"Кыргыз" - бул терминди чечмелегенге салым кошкула
#1 28 Январь 2009 - 15:58
Осы тақырыпта (темада) "Қырғ ыз" сөзінің шығу тарихы туралы жазсаңыздар.
#2 28 Январь 2009 - 16:12
Цитата
Осы тақырыпта (темада) "Қырғ ыз" сөзінің шығу тарихы туралы жазсаңыздар.
Ruslann аттуу форумчубуздун биринчи ирет казакча жазганын айып көрбөй, темасын кыргызчалаштырып коюуну эп көрдүм.
Ассалом алейкум туугандар!
Бул темада «кыргыз» сөзүнү н келип чыгышын жана маанилерин жазып коёсуздарбы?
#3 28 Январь 2009 - 17:34
#4 28 Январь 2009 - 20:23
#5 28 Январь 2009 - 22:27
Билдирүүнү түзөткөн: Барс: 28 Январь 2009 - 22:29
Үч кылы күүлүү комуздун,
Кыргыздар: Оң, Сол, Ичкилик...
#6 29 Январь 2009 - 15:05
Армин Вамберинин ою боюнча да «кырларды кыдырып жүргөн» деген мааниси бар.
Бернарда Мункачи деген окумуштуунун ою боюнча «кыр огузу», башкача айтканда тоодо жашаган огуз дегенди билдирет экен. Огуздар тууралуу маалыматыңыздар бар болушу керек.
В. В. Радлов «Монголиядагы түрк элдеринин этнографиясы» аттуу чыгармасында «кыргыз» деген сөздү «кырк» жана «жүз» сандарынан келип чыккан деп белгилейт.
Г. Шупка деген окумуштуу «кырк» жана «гуз» дегенден келип чыккан дейт.
Башка бир окумуштуунун ою боюнча «кызыл жүз» дегенди билдирет, башкача айтканда «кырмызы» + «йүз» деген кошулмадан «кыр+йүз» сөзү келип чыккан.
Башка бир маалымат боюнча «кырк» + «огуз» сөзү.
Эң жакшысы мажар окумуштуусу Л. Лигетиники. Ал «кырк» саны менен көптүктү билдирген байыркы «-ыз» мүчөсүнүн кошундусу деп эсептейт. «-Ыз» мүчөсү азыр биз, сиз, эгиз, мүйүз, көз деген сөздөрдө сакталып калган. Демек, кыргыз кырк уруудан чыккан эл.
Кошумча маалыматтар үчүн шилтеме коюп коёюн. Окуп койгула.
#7 29 Январь 2009 - 15:12
#8 29 Январь 2009 - 15:37
Демек, кыргыз эли байыркы эл экен да. Муну эч ким таналбайт...

Мен кыргыз болуп жаралганыма сыймыктанам. ..

"Кыргыздар" деген 2-томдук китепти жана "Манас" , "Семетей" , "Сейтек" училтиктерин жакшылап окусанар "кыргыз" тууралуу коп маалымат аласынар ...

#9 29 Январь 2009 - 19:51
Анда мен да кол куушуруп отурбастан, өзүмдүн оюмду билдире кетсем.
Тарыхый маалыматтарга негизделгенде кыргыздар ата мекенибиздеги эң байыркы улуттардын бири болуп, алар эң мурда азыркы Батыш Сиберийадагы Эне Сай дарыясынын башкы агымындагы райондор менен Тиян-Шань жана анын батыш жактарындагы Орто Азия райондорунда жашаган эң байыркы адамдардын урпактары болуп эсептелет.
Кыргыз улутунун наамы ата мекенибизде мындан эки миң жыл мурда өкүм сүргөн Чыгыш Хан империясынын доорунда (жаңы эранын 220-225-жылы) жашаган Симачйен деген адам (жаңы эрадан илгерки 145-186-жылы) тарабынан жазылган "Тарыхнама" деген китепте туңгуч ирет тилге алынган. Анткени, кыргыздар так ушул доордо эле ханзуларга маалым болгон. Симачйен өзүнүн бул китебинин уннулар шежиреси деген тармагында кыргыздарды "Гекүн" деп жазган. Бул заманда кыргыздар уннулардын түндүк тараптарындагы Хүнйү, Чүйшйе, Динлин, Шинлий деген тайпаларга жакын жерлерде жашаган.
#10 29 Январь 2009 - 22:04
-Мы КЫРГЫЗЫ и в Африке КЫРГЫЗЫ!! !!!!! !!!!! !
Казактар акылдуусунат, Озбектер хитрый, а биз КЫРГЫЗДАР пеилибиз кенен

Кыргыз деген соз каяктан чыкканын божомолдобосок так эчким билбейт, иши кылып КЫРГЫЗ элим менен сыймыктанам. Бар болгула жана ко-ооооооооп балалуу болгула!! !!!!! !!!!! !!!!! !!!!! !!
#11 30 Январь 2009 - 13:16
Цитата
Лайф, "Қазақ " атауының қайдан шыққаны туралы бізде әр-түрлі нұсқалар (варианттар) бар.
Егер түсінсең іздер, олар төмендегі мынадай болжамдар:
Қазақ этнонимын шығу тегі
Қазақ этнонимының туу тарихы ұзақ уақыт бойы зерттеушілердің қызу айтыстарына айналды. Түсіндіретін түпкілікті пікір (мнение) алайда қалыптасқ ан жоқ. Қазақ сөзіне үндес терминдер Қазақстаннан шалғай аймақтардан да кездеседі.
Сақ болжамы
Кейде бұл термин ертедегі екі тайпалық (каспий және сақ) одақтардың атынан шыққан деп жорамалдайды. Ал кейбір тарихшылар «хас» (нағыз) және «сақ» деген сөзден құралғ ан деп болжам жасайды.
Кавказ болжамы
Кейбір ғалымдар (Н. М. Карамзин, А. Вамбери т.б.) Шығыс Рим империясының императоры Константин «Қызылтуғ ан» (10 ғ. орта шені) берген мәліметтер бойынша Казахия елін Кавказдың солтүстік- батысында орналастырады (Қырым хандығы мезгілінде Қарачу немесе Қарачай деп белгілі аймақ). В. Минорский Константин хабарында Казахия деп касогтар айтылатынын дәлелдейді. Араб тарихшысы Әбу-лХасан Әли Әл-Масуди «Өсиет және қайта қарау кітабі» шығармасында Құбан өзенінің төңірегіндегі тайпалар арасында әл-касакия тайпасын көрсетеді. Неміс шығыстанушысы И. Маркварт бұл екі сөз бір ғана этнос — касогтардың атауын береді деді. Парсы тілді «Худуд әл-алам» жоғрапия туралы кітапта Қара теңіз жағалауында Касаг қаласының орналасуын деректейді. Көне Русьтегі жазылған «Повѣсти временныхъ лѣтъ» жылнамасында Святослав (965) пен Мстислав (1022) князьдері касогтармен соғыс жасайды. Ал касог терминін, алғаш рет 8 ғ. аяғы — 9 ғ. басында монах Епифаний келтірілген. жоғарыдағ ы мәліметтерге қарағанда касах, казахия, касак, кашак, касог алдыңғ ы орта ғасырларда Кавказдағ ы шағын тайпа, немесе тайпалар бірлестігін білдіретін алуан түрлері болғаны байқалады. Қазақ этнонимінің жоғарыда көрсеткен касог, т.б. атауларымен барлық жағынынан байланысы әлі де зерттеу борышы боп тұр.
Моңғ ол болжамы
Фин алтайшысы Г. И. Рамстедт және А. А. Семёнов қазақ терминін «Қасиетті жылнамада» (13 ғ.) моңғолша: хасаг-терген арба ұғымы бар сөз тіркесінен шығарады. Ал Қазақстанды қоныстағ ан түркі тайпалар осы қоссөзді пайдаланғ анына ешбір тарихи мағлұмат табылмағ ан.
Енесай болжамы
Әйгілі түркітанушы В. В. Радлов Енесай өзенінің төңірегіндегі көнетү ркі мұраларынан көнетү ркіше: қазғ ақым оғлым — «менің асырап алған ұлдарым» деген тіркесті тапқан. Қазғ ақ және қазақ сөздерінің дыбыс және мағына ұқстастығ ына сүйеніп, В. П. Юдин ғ дыбысы соңыра түсіп қалып, қазақ терминіне айналды деп болжам шығарғ ан. Бұл көзқарас түркі тілдерінің тарихи фонетикалық заңдылық тарымен үйлеспейтідікте
н, мамандар тарапынан қолдау табылмады.
Қарлық болжамы
И. Маркварт шығыс мәтіндерден үш қарлық тайпасын хасактар (хаски) деп оқыған. Бірақ, В. Минорский басқа мұсылман деректерімен салыстырып, қарлық тардың тайпалық атауының мәтін аралық оқылуына елеулі түзету жасады. Бұл ретте, хасактардың орнына баскил деген конъюнктура енгізілді. Араб саяхатшы Әбу Дулаф «Рисалас» («Жазба») шығармасындағ ы харлұқ сөзін хазлақ деп оқып Н. Н. Пантусов та қателікке ұшырады.
Парсы болжамы
Парсы-тәжік әйгілі Фирдоусидің Шахнама дастанында қазақ халқы және қазақ хандары туралы айтылған екен. Кейбір ғалымдар, А. Левшиннен бастап, нағыз қазақ халқының құрылуын 10 ғ. жатқызады. Дастанда қазақ терминіне қатысты ешқандай маңызды ақпар жоқ екендігін көптеген шығыстанушылар (С. Г. Кляшторный, Т. И. Сұлтанов т.б.) атап көрсетті.
Қыпшақ әлеуметтік болжамы
Кейбір деректерде бұл термин әлеуметтік мәнінде қолданылғ ан «қазақ лық» «қашақ » деген атаудан шықты дейді. «Қазақ » термині 1245 жылы Мамлюк мемлекетіндегі қыпшақ тардың ортасында жазылған ерте қыпшақ жазба ескерткіштерінде (түрік-араб) сөздігінде кездеседі. Мұнда «қазақ » деген сөз басы бос кезбе деген мағына береді. Бұл семантикалық ұғым бойынша «қазақ » терминіне әлеуметтік мағына беріледі, яғни еншісі бөлек, үлкен ұлдардың ата шаңырақ тан бөлініп уақытша ру, тайпалардан кетіп, күнкөріс үшін әскери жорықтарғ а қатысуын санаған.
Қазақстан тарихының 2 томында
Билдирүүнү түзөткөн: Ruslann: 30 Январь 2009 - 13:18
#12 08 Июль 2009 - 11:14

Кыргыз эмес кыргызды жыдыткандар
Кылым кезген тарыхын унуткандар
Кыргыз эмес кыйшайтып калпак кийип,
Каада-салтын калкынын куруткандар ....демекчи ар бирибиз бизге чейинки ата-бабаларыбыздын тарыхын беш колдой билип,коздун карегиндей сакташыбыз керек.Ошого байланыштуу баарыныздарды "кыргыз" этнонимин ким кандай билишинче чечмелоого салым кошуунуздарды сурайм.
Байыркы сактар жонундогу ангемелерде кыргыздар кандуу согушта азыраак колу менен эле чон жоону женген экен.Ошондон тартып Азия элдери кыргыздарды "кыргыс" булар "кырылгыс, тугонг
ус" делип журуп кыргыз болуп калган экен.Мындан башка дагы чечмелоолор ар тараптуу жана коп бирок мен кобунчо ушуга ишенем.
#13 08 Июль 2009 - 11:21
Анткени, 1 миллиарддан ашуун калкы бар Кытайдын жанында 5 млн. адамы бар кыргыздын жашап келгени кандай эрдик!!! Аларга уйгур, дунган сымал синип кеткен эмес!!!
Керек болсо, кээде азил-чыны аралаш мен кытайлар бизден коркуп Улуу сепилин курушкан деп калам. Чын-чынында тарыхта гунндардан улам курушкан да...
Биз дагы далай кылымдарга жашайбыз. Мен буга 100 пайыз ишенем!! !
Жеңиш - менин тагдырым.
#14 25 Октябрь 2009 - 17:48

Кийик тилейт бийикти.
#15 27 Октябрь 2009 - 15:10
Цитата
Армин Вамберинин ою боюнча да «кырларды кыдырып жүргөн» деген мааниси бар.
Бернарда Мункачи деген окумуштуунун ою боюнча «кыр огузу», башкача айтканда тоодо жашаган огуз дегенди билдирет экен. Огуздар тууралуу маалыматыңыздар бар болушу керек.
В. В. Радлов «Монголиядагы түрк элдеринин этнографиясы» аттуу чыгармасында «кыргыз» деген сөздү «кырк» жана «жүз» сандарынан келип чыккан деп белгилейт.
Г. Шупка деген окумуштуу «кырк» жана «гуз» дегенден келип чыккан дейт.
Башка бир окумуштуунун ою боюнча «кызыл жүз» дегенди билдирет, башкача айтканда «кырмызы» + «йүз» деген кошулмадан «кыр+йүз» сөзү келип чыккан.
Башка бир маалымат боюнча «кырк» + «огуз» сөзү.
Эң жакшысы мажар окумуштуусу Л. Лигетиники. Ал «кырк» саны менен көптүктү билдирген байыркы «-ыз» мүчөсүнүн кошундусу деп эсептейт. «-Ыз» мүчөсү азыр биз, сиз, эгиз, мүйүз, көз деген сөздөрдө сакталып калган. Демек, кыргыз кырк уруудан чыккан эл.
Кошумча маалыматтар үчүн шилтеме коюп коёюн. Окуп койгула.
Лайф ой Мергенчи


Шупка деген окмуштуунуз - Бернардо деген окмуштуунун оюна окшоштуруп жазган.
Бернарда Мункачи окмуштуусу ою боюнча (1381-1310 жылдардыгы) ошол доордо кыргыздардын ичинде жашап откон башкача айтканда кырк ханзу кызы ошол жерде жашап ууз (огуз) деген уруулар менен никеленген, жана кийин булардан тараган урпактар (кырк-ууз) кырк-огуз деп аталаган.Мына ошондон кырк-огуз кыргыз деп озгорулуп жазылып келет деп калат тарыхта.
Ал эми Шупка деген окмуштуунуз турк окмуштуусу болсо керек. Турктор озондорду огуз деп аташкан. "Огуз" деген соз "огуз гуз" деп аталып калган. Турктор ушул наам менен батыш элине атак чыгарган экен.
Ал эми Лигетиники окшогон кепти татар окмуштуусу Тенешинов кыргыз деген созду "кырк" жана "кыз" деген унгу создордун кошулмсынан келип чыккан деп айтат.
Кыргыз жонундо окмуштуулар ар кыл материалдар топтогон, бирок кайсыл бир материал чындыкка жакын экендиги белгисиз.
Лайф мырза келин экообуз кайсыл материалга жакын экендигин тактап чыгабыз

#16 27 Октябрь 2009 - 15:17
Цитата
Бернарда Мункачи окмуштуусу ою боюнча (1381-1310 жылдардыгы) ошол доордо кыргыздардын ичинде жашап откон башкача айтканда кырк ханзу кызы ошол жерде жашап ууз (огуз) деген уруулар менен никеленген, жана кийин булардан тараган урпактар (кырк-ууз) кырк-огуз деп аталаган.Мына ошондон кырк-огуз кыргыз деп озгорулуп жазылып келет деп калат тарыхта.
Мажар Мункачинин кыргыздын кырк ханзу менен байланыштырганы кызык экен. Эгер бул пикирге келе турган болсок, анда кыргыздардын кытайлар менен түздөн- түз байланышы бар да, б.а. кыргыз кытайдын жээни болуп калат. Ал эми кыргыздын кытайга болгон айрым антипатиялары ошондон улам пайда болсо керек деп койдум. Мисалы, кыргызда «Жээн эл болбойт, желке таз болбойт» деп айтылат. Бекеринен чыкпаса керек. Кошумча катары кыргыздын анда табгачтык каны жөнүндө өзүнчө баса белгилөө гө болот. Чындап эле ушундайбы деген суроо туулбай койбойт.

#17 27 Октябрь 2009 - 15:26
Цитата

Ооба да кытайга окшоп кетуубуз да ошондон болсо керек



#18 27 Октябрь 2009 - 15:29
Цитата



Ооба, ынандым. Чындыгы бардай. Ошол үчүн Ош тарапта кытайлык ишкерлер менен көбүрө өк кызматташуулар жүрүп жаткансыйт.

#19 27 Октябрь 2009 - 15:32
Цитата

Бул менен эмне демекчисиз? келин жакшысы кыргыз кайдан келип чыккан жана кайсыл бир окмуштуунун ою тууралыгы жонундо талкуу кылалы болбосо Барс байке экообузду бан этип атып салбасын

#20 27 Октябрь 2009 - 15:50
Цитата

Албетте, венгриялык окумуштуулар туура айтышат. Алар – А. Вамбери жана Л. Лигети.
