Рысбек "Пресс-хата"
- (9 бет)
-
- 1
- 2
- 3
- →
- Акыркы бет »
Рысбек "Пресс-хата" Рысбек "пресс-хата"
#2 06 Август 2015 - 20:26
Колунуздардагы китеп-белгилуу жазуучу Мелис Макенбаевдин тогузунчу романы. Бул "Пресс-хата " аттуу чыгармада Рысбек аттуу жигиттин бала чагынан берки мунозунун калыптанышы.
Чыгыштын жекеме жеке курош искуствосуна карата болгон кызыгуусу, бара бара, тагдырдын катаал буйругу дейбизби; "Кылмыш дуйносунун"
ичиндеги эн оор сыноолорду башынан откоргону баяндалат.
#3 06 Август 2015 - 21:01
Турмонун узунунунан кеткен коридору...
- Алдыга бас! - катуу-акырын да эмес, буйрук берип конгон "конвоирдин" конумуш доошу Рысбектин артынан угулду. Дароо астыга тушуп бербей, кулак сыртын желпип откон ундун ыргагына жараша ортодогу аралыктын торт кадамча экенин туюмунда болжолдой жалт карады Рысбек - ун чыккан жакты карай. Ашып кетсе уч же беш ирмемге дейре. Ушунун озу жетиштуу. Эки "конвой" ырасында эле андан торт кадам ыраактыкта; бири - узун бойлуу, кен далы, экинчиси - далысы торт бурчтанган, багалчактуу, чымыр жигиттер. Кыраан козго булардын Рысбекке карата бекеринен "конвой" катарында коюлбаганы белгилуу. Баштарында жаны чыгарылган форманын улгусу - илгерки австриялык аскерлердикиндей - усту жалпак тегерек, мандайында калканчысы бар баш кийим. Устулорундо жапжаны авганка. Ала-була, жердин тусун берген когуш, жашыл жалбырактын элестери чагылган шымдарынын багалектерин батинкелеринин узун кончуна тыкшырып коюшкан. Эки конвойдун тен белдеринде - резинка союл, кайыш кобурада пистолет. Колдон келсе, колдоруна автомат деле алып, айдап жоношчудой. Буларга катуу эскертилгени корунуп турат. Тандалып алынган "конвой" жигиттер. Андыктан, Рысбекке карата - акырын да, катуу да эмес, бир калыпта буйрук бергендери ошол себептуу. Анын устуно, ким болбосун, озуно татыктуу каршылашын сыйлайт. Бул да озунчо боксердук ринг сыяктуу. Он тарабында - камактагы адам, "Кылымыш дуйносунун" тили менен айтканда "подзамочник" . Экинчи тарабында - укук коргоочулар.
- Алдыга бас! - катуу-акырын да эмес, буйрук берип конгон "конвоирдин" конумуш доошу Рысбектин артынан угулду. Дароо астыга тушуп бербей, кулак сыртын желпип откон ундун ыргагына жараша ортодогу аралыктын торт кадамча экенин туюмунда болжолдой жалт карады Рысбек - ун чыккан жакты карай. Ашып кетсе уч же беш ирмемге дейре. Ушунун озу жетиштуу. Эки "конвой" ырасында эле андан торт кадам ыраактыкта; бири - узун бойлуу, кен далы, экинчиси - далысы торт бурчтанган, багалчактуу, чымыр жигиттер. Кыраан козго булардын Рысбекке карата бекеринен "конвой" катарында коюлбаганы белгилуу. Баштарында жаны чыгарылган форманын улгусу - илгерки австриялык аскерлердикиндей - усту жалпак тегерек, мандайында калканчысы бар баш кийим. Устулорундо жапжаны авганка. Ала-була, жердин тусун берген когуш, жашыл жалбырактын элестери чагылган шымдарынын багалектерин батинкелеринин узун кончуна тыкшырып коюшкан. Эки конвойдун тен белдеринде - резинка союл, кайыш кобурада пистолет. Колдон келсе, колдоруна автомат деле алып, айдап жоношчудой. Буларга катуу эскертилгени корунуп турат. Тандалып алынган "конвой" жигиттер. Андыктан, Рысбекке карата - акырын да, катуу да эмес, бир калыпта буйрук бергендери ошол себептуу. Анын устуно, ким болбосун, озуно татыктуу каршылашын сыйлайт. Бул да озунчо боксердук ринг сыяктуу. Он тарабында - камактагы адам, "Кылымыш дуйносунун" тили менен айтканда "подзамочник" . Экинчи тарабында - укук коргоочулар.
#4 06 Август 2015 - 23:17
Ушул чыгарманы 10 жыл мурда окудум эле, кее бир жерлери эсимден чыгып калыптыр. Жакшы болду дагы бир жолу окуп чыгат экенмин.
#5 07 Август 2015 - 01:09
"Алдыга бас" деген буйрук ооздон чыгып-чыга электе, Рысбектин чагылгандай тездик менен артын "жалт" тиктеши - сактыктан, же коркунучтан эмес, тырмактай бала кезинен бош убактысын кетирбей машыккан спортсмендин сезуу жондомдуулугу (реакциясынын) кучтуу онукконунон болчу. Карылуу мойну "шарт" бурулганда,
майда булчундары тилкелене, куроо тамыры чынала, курмандыгын коздой секирик жасаардын алдындагыдай ар бир кан тамыры ийилчээк, серпилгич бир кучко ээ болгондой кубаттуу сезимге биригип, чытырман токойдун аяк башын тутундой туро кыдырган джунглинин сулуу, кучтуу жаныбары болгон ягуардын коз карашынан кем болбогон Рысбектин карегинде - атактуу Дамаск болотунан чынап, сугарылып жасаган ичке шамшардын эки мизи келип кошулган кылда учуна чагылышкан кун нурундай козду жалтантууга аргасыз кылган журогу курч откурлук, ошону менен бирге - эки билегине тырыштыра салынган кунурт кара темир кишендерге карабастан,
ортодогу торт кадам аралыкты бир ирмем менен илгиртпей отуп чаап салчудай денени аргасыздан дурулдоткон зор айбат, кычкач ондонгон кош темирдин ортосуна денесин салып жан аябаган кыйноонун турун корсотушсо дагы жаны оозунан чыгып кеткенге дейре тиштенип, ун чыгарбай акыркы мунот калганда ал кучун жыйып туруп жек коруусун карегине топтоп тегерегиндеги кыйноочуларын тегерете жалдуу бир карап алып кирпигин "шылк" тушуруп багынбай кете берчудой зор дымагы сезилет.
Билдирүүнү түзөткөн: Ylykbek1990: 07 Август 2015 - 01:12
#6 07 Август 2015 - 01:45
Тула бою "дирт" жыйрылып алды узун бойлуу "конвойдун"
. Эрксизден, кайыш кобурадагы пистолетине карай жылмышкан оз колун ички эрк менен токтотуп калды.
Рысбек экинчи кайталаткан жок, конумуш кыймылы; орто бойлуу, кен далылуу денесин каккан казыктай туптуз алып, эки ийини анда-санда чайпалганы болбосо, булчундуу колдорун оорута кыскан кол кишендерге кайыл - артына алган тейде, алдыга тушту. Кулагы арттан келаткан кадамдардын дабышында. Ушул сааттан баштап; дити, козу, кулагы, сезими - намысы биригип, сак болушу зарыл, Коркууну э ес, сактыкты талап кылат азыркы абалы. Непада, бир гана мунотко алсыздыкка жендирип койсо, буга чейин, бала болуп башына жун чыккандан берки пенделик коркунучтарын женип, озун-озу алдастабай эр журоктуулуко тарбиялап жургон кыял мунозунун кобунон ажырап калышы ыктымал. Темирдей, балким андан да чын эрк керек. Анткени темир да "чарт" сынат. Ал болсо адам.
Жай да, акырын да эмес, ортодогу аралыкты бир олчомдо сактап, коридордо басып бараткан Рысбекти астыда эмне кутуп турат? Буга чейин, Кыргызстанда алгачкы мындай кылмыштын изи чыга элек эмеспи. "Алгачкы, кыргыздын рекетирлери! " "Ниндзялар! " " Республика коркунучта! " "Рекеттер баланчаны кыйноого алып, аябагандай чон суммадагы акчаны талап кылышыптыр! " "Бешоо тен - Чыгыштын байыркы жекеме-жеке курошу менен машыккан, профессионалдуу спортчулар экен! Буларга тен келе турган спортсмендер республикада жок имиш! "Рекеттердин ана башы болгон Рысбек деген - бокс боюнча спорттун устаты, Чыгыш курошу: карате, кунгфу боюнча тендешсиз тажрыйбалуу кылмышкер социализм кыйрай электе эле, Советтер Союзунун чон шаарларын кыдырып, чон байге коюлган, жашыруун, криминалдык топтор уюштурган, белгилуу жана капчыктуу бай адамдар чакырылган залдын аренасында - таймашка коркпостон чыгып журуптур! "Кара поясы" бар каратистти учунчу раундга жеткирбей куулонгон куштай абага атып чыгып, тентайлашынын белин сындыра тээп, реанимацияга жаткырууга аргасыз кылыптыр! ".
Ушундай легенда-имиштер абада калкып журду - Рысбек камакка алынгандан кийин.
Рысбек экинчи кайталаткан жок, конумуш кыймылы; орто бойлуу, кен далылуу денесин каккан казыктай туптуз алып, эки ийини анда-санда чайпалганы болбосо, булчундуу колдорун оорута кыскан кол кишендерге кайыл - артына алган тейде, алдыга тушту. Кулагы арттан келаткан кадамдардын дабышында. Ушул сааттан баштап; дити, козу, кулагы, сезими - намысы биригип, сак болушу зарыл, Коркууну э ес, сактыкты талап кылат азыркы абалы. Непада, бир гана мунотко алсыздыкка жендирип койсо, буга чейин, бала болуп башына жун чыккандан берки пенделик коркунучтарын женип, озун-озу алдастабай эр журоктуулуко тарбиялап жургон кыял мунозунун кобунон ажырап калышы ыктымал. Темирдей, балким андан да чын эрк керек. Анткени темир да "чарт" сынат. Ал болсо адам.
Жай да, акырын да эмес, ортодогу аралыкты бир олчомдо сактап, коридордо басып бараткан Рысбекти астыда эмне кутуп турат? Буга чейин, Кыргызстанда алгачкы мындай кылмыштын изи чыга элек эмеспи. "Алгачкы, кыргыздын рекетирлери! " "Ниндзялар! " " Республика коркунучта! " "Рекеттер баланчаны кыйноого алып, аябагандай чон суммадагы акчаны талап кылышыптыр! " "Бешоо тен - Чыгыштын байыркы жекеме-жеке курошу менен машыккан, профессионалдуу спортчулар экен! Буларга тен келе турган спортсмендер республикада жок имиш! "Рекеттердин ана башы болгон Рысбек деген - бокс боюнча спорттун устаты, Чыгыш курошу: карате, кунгфу боюнча тендешсиз тажрыйбалуу кылмышкер социализм кыйрай электе эле, Советтер Союзунун чон шаарларын кыдырып, чон байге коюлган, жашыруун, криминалдык топтор уюштурган, белгилуу жана капчыктуу бай адамдар чакырылган залдын аренасында - таймашка коркпостон чыгып журуптур! "Кара поясы" бар каратистти учунчу раундга жеткирбей куулонгон куштай абага атып чыгып, тентайлашынын белин сындыра тээп, реанимацияга жаткырууга аргасыз кылыптыр! ".
Ушундай легенда-имиштер абада калкып журду - Рысбек камакка алынгандан кийин.
#7 07 Август 2015 - 16:34
Рысбек коридордо баратат. Тагдыры не болот? Ал темир торго тушкондон тартып, турмонун чойросундо -адамдын эркин сындырып, аны малга чейин теноого аракет кылган, кубаттуу делген, зор механизм ага карай багытталганын билген жок. Кайдан билсин? "Кылмыш дуйносу" дем алып жашаган, белгисиз да белгилуу да "империяга"
биринчи ирет баратса. Коркуу сезими ачык болгон жок, бирок жердин жети катар тубундогу, торт тарабы асты-усту чылк тумчуланган,
зарлап кыйкырсан да унунду эч ким укппй турган карангы тунгуюкка туш болгондой сезим бар ичинде. Кун нурундай - кубатты колдоруна, жумуру башына, мышыктай женил басыктуу буттарына, жай, бир калыпта соккон журогунун толтосуна карай туш-тушка чачыраган мин-сан тамырларынан откон кан дургуп жыйрылып, дургуп жыйрылат. Эс кирип, токтолуп калган калган чагынан берки тутунганы - сабырдуулук болчу Рысбектин. Муну ал баарынан жогору койчу. Ашыкбаш суйлогонду,
себепсиз кулгонду жактыра берчу эмес.
Азыркы, башына тушкон каран кун - озгочо чыдамкайлык, майтарылбас эркти, коктук менен ширелишкен сабырдуулукту талап кыларын туйду. Алтынчы сезими астыда катаал сыноолор кутуп турганын шыбырагансыйт. Мына, бугунку кункусун билбейт; кай жакка алып баратышат аны?.
Ырас жогортон буйрук болгон. "Ошол камерага алып баргыла!" - деген буйрук. Буйрукту угуп аткаруучулар алакандарын ушалашып, оздорунчо кудундошкон. "Рысбек?! " "Каратист дейби? Бокс боюнча устат имиш? " "Коробуз, анын кандай устат экенин? Качан деген эме тез эле желин чыгарат! Канча ур-таяктан отсо да журогу майтарылбаган карышкырларды заматта сындырат ал! Анык кок жал ошол эмеспи! ".
Азыркы, башына тушкон каран кун - озгочо чыдамкайлык, майтарылбас эркти, коктук менен ширелишкен сабырдуулукту талап кыларын туйду. Алтынчы сезими астыда катаал сыноолор кутуп турганын шыбырагансыйт. Мына, бугунку кункусун билбейт; кай жакка алып баратышат аны?.
Ырас жогортон буйрук болгон. "Ошол камерага алып баргыла!" - деген буйрук. Буйрукту угуп аткаруучулар алакандарын ушалашып, оздорунчо кудундошкон. "Рысбек?! " "Каратист дейби? Бокс боюнча устат имиш? " "Коробуз, анын кандай устат экенин? Качан деген эме тез эле желин чыгарат! Канча ур-таяктан отсо да журогу майтарылбаган карышкырларды заматта сындырат ал! Анык кок жал ошол эмеспи! ".
#8 07 Август 2015 - 23:38
Рысбек мунун баарын билмек эмес. Мулдо баары жашыруун жасалып жаткан. "Пресс-камераны"
турмонун жетекчилигинде турган бир ууч топ билбесе, мындан болок эч ким билууго тийиш эмес. Катардагы кызматкерлер да бул туралуу шыбыш укпасын. Антпесе, ооздон оозго, кулактан кулакка жетип олтуруп, "Кылмыш дуйносу" туптолгондон берки эрежелерин жол-жоболорун бузбай так сактаган; "Катаал, бирок адилеттуу!
" - деген чечимге негизинен таянышкан турмонун "общагына"
жетчу болсо, капсаланды куто бер! Эн биринчиден;
"пресс-хатанын"
канчанчы камера экендигин билип калышса, бутту, Сизо-нун аяк башына кабар чагылгандай тарайт. Ит билеби, булардын байланыш туйуну кантип иштээрин? Бир эмес, эки эшиги тен сыртынан кулптануу, терезесинен сыртка карай уч катар темир тордолгон, жадакалса кун нуру жыбылжып аран отот ичкерге, анан кантип танкалбайсын?
* * *
Бул турмо эмнени корбогон турмо? Жер оз огунда айланып, жылдар отуудо. Алмустактан, адамдар - эл жерин коргогон, боз уйдун ууктары сымак; шамалдан, ношорлогон жаандан калкалаган сыяктуу тегерете курчаган таяныч керегелерин болор-болбос айын соз учун сындырып, отко жагып, орттоп келишкен. Элге баш коз болчу намыска жараар уулдарын зынданга салып кыйнашкан. Оозунан жан соогалаган создор чыгаар бекен деп кутушкон желдеттер. Баатырдын журогуно эки миздуу шамшарды унгусуна чейин уруп, анын "омур-омур" деп сокконун токтотууга болот, а, эркин майтармак кайда?! Чыныгы баатыр журок жигиттер азыр да бар эл арасында. Копчулугу оргуп-ташкындаган кызуу кандуулугуна ээ боло албай, урунуп, беринип журуп, бара-бара, мезгил откон сайын каны коюлуп, мойсопут курагына жетип, бала-чакасын багам деп кор тирликтен башы чыкпай калгандар. Уй-булосу менен турук алган айылда, не шаар ичинде болобу, кадам сайын акыйкатсыздыкты, эр кендирин кескен куу турмушту корсо дагы кормоксон, билсе дагы билмексен, жаш кезиндеги каруу кучко таянган албуут кыялы жок, тээ, илгерки жоодо жаралуу болуп колу сынса, анысын мойнуна асып, буту сынса, канжыгасына асып коюп, башынан аккан кан кан козун корсотпой жаап калса да, шыпырып коюп согуша берген - кок жал бабасынан чон атасына, андан атасына отуп келатып ага токтогон - дургугон сол билегиндеги кызуу кандуу ачуусун он колу менен басып, терс бурулуп, басып кетээр. Байыркы жашоо кайда? Бир муштайм деп алгач уч жыл абак алып кийин, турмонун жыты денесине синген сон мурда баатыр атанса, азыр "авторитет" атанып, зым тикенек курчаган чойродо туз суйлоп, туз журуп, октон-чоктон кайтпаган жалтанбас муноз; учун турмонун башкаруучуларына жек корумчу болгон, омур бою тагдыры "Кылмыш дуйносуно" байланып калган жигиттер бар. Буларды - азыркынын баатырлары дейбизби?
Социализм доору гулдоп турган мезгилде "Ардак грамотасы" деген бир баракча же "Ударник комунистического труда" деген тошко илинчу жылтырак бир темир учун бир кундун нормасын уч кунго чейин жеткирип, кара жанын карч урган жигиттер коп эмес беле? Алар кайда азыр? Как чекени чызгыра куйкалаган кун нурунан колдору менен серепчилей калкалашып, ийне, тарактан баштап, ургачынын ич койногуно чейин жайнатып базарларда олтурушат. Заманды согуп жамандап коюшуп. Кез-кез, эки учоонун баштары бириксе, арактан "кылт" эттирип коюшуп. Балким ушуларды баатыр дээрбиз?
* * *
Бул турмо эмнени корбогон турмо? Жер оз огунда айланып, жылдар отуудо. Алмустактан, адамдар - эл жерин коргогон, боз уйдун ууктары сымак; шамалдан, ношорлогон жаандан калкалаган сыяктуу тегерете курчаган таяныч керегелерин болор-болбос айын соз учун сындырып, отко жагып, орттоп келишкен. Элге баш коз болчу намыска жараар уулдарын зынданга салып кыйнашкан. Оозунан жан соогалаган создор чыгаар бекен деп кутушкон желдеттер. Баатырдын журогуно эки миздуу шамшарды унгусуна чейин уруп, анын "омур-омур" деп сокконун токтотууга болот, а, эркин майтармак кайда?! Чыныгы баатыр журок жигиттер азыр да бар эл арасында. Копчулугу оргуп-ташкындаган кызуу кандуулугуна ээ боло албай, урунуп, беринип журуп, бара-бара, мезгил откон сайын каны коюлуп, мойсопут курагына жетип, бала-чакасын багам деп кор тирликтен башы чыкпай калгандар. Уй-булосу менен турук алган айылда, не шаар ичинде болобу, кадам сайын акыйкатсыздыкты, эр кендирин кескен куу турмушту корсо дагы кормоксон, билсе дагы билмексен, жаш кезиндеги каруу кучко таянган албуут кыялы жок, тээ, илгерки жоодо жаралуу болуп колу сынса, анысын мойнуна асып, буту сынса, канжыгасына асып коюп, башынан аккан кан кан козун корсотпой жаап калса да, шыпырып коюп согуша берген - кок жал бабасынан чон атасына, андан атасына отуп келатып ага токтогон - дургугон сол билегиндеги кызуу кандуу ачуусун он колу менен басып, терс бурулуп, басып кетээр. Байыркы жашоо кайда? Бир муштайм деп алгач уч жыл абак алып кийин, турмонун жыты денесине синген сон мурда баатыр атанса, азыр "авторитет" атанып, зым тикенек курчаган чойродо туз суйлоп, туз журуп, октон-чоктон кайтпаган жалтанбас муноз; учун турмонун башкаруучуларына жек корумчу болгон, омур бою тагдыры "Кылмыш дуйносуно" байланып калган жигиттер бар. Буларды - азыркынын баатырлары дейбизби?
Социализм доору гулдоп турган мезгилде "Ардак грамотасы" деген бир баракча же "Ударник комунистического труда" деген тошко илинчу жылтырак бир темир учун бир кундун нормасын уч кунго чейин жеткирип, кара жанын карч урган жигиттер коп эмес беле? Алар кайда азыр? Как чекени чызгыра куйкалаган кун нурунан колдору менен серепчилей калкалашып, ийне, тарактан баштап, ургачынын ич койногуно чейин жайнатып базарларда олтурушат. Заманды согуп жамандап коюшуп. Кез-кез, эки учоонун баштары бириксе, арактан "кылт" эттирип коюшуп. Балким ушуларды баатыр дээрбиз?
#9 08 Август 2015 - 01:23
Ош базарынын тегерегинде оз кызыкчылыктары бар пенделердин топтору бар. Баатырларды ошол жерден издеп журбойлу? Чонтокчу уруулар тобу бар. Тырмактай курч болоттун учу менен ким бироонун артына келип онтойлуу бир учурду кутуп туруп ээсине билгизбей эптуулук менен чонтогун кесип, акча салган капчыгын алып кеткенге тоодой болбосо да, томолок таштай журоктуулук керек. Сатуучу арттагы бироо менен акыйнек айтышып жаткан мезгилден пайдаланып,
анын сатып жаткан жайнаган товарларынан бир-экини илип кетпей жанын жокпу. Баатыр жок, баатыр жок деп кейийбиз, мына булар баатыр эмей эмине?
Кыштын кыраан чилдесинде, чиедей балдарын уйуно бозортуп таштап, не, жетелештирген тейде базарга тургузуп коюп, комуру жоктугунан батирде балдары менен баш калкалаган уйдо денеси жылыбай, анча мынча товарларын уну каргылданча мактап кыйкырып, кез-кез ыкшып жотолуп коюп турган жука пальточон келинди баатыр дээрбиз? Не, анын катарында уятсыз коздорун кулундотуп, эмеле ичкен аракка ичи ысып, откон кеткенди карап, базардан "клиент" издеген жаш сойкуну баатыр дээрбиз?
Кара жумушчулар тобу бар. "Тачка" аталган, торт бурч, донголоктору бар араба сымакка сатуучу комерсанттардын жукторун улам бир жерге ташып, беш- он сом ондургондор. Кабыргасы ката элек тестиери бар, жук уйулгон арабасын туртуп тоочо желген - отуз менен кырктын ортосундагы жигиттер бар. Булар да баатыр, болгондо да каар заманга жаланкат денесин коргозгон жыланач баатырлар.
Бул жерде кепти узак чое ьурган озгочо топ бар. Балдар тобу. Оспурум куракка чейинки тестиер балдар. Каякка карабагын ошолор. Ар туркун товар уйулгон катарларды аралап, базарды баштан аяк кыдырып журушот. Чачтары оскон кабагын ылдый тушуро, эне-атасын анчылар атып кетип, багуусуз, кокту-колотту жорткон болтуруктун козунон кем болбогон карегин "жалт" эттире, эки жакты уурдана, абайлай тиктегеничи! ?. Кош карегине конумуш дуйно: эли кыжыкыйма чон базарды аларман-сатармандары менен бир караганда эле чогоруп алат. Ага ким байкоо салып турат, ким артын салып турганын - карегине илинтуу анчалык кыйын эмес. Дагы ирет контрольный коз карашын аяк-быякка жылт эттире, кароосуз калган буюмду козго илешпеген кыймылы илип ала коет. Калтаарыбайт, антсе шашкалактап жатып, колунан тушуруп алышы ыктымал. Билмексен болуп, сол колтугуна илип алганын сол катардагы сатуучу деле байкады, кара кучко жотолумуш болуп, башка жакты карады. Алса, ала берсин, аныкы беле?
Базарды эртеден кечке аралап, тамандары тушкучо тентиген - тестиер, оспурум балдардын коргон куну ушул. Копчулугу уйунон качып чыккандар. Баш пааналаган жерлери - подвал, чала буткон курулуш. Селсаяк жашоонун даамын татып калган ал -уйуно, ата-энесине кайрылгысы келбейт. Ырас озунон улуурак балдарга тапкан акчасын тарттырып ийип, бир сындырым нансыз, курсагы кулдурап ач калганда, подвалдын бир бурчундагы сыз отпосун деп катуу кагаз тошолгон жерге жатып, опко-опкосуно батпай ыйлаган учуру да болот. Оноктошу бар эле, аны милисалар уурулук кылып жаткан жеринен кармап, алып кетишкен. Бул биринчи жолкусу эмес. Азыркысында чон суммадагы акчаны чонтоктон алып бараткан жеринен колго тушту. Анын тагдыры эмне болот? Бир туугандай болуп калышпады беле?! Тундосу карангы подвал коркунучтуу! Кимдир бироолор ал жаткан бурчка жулунуп киришип оозу мурдун тумчуктура басып калчудай болот. Тан эртерээк атса экен. Кундун чачыраган нурлары айлананы тан шооласына киринтет... Тангак-тангак жукторун жондоруна, копчулугу арабага жуктошкон сатуучулар эртерээк орундарына жетууго ашыгышат.... Тан кандай сонун!..
* * *
Рысбектин балалык чагы ушундай отту беле? Жок, жок!.. Балалыгын эстесе эле; сакалы жайкалган, откур коздору жулжуйо, биресе, мээримдуу, биресе, кулундогон чон атасы коз алдына тартылат. Эс тартып калганга дейре, колунда осту.
Кыштын кыраан чилдесинде, чиедей балдарын уйуно бозортуп таштап, не, жетелештирген тейде базарга тургузуп коюп, комуру жоктугунан батирде балдары менен баш калкалаган уйдо денеси жылыбай, анча мынча товарларын уну каргылданча мактап кыйкырып, кез-кез ыкшып жотолуп коюп турган жука пальточон келинди баатыр дээрбиз? Не, анын катарында уятсыз коздорун кулундотуп, эмеле ичкен аракка ичи ысып, откон кеткенди карап, базардан "клиент" издеген жаш сойкуну баатыр дээрбиз?
Кара жумушчулар тобу бар. "Тачка" аталган, торт бурч, донголоктору бар араба сымакка сатуучу комерсанттардын жукторун улам бир жерге ташып, беш- он сом ондургондор. Кабыргасы ката элек тестиери бар, жук уйулгон арабасын туртуп тоочо желген - отуз менен кырктын ортосундагы жигиттер бар. Булар да баатыр, болгондо да каар заманга жаланкат денесин коргозгон жыланач баатырлар.
Бул жерде кепти узак чое ьурган озгочо топ бар. Балдар тобу. Оспурум куракка чейинки тестиер балдар. Каякка карабагын ошолор. Ар туркун товар уйулгон катарларды аралап, базарды баштан аяк кыдырып журушот. Чачтары оскон кабагын ылдый тушуро, эне-атасын анчылар атып кетип, багуусуз, кокту-колотту жорткон болтуруктун козунон кем болбогон карегин "жалт" эттире, эки жакты уурдана, абайлай тиктегеничи! ?. Кош карегине конумуш дуйно: эли кыжыкыйма чон базарды аларман-сатармандары менен бир караганда эле чогоруп алат. Ага ким байкоо салып турат, ким артын салып турганын - карегине илинтуу анчалык кыйын эмес. Дагы ирет контрольный коз карашын аяк-быякка жылт эттире, кароосуз калган буюмду козго илешпеген кыймылы илип ала коет. Калтаарыбайт, антсе шашкалактап жатып, колунан тушуруп алышы ыктымал. Билмексен болуп, сол колтугуна илип алганын сол катардагы сатуучу деле байкады, кара кучко жотолумуш болуп, башка жакты карады. Алса, ала берсин, аныкы беле?
Базарды эртеден кечке аралап, тамандары тушкучо тентиген - тестиер, оспурум балдардын коргон куну ушул. Копчулугу уйунон качып чыккандар. Баш пааналаган жерлери - подвал, чала буткон курулуш. Селсаяк жашоонун даамын татып калган ал -уйуно, ата-энесине кайрылгысы келбейт. Ырас озунон улуурак балдарга тапкан акчасын тарттырып ийип, бир сындырым нансыз, курсагы кулдурап ач калганда, подвалдын бир бурчундагы сыз отпосун деп катуу кагаз тошолгон жерге жатып, опко-опкосуно батпай ыйлаган учуру да болот. Оноктошу бар эле, аны милисалар уурулук кылып жаткан жеринен кармап, алып кетишкен. Бул биринчи жолкусу эмес. Азыркысында чон суммадагы акчаны чонтоктон алып бараткан жеринен колго тушту. Анын тагдыры эмне болот? Бир туугандай болуп калышпады беле?! Тундосу карангы подвал коркунучтуу! Кимдир бироолор ал жаткан бурчка жулунуп киришип оозу мурдун тумчуктура басып калчудай болот. Тан эртерээк атса экен. Кундун чачыраган нурлары айлананы тан шооласына киринтет... Тангак-тангак жукторун жондоруна, копчулугу арабага жуктошкон сатуучулар эртерээк орундарына жетууго ашыгышат.... Тан кандай сонун!..
* * *
Рысбектин балалык чагы ушундай отту беле? Жок, жок!.. Балалыгын эстесе эле; сакалы жайкалган, откур коздору жулжуйо, биресе, мээримдуу, биресе, кулундогон чон атасы коз алдына тартылат. Эс тартып калганга дейре, колунда осту.
#10 08 Август 2015 - 19:03
Небереси Рысбекти колунан жетелеп, адымдай басып, кол тарапты коздой келе берет абышка. Кол шыбырты кулакка илээшкенде гана, тык токтогон чон атасы бир курсунуп алып, чок тушот да, небересин алдына олтургузат.
Тирикарак баланын жол ката котортпой, ээрчий тыпындап басып келгенине ичи жылый энтиге дем алган кичинекей кокурогунон бырыштуу, эти качкан салаалары менен эркелете таптап, озуно жакындата, ыгып коет.
- Колду кордунбу балам?
- Ии - башын ийкейт бала.
- Дагы эмнени корубатасын Ырыстай?
- Ики! - он-тетирисинен кетет небереси: - Менин атым Ырыстай эмес, Рысбек...
- Оо, мурдунду урайын!.. Сени Ырыстай деп, эркелетип жатпаймынбы. .. Ии... эмнени корубатасын колдон башка?
-Ммм... - бир топко ун катпай, тоголок башын онго-солго буруп, колдун аяк башына коз жугуртот. Кун батууга жакындап, тарам-тарам кызыл кол ортосуна чагылып, атлас жууркандай кулпурганы тан калтырат. Абайлап караса; кээ мезгилде ойго батып туноруп калчу чон атасынын чекесиндеги кат-кат болгон бырыштардай жыйылат толкундар. Аркы жээкте улбулдогон кырка тоолор. Анын чокуларына оролгон булуттар да чон атасынын сакалына тусполдош ак. Саал-паал кызыл туско чет жакасы боелгону болбосо. Оюнда: атасынын сакалы кызылга боелуп калгандай элестетти. Кытылдап кулду.
- Ии, эмнени коруп кулдун?
- Колду, - эмнеге кулгонун жашырды бала. - Бырыша берет экен, кайра-кайра эле бырышат...
- Толкундарбы?
-Ооба... Толкундар.
-Быйыл ишколго барасын ээ, кулунум?
- Ооба чон ата... Мен санаганды билем. Тамгалардын кобун уйронбодумбу. ..
- Аны ишколго барганда деле уйротот... Андан коро ата тегинди билип ал балам? Ата тегин билбеген - жетеси жок кул деген... Баягы мен айтып бергендерди унуткан жоксунбу? Башынан айтчы? Уруун ким?..
- Катаган, - шыр жооп берет бала.
- Ии... жети атанды сана?..
- Ии... азыр... - карагаттай коздору молтурогон бала мурдун бырыштыра, эрдин кыбыратып, эсине тушурууго аракет кылып жатканы сезилет.
- Унутуп калдынбы?
- Жок. Мына... Абдымалик... Ии-и... анын атасы Акматбай. Бул сенсин, ээ ата?.. Анан... Коной... Торогелди. Сатыбалды. Беккулу. Олжоболот. Анан... ата айтпа, озум табам, ии-и... Акулак! Акулак! Таптым!..
- Оп бали!.. Акылын тунук белем, - алкап койду чон атасы, сакалын уучу менен тутамдап, кайта кое берип жатып. -Унутпай эсине тутуп, кайталап жур?. Муну айтканым:мен карыдым-арыдым. Атан Малик да жашы кузго тайайт. Анан, сенин жашын келет. Менин айтканымды сен балдарына айтасын, укумдан тукумга уланат. Кудая шугур, тектуу жердин тукумунансын. Илгери, бабан Манастын убагында, эр Кошой деген болгон. Бабан ошол - кулунум... Эсине туйуп ал. "Катагандын -хан Кошой" - деп бекеринен айтылган эмес. Кокотойдун ашында, калмактын Жолой деген доосу шымаланып, балбанга тушмок болот. Жоо курош деп коет кыргызда. Сом билектуу балбандар оз элинин атынан морой алмакка, болок элдин балбанына чыгат. Калмактан деп жана айтпадымбы, Жолой деген доо чыгат. Ошол мезгилдин адамдары зор болгон экен го, чиркин!
- Колду кордунбу балам?
- Ии - башын ийкейт бала.
- Дагы эмнени корубатасын Ырыстай?
- Ики! - он-тетирисинен кетет небереси: - Менин атым Ырыстай эмес, Рысбек...
- Оо, мурдунду урайын!.. Сени Ырыстай деп, эркелетип жатпаймынбы. .. Ии... эмнени корубатасын колдон башка?
-Ммм... - бир топко ун катпай, тоголок башын онго-солго буруп, колдун аяк башына коз жугуртот. Кун батууга жакындап, тарам-тарам кызыл кол ортосуна чагылып, атлас жууркандай кулпурганы тан калтырат. Абайлап караса; кээ мезгилде ойго батып туноруп калчу чон атасынын чекесиндеги кат-кат болгон бырыштардай жыйылат толкундар. Аркы жээкте улбулдогон кырка тоолор. Анын чокуларына оролгон булуттар да чон атасынын сакалына тусполдош ак. Саал-паал кызыл туско чет жакасы боелгону болбосо. Оюнда: атасынын сакалы кызылга боелуп калгандай элестетти. Кытылдап кулду.
- Ии, эмнени коруп кулдун?
- Колду, - эмнеге кулгонун жашырды бала. - Бырыша берет экен, кайра-кайра эле бырышат...
- Толкундарбы?
-Ооба... Толкундар.
-Быйыл ишколго барасын ээ, кулунум?
- Ооба чон ата... Мен санаганды билем. Тамгалардын кобун уйронбодумбу. ..
- Аны ишколго барганда деле уйротот... Андан коро ата тегинди билип ал балам? Ата тегин билбеген - жетеси жок кул деген... Баягы мен айтып бергендерди унуткан жоксунбу? Башынан айтчы? Уруун ким?..
- Катаган, - шыр жооп берет бала.
- Ии... жети атанды сана?..
- Ии... азыр... - карагаттай коздору молтурогон бала мурдун бырыштыра, эрдин кыбыратып, эсине тушурууго аракет кылып жатканы сезилет.
- Унутуп калдынбы?
- Жок. Мына... Абдымалик... Ии-и... анын атасы Акматбай. Бул сенсин, ээ ата?.. Анан... Коной... Торогелди. Сатыбалды. Беккулу. Олжоболот. Анан... ата айтпа, озум табам, ии-и... Акулак! Акулак! Таптым!..
- Оп бали!.. Акылын тунук белем, - алкап койду чон атасы, сакалын уучу менен тутамдап, кайта кое берип жатып. -Унутпай эсине тутуп, кайталап жур?. Муну айтканым:мен карыдым-арыдым. Атан Малик да жашы кузго тайайт. Анан, сенин жашын келет. Менин айтканымды сен балдарына айтасын, укумдан тукумга уланат. Кудая шугур, тектуу жердин тукумунансын. Илгери, бабан Манастын убагында, эр Кошой деген болгон. Бабан ошол - кулунум... Эсине туйуп ал. "Катагандын -хан Кошой" - деп бекеринен айтылган эмес. Кокотойдун ашында, калмактын Жолой деген доосу шымаланып, балбанга тушмок болот. Жоо курош деп коет кыргызда. Сом билектуу балбандар оз элинин атынан морой алмакка, болок элдин балбанына чыгат. Калмактан деп жана айтпадымбы, Жолой деген доо чыгат. Ошол мезгилдин адамдары зор болгон экен го, чиркин!
#11 08 Август 2015 - 20:40
Сурунон эч ким даап чыга албай, кыргыз туйшолуп калыптыр.
- Ата? Манас кыйын деп айтпадын беле? Ал чыкпайбы, тиги, ким эле?.. Жолойго...
- Акылындан тегеренейин! .. Манас бабан баатыр, болгондо да, кылымга татьырлык баатыр. Ошол учун, эмгиче аты очпой келатпайбы - арбаганынан айланайын. Бирок, балам, Манастын заадиси баатыр да. Ал балбан эмес. Ал - баатыр. Баатырлардын да туру болот, кулунум. Илгерки, олуя, сынчы адамдар баатыр сыны билине баштаган балдарды кенедей кезинде эле он-кешпирине, мучосуно, кабак-кашына, акыл сезимине карап, турлорго ажыраткан. Тулку бою далдайып, колуна тупоктуу найза кармагандын баары эле баатыр атка коно бербейт. Булчундары буржуйган менен озунун жеке акылы жок, копчулук урушка киргенде, тентуштарына таянып, бар кокурогун дагдайта, соолоттуу баатыр ондонуп, куркурото найза сунуп, жоо качырган жигиттерди - "ээрчиме баатыр" деп аташкан элде.
Мурунку заманда такымына кок союлду кыстарып, кундоп-тундоп жол журуп, бироонун жылкысына тийип, уйур-уйур жылкыны алып жолго тушушкон жигиттер деле жалпы жонунан баатыр аталган. Ошонун ичинен жанына караан эрчитпей, жеке озу барып жылкы тийип, жылкыны кайтарган жигиттер туюп калса, артка качпай салгылашат. Тынч жаткан айылын канга болоп, кызыл кереге кылып чапчумун деп келген жоодон сестенбей, жаткан ордунан жоо кийимин кийбестен, атына жайдак минип, кыйкыра тутундой качырган жигитти - "жеке баатыр" дешкен.
Жер онутун жакшы билген, жоонун санын андап, ошого жараша уруш салган баатырлар болгон. Чынгыз хандын жоокерлери кез келген жоонун коптугуно карабастан, артка чегинип качымыш болуп, кун мурунтан ар кай жерге - тандалма, аты тын аскерден буктурма койгон. Чегинип бараткандарын коргон жоо аттарын кызыл май кылып эсин оодарып, мына-мына жетебиз деп калганда, онутто турган аскерлер орой чалып, быт-чытын чыгара талкалашкан. Аттар кыялап, аран чыкчу тик беттерге кез келишсе, аттуу жоо болушуп, ит урушун жоого тануулашкан. Мындай ыкманы колдонуп согушкан баатырды - илекор баатыр деп даназа кылышкан.
Баатырлардын дагы бир туру: чыдамдуу, далай кармаштын ичинен чыккан карышкырдай "кынк" этип ун чыгарбаган - жан кечти. Чыдамдуулугу ушунчалык; как тобосуно чокмор тийип туулгасы ыргып кетип, башынан аккан кан коздорун корсотпой калса да, анысын бетинен шыпырып коюп, атынан тушпой согуша берген жан болот. Буту сынса - канжыгасына, колу сынса - мойнуна асып коюп, айкайлаган чуу салып, жоонун шаштысын кетирген, чанкап баратса, атынын терин ######, эс алганды билбеген баатыр болот. Мындайларды эл тамшанып "кок жал" дешкен.
Мындан болок, сейрек учуроочу баатыр болот. Журогундо жалы бар деп коюшат. Козун ирмегенди, жалтануу дегенди билбеген кашкой жан. Мин киши курал-жарактарын шарактатып, бет алдынан чыкса дагы, кайтып калбастан, куюндай чан ызгыта чимирилип келип, бир тиет. Жалгыз экенине карабай, жоону аралап салгылашып, олоор-тирилерине карабай, быт-чытын чыгарат, же озу набыт болот. "Шер" деген соз бар, "баатыр" деген создон алда канча даназалуу. Мына ошол; "адам шери" атка конгон, бир элдин мандайына чырак болуп, кун-тун жоодон, ат устунон тушпой кайтарган баатыр. Санай келсен, баатыр деген кыргызда коп "шер"атка конгону чанда.
Эми балам, Манас бабана буралык кеп учугун... Мына жанагы, биз санай келген баатырдык сын-сыпаттардын баардыгы бири калбай ушу Манас баатырдан орун алган. Айколдугу да ченемсиз, карып-мундууларды тушунгон, акылы, зиректиги менен жол баштап, элди ээрчите билген жол башчы болгон. Кайсыл баатыр шай келет Манаска? Элдик баатыр деген ошо. Найзаны сороктотуп, "баатырмын" деп жоого тийип, элин кызыл кереге кылып чаап, жетим менен жесирди кобойтуп, кул-кундорду олжолоп, алтын ээрди тоолорго жуктоп, пайдага марыйм деген эмес. Элинен, жеринен бозуп, мункуроп турган алакандай калкын чачыратпай бириктирген. Кыргыз уруучул келет. Жылкыларынан ойдо, оз уруусунун эн тамгасы болгон. Ар кимиси бир коктуну ээлеп хан болуп, баатыр атанып, коншу унун малын тийип олжолоп, чыр чыгарып, жата берген. Ээ, балам, сен да акыл мурадына жетип, торолоорсун. Элдик киши бол! Колунда барда - чонтогунду шыкаалап, бак тайыган куну кол жууп кеткен достордон оолак бол! Бекеринен, Манас бабабыз - он жагына Бакайды, сол жагына - Кошойду алып, кенеш сурап, акыл уйронгон эместир. "Мен! Мен! " дегенди Алла Таалам да жактырбайт. "Мен" деген соз бир Аллага тиешелуу. Он сегиз мин ааламды тугол, ай жылдыздары, тободо чырактай жанган Куну менен жаратып койгон ал гана ушинтип айта алаар.
Баатыр дегендин баары зор тулкусу далдайса эле - баатыр эмес. Акыл калчап иш кылганды, уруу-уруу деп болбой, урушка жеткизбей, бир добонун устунон эки элди жараштырып койгонду да баатыр дейт. Манас бабан ошондой; чачылганды жыйнаган, болунгонду чакырган косом, айкол адам болгон. Эгер ал болбосо, ботон жер, болок элде, кимдин эшигин сагаалап журоор элек? Жетим баладай бозортпой, айчыктуу туусун коколотуп жол баштап: "Кен Ала-Тоо кайдасын! " деп, бир ууч элин ээрчитип, ата-бабасынын жерине келген тура - арбагынан айланайын.
- Ата? Манас кыйын деп айтпадын беле? Ал чыкпайбы, тиги, ким эле?.. Жолойго...
- Акылындан тегеренейин! .. Манас бабан баатыр, болгондо да, кылымга татьырлык баатыр. Ошол учун, эмгиче аты очпой келатпайбы - арбаганынан айланайын. Бирок, балам, Манастын заадиси баатыр да. Ал балбан эмес. Ал - баатыр. Баатырлардын да туру болот, кулунум. Илгерки, олуя, сынчы адамдар баатыр сыны билине баштаган балдарды кенедей кезинде эле он-кешпирине, мучосуно, кабак-кашына, акыл сезимине карап, турлорго ажыраткан. Тулку бою далдайып, колуна тупоктуу найза кармагандын баары эле баатыр атка коно бербейт. Булчундары буржуйган менен озунун жеке акылы жок, копчулук урушка киргенде, тентуштарына таянып, бар кокурогун дагдайта, соолоттуу баатыр ондонуп, куркурото найза сунуп, жоо качырган жигиттерди - "ээрчиме баатыр" деп аташкан элде.
Мурунку заманда такымына кок союлду кыстарып, кундоп-тундоп жол журуп, бироонун жылкысына тийип, уйур-уйур жылкыны алып жолго тушушкон жигиттер деле жалпы жонунан баатыр аталган. Ошонун ичинен жанына караан эрчитпей, жеке озу барып жылкы тийип, жылкыны кайтарган жигиттер туюп калса, артка качпай салгылашат. Тынч жаткан айылын канга болоп, кызыл кереге кылып чапчумун деп келген жоодон сестенбей, жаткан ордунан жоо кийимин кийбестен, атына жайдак минип, кыйкыра тутундой качырган жигитти - "жеке баатыр" дешкен.
Жер онутун жакшы билген, жоонун санын андап, ошого жараша уруш салган баатырлар болгон. Чынгыз хандын жоокерлери кез келген жоонун коптугуно карабастан, артка чегинип качымыш болуп, кун мурунтан ар кай жерге - тандалма, аты тын аскерден буктурма койгон. Чегинип бараткандарын коргон жоо аттарын кызыл май кылып эсин оодарып, мына-мына жетебиз деп калганда, онутто турган аскерлер орой чалып, быт-чытын чыгара талкалашкан. Аттар кыялап, аран чыкчу тик беттерге кез келишсе, аттуу жоо болушуп, ит урушун жоого тануулашкан. Мындай ыкманы колдонуп согушкан баатырды - илекор баатыр деп даназа кылышкан.
Баатырлардын дагы бир туру: чыдамдуу, далай кармаштын ичинен чыккан карышкырдай "кынк" этип ун чыгарбаган - жан кечти. Чыдамдуулугу ушунчалык; как тобосуно чокмор тийип туулгасы ыргып кетип, башынан аккан кан коздорун корсотпой калса да, анысын бетинен шыпырып коюп, атынан тушпой согуша берген жан болот. Буту сынса - канжыгасына, колу сынса - мойнуна асып коюп, айкайлаган чуу салып, жоонун шаштысын кетирген, чанкап баратса, атынын терин ######, эс алганды билбеген баатыр болот. Мындайларды эл тамшанып "кок жал" дешкен.
Мындан болок, сейрек учуроочу баатыр болот. Журогундо жалы бар деп коюшат. Козун ирмегенди, жалтануу дегенди билбеген кашкой жан. Мин киши курал-жарактарын шарактатып, бет алдынан чыкса дагы, кайтып калбастан, куюндай чан ызгыта чимирилип келип, бир тиет. Жалгыз экенине карабай, жоону аралап салгылашып, олоор-тирилерине карабай, быт-чытын чыгарат, же озу набыт болот. "Шер" деген соз бар, "баатыр" деген создон алда канча даназалуу. Мына ошол; "адам шери" атка конгон, бир элдин мандайына чырак болуп, кун-тун жоодон, ат устунон тушпой кайтарган баатыр. Санай келсен, баатыр деген кыргызда коп "шер"атка конгону чанда.
Эми балам, Манас бабана буралык кеп учугун... Мына жанагы, биз санай келген баатырдык сын-сыпаттардын баардыгы бири калбай ушу Манас баатырдан орун алган. Айколдугу да ченемсиз, карып-мундууларды тушунгон, акылы, зиректиги менен жол баштап, элди ээрчите билген жол башчы болгон. Кайсыл баатыр шай келет Манаска? Элдик баатыр деген ошо. Найзаны сороктотуп, "баатырмын" деп жоого тийип, элин кызыл кереге кылып чаап, жетим менен жесирди кобойтуп, кул-кундорду олжолоп, алтын ээрди тоолорго жуктоп, пайдага марыйм деген эмес. Элинен, жеринен бозуп, мункуроп турган алакандай калкын чачыратпай бириктирген. Кыргыз уруучул келет. Жылкыларынан ойдо, оз уруусунун эн тамгасы болгон. Ар кимиси бир коктуну ээлеп хан болуп, баатыр атанып, коншу унун малын тийип олжолоп, чыр чыгарып, жата берген. Ээ, балам, сен да акыл мурадына жетип, торолоорсун. Элдик киши бол! Колунда барда - чонтогунду шыкаалап, бак тайыган куну кол жууп кеткен достордон оолак бол! Бекеринен, Манас бабабыз - он жагына Бакайды, сол жагына - Кошойду алып, кенеш сурап, акыл уйронгон эместир. "Мен! Мен! " дегенди Алла Таалам да жактырбайт. "Мен" деген соз бир Аллага тиешелуу. Он сегиз мин ааламды тугол, ай жылдыздары, тободо чырактай жанган Куну менен жаратып койгон ал гана ушинтип айта алаар.
Баатыр дегендин баары зор тулкусу далдайса эле - баатыр эмес. Акыл калчап иш кылганды, уруу-уруу деп болбой, урушка жеткизбей, бир добонун устунон эки элди жараштырып койгонду да баатыр дейт. Манас бабан ошондой; чачылганды жыйнаган, болунгонду чакырган косом, айкол адам болгон. Эгер ал болбосо, ботон жер, болок элде, кимдин эшигин сагаалап журоор элек? Жетим баладай бозортпой, айчыктуу туусун коколотуп жол баштап: "Кен Ала-Тоо кайдасын! " деп, бир ууч элин ээрчитип, ата-бабасынын жерине келген тура - арбагынан айланайын.
#16 26 Август 2015 - 01:53
Кимин жазгынар келсе байланышкыла купуя аркылуу 3-4 күн убакытым бар,ватсаптан сүрөтүн жөнөтөм жазып иле саласыңар.
Аллахым көрсөткөн ар бир күнүңө бейэсеп шүгүр!
#17 27 Август 2015 - 00:42
АЙЫП ЭТПЕГИЛЕ АВТОРЛОРГО ЖАРДАМДАШЫП ЖАЗЫШЫП ТУРАЙЫН БУЛДА КЫЗЫКТУУ ЧЫГАРМА ЭКЕН
--Чон атасынын доошу сонку создорду айтып жатканда--желарга чоп башына тийгендей дирилдеп кетет. Жанатан бери чон атасынын ангемесин кунт койуп угуп олтурган небереси тынымдан пайдаланып суроо берет;
--Чон ата! .... Жанаа, Жолой баатырды айтып келатпадын беле?
--Ии!....-уйкусунан чочуп ойгонуп кеткендей чыгат кары адамдын доошу . -Унуткан жокмун кулунум.....Ошо тапта Кошой бабабыз сексен беш жашты таяп калган кези экен, .
Сексен беш жаш деген оной эмес. Кирпиктери кибиндеп, козу шорлонуп калбаса дагы, жаш убактысындай каруу куч кайда. оордоп калган кези экен жарыктык.
Акматбай карыя ушуну бир айтып, тамагын жасап, кубат алгысы келгендей бет алдындагы мелтиреген колго миз багып алып, доошун кунгуроно , жай, салмак менен таштап, эки доонун кармашына бурду:
Жолой бекем тутканы,
Колун Кошой булкканы,
Касиеттуу эр Кошой
Бир тартуу менен Жолойдон
Билегин сууруп алганы
Кол терисин шыпырып
Жолой алып калганы
Кара калмак кытайдын
Каалап салган балбаны
Абакениз эр Кошой
Ач билектен алганы
Эки жулкуп эр Жолой
Эптеп сууруп алганы
Шыпырылып кол тери
Кошойго кетип калганы.
--Чон атасынын доошу сонку создорду айтып жатканда--желарга чоп башына тийгендей дирилдеп кетет. Жанатан бери чон атасынын ангемесин кунт койуп угуп олтурган небереси тынымдан пайдаланып суроо берет;
--Чон ата! .... Жанаа, Жолой баатырды айтып келатпадын беле?
--Ии!....-уйкусунан чочуп ойгонуп кеткендей чыгат кары адамдын доошу . -Унуткан жокмун кулунум.....Ошо тапта Кошой бабабыз сексен беш жашты таяп калган кези экен, .
Сексен беш жаш деген оной эмес. Кирпиктери кибиндеп, козу шорлонуп калбаса дагы, жаш убактысындай каруу куч кайда. оордоп калган кези экен жарыктык.
Акматбай карыя ушуну бир айтып, тамагын жасап, кубат алгысы келгендей бет алдындагы мелтиреген колго миз багып алып, доошун кунгуроно , жай, салмак менен таштап, эки доонун кармашына бурду:
Жолой бекем тутканы,
Колун Кошой булкканы,
Касиеттуу эр Кошой
Бир тартуу менен Жолойдон
Билегин сууруп алганы
Кол терисин шыпырып
Жолой алып калганы
Кара калмак кытайдын
Каалап салган балбаны
Абакениз эр Кошой
Ач билектен алганы
Эки жулкуп эр Жолой
Эптеп сууруп алганы
Шыпырылып кол тери
Кошойго кетип калганы.
#18 27 Август 2015 - 00:43
Кайра басып Жолой доо
Калмакча намаз окунуп
Кырк алтын сурот буту бар
Бурканына чокунуп
Кайра басып калганы.
Абакениз эр Кошой
Азырланган жери ошо
Качанкысын ойлошуп
Карыя Кошой, чон Жолой
Кармаша кетти бойлошуп.
Абанды тутуп алганы
Калмактын Жолой балбаны
Асманды коздой атканы
Кармаган бойдон абандын
Жолойдон колу кетпеди
Абакениз Кошойдун
Кайраты толгоп ошонун
Аягы жерге жеткени
Таманы менен тик тушту
Жазылган талпак ордундай
Тийген жерге тик тушту.
Аяктаган абаныз
Ал кубатын караныз
Колуна тийген Жолойду
Козголтуп жерден алганы
Айлантып асманга атканда
Кылым кытай балбаны
Кырдана тушуп бадырек
Аяктап тура калганы
Таманы тийген жерлердин
Далай чыкты далдалы
Арбытты антип жумушту
Токтолбостон бир-бирин
Асманга топтой урушту
Топ аткандай атышып
Ал экоонун жанына
Адам уулу болгондон
Барар эмес катышып.
Калмакча намаз окунуп
Кырк алтын сурот буту бар
Бурканына чокунуп
Кайра басып калганы.
Абакениз эр Кошой
Азырланган жери ошо
Качанкысын ойлошуп
Карыя Кошой, чон Жолой
Кармаша кетти бойлошуп.
Абанды тутуп алганы
Калмактын Жолой балбаны
Асманды коздой атканы
Кармаган бойдон абандын
Жолойдон колу кетпеди
Абакениз Кошойдун
Кайраты толгоп ошонун
Аягы жерге жеткени
Таманы менен тик тушту
Жазылган талпак ордундай
Тийген жерге тик тушту.
Аяктаган абаныз
Ал кубатын караныз
Колуна тийген Жолойду
Козголтуп жерден алганы
Айлантып асманга атканда
Кылым кытай балбаны
Кырдана тушуп бадырек
Аяктап тура калганы
Таманы тийген жерлердин
Далай чыкты далдалы
Арбытты антип жумушту
Токтолбостон бир-бирин
Асманга топтой урушту
Топ аткандай атышып
Ал экоонун жанына
Адам уулу болгондон
Барар эмес катышып.
#19 27 Август 2015 - 00:44
Карангыда тан болду
Кара тозок чан болду
Капыр менен мусулман
Коро албай кообу тан болду
Чан жашырды сан колду.
Ылактырып ыргытып
Урулуу журтту дыргытып
Аны менен жыга албай
Азап болду бир даалай
Бирин бири бу кундо
Олгонуно карабай
Тегирмендин барадай
Тегеренип калышып
Онорун артык салышып
Бири-бирине эки доо
Очошкон бойдон калышып
Куйрукка шымын тушуруп
Кур букадай сурушуп
Кармаган жерден кан чыгып
Чарпышкан жерден чан чыгып
Качан бироо жыгат деп
Ашыгып адам жан чыгып
Оёндор курош салганы
Ойду-донду булкушуп
Ойрот журт айран калганы
Наамысына чирешип
Акырек менен тирешип
Согончок тийген жерлерин
Тоз-тоз кылып тирешип
Топосу тоодой тозулуп
Тозону кокко созулуп
Баскан жери казылып
Чаны асманга жазылып
Коргондун бою дуркуроп
Алышып жургон эки доо
Арыстан шердей куркуроп
Бирин-бири жыга албай
Удоосуно чыга албай
Куугум жетти, кут кетти
Бабан Кошой канетти?
Кара тозок чан болду
Капыр менен мусулман
Коро албай кообу тан болду
Чан жашырды сан колду.
Ылактырып ыргытып
Урулуу журтту дыргытып
Аны менен жыга албай
Азап болду бир даалай
Бирин бири бу кундо
Олгонуно карабай
Тегирмендин барадай
Тегеренип калышып
Онорун артык салышып
Бири-бирине эки доо
Очошкон бойдон калышып
Куйрукка шымын тушуруп
Кур букадай сурушуп
Кармаган жерден кан чыгып
Чарпышкан жерден чан чыгып
Качан бироо жыгат деп
Ашыгып адам жан чыгып
Оёндор курош салганы
Ойду-донду булкушуп
Ойрот журт айран калганы
Наамысына чирешип
Акырек менен тирешип
Согончок тийген жерлерин
Тоз-тоз кылып тирешип
Топосу тоодой тозулуп
Тозону кокко созулуп
Баскан жери казылып
Чаны асманга жазылып
Коргондун бою дуркуроп
Алышып жургон эки доо
Арыстан шердей куркуроп
Бирин-бири жыга албай
Удоосуно чыга албай
Куугум жетти, кут кетти
Бабан Кошой канетти?
#20 27 Август 2015 - 00:45
Жабырап жылдыз толгондо
Тун ортоосу болгондо
Жолойдун уну куркуроп
Доошун уккан пенденин
Жон териси дуркуроп
Тан атса жарык чыгат деп
Майданда балбан Кошойдон
Баары журттун баарысы
Умутун узуп ошондон
Не учун чыкпайт доошу
Кобурашат копчулук:
Кошойдун шайы бошогон.
Ээрге кочук талдырып
Эчемин чырак жандырып
Банардын баарын алдырып
Барпырата жандырып
Аскерди корсон курт кайнап
Ай талаада жык жайнап
Аралашкан копчулук
Алтымыш жерге туу байлап
Тусун карап таанышып
Турган журт айран калышып
Балбан Жолой, эр Кошой
Майданга курош салышып
Которгон туусу болбосо
Ажеп эмес ал ашта
Кообу адашып жоголсо
Айчыктуу-туусу болбосо
Ажал эмес ал ашта
Адашып киши жоголсо
Тун ортоосу болгондо
Жолойдун уну куркуроп
Доошун уккан пенденин
Жон териси дуркуроп
Тан атса жарык чыгат деп
Майданда балбан Кошойдон
Баары журттун баарысы
Умутун узуп ошондон
Не учун чыкпайт доошу
Кобурашат копчулук:
Кошойдун шайы бошогон.
Ээрге кочук талдырып
Эчемин чырак жандырып
Банардын баарын алдырып
Барпырата жандырып
Аскерди корсон курт кайнап
Ай талаада жык жайнап
Аралашкан копчулук
Алтымыш жерге туу байлап
Тусун карап таанышып
Турган журт айран калышып
Балбан Жолой, эр Кошой
Майданга курош салышып
Которгон туусу болбосо
Ажеп эмес ал ашта
Кообу адашып жоголсо
Айчыктуу-туусу болбосо
Ажал эмес ал ашта
Адашып киши жоголсо
- (9 бет)
-
- 1
- 2
- 3
- →
- Акыркы бет »