Окубайле койот окшойм, коздон жаш чыга баштады
Куноосуз коз жаштар...
#23 30 Июнь 2020 - 23:09
#24 30 Июнь 2020 - 23:11
#25 01 Июль 2020 - 09:39
Алтын кыз, соонун кыз, ширин кыз... кутуп жатам, уланта гой. жумушум коптугуно карабай сенин чыгармаларынды кутом го. Ийгилик балапан, калемин курчуй берсин. Мен, Хатикону куттурбой жаза гой.
#27 01 Июль 2020 - 17:44
Алты жаштагы мотурайган бобокторду коз алдынызга элестетип корунузчу. Кичинекей колдору, дуйнону карасын тааный элек журогу, адамдардын ыплас иштерин коро элек таптаза бае каректери. Бул жашта мектеп босогосун аттап, тамга таанып, ата-энесине эркелеп жургон учуру. Оюнга тойбогон, кундун батып тан атканын билбеген кези. Ал эми Афганистандын лагериндеги балдардын коздору... Умут очуп нуру кайткан каректер. Эттери шилинип соогу эле калышты. Кипкичинекей калем кармап жазууну уйроно турган убагында, колдору курал кармады. Булар коргон азаптын бир четин мобу биз жашаган олкодогу чон адам да которо албайт. Какыраган ыссыкта чуркоо, тынымсыз машыгуу, ошол эле учурда араб тилин да уйронуп жатышты. Билинбестен отуп бараткан бул жылдар ошол балдардын журогундогу адамдык сапатын, аёо сезимин кошо жууп баратты. Ордуна кара муртоз, таш боор баш кесер, жан кечтилер пайда боло баштаган. Бул лагердин башкы максаты да мына ошондо эмеспи. Тируу роботторду даярдоо. Аларга буйрук берилсе болду, жердин тубуно деле тушуп кете беришет. Керек учурда оз жандарын кыйып коюгу даяр бул солдаттар менен дуйнону басып алууну коздошкон. Катаал шартка чыдай албай ыйлап, таяк жеп олгону ошончо болсо, качып кетем деп дайынсыз кеткени андан коп. Алгач бул жайга чогулушкан жыйырмадан ашуун баладан болгону он экиси калды. Журокторун катырып, ырайым кылбоону уйротуудо болуп корбогондой сабактарды отушот. Бир жолу барымтага тушкон экоону судуроп келип короонун ортосуна жаткырышты.
Бардык балдарды короого алып чыгып, алардын козунчо жанагы экоону кыйнай башташты. Алардын кыйкырып, жардам сурап жатканына журогу бар адам чыдап карап тура албайт эле. Катар турган балдар алгач коздорун жумум жиберишти эле Сайиф баарын сабап козун ирмебей карап турууга мажбур кылган. Алардын жалбарып жардам сурап, кыйналып олгондорун коз ирмебей карап турган балдардын ан сезиминде кандай согуш журуп жатканы белгисиз. Кээ бири шок абалына тушсо, кээ бири жон гана козунон жаш агызып турду. Чон адамдар жакшы билбеген, куралдын турлорун тогуз, он жаштагы балдар суудай ичишет. Куралды чачып кайра чогултуу бул балдарга иш эмес, секунд убакыттын ичинде чогулта салгандары бар. Мушташуунун тактикасын мыкты оздоштурушкон.
Кыскасы дапдаяр, сезимсиз тируу роботко айланып баратышты.
Тун бир оокумда бышактаган ундон чоочуп ойгонгон Эмир карангы болмонун бурчунда эки тизесин кучактап алып ыйлап олтурган Мустафаны корду.
-Сага эмне болду?
Акырын жанына келип сурады.
-Эмир, качып кетеличи,мен чыдай албайм. Апамды сагындым.
-Качып кете албашыбызды билесин го?- деди Эмир ушкуруп тиги баланын жанына катар олтура.
-Качып кетип, кармалгандар эмне болгонун унуттунбу?
Эсинде бир жолу эки бала тун ичинде качып кетип дайынсыз жоголушкан. Бир кун кыдырып таба алышпай убара болгондорун коруп, калганы да "качып кетсекпи" - деген ойго келишип тиги экооно суктанышкан эле. Бирок эки кундон сон кайдан жайдан аларды таап келишкен. Баарын каратып туруп эки баланын колдорун байлап, машинанын артына судуроп салышкан эле. Ошондон кийин качуу дегенди айтпай, атугул ойлогондон коркуп калышпады беле?
Эмир башын дубалга жолоп шыпты карап суйлоп жатты.
-Эртен баарыбыз, башка лагерге которулабыз, бул жерге жаны балдар келишет.
Мустафа жооп берген жок. Ошол калыбында олтура берди унсуз.
Эртеси тан атпай жанагы эски автобус келип балдарды салып кетти. Ушул эле Афганистандын талаасындагы башка коргонго алып келишти. Автобус келгенин коргон ушул жердеги башка балдар тапырап чогула калышты. Баары чон он жаштан жогору. Кошо келген Сайиф балдарга кайрылды.
-Бул жер силердин жаны уйунор! Мындан ары ушул жерде жашап, дагы сабактарды отосунор. Эсинерден чыкпасын, лагер алмашканы менен тартип ошол бойдон.
Жаны лагердин алдында тияктагы эски коргону бейиш болуп калат экен. Тынымсыз машыгуу, курал атуу, гранат ыргытуу. Мындай жашоодо чонойгон балдардын денелери темирдей катуу болуп, анча мынча ооруну сезишпейт. Булардын мээсинде "оору" - деген тушунук таптакыр жашабайт. Анан да бул жайда балдар арасында мелдеш, тагыраагы мушташ откорулуп турат. Ортого чыгып мушташка тушкон экоо бирин-бири аёо деген жок. Былчылдатып оозу мурдун жарып жибергиче мушташышат. Кээде талуу жерине тийип олуп калгандары деле бар. Андайда судуроп барып бир чункурга ыргытып жиберишет.
Тун бир оокумда бышактаган ундон чоочуп ойгонгон Эмир карангы болмонун бурчунда эки тизесин кучактап алып ыйлап олтурган Мустафаны корду.
-Сага эмне болду?
Акырын жанына келип сурады.
-Эмир, качып кетеличи,мен чыдай албайм. Апамды сагындым.
-Качып кете албашыбызды билесин го?- деди Эмир ушкуруп тиги баланын жанына катар олтура.
-Качып кетип, кармалгандар эмне болгонун унуттунбу?
Эсинде бир жолу эки бала тун ичинде качып кетип дайынсыз жоголушкан. Бир кун кыдырып таба алышпай убара болгондорун коруп, калганы да "качып кетсекпи" - деген ойго келишип тиги экооно суктанышкан эле. Бирок эки кундон сон кайдан жайдан аларды таап келишкен. Баарын каратып туруп эки баланын колдорун байлап, машинанын артына судуроп салышкан эле. Ошондон кийин качуу дегенди айтпай, атугул ойлогондон коркуп калышпады беле?
Эмир башын дубалга жолоп шыпты карап суйлоп жатты.
-Эртен баарыбыз, башка лагерге которулабыз, бул жерге жаны балдар келишет.
Мустафа жооп берген жок. Ошол калыбында олтура берди унсуз.
Эртеси тан атпай жанагы эски автобус келип балдарды салып кетти. Ушул эле Афганистандын талаасындагы башка коргонго алып келишти. Автобус келгенин коргон ушул жердеги башка балдар тапырап чогула калышты. Баары чон он жаштан жогору. Кошо келген Сайиф балдарга кайрылды.
-Бул жер силердин жаны уйунор! Мындан ары ушул жерде жашап, дагы сабактарды отосунор. Эсинерден чыкпасын, лагер алмашканы менен тартип ошол бойдон.
Жаны лагердин алдында тияктагы эски коргону бейиш болуп калат экен. Тынымсыз машыгуу, курал атуу, гранат ыргытуу. Мындай жашоодо чонойгон балдардын денелери темирдей катуу болуп, анча мынча ооруну сезишпейт. Булардын мээсинде "оору" - деген тушунук таптакыр жашабайт. Анан да бул жайда балдар арасында мелдеш, тагыраагы мушташ откорулуп турат. Ортого чыгып мушташка тушкон экоо бирин-бири аёо деген жок. Былчылдатып оозу мурдун жарып жибергиче мушташышат. Кээде талуу жерине тийип олуп калгандары деле бар. Андайда судуроп барып бир чункурга ыргытып жиберишет.
#28 01 Июль 2020 - 17:47
ХХХ
Аман бой жетип бараткан сайын мунозу тунт тарта баштады. Кээде туруп ушунчалык корс болуп кетет. Тун ичинде уйку соонун арасында тушунуксуз тилде суйлонуп, кыйкырып жибергенине конуп деле бутушкон. Кээде тушундо жардыргычтар жарылып, ызы-чуу тушкон согуш талаасын анда онтоп, окко учуп кыйналып жаткан адамдарды корчу. Бул жолу да ошондой баш аламан туш корду. Мында да согуш талаасында озу аларга кошулуп согушуп журот. Бир убакта жакын жердеги жардыруудан чыккан катуу ундон кулагы тунуп жерге жыгылды. Коздору тунарып болор болбос ачылып озун карай бир караан келе жатканын корду. Тиги караан жакын келип башына оролгон чупурокту чечип бут жагын байламакчы окшойт, бери ылдый болгондо озу менен тиктеше тушту. Озунун коздоруно окшош коздор. Же озу олуп калдыбы? Тушунуксуз. .. Жанагы караан суйлоорду ойгонуп кетти. Турса денеси кара терге тушуп эмелки эле коргон тушу онундо болгондой журогунун согуусу баттап чыкты. Кунду караса качан эле которулуп, эшикте тируулук кадимкидей журуп жатат. Апасына бул тушун айтып берди эле "тушко эмнелер кирбейт, заманыбыз тынч болсун, кудайга шугур азыр андай согуш жок" - деп тынчтандырып койду...
Ошол эле убакта алыста согуш талаасында жургон Эмир да туш коргон. Ал тушундо чокусу асман тиреген аска зоолуу бийик тоолорду, жапжашыл ороон, анан ошол тоодон ылдыйга урунуп кулап тушкон молтур шаркыраган сууну корду. Озу болсо аппак кийинип алып, жогорудан тушкон шаркыратманын тубундогу дарыяны боюнда суу кечип журуптур. Омуру мындай бейпил тынч, анан кооз жерди корбоптур. Асман ушундай тунук болоорун, булуттар аппак мамыктай коруноорун билбеген экен. Бир убакта дарыянын аркы ойузундо караан корунду. Ал да кудум озундой аппак кийинип алган. Кыйкырып жатат, шаркыраган суунун дабышынан ал караандын уну такыр угулган жок. Ошентип барып ойгонуп кетти. Айлана капкарангы тун, озу болсо колунда курал менен уктап кеткен экен. Азыр эле коргон тушундогу кооз жерлери эсине туболук сакталып калды. Акырын чонтогунон кичинекей, буктолуп жыртылып кетейин деген суротту алып чыкты. Колдору менен сылап койду. Арадан канча жыл отуп, кандай татаал жашоону кечирсе да, Эмир апасын унуткан жок. Бала кезиндеги кундору мына бул тарсылдап ун чыккан согуш талаасында журо берип мээсинен акырындан очо баштаган эле. Элес булас гана эскеруулор. Эмир ушунчалык ал кундорду унутпай сактап калууга тырышчу. Анткени анын карангы жашоосундагы жалгыз жарык берген ошол болчу. Сыртынан муздак болуп корунгону менен журогунун тупкурундо кандайдыр бир жылуулук сакталып калган. Аны сыртка чыгарбоого болушунча аракет кылат, себеби бул жерде жылуулук, мээрим деген нерсе жашабайт. Анын журок тупкурундогу сакталган жылуулуктун бирден бир себеби озунун эгизи Аман эле. Ал жакшы жашоодо жашап жаткандыгы учун балким мунун журогу тартып сезип жаткандыр. Балким Надянын да салымы чон болсо керек Эмирдин адамдык сапатын жоготпой, журогунун бир бурчунда сакталып калышына. Анткени ал Эмирди болушунча мээримге болоп остургон. Боорукердикти уйроткон. Бул жайга келген балдардын копчулугу балдар уйунон келсе, дагы жарымы огой эне атанын колунда оскондор. Тагыраагы торолгондон эле эркелеп чоноюшкан эмес. Ошондуктан бат эле сезимсиз тируу роботко айланып кетишти. Ал эми Эмирге окшоп бейпил турмуш кечирип журуп, тушуп калганы чанда кездешет. Алар келсе да бул жерге чыдай алышпай олуп кетишет. Эмирдеги бул чыдамкайлык, сабырдуулук апасы Сезимден откон...
Аман бой жетип бараткан сайын мунозу тунт тарта баштады. Кээде туруп ушунчалык корс болуп кетет. Тун ичинде уйку соонун арасында тушунуксуз тилде суйлонуп, кыйкырып жибергенине конуп деле бутушкон. Кээде тушундо жардыргычтар жарылып, ызы-чуу тушкон согуш талаасын анда онтоп, окко учуп кыйналып жаткан адамдарды корчу. Бул жолу да ошондой баш аламан туш корду. Мында да согуш талаасында озу аларга кошулуп согушуп журот. Бир убакта жакын жердеги жардыруудан чыккан катуу ундон кулагы тунуп жерге жыгылды. Коздору тунарып болор болбос ачылып озун карай бир караан келе жатканын корду. Тиги караан жакын келип башына оролгон чупурокту чечип бут жагын байламакчы окшойт, бери ылдый болгондо озу менен тиктеше тушту. Озунун коздоруно окшош коздор. Же озу олуп калдыбы? Тушунуксуз. .. Жанагы караан суйлоорду ойгонуп кетти. Турса денеси кара терге тушуп эмелки эле коргон тушу онундо болгондой журогунун согуусу баттап чыкты. Кунду караса качан эле которулуп, эшикте тируулук кадимкидей журуп жатат. Апасына бул тушун айтып берди эле "тушко эмнелер кирбейт, заманыбыз тынч болсун, кудайга шугур азыр андай согуш жок" - деп тынчтандырып койду...
Ошол эле убакта алыста согуш талаасында жургон Эмир да туш коргон. Ал тушундо чокусу асман тиреген аска зоолуу бийик тоолорду, жапжашыл ороон, анан ошол тоодон ылдыйга урунуп кулап тушкон молтур шаркыраган сууну корду. Озу болсо аппак кийинип алып, жогорудан тушкон шаркыратманын тубундогу дарыяны боюнда суу кечип журуптур. Омуру мындай бейпил тынч, анан кооз жерди корбоптур. Асман ушундай тунук болоорун, булуттар аппак мамыктай коруноорун билбеген экен. Бир убакта дарыянын аркы ойузундо караан корунду. Ал да кудум озундой аппак кийинип алган. Кыйкырып жатат, шаркыраган суунун дабышынан ал караандын уну такыр угулган жок. Ошентип барып ойгонуп кетти. Айлана капкарангы тун, озу болсо колунда курал менен уктап кеткен экен. Азыр эле коргон тушундогу кооз жерлери эсине туболук сакталып калды. Акырын чонтогунон кичинекей, буктолуп жыртылып кетейин деген суротту алып чыкты. Колдору менен сылап койду. Арадан канча жыл отуп, кандай татаал жашоону кечирсе да, Эмир апасын унуткан жок. Бала кезиндеги кундору мына бул тарсылдап ун чыккан согуш талаасында журо берип мээсинен акырындан очо баштаган эле. Элес булас гана эскеруулор. Эмир ушунчалык ал кундорду унутпай сактап калууга тырышчу. Анткени анын карангы жашоосундагы жалгыз жарык берген ошол болчу. Сыртынан муздак болуп корунгону менен журогунун тупкурундо кандайдыр бир жылуулук сакталып калган. Аны сыртка чыгарбоого болушунча аракет кылат, себеби бул жерде жылуулук, мээрим деген нерсе жашабайт. Анын журок тупкурундогу сакталган жылуулуктун бирден бир себеби озунун эгизи Аман эле. Ал жакшы жашоодо жашап жаткандыгы учун балким мунун журогу тартып сезип жаткандыр. Балким Надянын да салымы чон болсо керек Эмирдин адамдык сапатын жоготпой, журогунун бир бурчунда сакталып калышына. Анткени ал Эмирди болушунча мээримге болоп остургон. Боорукердикти уйроткон. Бул жайга келген балдардын копчулугу балдар уйунон келсе, дагы жарымы огой эне атанын колунда оскондор. Тагыраагы торолгондон эле эркелеп чоноюшкан эмес. Ошондуктан бат эле сезимсиз тируу роботко айланып кетишти. Ал эми Эмирге окшоп бейпил турмуш кечирип журуп, тушуп калганы чанда кездешет. Алар келсе да бул жерге чыдай алышпай олуп кетишет. Эмирдеги бул чыдамкайлык, сабырдуулук апасы Сезимден откон...
#29 01 Июль 2020 - 17:49
ХХХ
Надя демекчи, жылдар отту арадан ошол кеткен боюнча уулунан да куйоосу Абдулдан да кабар келбеди. Ал эми Надя кутуудон такыр тажабады. "Келет уулум!" - деди дилинде ишеничтуу. Кээде коодону демигип тун ичинде кадимкидей кыйналып журогу тыбырчылап кетчу. Журогу менен уулу кыйналып жатканын, озун издеп жатканын туйчу. Ооба торободу. Бирок андан кем карабады. Алгач колуна алганда "кантер экем? "- деген. Бирок билинбестен ал чурпо омурунун, жашоосунун манызына айланыптыр. Кичинекей кутудан уулунун суротторун алып чыкты. Баары бир кетерин билсе деле суротторго тушуруп оз уулундай кам коргон эле. Кичинекей колдорун созо озуно талпынганын эстеди. Тиштерин корсотуп кулгону. "Кой" - дегенине болбой эркелегени. .. Кээде Надя озу да баласына кошулуп бала болуп кубалашып ойноп кетчу. Тундосу созсуз жомок айттырып уктачу. Кайра козунун жаштары бурчактап тогуло баштады. Тыпылдаган тамчылар колундагы Эмиринин суротуно тушуп жатты. Абдулдун "бул балдарды онуккон мамлекет карап тарбиялайт. Окутат. Мыкты инсан чыгарат булардан. Кийин дуйно жузуно керек, чыгаан инсандар чыгат. Оз кадырын билген, эч нерседен коркпогон адам болот!" - дегенин эстеди. Ошого ишенип калганын карачы. Андай болсо неге такыр кабарлашпайт? ! Надя озу да билбеген абалда кандай адамга кошулуп, эмне деген иштерге аралашып калганын дагы да болсо андап жете элек. Эне кандай учурда болсо да баары бир эне бойдон калат. Эки жакта эки эненин журогу туйшолуп, кумондор менен кун кечирип жатышты. Бири тороп бирок жузун да коро албай калса, экинчиси торобой бирок торолгон кундон колуна алган...
Убакыт отту, кундор айларга. Айлар болсо жылдарды суруп. Баягы жаны лагерге келген алты жаштагы Эмир чоноюп эр жетти. Кошо келген балдар да ар кандай жумуштарга болунуп, бири Сирияга согуш талаасына жонотулсо дагы бири башка олколорго кримдуйно адамдарына жан сакчы катары сатылып кетти. Айрымдары белгилуу киллерге айланды. Бул лагер жыл сайын мына ушундай роботторду чыгарат. Адамдын уройун учурган кол салуулардын кобу ушул лагерден чыккан баш кесердин колунан келген иштер. Тоноо, же болбосо бироону жок кылуу сыяктуу иштерди эч кандай кынтыксыз бутурушот. Эч кимди аяп да олтурбайт. Адам омуру булар учун жон гана чымчыктын омурундой да эмес.
Надя демекчи, жылдар отту арадан ошол кеткен боюнча уулунан да куйоосу Абдулдан да кабар келбеди. Ал эми Надя кутуудон такыр тажабады. "Келет уулум!" - деди дилинде ишеничтуу. Кээде коодону демигип тун ичинде кадимкидей кыйналып журогу тыбырчылап кетчу. Журогу менен уулу кыйналып жатканын, озун издеп жатканын туйчу. Ооба торободу. Бирок андан кем карабады. Алгач колуна алганда "кантер экем? "- деген. Бирок билинбестен ал чурпо омурунун, жашоосунун манызына айланыптыр. Кичинекей кутудан уулунун суротторун алып чыкты. Баары бир кетерин билсе деле суротторго тушуруп оз уулундай кам коргон эле. Кичинекей колдорун созо озуно талпынганын эстеди. Тиштерин корсотуп кулгону. "Кой" - дегенине болбой эркелегени. .. Кээде Надя озу да баласына кошулуп бала болуп кубалашып ойноп кетчу. Тундосу созсуз жомок айттырып уктачу. Кайра козунун жаштары бурчактап тогуло баштады. Тыпылдаган тамчылар колундагы Эмиринин суротуно тушуп жатты. Абдулдун "бул балдарды онуккон мамлекет карап тарбиялайт. Окутат. Мыкты инсан чыгарат булардан. Кийин дуйно жузуно керек, чыгаан инсандар чыгат. Оз кадырын билген, эч нерседен коркпогон адам болот!" - дегенин эстеди. Ошого ишенип калганын карачы. Андай болсо неге такыр кабарлашпайт? ! Надя озу да билбеген абалда кандай адамга кошулуп, эмне деген иштерге аралашып калганын дагы да болсо андап жете элек. Эне кандай учурда болсо да баары бир эне бойдон калат. Эки жакта эки эненин журогу туйшолуп, кумондор менен кун кечирип жатышты. Бири тороп бирок жузун да коро албай калса, экинчиси торобой бирок торолгон кундон колуна алган...
Убакыт отту, кундор айларга. Айлар болсо жылдарды суруп. Баягы жаны лагерге келген алты жаштагы Эмир чоноюп эр жетти. Кошо келген балдар да ар кандай жумуштарга болунуп, бири Сирияга согуш талаасына жонотулсо дагы бири башка олколорго кримдуйно адамдарына жан сакчы катары сатылып кетти. Айрымдары белгилуу киллерге айланды. Бул лагер жыл сайын мына ушундай роботторду чыгарат. Адамдын уройун учурган кол салуулардын кобу ушул лагерден чыккан баш кесердин колунан келген иштер. Тоноо, же болбосо бироону жок кылуу сыяктуу иштерди эч кандай кынтыксыз бутурушот. Эч кимди аяп да олтурбайт. Адам омуру булар учун жон гана чымчыктын омурундой да эмес.