"Непада, орустар бет алдыбыздан карпа-курпа чыгып калса, мага карабагыла балдарым? Ошол эле жерден "чу" дегиле , жанынарды сактагыла. ? Уктунарбы? Мен тууралуу кам жебегиле?"
Ушинтип улам улам, эскертет атам.
Аа, байкуш атанын ою,! Коп жылдар откондон кийин, ата сакалы ээгиме чыкканда, билип жатпаймынбы атамдын илгерки оюн корсо: Мен жашаарымды жашап, ичээримди ичтим, силер аман калып, урук-тукумумду узбой , улап, кеткиле деген тура. Аны биз кок баш билебизби. ? Туптон кыйгай салып отуп, Жыргалан суусунун боюна чыктык. Дал, Жыргалан суусунун колго куя турган тушуна. Анткенибиздин жону бар сыяктуу: Аскерлер менен отчуу ачык жер менен отпой, Жыргаландын бою карагай-бадал,
чырканак эмеспи, ошого далдааланып,
журуп олтуруп, жогору, Тургонго жетип, андан ары - Бороондуу Турук, Сары Жаз аталган, бабам жайлаган, Кытай менен чектеш жер бар, ошол жакка жетип алуу. Жыргаландын суусу колго кошулган жээгинде оргоп жатканбыз. Атам сонку мезгилде сыркоолоп жургон. Демигип, жузу кара кок тартып чыналып, дем жетпей кетчуу . Корсо, ошондо омурунун калган-каткан саналуу саатарын жашап аткан тура. Кайдан жайдан билип болбойт, биз ошентип жай баракат, кол жегинде эс алып жатканыбызда;
Рысбек "Пресс-хата" Рысбек "пресс-хата"
#42 29 Август 2015 - 21:39
Эки кайык пайда болду. Олчойгон, чоон орус кайыктар. Ар бир кайыкта - учтон-тортон адам. Арасында - сары чачын селпилдеткен аял да бар окшоп калды.
Антип - минтип, эсибизге келгичекти болбой, кайактардан бизди карай атылган тарсылдаган мылтык уну, анан, татыраган ун угулуп калды,. Анан, жанталашып, качканды коруп ал! Алдастап, каякка бет коёрун билбей, плёмоттун огуна озу туруп бергендер болду. Жарым, бир саат отпой, элдин тенинен кобун октору тугонгончо сулатып-сулатып баса беришти.
Булар карательный отряд эмес эле, ушул жерде, кыргыздын суусун ичип, жерин тепсеп, аштык оруп, биз сыяктуу кун откоргон мужуктар окшоп калды.
Пендечилик! Россиядан азып-самсып, арабага анча мынча жугун салып келди эле., кыргыздын жеринен чыккан нанын жеп тоюнуп алгандан кийинки кылыгы тигине! Эмне кылабыз ? Орустар кайра келип кырып кетпесин дегенчелик кылып., олукторубузду шаша-буша суйроп, жогорулай чыгып барып, коз жаш кылып, корумдай салып жонодук.
Атам болбой калды, демигип басалбай. Коздору чонуройуп, ичке кирип, эки кундун ичинде солдору эле калды. Элдин кобу астыга кеткен. Бир жакын тууганыбыз бар эле Катаган.
Катагандын ичинен - Акулактан. Отуздардан откон, шаптай болгон жигит,. Аты эсимде калбаптыр. Ошону чакырып алды. Тортообуз: уруулаш агабыз, он учтогу мен, он бирдеги, тогуздагы эки иним болуп тегеренип олтурабыз. Бир жудогон кунандан башка колубузда тук жок. Ошонун тердигин атамдын астына салганбыз., жыйым-терим аяктап, жер суук тиштей баштаган. Атам чыканактаган калыбында, суйлопатат,.
Антип - минтип, эсибизге келгичекти болбой, кайактардан бизди карай атылган тарсылдаган мылтык уну, анан, татыраган ун угулуп калды,. Анан, жанталашып, качканды коруп ал! Алдастап, каякка бет коёрун билбей, плёмоттун огуна озу туруп бергендер болду. Жарым, бир саат отпой, элдин тенинен кобун октору тугонгончо сулатып-сулатып баса беришти.
Булар карательный отряд эмес эле, ушул жерде, кыргыздын суусун ичип, жерин тепсеп, аштык оруп, биз сыяктуу кун откоргон мужуктар окшоп калды.
Пендечилик! Россиядан азып-самсып, арабага анча мынча жугун салып келди эле., кыргыздын жеринен чыккан нанын жеп тоюнуп алгандан кийинки кылыгы тигине! Эмне кылабыз ? Орустар кайра келип кырып кетпесин дегенчелик кылып., олукторубузду шаша-буша суйроп, жогорулай чыгып барып, коз жаш кылып, корумдай салып жонодук.
Атам болбой калды, демигип басалбай. Коздору чонуройуп, ичке кирип, эки кундун ичинде солдору эле калды. Элдин кобу астыга кеткен. Бир жакын тууганыбыз бар эле Катаган.
Катагандын ичинен - Акулактан. Отуздардан откон, шаптай болгон жигит,. Аты эсимде калбаптыр. Ошону чакырып алды. Тортообуз: уруулаш агабыз, он учтогу мен, он бирдеги, тогуздагы эки иним болуп тегеренип олтурабыз. Бир жудогон кунандан башка колубузда тук жок. Ошонун тердигин атамдын астына салганбыз., жыйым-терим аяктап, жер суук тиштей баштаган. Атам чыканактаган калыбында, суйлопатат,.
#43 29 Август 2015 - 21:40
Берки тууганыбыздын атын айтып кайрылды. Корсо акыркы керез - мурасын айтып атыптыр . "Балдарыма коз болуп кой? Кытайга булар жетпейт, балдар эмеспи, орустар деле тийе койбос, озун балдарды Кара-Колго карай багыттап коюп, топтон калбай, бара бер ? Мен болсом озун коруп турасын, абалым начар. Жылдыз толоор - толгончо узулом. Суранаарым,
ошого чейин мусулмандык,
туугандык парзынды отоп, жанымда бол, - балдардын эси чыкпасын ? Менин козум жумулган дан кийин, алдагы кемер жарды кордунбу, эшилип , тез казылат, ошону чукурайтып казып, комуп кой. Жерге жашырам деп ойлобо. Тон тиштеп калды жер, каза албайсын, анын устуно, сапарындан кеч каласын, эптеп, жар тубуно жашырып койсон болду мени. Бекуноо жузум
ачык калбасын. Мобу АКМАТБАЙЫМА эс кирип калды, беркилери кичинекей, Кудайым аманат, тукумум узулбостур, Кудай арбак учун буларды карап кой?!" -деди атам.
Тууганыбыз унчукпай, башын ийди. Биз болсок, коз жашыбызды колдотуп турабыз. Айткандай эле, атам озу бекер киши эмес да, жылдыз асманга толгон кезде узулду. Кезек -кезек демин басып, суйлоп аткан, бир кезде унчукпай калганынан карасак, жузу момурап, ак шапак тартып, денеси, созулуп, кетип баратыптыр.
ачык калбасын. Мобу АКМАТБАЙЫМА эс кирип калды, беркилери кичинекей, Кудайым аманат, тукумум узулбостур, Кудай арбак учун буларды карап кой?!" -деди атам.
Тууганыбыз унчукпай, башын ийди. Биз болсок, коз жашыбызды колдотуп турабыз. Айткандай эле, атам озу бекер киши эмес да, жылдыз асманга толгон кезде узулду. Кезек -кезек демин басып, суйлоп аткан, бир кезде унчукпай калганынан карасак, жузу момурап, ак шапак тартып, денеси, созулуп, кетип баратыптыр.
#44 29 Август 2015 - 21:42
Чукурап эле басып жыгылдык. Бир заматтын ортосунда, уч бала, (турмуштагы,
эжемди кошпогондо),
томолой жетим калдык. Акыры суйоноор таянчыбыздан ажырадык. Атам оз бейитин озу камдап айткан боюнча, жар тубунон ыйлап - сыктап жай каздык. Журогубуз эзилип, ыйлаганыбызды айтпа! Кундун мурду кылтыйа электе, атамды эсине тапшырдык. Тууганыбыз,
карачы кашайып атын унутуп калганымды - кубуронуп куран окумуш болду, бетибизге бата тартып, ошол жерге олтуруп алмак белек, жар боюндагы домпойгон бооз топурак, атамдын жайын кылчак - кылчак каранып алып, узуун жетим жолго туштук,. Инилеримди карасам, байкуштарым козумо ошондой корундубу - кадмикидей эсейе тушкондой. Мени эле жал жал тиктешет. Атамдын козу отту, эми мен бирден бир таянычы болуп калбадымбы.
#45 29 Август 2015 - 21:43
--Андан кийин каяка жол тарттынар ? Караколгобу ? Берки тууганынар эмне болду?
--Ал кетти. Кунанды ага бердик. Баары бир, бироо болбосо, бироо тартып алып корймок. Ал жигитти ошол бойдон коргон жокмун. Кытайга аман эсен жеттиби, билбейм, элдин жеткени жетип, жетпей жолдо олгону коп болуптур го? Ээ, багар короору жок, ата-энесиз томолой жетимдикти Кудай башка уйбосун.! Айрыкча кыргыздын башына тушкон мушкулдуу ошол заманда. Бизге окшогон азган - тозгондор Караколдо четтен табылат. Бай орундуу копостордун балдары биринчи эле куну - биз шаарга киргенибизде, иттерине талатып коё жаздап, андан, салабаттуу, кийингени копостордой эмес, кызматчыга окшогон кырктардагы орус киши арачалап, алып калды. Колун жансап, бирдеке деп балдырап койду эле орусчалап- Кудай жалгап тигилер басылып калды. Биздин жаныбызды алып калган орус киши мугалим экен, чыйгыйып копостордун балдарын мектепте окутат окшойт, жана, бир кыйкырганда эле басылып калганына да ошол себептуу. Бизди уйуно киргизип тамак берип, курсагыбызды тойундуруп, жон жайы , ата-энесиз сагырлар экенибизди уккандан кийин, короосунда -асты жер, кыясы, кор- жер сакталчуу немеси окшойт, ошол жаман тамына жаткырып койду.
--Ал кетти. Кунанды ага бердик. Баары бир, бироо болбосо, бироо тартып алып корймок. Ал жигитти ошол бойдон коргон жокмун. Кытайга аман эсен жеттиби, билбейм, элдин жеткени жетип, жетпей жолдо олгону коп болуптур го? Ээ, багар короору жок, ата-энесиз томолой жетимдикти Кудай башка уйбосун.! Айрыкча кыргыздын башына тушкон мушкулдуу ошол заманда. Бизге окшогон азган - тозгондор Караколдо четтен табылат. Бай орундуу копостордун балдары биринчи эле куну - биз шаарга киргенибизде, иттерине талатып коё жаздап, андан, салабаттуу, кийингени копостордой эмес, кызматчыга окшогон кырктардагы орус киши арачалап, алып калды. Колун жансап, бирдеке деп балдырап койду эле орусчалап- Кудай жалгап тигилер басылып калды. Биздин жаныбызды алып калган орус киши мугалим экен, чыйгыйып копостордун балдарын мектепте окутат окшойт, жана, бир кыйкырганда эле басылып калганына да ошол себептуу. Бизди уйуно киргизип тамак берип, курсагыбызды тойундуруп, жон жайы , ата-энесиз сагырлар экенибизди уккандан кийин, короосунда -асты жер, кыясы, кор- жер сакталчуу немеси окшойт, ошол жаман тамына жаткырып койду.
#46 29 Август 2015 - 21:46
Астыга самандан калындап салынып устубузго берген эски-уску таар-саар ондуу тошончусун жамынып, туну бою уйку корбогон жаныбыз уйкуга коошуп баратып ойлоп койгом: "Ий, Кудай жалгагыр кишиге жолукканбыз бейм. Ырайымдуу орус экен!". Балалык жаным, мушкулдун баки-жогу тээ, астыда жатканын элеске албапмын да. Корсо, ал багаар - короору, артынан издеп алаары жок тентимиштердин бекер эмгек кучуно кызыгып, каалагандай жумшап, кызматын кылдырмактын амалын ойлогон тура. Аны биз кийин билип журбойбузбу.
Кожойунубуз урул-бурулдо ойготот....Менин кызматым: тан атпай, тээ алышка барып, малды сугарып келуу. Озум да ушуга кондум. Бир ирет кеч ойгонуп калып, кундун мурду чачылып калган экен, менден кырдуу копкон орус балдар суу жээгинде аттуу-жоолуу,
арабачан болуп турушуптур,
мени коро сала, мазактап, топурак, таш ченгелдеп уруп, айламды туготушту. Мына ошондон кийин, жерге жарык кире элек тан куланоок тартканда, кожойундун жылкыларын кудурото айдап жонойм. Сугарып, кайра айдап келгенден кийин да, жаным тынбайт. Ую болобу, жылкысы болобу, айрылап чоп сузуп ыргытып, астыларын тазалайм. Инилерим эмне болсун, тежемел, каруу-кучко кире элек, майда-чуйдо,
жумушка киришип, тарбаландап иштемиш болушат, кожоюнум эле аларды козунун кыйыгы менен карап, жактырбай кункулдоп журду: ким билсин, балким, аяк бошоторлор дейби ?
#47 29 Август 2015 - 21:47
Не, кыш куроо жакындап калды, жыйым-терим,
негизги талаа жумуштары бутуп, кыш бою учоон багып, башыма эмне куч келиптир дейби, айтоор, кожойундун кабагы салынкы. Чынында малды козомолдогонго озум жалгыз жетишип журдум, эки иним кичинекей эмеспи, аяйм, жумшабайм, жада калса, эртенменен тан атпай ойготкондон тартынам. Бала эмеспи, уктап алышсын деп ойлойм. Кожойун тамакты олчоп, ачкадан олбогудой кылып берет. Кобунчо, борщ, аткулактын жалбырагындай бирдемени толтуруп, анда-мында бир картошкосу бар шылдыр сорпо. Каниет алыбыз ошого, Айла канча ? Бир куну, токочту кенен берди кожойун. Тамакты уч табакка толо куйдуруп, ар бирибизин алдына койду. Сыпайы, кылуу мамилесине тан калдым. Мурун, мындайын коргон эмесмин. Эн кичуу тогуздагы бобогумо кайталап тамак куйдуруп берди. Курсагыбыз ошол куну кенен кесири тоюп, каттуу уктап калганбыз. Кичуу иним уйку суроо аралаш чабалактап,
онтолоп, тынч алалбай чыкты. Бирде апамды, бирде атамды чакырат. Бир-эки ирет баш которуп, анчалык таназарга алган эмесмин. Чала тоют болуп жургон эме бир катуу тойгонго купту болуп жатса керек деп ойлогом.
#48 29 Август 2015 - 21:47
Эртеси....адаттагыдай эрте ойгонуп козумду ачып, эки инимди карадым. Журогум бир жамандыкты сезгендей булкуп алды. Тунку сууктан бурушуп адетеринен мойундашып,
бири-бирине ыгып жатчу эки бир тууганымдын жатышы болок. Ортончу иним болсо, бышылдап уктап атат. Кичуусу.... Буту-колу шалдайып, терезеден тушкон алсыз шоолага карабай, ботончо жууган шейшептей жузу агарып, денеси созулуп калыптыр. Энкейип алаканымды бетине тийгизсем; таштай муздак...
Эчак кетип калыптыр. Менин колумдан эмне келмек: окуруп-бакырдым ыйладым. Ангыча болбой, кожойунум ойгонду. Кошунабыз татар киши болучу, ал келди. Шаар четинде корустон бар экен, мусулмандардын, балакатка жете элек балага не шам, тизе боюндай бир чункурду каза салып, соокту жашырып, кайра кайттык. Ошентип бир кундо бир оорумдан айрылып калдым. Ал го ал дечи,,. Бир жума отпой берки бобогум олду. Эртен менен ойгонсом, баягы. Оорубай-сыктабай эле, шум олумго эки бирдей бир тууганымды колдон жулдуруп ийгениме эсенгиреп, жинди болуп кете жаздадым. Кичинекей болсо дагы, боорубуз бир, жаныма тээк болуп журчу эмес беле экоо. Дагы эле болсо, кошуна татар адам жардамдашты: соокту жуганга, жай казганга. Минтип айты корустондон кайтып келаткан жолдо:
Эчак кетип калыптыр. Менин колумдан эмне келмек: окуруп-бакырдым ыйладым. Ангыча болбой, кожойунум ойгонду. Кошунабыз татар киши болучу, ал келди. Шаар четинде корустон бар экен, мусулмандардын, балакатка жете элек балага не шам, тизе боюндай бир чункурду каза салып, соокту жашырып, кайра кайттык. Ошентип бир кундо бир оорумдан айрылып калдым. Ал го ал дечи,,. Бир жума отпой берки бобогум олду. Эртен менен ойгонсом, баягы. Оорубай-сыктабай эле, шум олумго эки бирдей бир тууганымды колдон жулдуруп ийгениме эсенгиреп, жинди болуп кете жаздадым. Кичинекей болсо дагы, боорубуз бир, жаныма тээк болуп журчу эмес беле экоо. Дагы эле болсо, кошуна татар адам жардамдашты: соокту жуганга, жай казганга. Минтип айты корустондон кайтып келаткан жолдо:
#49 29 Август 2015 - 21:48
"Карагым жаш экенсин, убалына жетип койбосун жанакы кожоюунун, кабырган ката элек, ушунчанда, кыш куроо келе электе кетип калсанчы бир жакка.? Кожоюнун ичи жаман адам, тубуно жетип койбосун, эки бир тууганындын да олуму бекерден эместир!"
Ушинтип айтпадыбы кошуна татар. Чын конулунон мага боору оруп, кенеш берди. Татар кишинин айтканынан кийин, эсиме келип олтурбаймынбы;
ырас эле, сопсонун туруп эле эки иним кете берди. Демек, эс тартып калган мени гана жумушка жарактуу деп озуно имерчиктетип калтырып тамагына уу кошуп берип, эки бир тууганымды биринин артынан бирин коздорун тазалаган турбайбы ! Айлам кетип калды, ишенесинер.
! Эми , эмне кылчуумун ? Кетем десем дагы, койо бербечудой кожойунум. Биротоло жаш жанымды туткундап, каалаган жумушун жасатып, кулагы кесик кулдай омур бою кызмат кылдурчудай кыязы бар. Моюн толгосом, берки инилеримдей жик билгизбей олтуртуп коё турган. Зирилдеп корктум. Кудай билет, ошондон бир апта, эки аптадай оттубу, азыр эсимде жок - аттарды сугарганы эртелеп сууга барсам, менден мурун бир кыска тончон, ичинен ошол кезде ак пашаага кызмат кылгандар кийчу ак кителдин жакасы баш багып турат - эрдинин устундо ичке, капкара муруту бар, отуздардагы казак жигит жакшы жасалгаланган трашманке арабасын токтотуп, арабага чегилген кош атты суу ичкенин ойлуу карап, донсодо туруптур. Мурут сакалы бапайып оозу-мурдун жапкан айдоочусу этеги чубалган тонун купшуйтуп, аттардын жанында .
#50 29 Август 2015 - 21:50
Кызматчы торо саяктанган адамдардан ийменип,, четке туруп калдым эле, казак жигит соомойун ийсендетип,
мени тушуна чакырды. Суйлогондо казак экенин ошондо билдим.
--Не истеп журосун шырагым?
--Мен жон - жайымды, айттым; КАНТИП УШУЛ АБАЛГА ТУШ БОЛГОНУМДУ, атамдын, инилеримдин олгонун. Мээримдуу кыязын бузбай, бир топко ойлонуп туруп, муну айты казак жигит;
--Казак жергесине мени менен кетпейсинби ? Бул жерде журсон, кууруп каласы гой шырагым ? Не дейсин буга баурум?
--"Барум" деген созго, жылуу мамилесине ичим ,жылып, эреркеп кеттим корунот, дароо макул болдум.
--Кожоюунум кетээримди билип калса, коё бербейт,-деп, чынымды айттым.
--Биз эртелеп кетебиз эки-уч тырашманке менен. Мейман уйун билет чыгаарсын, аа, корунуп турбайбы, азанда кожоюунуна билдирбей келе кал, мына бу тырышманкени кордунбу, ичине кирип, сыртка баш бакпай олтура бер, анан кетебиз. Эшитинби боурым? -деп кулак кагыш кылды казак жигит.
Мен башымды ийкедим. Журогумдун дикилдегенин айтпа ! Эптеп эле бул жерден кетууну, кара башымды куткарып, коз карандысыз жашоону кааладым. Туну эмненин уйкусу? Тан азандан малды сугарганы айдан баратсам, айткандай эле, мейман уйунун алдында уч тырашманке турат. Ортодогусу - мен тааныган тырышманке.
--Не истеп журосун шырагым?
--Мен жон - жайымды, айттым; КАНТИП УШУЛ АБАЛГА ТУШ БОЛГОНУМДУ, атамдын, инилеримдин олгонун. Мээримдуу кыязын бузбай, бир топко ойлонуп туруп, муну айты казак жигит;
--Казак жергесине мени менен кетпейсинби ? Бул жерде журсон, кууруп каласы гой шырагым ? Не дейсин буга баурум?
--"Барум" деген созго, жылуу мамилесине ичим ,жылып, эреркеп кеттим корунот, дароо макул болдум.
--Кожоюунум кетээримди билип калса, коё бербейт,-деп, чынымды айттым.
--Биз эртелеп кетебиз эки-уч тырашманке менен. Мейман уйун билет чыгаарсын, аа, корунуп турбайбы, азанда кожоюунуна билдирбей келе кал, мына бу тырышманкени кордунбу, ичине кирип, сыртка баш бакпай олтура бер, анан кетебиз. Эшитинби боурым? -деп кулак кагыш кылды казак жигит.
Мен башымды ийкедим. Журогумдун дикилдегенин айтпа ! Эптеп эле бул жерден кетууну, кара башымды куткарып, коз карандысыз жашоону кааладым. Туну эмненин уйкусу? Тан азандан малды сугарганы айдан баратсам, айткандай эле, мейман уйунун алдында уч тырашманке турат. Ортодогусу - мен тааныган тырышманке.
#51 29 Август 2015 - 21:51
Журогум туйлап кетти - менсиз кетип калчуудай болуп. Шашып-бушуп,
аттарды сугарып, уйго айдап келсем, кожоюнум да жумушка жоноогону камданып калыптыр. Шашкан жаным анын уйдон чыгуусун кутомбу, жынайлак, жыналбаш бойдон мейман уйуно безелдендим.
Уч тырашманке турат. Сыртка чыккан жан жок, бирок, айдоочулар шапалактарын уйлоп, астынкы, бийик олтургучта.
"Култ" эткен бойдон, тырышманкенин ичине кирип, бурчуна ыгып калдым. Кожоюнум байкап калган окшойт, карасам, колундагы таягын булгалап: "Ах зараза!"
--деп мени коздой келейтат. Дуйно астын - устун болуп кети козумо! Кожоюунума жеткирбей, тырашманкеден тушо качып, жанталашып,
мейман уйуно кирдим заргып. Артымдан кууп келаткан кожоюнум козумо эки баштуу желмогуздай эле корунот.
#53 31 Август 2015 - 22:11
Кирип барсам: албан-субандай болгон адамдар, анын ичинде мен таныган казак жигит журот, бары бир столду тегеректеп,
тугол ак китепчен, суйлошуп олтурушуптур.
Мен тор жакка, столду тегерене качып, казак жигитке ыктадым. Артымдан уда эле, кожоюнум кирип келди. Эн тордо олтурган, ак кителинин жакасына сыйбай бучулугу чечилип ынтыккан семиз орус булардын торосу корунот, казак жигит энкейип, бирдемелерди шыбырап айтты эле, торонун ону дароо озгоруп, курп тооктой кызара тушуп, теке мандай эбиреген кожоюнума карап, устолду бир коюп, бакырды эле, тиги коркконунан козу чикирейген бойдон, арты менен кетенчиктеп,
сыртка чыгып кетти. Бир аздан кийин, казак жигит мурутунан жылмайып.: "Бара бер, эч нерседен кам санаба" дегендей, мени женил туртуп койду, сырт жакка ээк нускап. Сарсен деген жигит экен. Омур бою унутпасмын мага кылган жакшылыгын.
Алма-Атага алып барып, кат сабатымды таанытты. Бир жылча колунда журдум. Тилмеч болуп иштейт экен бечара! Жаш аялмент, уч жашар баласы бар. Озу деле - жалчынын уй-булоосундо туулуптур, зээндуулугунун аркасында кат сабатын жоюп, орусча кат таанып, тилмечтикке жетишкен окшобойбу. Ошентип жургонумдо,
он жетинчи жылдын тонкорушун билесинер го, астын - устун болду да, калды. Ак паашанын кызматчылары,
аскерлери, байларынан ойдо кочо качышты. Кочоо - кочонун баары атыш., ызычуу:
#54 31 Август 2015 - 22:12
"Большевиктер келиптир!
Большевиктер келиптир!
" -болуп калды. Сарсен да уй-булоосу менен кайдадыр жоголду, ошондон кийин аны коргонум жок. Ошолор келип - кетип жургон чон кенсесинин бир кичинекей болмосундо баш калкалап, эртеден кечке тирмейип, кат сабатымды жоюп олтурчумун.
Кышында кенсеге от жагып, суу ташып, бир жумушунда илинип жургом. Кенсебиз баары качкандан кийин, апырык менен сапырык болду да, калды.
Кызыл жылдыз мандайына тагылган шоншойгон баш кийим кийишкен аскерлер келишти. Антарып - тентеришти, акыры мени суракка алышты. Мен эмне демекмин ? "Кыргызмын, томолой жетиммин." .
"Окуйсунбу? " -дешти.
"Окуймун" -дедим. Азыр ойлосом, байланыш аскер туйуну, "связисттин" окуусу экен. Кийин ушул багыт боюнча аскерге чакырылдым. Баары отту - кетти, жигиттик курагыма жеттим.
-Бала кезден осуп онгон ЫСЫК-КОЛ тушумо кирет. Ата - журттун деми кыйын го ?
Кызыл жылдыз мандайына тагылган шоншойгон баш кийим кийишкен аскерлер келишти. Антарып - тентеришти, акыры мени суракка алышты. Мен эмне демекмин ? "Кыргызмын, томолой жетиммин." .
"Окуйсунбу? " -дешти.
"Окуймун" -дедим. Азыр ойлосом, байланыш аскер туйуну, "связисттин" окуусу экен. Кийин ушул багыт боюнча аскерге чакырылдым. Баары отту - кетти, жигиттик курагыма жеттим.
-Бала кезден осуп онгон ЫСЫК-КОЛ тушумо кирет. Ата - журттун деми кыйын го ?
#55 31 Август 2015 - 22:13
--Ооба! Ооба! Айткандарында калет жоктур. Анан , качан кайтып келдин КЫРГЫЗСТАНГА ?
--Алгач, эжемди издедим. Эжем КАНЫШ Кеминдин "Атайке" деген жеринде деп уккамын. Жездемдин аты КАЗЫБЕК,. Кудайга шугур, сураштырып журуп таппадымбы. Оокаттуу турушат экен... Баштан откоргондорду айтсам, эжем ыйлады. Ошол жерде бир топко журуп калдым. Мына ошол жерде уйлондурду мени эжем. Коруп турасынар Кудайга шугур, очор - бачар , бала - чакалуу болдум,.
Минтип небере кутуп олтурам.
--Балдарын тек чыккан жок. Улуу балан АБДЫМАЛИК шопурлардын чону, уй - булоосуно карамдуу. Келинин САБИРА да мыкты.
Бир эле кызматта: Балдардын кургак учук диспансеринде месестра болуп иштеп келатат. Бир уулу Таберик кызматкер боло турган туру бар ондонот. Деги, жаман эмес. Кудай ушуларга кубат берсин!
--Алгач, эжемди издедим. Эжем КАНЫШ Кеминдин "Атайке" деген жеринде деп уккамын. Жездемдин аты КАЗЫБЕК,. Кудайга шугур, сураштырып журуп таппадымбы. Оокаттуу турушат экен... Баштан откоргондорду айтсам, эжем ыйлады. Ошол жерде бир топко журуп калдым. Мына ошол жерде уйлондурду мени эжем. Коруп турасынар Кудайга шугур, очор - бачар , бала - чакалуу болдум,.
Минтип небере кутуп олтурам.
--Балдарын тек чыккан жок. Улуу балан АБДЫМАЛИК шопурлардын чону, уй - булоосуно карамдуу. Келинин САБИРА да мыкты.
Бир эле кызматта: Балдардын кургак учук диспансеринде месестра болуп иштеп келатат. Бир уулу Таберик кызматкер боло турган туру бар ондонот. Деги, жаман эмес. Кудай ушуларга кубат берсин!
#56 31 Август 2015 - 22:14
--Пендебиз да! -созго аралашат да бир карыя.
--Мына, башынан коп заман отуптур, минтип, небере, тукумун кобойуп, ЗИМИЛА байбичен кашында, эки уулун, эки кызын очор - бачар болду - коргон азап - тозогун бир кунчолук болбой калды. Андан коро, жергебизде тынчтык болуп эле, ааламат согуштан сактасын! Кары - жашы дебей ыйман берсин! Оомийин! - карылар кубуронуп ар кимиси оз тилегин айтып, жузуно бата тартып, ордуларынан туруп кетишти.
Мына, кыргыз журтунун башына тушкон эсепсиз алааматтардын ичинен Кыргыз эли Кытайга азып - тозуп барып, озу болсо ата - энесинен эрте ажырап, корбогону кор болгон пенде минтип жашы алтымышты таяп, небереси РЫСБЕКТИ тизесине олтургузуп - туболук соолубостой, тугонбостой туюлган, кыргыздын дал озундой чычкылуу кыялы бар "ЫСЫК-КОЛ" аттуу, мандайына буткон улуу мухитинин теке мандайында мандаш токунуп олтурат.
Бала да ун катпайт. Балалык ою куш мисал чабыттап кетти. Арийне, ой кушунун канаты азырынча чабал: кылымдан кылым ашып, нечен бооз уйлордо, кемегенин тубундо, ат жалында айтылып келген улуу мурас: калмак балканы ЖОЛОЙ менен кыргыздын сексен беш жаштагы таянган аксакалы эр КОШОЙ дун курошуп, "намыс" деп ичтен тутоп ураан чакырган бабаларынын туп тарыхын ички теренине жете тушконгон эместир, бирок, не, ар бир МАНАС чы элдин чок ортосунда олтуруп улуу мурасчы баштардагы ар бир кыргыз кулуну туйчу касиет кучтонбу - капкара коздору жанданды. Эки доо: ЖОЛОЙ менен КОШОЙ дун кармашы элестеди козуно.
--Мына, башынан коп заман отуптур, минтип, небере, тукумун кобойуп, ЗИМИЛА байбичен кашында, эки уулун, эки кызын очор - бачар болду - коргон азап - тозогун бир кунчолук болбой калды. Андан коро, жергебизде тынчтык болуп эле, ааламат согуштан сактасын! Кары - жашы дебей ыйман берсин! Оомийин! - карылар кубуронуп ар кимиси оз тилегин айтып, жузуно бата тартып, ордуларынан туруп кетишти.
Мына, кыргыз журтунун башына тушкон эсепсиз алааматтардын ичинен Кыргыз эли Кытайга азып - тозуп барып, озу болсо ата - энесинен эрте ажырап, корбогону кор болгон пенде минтип жашы алтымышты таяп, небереси РЫСБЕКТИ тизесине олтургузуп - туболук соолубостой, тугонбостой туюлган, кыргыздын дал озундой чычкылуу кыялы бар "ЫСЫК-КОЛ" аттуу, мандайына буткон улуу мухитинин теке мандайында мандаш токунуп олтурат.
Бала да ун катпайт. Балалык ою куш мисал чабыттап кетти. Арийне, ой кушунун канаты азырынча чабал: кылымдан кылым ашып, нечен бооз уйлордо, кемегенин тубундо, ат жалында айтылып келген улуу мурас: калмак балканы ЖОЛОЙ менен кыргыздын сексен беш жаштагы таянган аксакалы эр КОШОЙ дун курошуп, "намыс" деп ичтен тутоп ураан чакырган бабаларынын туп тарыхын ички теренине жете тушконгон эместир, бирок, не, ар бир МАНАС чы элдин чок ортосунда олтуруп улуу мурасчы баштардагы ар бир кыргыз кулуну туйчу касиет кучтонбу - капкара коздору жанданды. Эки доо: ЖОЛОЙ менен КОШОЙ дун кармашы элестеди козуно.
#57 31 Август 2015 - 22:15
Тигине,силкишкен жерден кан кетип,чап билектен алышып, айлана тозон чан болду, уй ордундай чым оодарылды. Кудай ай, тигил эмне?!
КОШОЙ бабандын козу жумулуп, уйкуга козу чумулуп бартпайбы? Атпай кыргыз журту кайдасын, ойготкула тигил чалды!?
Бала - жанаа: чон атасы кунгуроно ун созуп айтып жаткан окуяга баш оту менен аралашып, козу чекчейген. Таноолору кулунчактыкындай дердендеп, коз чанагы жашка суулана, бут ой дити - чон атасы АКМАТБАЙ дын оозунда. Кээ бир создорду тушунбой калат. Ыр саптарындай куйулушкан ыргактуу создор улам жаныланып аны ээрчитет, жанылдырбай, окуянын ички чыйыры аны кайдадыр жетелеп барат. Оо, айланайын, бабалардын элестери! Кагылыштан эр каны тогулгон жоокер, заманды очурбой ооздон, оозго айтылып, кылымдан кылымга отуп, урпактарын айтып келе жатыр.
Айтсын. Айтпаганда не? Эрдик дайыма даназаланып келген. Коз ирмебей тик качырган, жоосун айбаты менен туйшолткон найзакердин ыктуусун ырга кошуп айтышкан, той - ашта коп торкуну, ошол тууралуу болгон. Ал го, жоокер заман. Арийне, батырлар козго тамчылатаар дарыдай керек ар бир заманда. Баатыры жок заман - куйтку заман, тулку заман. Чындыкты кашайта бетке айтып, эл камы учун кара жанын карч урган бул да эрдиктер.
КОШОЙ бабандын козу жумулуп, уйкуга козу чумулуп бартпайбы? Атпай кыргыз журту кайдасын, ойготкула тигил чалды!?
Бала - жанаа: чон атасы кунгуроно ун созуп айтып жаткан окуяга баш оту менен аралашып, козу чекчейген. Таноолору кулунчактыкындай дердендеп, коз чанагы жашка суулана, бут ой дити - чон атасы АКМАТБАЙ дын оозунда. Кээ бир создорду тушунбой калат. Ыр саптарындай куйулушкан ыргактуу создор улам жаныланып аны ээрчитет, жанылдырбай, окуянын ички чыйыры аны кайдадыр жетелеп барат. Оо, айланайын, бабалардын элестери! Кагылыштан эр каны тогулгон жоокер, заманды очурбой ооздон, оозго айтылып, кылымдан кылымга отуп, урпактарын айтып келе жатыр.
Айтсын. Айтпаганда не? Эрдик дайыма даназаланып келген. Коз ирмебей тик качырган, жоосун айбаты менен туйшолткон найзакердин ыктуусун ырга кошуп айтышкан, той - ашта коп торкуну, ошол тууралуу болгон. Ал го, жоокер заман. Арийне, батырлар козго тамчылатаар дарыдай керек ар бир заманда. Баатыры жок заман - куйтку заман, тулку заман. Чындыкты кашайта бетке айтып, эл камы учун кара жанын карч урган бул да эрдиктер.
#58 31 Август 2015 - 22:16
Жымжыртык созулуп баратканда,
бала бурулду чон атасына.
--Ата,Балбай баатыр туралуу айтып берем дебедин беле?
--Дедим беле? -мурутунан жылмайат чон атасы.
Эчтекени унутпайсын. ...Ушунун жакшы. Зээндусун. Балбандар, баатырлар жонудо укканды коонун суйот, жоо жомокторго анча дилин чапайт. Аны тиги бобогун Тынычбек жата калып угат . Болоор бала богунан деген кеп бар. Бул заман бейпил заман болчудай. Шонетсе да, баатырлык менен кун откоргон бабаларынды унутпай жургонун дурустур. Эми, сыр найзаны колго алып, чоролорун эрчитип, душманга карай бет алган заман кайда?! Ал калды. Эми, китеп заманы, окуу заманы..
Карыя бир ойго арбалгансып, ун катпай калат. Аны бала да бузбайт. Бугун болбосо да, эртен, не, бурсугунку чон атасы Болбай батыр тууралу кеп учугун уларын билет.
--Ата,Балбай баатыр туралуу айтып берем дебедин беле?
--Дедим беле? -мурутунан жылмайат чон атасы.
Эчтекени унутпайсын. ...Ушунун жакшы. Зээндусун. Балбандар, баатырлар жонудо укканды коонун суйот, жоо жомокторго анча дилин чапайт. Аны тиги бобогун Тынычбек жата калып угат . Болоор бала богунан деген кеп бар. Бул заман бейпил заман болчудай. Шонетсе да, баатырлык менен кун откоргон бабаларынды унутпай жургонун дурустур. Эми, сыр найзаны колго алып, чоролорун эрчитип, душманга карай бет алган заман кайда?! Ал калды. Эми, китеп заманы, окуу заманы..
Карыя бир ойго арбалгансып, ун катпай калат. Аны бала да бузбайт. Бугун болбосо да, эртен, не, бурсугунку чон атасы Болбай батыр тууралу кеп учугун уларын билет.
#59 31 Август 2015 - 22:16
--Сарбулак деген айыл бар - ушу колдун биз турган кунгой тарабында. Буерден ашып кетсе, жуз чакырымдай аралыкта. Кол башы. Тупко аз-аз жете бербейт. Сарыбулактын бери жагы Курмонту. Бугу эненин балдары. Ошол тушта - БАЛБАЙ баатырдын кунбозу. Кайран баатырдын кунбозун ти, жакында эле, кыргыз Кытайга качканда. Орусиядан келген жазалоочу отряддын жоокерлери колдон келишинче талкалап, бузуп таштаптыр.
--Эмнеге ата?
--Эмнеге ата?
#60 31 Август 2015 - 23:49
--Эмнеге ата?
--Пендечилик. ....Тируусундо баш ийдире албаган кыраандын кунбозун олгондон кийин кыбалары калды, билишинче бузуп-жарып, маскара кылышты го. Андан бирдемеси короп калдыбы дейсинби баатырдын? Эл журту кийинчерээк ондоп-тузоп коюшту. Шабдан баатырдыкын да ошентип жер, менен жексен кылабыз дешкен имиш.
--Ал ким ата?
--Ал дагы, бир бабан,. Орус менен алака тузуп, бир ууч элин чачыратып ийбей бириктирууго умтулган чыгаан, алысты коро билген косом.
--Ал аябай-аябай алысты коро билчуу беле?
РЫСБЕК тин балалык суроосуна жооп берээрден мурда, чон атасы борсулдап кулуп. Анын жообун кутуп, тиктеп турган баланын бешенесинен сылап, тобосунон жытап койду.
--Алысты коро билет дегеним: акылы куч, эл мудоосун тушунгон, калк менен жаны бирге, каны бирге дегеним. Малы жок кембегалга, мал, союш берген, элден окчундап, озунон-озу корсунуп, жалгыздап алачык тигип олтургандарды корсо, айыл ичине кочуртуп, кем карчысын каралашып, тыныраак оокат кылсын деп ичтен сызган, колу март, босогосунан киши узулбогон адам болгон экен.
--Аа, Балбай баатыр кандай киши эле чон ата?
--Балбайбы? - соз издеп кайсактабаса дагы, боорун жерден жаны которгон , небересине жеткиликтуу жооп издеп, саамга ойлоно калганы сезилет карыянын, -Балбай...Балбай сонунан эл ээрчиткен баатыр болчу. Бир элдин наамысына жараар, туу болуп берээр уул тууларда, карыялардын тушуно аян берет, не, алда бирдемеден белги болоор. Баатыр, балбан, олуя, данышман, жер чечегин безип сайраган, талаш-тартышты кан буугандай токтоткон, калыс чечендер озунон-озу туула койбос.. Буларды аркасы бар , адамдар деп коёт. Колдогондору бар. Кудай, Тааламдын ичи кен эмеспи.
--Пендечилик. ....Тируусундо баш ийдире албаган кыраандын кунбозун олгондон кийин кыбалары калды, билишинче бузуп-жарып, маскара кылышты го. Андан бирдемеси короп калдыбы дейсинби баатырдын? Эл журту кийинчерээк ондоп-тузоп коюшту. Шабдан баатырдыкын да ошентип жер, менен жексен кылабыз дешкен имиш.
--Ал ким ата?
--Ал дагы, бир бабан,. Орус менен алака тузуп, бир ууч элин чачыратып ийбей бириктирууго умтулган чыгаан, алысты коро билген косом.
--Ал аябай-аябай алысты коро билчуу беле?
РЫСБЕК тин балалык суроосуна жооп берээрден мурда, чон атасы борсулдап кулуп. Анын жообун кутуп, тиктеп турган баланын бешенесинен сылап, тобосунон жытап койду.
--Алысты коро билет дегеним: акылы куч, эл мудоосун тушунгон, калк менен жаны бирге, каны бирге дегеним. Малы жок кембегалга, мал, союш берген, элден окчундап, озунон-озу корсунуп, жалгыздап алачык тигип олтургандарды корсо, айыл ичине кочуртуп, кем карчысын каралашып, тыныраак оокат кылсын деп ичтен сызган, колу март, босогосунан киши узулбогон адам болгон экен.
--Аа, Балбай баатыр кандай киши эле чон ата?
--Балбайбы? - соз издеп кайсактабаса дагы, боорун жерден жаны которгон , небересине жеткиликтуу жооп издеп, саамга ойлоно калганы сезилет карыянын, -Балбай...Балбай сонунан эл ээрчиткен баатыр болчу. Бир элдин наамысына жараар, туу болуп берээр уул тууларда, карыялардын тушуно аян берет, не, алда бирдемеден белги болоор. Баатыр, балбан, олуя, данышман, жер чечегин безип сайраган, талаш-тартышты кан буугандай токтоткон, калыс чечендер озунон-озу туула койбос.. Буларды аркасы бар , адамдар деп коёт. Колдогондору бар. Кудай, Тааламдын ичи кен эмеспи.