балдарчылап татып көрбөй жыттап көргөнү болду.
-Бул апельсиндин шиерсинен жасалган кант, татып көрбөйсүңбу.
Кыз алсамбы жокпу деп ойлонуп турганда,
-карачы сары болуп сүрөтү турат, апельсин сары тоголок болот, сен байкагандай бир аз кычкыл даамы бар, деп берилуу менен түшүндүрүп баштады киши, эмнегедир ал кызга байланып жанынан кете албай.
-анда бул сизге деп этегинде салынган семичкеден кичинекей колдоруна уучтап ага сунуп кишинин колундагы канты кайра алды. Оозуна алып шимип баштаган наристе кыз көздөрүн кулмундотуп көңүлү ачыла түштү.
-апельсин кайда жасалат? Аны эмнеге сары кылып боешот?
Киши шашпай баарын түшүндүрүп өзүнө имергенден кийин сурай баштады.
-Атын ким сенин?
-Таттыгул, деп так сүйлөп жакындай түштү наристе.
-Айтчы эжең кайда кетти эле?
Таттыгул кумсара түштү дароо.
-Апам базарда калды, эжем мени апамдын жанына таштап кеткен да, мен аны издеп жоногом анан адашып калдым. Ал мектепке кеткен.
Киши дароо түшүндү эжеси жаңы өзү чыгып келе жаткан жайда экенин.
-анда мен билем эжендин кайда экенин, жүрү издеп табалы аны. Айтчы ал кандай кийимде, канча жашта?
-эжем чон, юбка кийип алган, деди.
-кандай юбка?
-мен билбейм, менин устумдогудой тусто.
-сенин үстүндөгү кандай тус? деп, кайра сурап калды киши анткени ага боз эле көрүнүп турган.
Кыз түз жооп бербей,
-сиз чоң болуп турбайсызбы, билбейсизби кандай түс экенин. Мен азыр тусторду жакшы билбейм чоңойгондо билем, деп койду.
Ошол тапта кишинин ою башка нукка бурула түштү, мындай акылы тунук кыз тусторду билбегени эмнеси, а балким... деп ойлоно түшүп, алдыда турган акимчиликтин үстүндөгү желекти коргозуп,
-тетиги желекти көрүп турасыңбы ошондой тусто ээ сенин күрмөң ? деди.
-Ооба ошондой, деп койду анча кызыгуусу жок.
Киши андан бетер жанын койбой,
-ал кандай түс билесинби? деп такый берди.
-бозбу? деген кыз кайра өзүнө суроолуу тиктеп а апам мага аны кызыл деген деп койду.
Шилекейин жуткан киши кыздын коруусундо көйгөй бар экенин дароо түшүнүп акылын башкара албай калган. Карачы кандай укмуш төп келүү, көз карашы, көрүүсү, акылынын тунуктугу, баары өзү каалагандай. Жок ал мындай учурду колдон чыгарып жибере албайт, кыздын келечеги башка болушу керек ал келечекти өзүнөн башка эч ким куруп бере албайт ага. Ушундай ойлор менен бараткан багытын өзгөртүп Таттыгулдү борборго алып кете берген.
Ошол учурда Таттыгул унаага отурганына кубанганы менен көбүрөөк убакыт өтүп баратканда тынчсызданып апама барам, апам урушат деп көзүн жашылданткандары күнү бүгүнкүдөй эсинде кишинин. Канчалаган дарыларды берип жүрүп жаш немени көп өтпөй эле артта калган күндөрүн унуттурду. Андан кийин эле Япониядагы жанагы тоолорго алып барып таштаган. Ага түзгөн келечеги өзгөчө эле, өзү дүйнөгө туркук болбогондон кийин, өзүнөн кийинки иштерин уулуна тапшырып уулунун жашоосун ушул кызга тапшыра турган. Ал экөөнү бир тууган кылган. Андан эч ким эч качан шек санабай тургандай чараларды көрдү, жада калса оң түсү да бир бирине окшоп кетчүү. Андай кылуусунун да себеби бар эле, алар бир тууган болгондо гана бир бирин коргоп журушмок, кетирген каталарын кечиришмек, ортолорунда тирешүү болмок эмес. Бирок тагдыр андан күчтүү чыгып, өмүр бою коркуп келген жоромолу орундалып баштады. Уулу ал кызды аял катары жактырып калганын Японияда эле байкаган, андан алдын Мелис эч бир кызга атайылап жеңилип бербеген жана урулган сокууларын жеңилдетпеген, ал эми Таттыгулго сунулган соккулары жеңил болуп талдуу жерлерине багытталбай жатканын көрүп ата шектене тушкон. Андан кийин адаттагыдай ар бир кызды алып кетүүгө барганда аңдып жүргөндөй Ниигатада да алардын артынан жүрүп Таттыгулдүн жоруктарын көргөндө дагы бир ирет тунулуп кеткен. Себеби жакшы билет андай эрктуу кыздарды суйбой кою мүмкүн эмес, эгер кандаш тууганын эле болуп калбаса, болгондо да уулу эгер өзүн тарткан болсо сөзсүз берилип калат. Учакта уйку даары кошулган сууну да өзү бердирген Периден, ал Таттыгул ичпей коюшун билет болчу, болгону азыркыдай учурга даярдык көрүп эгер бир нерсе болуп кетсе Мелис өзүнөн эмес Периден күмөн кыла турган болсун үчүн ошондой жасаган. Себеби Таттыгул Кыргызстанга келгенде өзүн кандай тутаарын билбейт эле, ар дайым анын көздөрүнө караганда кандайдыр кусалыкты боштукту сезчуу, ошол себеп ал бала чагын толук унутту деп ишене албай турган. Ош шаарына жөнөтүп алып чочулаганы да ошондон эле, а балким ал шаар бала чагын эсине түшүрүп жибереби деп. Айтканындай эле Таттыгул шаарга булук салып ок атканда картан киши дароо аңдады, ал калып кеткен келинге эмес анын колундагы балага эзилгенин. Кийин Мелис келип ал жоругун жашырып айтпай койгондо ата чоочулап калган, анткени уулу биринчи ирет атадан сыр жашырып отурган. Азыр ушул аракетке барып жатса, күнү келип анын бир тууганы эмес экенин билип сүйүүсүнө чырмалса анда биротоло бүтөт. Ушунча жылдар жасаган мээнети текке кетет, уулу анын ишин улантпай Таттыгулдүн айтканы менен болуп жайбаракат жашоого көчүп кетүүсү мүмкүн, аз келгенсип өзү уулуна жек көрүндү да болуп калуу ыктымал бар. Ал андайга чыдай албайт, чынында ата үчүн ушул уулунан артык эч нерсе жок, анын жек көрүүсүно чыдай албайт. Өзү айткандай аялдарды сезим башкарат, бирок сүйүп калган эркекти ошол аял гана башкара алат ошон үчүн канча Таттыгулдү кыйбай турса да уулунун келечеги үчүн андан кутулууну көздөп Перини жөнөткөн эле. Чынында Таттыгулдүн эрктуулугунон кабардар болсо да 3-4 күн уктабай ачка болгонунан пайдаланып, кийин Перинин тажрыйбасы көптүгүнө ишенген эле, тагдыр бул ирет да аны адаштырды. Таттыгул жөнөткөн адамын өлтүрүп гана тим болбостон анын максатын да билип койду, 12 жылдык мээнети саамда жокко чыгып эми аны биротоло жоготуп алды. Жөн эле жоготпой өзүнө ажыдаардай жоо арттырып алды. Таттыгулдү датчиги жок таап алуу кыйынга турат, болгондо да ушундай бытырандыда. Эгер Өзбекстан тарапка өтүп кеткен болсо анда издеп табуу кыйын ал өлкөнүн жардамысыз. Мындай кырдаалда алар жардам берет деп үмүт кылуу да кыйын. Ниигата тоолоруна барчуу жолдорду толук бекитип улгурду ошентсе да ал устатына жете алган болсо демек өзү көздөн кайым болуусуна туура келет, анткени ал жердин тартиби боюнча кайтып келген шакирттер аларга кызмат кылышат, эгер андай болсо Таттыгул дүйнөнү башкарчуу адамдарга кызмат кылып өзүнүн ар бир кадамын оңой эле эсептеп тоскоолдук жаратып ал эле эмес каалаган күнү жанын да алып коеру мумкун. Азыр ошол күнгө даярданып жаткан учуру. Бирок мынтип Таттыгулдүн ата энеси жөнүндө ойлонгондо кандайдыр үмүт оту жана түштү...

Таттыгул коп тилди билгени өзүнө пайда алып келди, эч пайдасыз дебей өзбек тилин да үйрөнүп алганы жакшы болгон экен. Чек арада алардын бири болуп өзбек тилинде так сайрап отуруп качкындар катарында чек арадан өтүп кетти. Эми ал ойлонууга мүмкүнчүлүк бар, мында ага азырынча тийише алышпайт. Таттыгул жакшы түшүнүп турган өзү барчуу жолдор азыр тосук экенин, ошондуктан ар бир кадамын жакшылап ойлонуштуруусу керек...

[ASA79]

Рахмат автор .Уланта бериниз.

[Talantbek1994]

Жүрөк урбай калыптыр көп көп жазылгандарга. Мурда окуйт элем, азыр айланып өтмөй

[Altynbekova.01]

Аягына чыкканда окуйн

[Dimedra]

Мелис отурган орундук чын эле сыйкырдуу күчкө ээ белем же жөн эле бийлик деген сөздүн сыйкырыбы айтоор кечээден бери анын оюн толук ошол орундук ээлеп алды. Атасы баарын билип койгонуна таң калбайт дечи анын жумушу ошол эмеспи баарынан кабардар болуу, бирок анын табышмактуу сөздөрүн талдоо да оюна келбеди. Эмненин башын баштап жаткандыгы жөнүндө ойлонуп калчуу башка убакта азыр болсо кудум ушул сөздү мурдатан күтүп жүргөндөй, ал тургай Таттыгулдүн азыркы тагдыры да кызыктырбай калды. Дарбазадан чыгып эле ошол орундукка отурчуу күнгө даярданып, өзүнүн карамагында журчуу кыздардын ар бирин көз алдынан өткөрүп баштаган, бирок бири да толук купулуна толбой жатты. Аларда баары бар, акыл, өнөр, эң негизгиси кыздардын ар бири Мелисти жакын тутуп ишеним арттыра алышат. Бирок ал Таттыгулдү көрүп калбадыбы, миллиардер адам миллионер болгусу келбегендей эле сезимде калды. Кыздар Таттыгулго салыштырмалуу алтын менен кумуштой айырмаланып жаткансыйт, күмүш да жакшы металл бирок алтындын бир граммынын наркы күмүштүн он граммынан жогору турат эмеспи. Таттыгулдүн эмнеси артык экенин да түшүнө албайт, бирок ал өзгөчө, ал сезимтал, эрктуу, негизгиси ал башкага жагынуу үчүн эмес өзүнө жаккан жолдо журоору болсо керек. А балким Периде болгон чыгаар эле бул сапаттардын жок дегенде бири, бирок азыр ал да жок. Мелис басып баратып токтоп калды. Ошондо бул күнгө ким көбүрөөк даярданган? Атасыбы же Таттыгулбу? өзүнүн жолунда турчуу адамдарды терип. Ал экөөнүн ортосунда Мелис байкабаган эмне бар? Кантип бир секелек картан карышкырга каршы чыкканга даап барды? А балким өзү жөн гана эки дөөнун ортосунда учкан кара чымын болуп жүрбөсүн, Таттыгул ал ойлогондой жөн эле секелек эмес болсочу? Жанакы эле ашып ташкан күч, ишенимдуулук кайдадыр учуп кетип алардын ордун күмөн, коркунуч ээлеп алды. Мындайда эмне кылуу керек? Башканын, өлкөнүн өмүрүн ойлонуу башка, өзүнүн тагдырын ойлонуу башка тура. Ал алда канча татаал болот экен.
Ата билген, уулунун акылына баары бир ушундай суроолор келээрин бирок мынчалык бат болоорун күтпөгөн. Ал азыр вертолётту түштүккө карай башкарып Таттыгулдүн кичи мекени Кара-Кулжа районуна бараткан. Биринчи жолу эч кандай планы жок, даярдыктан өтпөй эле жолго аттанды, эгер издеп бараткан адамдары өзү ойлогондой акылга ээ болгон болсо даярдануунун кереги жок. Алардан чыккан кичине кызга өзүнүн оюн окутуп койгон болсо ата энесинен жашырынып отуруунун кажети жок баары бир түпкү оюн түшүнүп коюшат.
Ошентип Каракулжанын үстүндө айланып учкан вертолёт айылдын кире беришинде жайгашкан стадионго келип конду. Бул айылга келбегенине көп болуптур, мурункуга караганда көп нерсе өзгөргөн. Эң башкысы мурдагыдай учак консо жугуруп жетип келчүү жаш балдар жок, алардын ордуна дароо эле мурусундо эки жылдызчасы бар милициянын кийимин кийген адам жанында ээрчиткен лейтенанты менен жетип келди. Бул кечээки Ош коогаланынын кесепетинен болсо керек, карапайым эл баардыктан чоочулап 90-жылдагы улуттар кагылуушсу кайталанып кетеби деп урпойоуп турган учуру, ал эми милициянын подполковниги ал коогаландын кесепетинен жогору жактан бир чоң келип калдыбы деп алдынан утурлай чыккандагы кербези болуш керек.
Учактан түшүп келген адамдын ким экенин таанышпаса да урмат кылып он колун чекесине такап саламдашып тосуп алышты.
-Саламатчылык, издетпей өзүңөр келип калганынар жакшы болду жолдош подполковник. Жүрү силердин ишканага баралы, мага архивден 98-жылкы иш кагаздарды таап чыгып бер, деп буйрук бере анын жанындагы лейтенантка карап да койбой өзү алардын алдына түшүп алып жөнөй берди. Адатта адамдарга аяр мамиле жасап астыртан сынап тиктей турган, азыр андайга убактысы да каалоосу да жок.
Анын артынан жүгүрүп баратып жогору жактан текшерүү келген экен деген байкуш подполковниктин акылына эмне деген гана ойлор келбеди дейсиң, ананчы учак менен туура учуп келип түзүк саламдашып таанышпай туруп эле маселени кабыргасынан коюп жатса. Демек өтө шашылыш маселе чыккан, а балким коогаланга тиешеси бар адам так ушул Кара-Кулжадан чыккан болуп жүрбөсүн. Бирок ал бир да ооз ачып суроо берүүгө даабай баратты, алдыдагы өңү тааныштай болгон улуу кишинин ансыз да кыжаалаттанып бир нерседен чоочулап баратканы байкалып турат.
Алар жетип келип райондук милициянын астанасын аттай бергенде ооздо мөөнөттө турган жашы өтүп калган милиция кызматкери ордунан ыргып тура урмат көрсөтүп колун чекесине такаган боюнча оозун ачып туруп калды. Подполковник конокту өзүнүн кабинетине киргизип коюп айтылган иш кагаздарды алып келүү үчүн архивке баратып, төмөнгө биринчи кабатка түшүп жанакы мооноттогу кызматкерге келип, эмнеге тигиндей абалда болгонунун себебин сурады эле тиги башчысынын да оозун ачырды.
-Жолдош подполковник тиги, союздун биринчи секретардын сиз менен бирге кирип келгенине өзүмдү жоготуп койдум көрүнөт, кечиресиз мындай учурга даяр эмес болсом керек, үч уктасам түшүмдө кирбеген ал инсанды жанынан көрөм деп болгондо да ушул биздин бөлүмдөн.
Бул сөздү укканда подполковник да акылдан аза жаздап көйнөгүнүн мойнундагы туймолорун бошото сыртка чыгып кетти, кайда баратканын да унутуп. Бул эмне себептен келип олтурат болду экен, эмнеге башканы жонотпой өзү келди? Дегеле ИИБы менен анын кандай байланышы бар?
-Жолдош подполковник, кандай тапшырма? деп артынан чыга калган кишинин үнүн укканда гана өзүнө келе түштү.
-Аа, айтмакчы сиздин эсинизде барбы 98-жылы бизде кандай окуялар болгону?
-кандай окуя? деп ал кайра өзүнө суроо узатып туруп калды көзүн ачып жумуп.
Эми гана эсине түшкөндөй артына бурулуп ичкери карай кадамын баттан таштап архив бөлмөсүнө жетип айтылган жылдын иш кагаздарын бүтүн сууруп чыгып бирден ачып карап жатты. Анын артынан жетип келген мооноттогу киши,
-эмнени издеп жатабыз? дегенче башчысынын колунан түшкөн кагаздарды алып карап жатты.
-Билбейм, 98-жылкы иш кагаздарды сурайт, эмнени издеп жатканы мага да кызык. Жогору жакты кызыктырган кандай маалымат болушу мүмкүн бизде ошону карап жатам, деди подполковник.
Ошондо гана жанындагы киши кагаздардан көзүн алып, ойлонуп калды.
-мен андай ойлобойм. Жогору жакты кызыктырган маалымат бул кишини кызыктырбайт. Өзүнүн жеке жумушу барга окшойт, антпесе бул кишинин бир сөзү менен Министрдин өзү турмак алдынызда. Бийликтин баары мунун колунда турганы эч кимге сыр эмес да. Андан көрө саясатка байланышкан жумуштардан карайлы, азыр биздин жерлик, чокуга жетип бул кишинин алдын кыя баскан даражага жетип калган ким бар?
Подполковник ойлонуп туруп калды, маңдайындагы адамга таң кала карап.
-Сиз кайдан жүрүп мындай маалыматтан кабардар болуп жүрөсүз?
-эми сиздер жумуш үстүндө куру сөзгө кол бошобой журосуздор да, а мен эмне керели кечке кылаар жумушум гезит окуп андагы ушактарга кулак түрмөй. Баса жолдош подполковник ал киши биздин аймакка так ошол жылдары келген болуш керек, андай болсо биз издеген белгилүү инсандарды да таптык окшойт. Эгер эсинизде болсо анда ал инсандар атасынын атын мектепке ыйгаруу аземин өткөргөн, ошол аземде конок болуп келип ушул кишиге сөз берилгени эсимде. А бирок биздин болумдо ал инсандарга тийиштүү маалымат бар экенинен кумонум бар. Жакшысы сиз анын сураган кагаздарын алып бара берсеңиз кантет, баары бир ал жылдары сиз бул орунда эмес элеңиз да, башканын кылганы үчүн жооп бербейсиз.
-бирок бул киши ал учурдагы начальникти таап кел деген жок да, демек баарын менден сурайт, деп мурдунун учунан бурк эткен подполковник кагаздарын көтөрүп чыгып кетти, бөтөн адамга бар маалыматты алдына жая бериш керек эмес болсо да андан башка аргасын көрбөй.
Ал кабинетине жетип босогодон көрүнөөру менен,
-ачылбай калган иштерди, каралбай калган арыздарды таап чык булардын арасынан, деди келген конок ачуулуу, анын кечиккенин жактырбаганын билдире.
Мынтип созбой эле эмне издеп жатканын так айтып койсо болмок, а балким бул ошол кездеги начальниктин үстүнөн изилдеп жатабы? Ким болду эле ал учурда биздин үстүбүздөн, деп өзүнүн бул бөлүмго келип иштеген алгачкы учурунан берки башчыларды эстегенче коноктун айтканын аткарып жатты.
Ата алдына коюлган аз кагазга карап,
-силер өтө жакшы аткарасынар го кызматты. Бүтүндөй район боюнча ушунча эле иш ачылбай калып кеткенби, башкасынын баарынын аягына чыгарып салдынарбы? Каралбаган арыз дегеле жок, келип түшкөн арыздын баарына жооп кылып карап жатасыңарбы? Азаматтар, деп мыскыл сүйлөп карап жатып өзү издеген ишти таба албады. "Кантип кызын жоготуп коюп арыз жазбай коюшмак эле, а балким алар милицияга ишенбеген адамдарбы" деп ойлонуп жаткан өзү ичинде. Кийин башын көтөрүп,
-Бул жерде баары толук эмес, дагы калып кетпедиби? деди.
-Баары ушул жерде.
-Анда мындай, бул үчүн албетте жооп бересиңер, бирок азыр убакыт тар, мага ошол жылдары жоголгон жаш балдардын тизмеси керек. Силерге кайрылган да кайрылбаган да адамдардын жоголгон балдары тууралуу.
Подполковник анын маңдайында шал болгон адамдай жалдырап карап тура берди. Ал балдардын кандай тиешеси болушу мүмкүн? а балким ошол жылдары келген болсо өзүнүн баласын издеп жатабы? а эмнеге ал жоголушу керек эле? деп ойлоп турган ал.
-тагыраагы кыз балдар, ошол кезде үч төрт жашта болгон, деп кошуп койду конок анын оюн окуп койгондой.
Подполковник шилекейин жутуп,
-так азырбы? деди.
Бир азга жаалдуу көз карашы менен карап турган ата кайра азыр көп сөздүн орду эмес экенин эстеп,
-Ооба так азыр, бир саат убакыт. Кана ыкчам иликтөөнөр кандай иш алып бараарын королучу деп анын орундугуна отура кетти.
-жарайт, деген подполковник артына бурулуп бөлмөдөн чыгып, коридордо экинчи туймосун бошотуп жатты. Карышкыр каарыса бир койлук алы бар дегендей, карып калса да эркин кара, сүрү менен адамды титеретип турат, ушундай кишиде бийлик болбогондо кимде болмок эле, деп калтырап бара жатты.
Каалоо болсо бутпогон жумуш жок дегендей бир сааттын ичинде атанын алдында жоголгон эки баланын тизмеси турду.
Бактыга жараша көп эмес экен. Бирок эки бала да көп, бул жер шаар болбогондон кийин. Мына өзүн ушунча жыл кубантып да коркутуп да келген ысым "Таттыгул" . Ар убак анын чоноюшунан корко турган, анткени жалгыз ушул кызды уурдап алган балдар үйүнөн эмес, ушул ачыкка чыгып калуусунан коркуп келген.
Анын ата энеси издеп табат деп журчуу эле, тескерисинче мынтип аларды өзү издеп келип отурат. Табышы го тапты мындан аркы кадамын ойлонуштурбаган экен. Кандай кылып болсо да бул адамдар күмөн кылбагандай болушу керек.
-силер бул эки баланын ата энесин алып келгилечи бул жерге, баарын тактап сурап көрөлү, деди ал.
Көп өтпөй жоголгон эки кыздын ата энеси кирип келишти бөлүмгө. Алар урпойоуп эмнедендир чоочулап алышкан. Милицияга чакыруу алган адамдын ар биринде эле ушундай сезим болсо керек, алар кубанычтуу кабар угузуу үчүн чакырмак беле. Таттыгулдүн апасы ансыз деле бул жайдан жакшылык күтпөй узаактан айланып өтчү, "алардын дарбазасын аттаганда билесиң теңдик жок жашоо кандай экенин" деп калчуу.
Чакырылгандардын биринчилери киргизилип ар түрдүү суроолор берилип жоголгон кызы тууралуу бир аз суралып, алардын жоромолун угуп эле көп кармабай коё беришти. Кийинки кезек Таттыгулдүн ата энесинде болчу, алар суралып жатып жоголгон кызы тууралуу сурап баштаганда,
-Биз аны издебей калганыбызга көп болду, эмки үмүтүбүз анын өзүндө. Таттыгул 16 жашка толду өзү бизди таап келе турганга да жарап калды, деди апасы.
Демек кызынардын жоголгонуна 12 жыл болуптур, сиз кайдан билесиз анын келээрин? 4 жаштагы кезин адам эстеп калмак беле?
-Ооба жөнөкөй адам эстебейт, бирок менин кызым эмес. Эстоо үчүн унутуп калуу керек, а ал унутпайт ошондуктан эстоого мажбур эмес. Болгону кантип издоону билбеген жаш куракта болгон эми чоңойду таап келет, деди аял ишенимдүү.
Мунун баарын ичкерки бөлмөдө угуп отурган ата ордунан тура калды. Аялдын мынчалык ишенимдүү сүйлөгөнү кандай, Таттыгулдүн ал билбеген дагы кандай өзгөчөлүгү бар эле? сырткы бөлмөгө чыга келип,
-эмне үчүн ал унутпайт деп жатасыз? Ал башкалардан эмнеси менен озгочолончуу? деди катар-катар суроолорду жаадырып.
Аял биринчи анын жүзүнө карап кайдан көрдүм эле дегендей ойлонуп туруп калып, кайрадан кандай айырмасы бар мага дегенсип кайдыгер гана алдына карап отуруп калды,
-сиздин баланыз барбы? Канчоо? деп кайра өзүнө суроо узатып.
Ата ушул куракка келип өзүнө мындай тикелей берилген суроону уккан эмес, болгондо да карапайым бир аялдан, андыктан бул ал үчүн күтүлбөгөн соккудай эле тийип дендароо боло түштү.
Аңгыча аялдын жанында отурган күйөөсү да ага карай берип ордунан тура калды.
-сиз?
Аял күйөөсүно бир карап алдыда тик турган адамга бир карап, тушундургулочу дегендей суроолуу милицияларга тиктейт. Аларда кайдан жооп болсун, мындайда тилдери курмого келбей калышат да.
-Кечиресиз бирок... Сизге кандай тиешеси бар бул суроонун деди күйөөсү.
Ал да эрктуу экен, аялы го тик турган адамды тааныбай каяша сүйлөдү, а күйөөсүчу таанып туруп милициялардын алдында отуруп жалтанбай ушул суроону берип жатканы укмуш.
Мындай жалындуу эки адамдан бүткөн баладан эмне күтүүгө болот деп ойлонуп кетти ата, алардын оозунан чыгып жаткан сөзгө эмес алардын турган турпатына, эркине маани берип.
-Балам бар, бирөө эмес, деди күйөөсүнүн берилген суроосун аттап өтүп аялдын биринчи берилген суроосуна жооп кылып, кантсе да сөздү улоо керек эле алардын психологиясын жакшы билүү үчүн.
-Сиз алардын кимиси эмнеге жөндөмдүү, кимдин кыялы кандай экенин өздөрүнөн да жакшы билем деп айта аласыз, ошол жөндөмүнө карап кесип тандап да бере аласыз. Эгер жакшы ата болсонуз албетте деп кошумчалап койду аял.
Чын эле ал ар бир баласынын кыялын жакшы билет, алардын ичинен ачыкка чыгара албаса, башкаларындай кастарлап бакпаса да өзүнө жакыны, окшошу Мелис болуп жатпайбы. Анын келечеги, өмүрү деп ушул карапайым адамдардын алдында эмне кылаар айласын таппай улуу башын кичүү кылып өмүрү укпаган сөздөрдү угуп турбайбы.
-А сиздердин кызыныздардын кандай өзгөчөлүгү бар эле?
-Таттыгулум арызданчуу эмес эч качан, башкалар капа кылса да. Ойлочуумун жаш бала унутуп калдыго деп, кайдаан сурасаң ал баарын айтып берчү. "Ачуусуна тийсем урушат да, эми антпейм" деп койчу, чын эле кийин андай кылчуу эмес. Ал бир кылган нерсесин унутмак түгүл талдап жыйынтык чыгарып да билет эле. Төрт жашында ошондой акылы бар бала он алты жашка чыкканда кандай болоорун өзүм да элестете албайт экенмин, деди атасы.
-ошол капа кылган адамдарына кийин кандай мамиле жасаар эле? деди ата, берилген суроосу күмөн жаратаарын билип туруп.
-Демек сиз менин кызымды капа кылып алгансыз. Ал кайда? Таттыгулум кайда? деп ордунан туруп киши тарапка обдулуп коё берди, жанатан бери анын ар бир сөзүнө кулак төшөп бул ким болуп кетти деп ойлонуп отурган аял.
Анын маңдайында сурак кылып отурган подполковник араң жетип кармап улгуруп калды.
-ордунузга отурунуз, тынчтаныныз. Маңдайынызда ким турганын билесизби? Жалаа жапкан үчүн берене бар.
Аял анын сөзүн угаар эмес.
-Эмне кылдың ага? Сен аны кайда каттын? деп жинди адам а кишиге карай атырыла берди.
Азыр бул аялды эне гана тушунмок, бул жерде отурган өзүн улуумун деп отурган адамдар эмес. Өз чурпосу үчүн эне эмнелерге даяр экенин булар кайдан билсин, өлкөнүн ээси эмес дүйнөнүн падышасы болбойбу маңдайындагы адам, азыр ага баары бир.
Артка кетенчиктей берген киши канча өзүн кармайын десе да болбой титирей берди.
-Алып чык, бул аялдын орду жиндикана, деп кыйкырып.
Ал ата энеси сезип калаарынан күмөн кылганы менен кырдаал ушундай болуп кетээрине даяр эмес эле. Кантсе да кумонун сыртка чыгара алышпайт деп ойлогон. Эми канткенде да башкалардын кумонун калтырбаш керек, анын бирден бир жолу аялды жиндиге чыгаруу, антпесе ал ундобой кала бербейт, элге жар салуусу мүмкүн күйөөсү да өзүн таанып калбадыбы.
Анын оозунан чыккан бир сөз үчүн аял дароо райондук эмес облустук психикадан жабыркагандарды даарылоочу ооруканага жонотулду.
Чындап эле байкуш апасы жөн жерден булардан чочулабай турган экен, булардын алдына келгенден кийин сени мыйзам тааныбай калат тура. Жок жерден бир байкуш жинди аталып аты булганып кала берди.
Ата эми ал жайда калуунун кажети калбаганда подполковниктин коштоосунда стадионго келип учагына отуруп жөнөп кетти.
Анын вертолётту өзү башкарып кеткенин көргөн подполковник азыркы эле болуп өткөн окуялардан кийин оюнун башын эмнеден баштаарын билбей абага тиктеп кала берди.

Абада баратып колдору калчылдап титиреп жатканын байкады ата. Эмне болуп жатат өзү ага? Сырын алдырып койдум деп кыжаалат болуп жатабы? Жоок, эгер андай болгон ченде деле ким батынып сурак жүргүзө алмак эле, корко турганы жок. Күнөөсүз аялды күнөөлүү кылып жиндиканага жеткиргени үчүн кыжаалат болобу? Болушу мүмкүн эмес, андан чоң жыландардын башын эч ойлонбой кырча чаап жүргөн. А балким ал аялдын жалынан коркуп жаткан болбосун же андай күчтүү адамдандан чыккан кыздан, өз колум менен жасап алган ажыдаар деп кичине секелек кыздан коркуп жатабы.
Бишкекке жетип эле эч кимге учурабай, өзү эң коопсуз деп эсептеген жайы эски тамына келген. Темир каалганы ачып ичкеридеги бытырандыны көргөндө босогодон жыла албай дендароо болуп туруп калды...

[ASA79]

Эмне болуп кетти экен.

[sumay2015]

Жазыныз, автор, кутуп кундо канча жолудан кирип жатырым.

[Bazana]

Күнүгө кирип карап коем.

[ASA79]

Кагылайын автор улантчы эртерээк.

[Dimedra]

Бул өзүнөн башкага баш ийип ачылбай турган оор каалгасы кантип башкага ачылып берди экен? Ок отпос терезелер, дубалдар өзүнөн башка кимди батырышты кучагына? Кантип?
-Кантип? деп кайталай берди.
Бөлмөнүн ичиндеги буюмдар чачылган бир нерсе издегени белгилүү, бирок ким болбосун баары бир эч нерсе таба алмак эмес, жашыруун кагаздар жашыруун бөлмөдө эмеспи. Ал бөлмөнүн ачкычы өзүнүн көзүнүн нуру. Дароо ал жашыруун каалгага карай басып баратып токтоп калды, азыр ачуунун кереги барбы? Андан көрө тезинен бул жайдан кетип калуу керек. Эч нерсеге тийишпестен баарын жайына калтырып тезинен үйдү таштап жолго чыкты. Эмне кылуу керек? Бул үйгө кире ала турган адам али Кыргызстанда жарала элек деп жүрчүү эмес беле, адашканбы же ал адам Кыргызстандан эмеспи? "Ооба алар алда качан кабар тапкан болуш керек. Таттыгул жетип барып калдыбы? Болушу мүмкүн эмес. Анда эмнеге алар күнөөлүүну издеп жатышат? Таттыгулдүн өзүнүн жоромолун укпай туруп мындай ойго келишпес эле, себеби алар үчүн күнөөлүү адам жердин түбүндө жаткандай кылып жасабадымбы . Эгер анын сөзүн укканда да менин жообум бар эле го. Кай жерден ката кетирип, кай жерден жаздым?" деп ойлоно шашыла басып бараткан айланасына кароого чамасы келбей. Аңгыча так маңдайынан бир караан чыга калды, атын атап саламдашып. "Ушул эле жетишпей турган, ким болуп кетти" деп башын көтөрүп оозунан сөзү түшүп туруп калды. Эгер каарылык башын айлантып турган болбосо, демек бул чыныгы лама болсо керек. Болбосо кантип качанкы өзүнүн устаты алдында турмак эле, өзүнүн жашы тигинтип токсонго жакындап турганда устатынын жашы жок эле дегенде жүздө болуш керек.
-Чочулаба мен арбак эмесмин, кааласан кармап көр, деди мандайдагы карыя япон тилинде.
Ата эми гана эсине келгендей, башын силке же жок чочулабайм дегени же көрүп турган көздөрүнө ишенбей жатканы белгисиз көздөрүн ирмеп туруп калды.
-Баракелде! сенин мүмкүнчүлүгүн биз күткөндөн да ашып тушуптур, эч нерсеге карабай көчөдө эркин басып жүргөнүно караганда. Ушундай бийиктерди багынтып жүрүп таманындын алдындагыны андабай калганына караганда жолуңду жоготуп койдун. Каарылыкка шылтоогону турасыңбы? Жоок андай дебе биздей адамдарды каарылык коркута алмак беле, карачы мен так маңдайында турбаймынбы өлбөй эле. Токтой турчу, сен тиги секелек кыздан чоочулап жаткан жоксунбу ыя? деп көзүнүн үстү менен мыскыл жылмайып карап калды.
Атада болсо жооп берүүгө чама жок эле.
-Так өзү, деди япон карыя өзүнүн суроосуна өзү жооп кылып. Мындай болуш ыктымалы бар экенин билбейт белең эмне? Келечек биз каалагандай болгону менен, ал келечктин ээсин биз тандай албашыбызды унуттунбу. Ал биздин эмес убакыттын жумушу. Убакыт өзү таразалап, ким эмнеге татыктуу болсо ошого жеткирет, биз эмес. Албетте биз жүздөн ашык жашасак да баары бир эки жүзгө жетпейбиз, каалайбызбы жокпу баары бир биздин ордубузду басчуу адамдар чыгат. Кээде ушинтип өз ажалыбызды өзүбүз кастарлап багып күтүп алабыз.
-Жетет! деди ата, мындан ары япон карыянын мыскыл аралаш сөздөрүнө туруштук бере албай.
Бир аз ундобой туруп калган карыя бир кашын жогору көтөрүп кулумсүрөп карап койду да башын ийкеп атаны артка келген жагына кайт дегендей ымдап койду.
Анын буйругуна баш ийип көнүп калган эски адатыбы же азыр чындап эле жол көрсөтчүү инсанга муктаж болуп турабы айтоор ата устатынын айтканына көнүп артын карай бурулуп экөө ээрчише эски сырдалган дарбазадан кирип кетишти.
Босогодо ойлонуп туруп калган атага карап,
-сен чындап эле омурдун соңуна келип калган ондоносун, өз үйүндө өз колокондон коркуп калыпсын. Ушул да болмок беле, эмне турасың? Биздей карыларга убакыттан кымбат эмне калды бул дүйнөдө, создуктурбай батыраак бол, али экөөбүздүн маек узакка созулат, деди карыя.
-сиз менден уруксатсыз да кирип көнүп калбадынызбы, балким ал онорунузду дагы бир жолу коргозуп берээрсиз.
Атанын бул сөздөрүнө жакшы түшүнө бербеген карыя үнсүз эле анын жүзүнө карап калды.
-Эгер туура түшүнгөн болсом, мени бул үйгө кирди дегени турасыңбы?
-андай эмеспи? деди ата кекээрдуу өзүн такыр эле шылдың алдында калгандай сезип.
-Андай эмес. Албетте эгер кааласам кирип бармакмын, бирок андай кылуума себеп жок болчу. Бул үйдө эмне катылганын билип туруп мында жулунмак эмесмин. Мага бул үйдүн ээси керек эле, ичиндегиси эмес.
Карыянын сөзү чын көңүлдөн чыгып жатканын ата андады, устатынан бир аз азыраак жашаганы эле болбосо ал көргөндү көрүп, билгенди билип бутподубу.
Эми чындап сестене түштү.
-андай болсо ким?
-аны ичкериден сүйлөшөбүз, деп эки жагын аяр караган карыя заматта атанын муштумуна бек кармаган ачкычын ыкчам өзүнүн колуна өткөрүп алып каалганы ачып кирип кетти. "Карышкыр карыса да карышкыр боюнча калат экен да, болбосо мен колумдан буюм алдырткан адам белем же чындап эле өлүмдүн даамын сезип жатамбы туюуну жоготуп" деп ойлонгончо коноктун артынан кирип келди ата да.
Карыя ичкеридеги бытырандыны көрүп эле, эки алаканын жая,
-Кайсы байкуш мындай маанисиз ишке убакыт коротуп жүрөт, же сен эмне маанилүү маалыматты буюм катары сактап калгансынбы, өз акылына ишенбей? деди.
-жок албетте. Чынында мени башка нерсе кызыктырып жатат, кимдин акылы жетуусу мүмкүн бул жайды тешип кирүүгө?
Кар-кар күлгөн карыя атага жакын келип,
-менден күмөн кылып турасың ээ дагы да. Бирок билип кой сен менин жалгыз шакиртим болбогондой эле мен устатымдын жалгызы эмесмин. Алардын бири так сен издеген секелектин устатынын устаты. Бирок ал жалгыз шектүү адам эмес, сенин акылын жеткен нерсеге сенин шакиртиндин да акылы жетиши мүмкүн эмеспи? деп ага көзүнүн усту менен карап коюп кайрадан кар-кар күлүп кыйчылдаган полду ныгыра басып барып эскилиги жеткен столго отура кетти. Көзү менен бөлмөнү айландыра карап жатып өзүнүн артындагы шыпка келгенде андан да катуу күлүп жиберди. Ордунан туруп барып дубалды кагып көрүп,
-Демек эс тутумуна ишенбейсин, деди.
Ата баарына даяр туруп муштумун туйо бутун артка таштай берген, анткени тигинин жашыруун бөлмөнү байкап калганын билди азыр албетте ал бөлмөнү ачуусун буюрат, каршылык коргозуго даяр туруу керек.
Карыя куттурбой эле алдында турган столду бир буту менен тээп абага каалгый учуп атанын так үстүнөн тушту. Ата ушунчалык аярлап даяр турганы менен баары бир карыянын эки чыканагы анын далысына тийип өттү, ушунусуна да шүгүр анткени ал соккулар желкеге арналган болчу, эгер так тийгенде азыр ата полдо кулап жатмак. Ата да артка бурулуп алаканын каршылашынын көкүрөгүнө карай созо берген, бирок тиги кудум ушуну күтүп тургандай артка бир кадам чегинип улгургон, ошондуктан жумшалган күч абада гана калып алакандар жеңил гана көкүрөгүн сыйпап өттү.
Бул Кызыл аскер районундагы кадимки үйлөрдүн биринде болуп жаткан азыркы көрүнүш жүз жылда бир кайталанса керек, ананчы мындай адамдар жүз жылда бир жаралат эмеспи. Эки карыянын алышып жашоо үчүн эмес өлүм үчүн күрөшүп жатышканын көргөн эч бир жаш муун буларды карыя деп атабас эле, алардын кыймылы ал сөзгө таандык эмес, абада каалгый учуп колу бутун бат жайып бат жыйнап алгандары карыларга эмес көп жылдар мындай салгылашууну көрбөй сагынып калган ач карышкырларга таандык эле. Алардын кыймылы ушунчалык ылдам болгону үчүн кимиси көбүрөөк сокку уруп жатканын да толук байкоо мүмкүн эместей.
Бир убакта балтырга тийген согончоктун катуу соккусунан улам буттары өзүнө баш ийбей ата полго тизелей отуруп калды. Полдор сынып кетчүдөй кыйчылдап жатканы алдамчы үндөр эле, бул полдор ийилчээк келип үстүндө канча куулонсон ошончо бийиктикте учурчуу жүз тоннага чейинки салмакка туруштук бере алчуу күчкө ээ.
Өзүнүн жеңишине жетине албай жатат деп айтуу туура эмес бул жаш балача алды артына секирип жаткан карыяны, ал өзүнүн женишинен күмөн санаган да эмес, болгону өзү турган полдун жасалган өзгөчөлүгүн баалап жатса керек. Ошондой эле секирик менен атанын маңдайына бир буту менен түшүп термелбей түз туруп кайра артына секирип так ошол орунга экинчи буту менен тушуп бир азга кыймылсыз кулмундоп туруп калды, жаңы үйрөнгөн өнөрүн мактанып жаткансып. Андан кийин гана тизелей боюн атага теңеп отура калып,
-сагыныптырсын, деди.
-эмне кылдың мени? деген ата ага жаалдуу карап жооп күтүп турду өзүнүн алсыздыгына ардангансып.
-биздин элде белгилүү жомок бар, деп баштады карыя сөзүн. Эчки карышкырды кичине кезинен бери багып остуруп өзү билген бардык өнөрүн үйрөтөт экен, керек болсо сутун да аябайт. Ошентип эчкинин камкордугу менен эрежеге жеткен карышкыр эми ал берген сүткө тойбой эчкинин өзүн жемекчи болуп ага кол салып жатат дейт. Муну көргөн эчки жакын турган дарактын башына чыга качат. Ошондо карышкыр ал даракка чыга албай нааразыланып калат эчкиге, - эмнеге мага бул онорду уйротпогонсун, деп. Анда эчки, - себеби ушул күн келээрин билгем, деген экен. Бул жомок бизге так ушундай учурду алдын алуу үчүн айтылып келсе керек, мен да башкалардай эле эчкинин акылын баалап мээме бекем түйүп алгам.
-ошондо сен бизди алдоо менен өстүргөнсүн, уюмду да алдагансын бар өнөрүндү уйроттум деп.
-Жоок, менде жалган жок. Бул өнөр эмес да, болгону сенин буттарындын шал болуусу омурткадан башка органдан да көз каранды экендиги жөнүндө маалымат. А маалымат жайылтуу менин милдеттериме кирбейт эле.
Жалганга келсек сен аны көбүрөөк колдоносун жашоодо, мен эмес. Башкалар ойлогончолук акылын кенен эмес, антпесе бул жашыруун бөлмөнү ойлоп таап отурбай бар маалыматты мээнде сактамаксын. Эң башкысы мага каршылык көрсөтүүгө жарабайт экенинди аңдап муштумунду түймөк эмессин. Эгер кааласам сенин жардамынсыз да ачып алмакмын ал бөлмөндү, бирок мен айтпадымбы буюм издеп келген жокмун, мага сен керексин. Бир убакта сени алып кеткени келгенимде конбогонсун, эсиндеби ошондо бир күн мага керек болоорунду айтып кеткеним, мына азыр ошол учур келди.
-Балким менин буттарыма жан берээрсин, деди ата устатынын сөзүн бөлүп. Сага майып адам керек болбогондур.
Бир аз анын көздөрүнө тигиле ойлуу карап отурду да ордунан туруп кетти карыя.
-Азыр сен мага кандай керек болсон өзүң да мага ошондой өлчөмдө муктажсын. Секелек кызды издеп убара тартпа ал өзү келет, себеби ал ишенген адамдардын каалоосу бул. Маселе аны табууда эмес жок кылууда, ошондой эмеспи ээ. Андай болсо каалоон орундалды деп эсептей бер.
-кызык, кантип?
-ал бизге жетпей жок болот. Эгерде кыздын тапшырмага баш ийбей, өз алдынча иш алып барып, болгондо да өзүнө нан берип жаткан адамдын байлыгына көз артып ага кол салгандыгы жөнүндө кабарды андан биринчи Ниигатага жеткире алсак, кыздын жолун тороп кереги калбайт. Ал тоого чыкканы менен тирүү түшпөй калды дей бер. Уюмдун тартибин билесиң, ал жайдан чыккандар өзүнө нан берип жаткандарга кол салууга, тап берүүгө укуксуз. Эгер андайды жазасыз калтырышса башаламандыкка жол ачылып калат, келечекте өздөрүнөн чыккан шакирттер өздөрүнө кол салууга баруулары мүмкүн.
-Мындай марттыкка эмне менен жооп кайтаруум керек? деди ата, устатынын жеке каалоосун билгиси келип.
-бир ок менен эки коен аткын келеби?
-кандай коен экенине карап.
Карыя атанын жообуна карс-карс күлө жооп кайтарды.
-кандай болбосун алар качып кеткенден көрө өлүк болсо да сенин колунда калганы жакшы эмеспи. Сенин таптап баккан секелегин кайтарган тоодо катылган байлыктан кабарым бар.
-жок, деди ата октом. Эч качан ага көз артпа.
-Кантип? Кантип мен анын баарына көз артмак элем, албетте жарымы сеники.
-эч качан! Ал мага таандык эмес, өлкөгө таандык.
-ошону учун айтып жатпаймынбы, аны сенин өлкөн иштете алмак беле. Андай болсо эчаак эле алып чыгып бербейт белең, өзүңдүн да көзүн жетпегени үчүн эч кимди жолотпой катып отурбайсынбы.
Ата катуу күлүп жиберди, япондордун кыска күлкүсүн мындай каткырык жөн эле жаап кетет экен. Устаты да ага кошулуп күлүп жаткан, ата күлкү арасынан ага жооп кылып,
-силерди түшүнө албай турам, чындап эле бир тентек кыз үчүн мени ушул жолго барат деп турасынарбы, деди.
-Албетте андай эмес. Ал сен айткандай бир тентек кыз эмес экенин өзүн да жакшы билесиң, кийин ал кыздан сенин өмүрүн көз каранды, ал эле эмес, деп айтып бүткүчө ата сөзүн бөлүп жиберди.
-менин өмүрүм ансыз да соңуна жакындап калды, а байлыктын жарымына келсек соңум келген болсо ал мени баары бир сактап кала албайт.
-туура, сен экөөбүзгө эми эч нерсе жардам бере албайт, бирок шакирттерибизге жардам беруусу мүмкүн. Алар биздин деңгээлге жетүү үчүн көп каражат талап кылынаары маалым. Биринчи эле күндөн аларды жетээрлуу каржылаган адам чыкпашын билесиң, а аткаруучу күчтөргө каражатты үстөк төлөбөсөн маселе чечилбейт. Мына алардын келечеги үчүн сен экөөбүз кам көрүп жатабыз азыр, болгондо да алардын арасында өз каныбыздан жаралган балдар болуп калса алар жашашы үчүн баарын жасайбыз.
-тийбе! Ага колуңду тийгизбе! деди ата сөз ким тууралуу кетип жатканын билип.
-өзүңдү бас, эгер мен кааласам сенден уруксат сурап отурбай эле баарына тийишип коймокмун, сен мага каршылык көрсөтүүгө жарай турган акыбалда эмессин. Бирок көңүлүңдү жайландыр, мен ал үчүн келген жокмун. Эми ачыкка чыгалы, сен мага таза адам болуп көрүнбө. Өз балаңды бул дүйнөгө аралаштырып, адам өлтүрүүнү кесип кылып берип туруп аны сүйгөн адам болуп көрүнбө. Сен экөөбүздо жүрөк болсо ал алда качан ташка айланып калган, канчалаган бей күнөө адамдардын жанын алып жатканда эле четинен катып отуруп, эне суту оозунан кете элек чурполордун келечегин чечип баштаганда толук катып болгон. Эми аны эч ким эч качан жумшарта албайт. Негизги маселеге отсок, сен ал тоодо жашырган байлыкты алып чыгып тең экиге болосуң, жарымын кайда кыласың олконо арнайсынбы өзүнө калтырасынбы өзүн бил. Жарымын учакка жүктөп чек арадан чыгарып бересиң, кантип кайда алып кетем ал жагы менин көйгөйум. Сенден сурап жатканым бул өлкөдө сенин уруксатынсыз бир тал кыйылбайт, эгер сен кааласан эч ким алдына туруп тосо албайт.
-мм, бир секелектин өмүрүнөн башка эмне алам мындай байлыктын баасына.
-тынчтык, өз уулундан алдын кете турган өлүм жана уулун менен өлкөнүн тынч келечегин. Озун көргөндөй бир эле менин келип түшүшүм жетиштүү болду олконо булук салууга, мендейден экөө келсе элестетип жатасыңбы кичине мекенинде эмне болоорун. Катылган байлык бар жердин баары будун чаң түшөт, да биз мыйзамдуу түрдө кирип баарын алып чыгып кетебиз. А сен биздин алдыбызды торой албай каласын, ал учурда уулунду жерге берүү менен өлкөндү жыйноо аракети мойнунда болот. Ошондуктан сен азыр мага шарт кое турган абалда эмессин.
-бир нерсе калып кетти. Биз бир уюмдан чыкканбыз, ошол себеп сен мага зыян келтире албайсың, жаныма кол сала да албайсың.
-Ооба, ошондой. Мен эмне сенин жанына кол салам деп айттымбы? Жоок андай дебедим, сенин уулун секелектен айырмаланып биздин уюмдун адамы эмес да. А ал сенин уулун экенин ким билет экөөбүздон башка, билишимче ал тууралуу жар салып ачыкка чыгара албайсың. Уюмга келсек, сен тартипти биринчи буздун, секелек да биздин уюмдан экенин эстен чыгарба, анын жанына да кол салуу болду. Мындайга кечирим жок. Эгер ал тирүү жетип барып бар маалыматты жеткирсе эмне болоору маалым. Ошондуктан мен башында айткандай эле азыр сен мага муктажсын, айтканымды аткаруудан башка жолун жок. Байлык жок, далил жок, эгер болсо да аны так ал өзү алып чыгып кетти. Ага далил кылып жерде жаткан кызынды көргөзөсүн, ал кайтарууда турган кызды өлтүрүп оюн ишке ашырган. Сага каршылык коргозуп, тосуктардан өтүп Ниигатага жеткен кыз анча байлыкты алып чыгып кете ала турганынан эч ким күмөн санабайт. Ошондуктан анын жолун ачык кой.
Атанын айтаар сөзү калбады. Өлкө алпынын соңу ушундай болот деп ким ойлоптур. Ал ичинде баарын талдап турган, анткени устатынын айткан ар бир сөзү чындык. Бул адамдар баарына баруусу мүмкүн, уюмду кармоого каражатты кайдан кантип таба тургандары белгисиз эле эми билип алды. Эгер эле өзү ката кетирбегенде, шашылбаганда баары башкача болмок. Чынында кыздын өмүрүнө кол салам деп кечирилгис ката кетирди, болгондо да анын жакынына зыян келтирип азыр эле соо адамды жиндиканага салып келе жатат. Таттыгул өзүнөн айырмаланып апасы экенин жашырбай айта алат эмеспи эгер чындыкты билсе.
-А баса, үйүңдү уулун ачкыч менен эле ачып кирди, деди карыя анын оюн бөлүп.
-кандайча? ал бул жайга жакын келбеди, батиринен жылган жок, деп колундагы Мелистикиндей бирок андан бир аз кичирээк болгон сааттын экранын жылдырып карап жатты.
-Өзүн билесиң эмне ойлошту, мен коргонумду айттым. Кааласан туруп барып карап кел, деди карыя.
-буттарым...
-буттарына эч нерсе кылган жок, болгону тарамышын түйүлгон. Сенин акылын эле алар иштебейт деп түшүнүп алды, айтпадымбы акылын башкалар ойлогондой кенен эмес, менин оюмду өзүңдүку кылып билип алдын, деп колдорунан тартып өйдө тургузуп койду. Чындап эле буттары шал болбоптур, кадимкидей кыймылда. Бул көрүнүш атаны андан бетер кыжырдантты, кантип эле карыянын бул өнөрүн унутуп койду, тарбиялап жүргөн кезде да сөз менен эле соо жерин оорулуу сездирип койчу эмес беле.
Устатына акырая бир карап алды да, каалганы кен ачып чыгып кетти. Анын артынан ууртундагы жылмаюну жыйып көздөрүн терендетип ойлуу тиктеп кала берди карыя бөлмөнүн ичинде.

Ата улам колундагы саатына карап коюп Мелистин батирине жетип келди. Анын датчиги батирде коргозуп жаткан, бирок ал ичкери кирип аны ал жайдан таба албай калды. Жанып жаткан датчик уктоочу бөлмөдө керебеттин үстүндө жаткан экен. Ал кичине магнитти колуна бекем кысып керебетке отура кетти. "Демек ал жалгыз эмес". Бирок батирди жыттап көрүп Мелистин жытынан башка жытты жолуктура албады. Аргасыз жылмайып алды, бир заматта баары баштан аяк өзгөрүп, үстүнөн төгүлүп турчуу бүт дүйнө азыр жада калса аяк астында калбай баратат. Мындай учурда эмне кылуу керек, өзүн колго алуу зарыл, бирок бул мүмкүнбу?

Бул учурда Мелис Манас аэропортун карай зуулдап бараткан.
Атасын издеп үйүнө келип таба албаганда, биринчи ирет ачкычын пайдаланып ачып кирип үйдүн ичиндеги бар буюмду чачып керектүү маалымат таба албасын билсе да бир илинчек табуудан үмүт кылып, эч нерсе таппаганда буюмдарды чачылган боюнча калтырып чыгып кеткен. Ал баарын жайына коюуну ойлонуп да койгон жок, себеби билет атасы баары бир байкаарын. Акылында толгон суроо, жооп берчуу адамды таппай, эмнеден баштаарын билбей батирине келип отурган убакта, каалга кагылып, кичине кыз
- сизди Ошто күтүп жатышат тезинен, а баса унута жаздапмын Сулайман Тоодо кутосуз деди да жүгүрүп лифтке кирип кетти.
Атасынын буйругусуз аларга таандык учактар абага которулбойт, ошондуктан ал көп ойлонбой Манас аэропортуна чалып демиге сүйлөп жатты.
-мага так азыр, эң биринчи каттамдан орундук керек бир адамга.
Телефондун ары жагынан,
-учак даярданып жатат учууга, кийинки каттам төрт сааттан кийин, деген кыздын үнүн укканда, кыйкырып алып жолго аттанган, жетишип барам деген үмүттө....

Таттыгул болсо жолунан чыккан биринчи унаанын терезесин сындыра коюп айдап жөнөгөн. Ал эмнегедир азыр өзүн болуп көрбөгөндөй эркин сезип баратат аэропорт ал үчүн жабык эшик болгону менен кенен жолду эч ким тосо албайт, ошол эле учурда ал бул дүйнөдөн биротоло чыгууну энсебегендей.
Өзбекстандан ары карай жолун улабай кайра мынтип Бишкекке келгени кандай жакшы болгон, антпесе өзү барып жайылган торго түшүп бермек экен. А азырчы, ал өзүнүн кичине бир инсан экенин унутуп дүйнөнү жутам деген алп карышкырларга тор жайганы баратат.
Келип Мелисти акмалап жолугушчуу ыңгайлуу учурду издеп жүрүп ушул атанын үйүнө күзөтүп келген, ал жайды өзүнөн башка да күзөтүп тургандар бар экенин көрүп саксактап, качан Мелис ал жайдан чыгып кузоткон карыянын көңүлү ал тарапка бурулганда дарбазадан мышыктай секирип өтүп түрмө сыңары курулган там менен таанышып чыккан. Терезенин чертип көрүп ок өтпөгөн айнектен орнотулганын түшүнүп келип каалганы чертип көрсө эч үн чыкпайт, демек бул да өтө калың ок отпос темирден жасалган, анын кулпусу да оңойлук менен ачылчуулардан эместигин көрүп эле бул жай так атага таандык экенин түшүндү. Ичкериге кирүү мүмкүн эмес бирок бир гана Таттыгул үчүн эмес, анын устаты аты чыккан темирди тешип кирип кетчуулордон эмеспи.
Айрылбай асынып жүргөн куржунун так мына ушундай учурлар үчүн алып журбойбу. Дароо андан оор эң күчтүү тартылуу күчү бар магнитин сууруп чыкты да жоромолдуу кулпу жайгашкан жерге такап күчүнүн баарын жумшап артка сүрө берди эле эшиктин кулпусу эмес өзү да жылып кетүүгө даяр болуп кырчылдап барып катуу урунуп ачыла түштү. Бир гана чоң бөлмөдөн турган үйдүн ичинде чачылган буюмдар тааныш жыт азыр эле чыгып кеткен Мелистин бул жайда болгонунан кабар берип турат. "Кызык эмне издеди болду экен" деп ойлонуп койду. "Эгер бир нерсе болсо да мындай ар ким кире алчуу жайда жашырылбаса керек, сөзсүз жашыруун жай бар" деп дубалдын ар бир карышын ургулап эч нерсе таба албаганда полду кыдырып акыры шыпка тигилип жатып билинер билинбес шыптын тусунон бир аз гана озгочолонгон ак сызыкты байкап калды. Ал сызыкты изилдеп тигиле карап жатса эле экиге ажырап кадимки көздүн нурун тартчуу лента ачылып жатпайбы, билинер билинбес үн менен анын көзүн суротко алган соң кайра жабылып калды. Таттыгул кайрадан анын тушундагы дубалды ургулап көрүп биринчиде байкабаган боштук үндү уга алды. Өзү издеген жашыруун жай так мына ушул, бирок керек болсо ачкычка тил үйрөтүп, техниканы бириндеп чачкан өзүнүн колунан да ал дубалды ачуу келбесин түшүнүп башкача жол туткан. Куржунунда катылган жука клиенкадай болгон угуучу аспапты так ошол сызыкчанын ичине орнотот, башка жайдан байкап калуусу мүмкүн. Ушундай жол менен жок дегенде мында болгон баарлашуудан кабар таап турса болот. Жакын турган орундукка чыга калып дагы бир жолу сызыкка тигиле карап ал ачылаары менен колундагы аспапты анын ичине орнотуп улгурду. Бул канчалык иш берээрин билбесе, бул жайда жабык баарлашуулар отуусунон күмөн санаса да мындан башка аргасын көрбөй үйдөн чыгып кетти. "Эмнедендир башташ керек да" деп койду өзүнүн кумонуно өзү жооп кылып. Дарбазадан шыкаалап сыртты көзөмөлдөп чыгып кетүүгө камданып жатканда үйдү көздөй келе жаткан атаны көрүп калып дароо тамдын үстүнө чыга качкан. Кулагына тагылган аспаптан ал атанын "кантип" деген гана сөзүн уга алды. Ата көп кармалбай дароо чыга жөнөгөнүн көрүп ойлогону ишке ашпай жарытылуу маалымат ала албаганына өкүнүп анын бир аз ары жылышын күтүп турган. Кийин эли тигинтип жанагы өзү байкаган үйдү күзөтүп турган караан менен бирге ээрчишип кирип келип жатпайбы. Ал дароо шыпка жабышып демин чыгарбай жатып калды. Анткени тиги карыянын япон улутундагы экенин байкаган жана эле, алар өздөрүн караган көздөрду дароо байкап калмайы бар, ошондуктан аларга көзүн тигип кароо тобокелдуу, ансыз да карыя бир нерсе сезгендей эки жагын аяр карап кирип кетти. Шашылыш экени дайын антпесе ал сөзсүз айлананы үйдүн үстүн антармай сайын ичкери кирмек эмес же жанатан бери өзү күзөтүп турганга тирүү жан жок экенине ишенимдүү болуп калдыбы. Таттыгул эми бул жайда калуу кооптуу болуп калганын туюп доошу жок чыгып кетүүгө ыңгайлуу учурду күтүп турган, ал да көп куттурбой келип ичкеридегилердин дем алгандары күчөп полдун кыйчылдаган үнү катуулай бергенде ал дарбазадан чыгып кеткен. Алардын ортосунда болуп жаткан маекти угуп өзүн капаска түшкөн торгойдой сезип кетти. Ал капастан кантип чыгат эшигин ачкан жан болбосо. Мындай карышкырлар киришип жатканда анын күчү эмнеге жетмек, кантип каршылык көргөзөт. Бирок жардам күтүп отура бергенге да болбойт. Эсине келген акылдан өзү кубанып кетти, ал али капаска түшө элек да, эми салганы жатышпайбы. Ооба даярдалган капас бош турбайт, демек ал жерге башка бирөөнү жайгаштыруу керек, а балким так өздөрүн. Ушундай ойдон кийин кайрадан өзү көргөн Мелистин батирине жөнөдү, анын үйдө экенин билгенден кийин жаш кызга айтып киргизип жиберип өзү унаага отуруп жолго аттанган.
"Демек ал жайдын тартиби илгертен ушундай, ар бир окуучусунун артынан алып кетүүгө келишет. Ошон үчүн ата таң калбаган экен да, мындай болоорун билгени үчүн. Устатым менен атанын байланышы жок болушу да мүмкүн, ошентсе да ал тарапка жолго аттанбаганым жакшы болгон экен жайылган торго өзүм барып түшүп бермек экенмин. Бирок эмнеге ал менин жанымды алууга мынчалык кызыгып жатат, эгер жаман көрсө андайга канча ыңгайлуу учур болгон ошондо эмнеге тийишпеди. Мелис өзүнүн уулу экени анык болду, а менчи? Маалым мен анын кызы эмесмин, болбосо япон карыя ал жөнүндө да сөзсүз ооз ачмак. Ошондо мен кимдин кызымын, а балким так ушул маселеде болуп жүрбөсүн табышмактын тамыры", деп ойлонуп бара жатты ал 140-160км/саат ылдамдыкта бара жаткан унаанын ичинде.

Ата уулунун жок экенин билгенден кийин, ар кандай ойго кетти. А балким тиги картан ушундай жасап жүргөн болбосун, уулу азыр алардын колунда болсо эмне? Андай болбогон ченде да азыр устатынын айтканына конуудон башка арга таппай турду. "Жакшы" деди, "силер айткандай болсун, мага убакыт керек. Эч нерседен жок калганча жарымы болсо калганы жакшы кийин азыр өлкө тынчтыгы ал байлыктан да маанилүү. Мен азыр жанымды Кудайга тапшыра албайм, даяр эмесмин Мелис да даяр эмес. Таттыгул! Ал мен өлгөнчө жок болуш керек. Мелистин акылын башкарып улгургончо жок болуусу абзел! " деди да кол телефонун алып учакты даярдоолорун буйруп үйдөн чыгып кетти...