Суперстан: "Кыргыз" - бул терминди чечмелегенге салым кошкула - Суперстан

Перейти к содержимому

Сыр сөзүм кандай эле?    Каттоо   
Форумдан кенен издөө
  • > Негизги темалар
  • > Мен кыргызмын!
  • ЖАЛПЫ ЭРЕЖЕЛЕР
  • Соңку билдирүүлөрдү кароо
  • RSS поток
  • RSS поток
  • (3 бет)
  • +
  • 1
  • 2
  • 3
  • →
  • Сиз жаңы тема ача албайсыз
  • Темага жооп жаза албайсыз

"Кыргыз" - бул терминди чечмелегенге салым кошкула

#1 Пользователь офлайн   Ruslann   28 Январь 2009 - 15:58

  • Момун
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 38
  • Катталган: 29 Сентябрь 08
  • Соңку аракети: 22 Мар 2024 22:23
  • Жынысы:Эркек

Ассалаумағ алейкум, бауырлар!
Осы тақырыпта (темада) "Қырғ ыз" сөзінің шығу тарихы туралы жазсаңыздар.
  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#2 Пользователь офлайн   LIFE   28 Январь 2009 - 16:12

  • Активист
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 1 453
  • Катталган: 12 Сентябрь 08
  • Соңку аракети: 29 Сен 2011 15:03
  • Жынысы:Эркек
  • Калаасы:Шаарда турам.

Цитата

Ассалаумағ алейкум, бауырлар!
Осы тақырыпта (темада) "Қырғ ыз" сөзінің шығу тарихы туралы жазсаңыздар.


Ruslann аттуу форумчубуздун биринчи ирет казакча жазганын айып көрбөй, темасын кыргызчалаштырып коюуну эп көрдүм.

Ассалом алейкум туугандар!
Бул темада «кыргыз» сөзүнү н келип чыгышын жана маанилерин жазып коёсуздарбы?
Жердин формуласы кичине көз жаш сымал болгон.
Кензабуро Оэ
  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#3 Пользователь офлайн   Мэри   28 Январь 2009 - 17:34

  • Карапайым
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 238
  • Катталган: 12 Январь 09
  • Соңку аракети: 20 Фев 2022 21:57
  • Жынысы:Аялзаты
  • Калаасы:Бишкек

"Кыргыз" деген созго байланыштуу коп уламыштар, гипотезалар бар. Мисалы, кыргыз - кырк кыз (башкача айтканда, кырк кыздан тараган), кыргыз - кырылгыс, тугонгус, кыргыз - кыр кез(аш, чурка) ж.б. Негизи, кыргыз эли азия элдеринин ичинен эн байыркы эл болуп саналат. Тагыраак айтканда, 2200 жылдан ашык тарыхы бар эл. Бул жонундо Кытайдын тарых булактарында сакталып калган. Муну Бартольд... ж.б. окумуштуулар таап чыгышкан. 22 кылымды артка калтырган кыргыз элинин тарыхы да ошончо бай. Анан бир-эки эле соз менен "кыргыз" деген соз муну тушундурот" деп кыска айтып койгонго болбойт го. Дагы карап коруш керек. Балким, силерде да башкача маалыматтар бардыр... А мен "кырылгыс, тугонгус" дегенге кобуроок ишенгим келет. Анткени кыргыз эли жоокер эл болгон да. Оздорун, элин, жерин сырткы душмандардан коргоо учун коп согуштарды баштарынан откорууго туура келип турган. Ошентип согушуп, оз мамлекеттуулугун, эркиндигин, таламын талашып журушуп, ушул кунго жетишкен. Ошондон "анан буларды кырса да тугонбойт, кырылгыс" деп калса керек... Дагы "Манаста" : "Тугонгон сайын тутогон, кырылган сайын кобойгон" деген саптар бар.
  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#4 Пользователь офлайн   USSR   28 Январь 2009 - 20:23

  • Супер-активист
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 3 933
  • Катталган: 25 Декабрь 08
  • Соңку аракети: 24 Фев 2022 11:14
  • Жынысы:Эркек
  • Калаасы:Бишкек

Бул теманын эрежесинде кыргызча гана жазгыла деп жазылган эмеспи.Же Руслан бул эрежени сыйлабайт,же кыргызча тушунбойт.А тушунбогондон кийин тема ачып не кыйналат дейм да....А "кыргыз" дегенди "кырылгыс" ,"тугонгус" дегенди тушундурот. 2200 жылдык тарыхыбыз бер жагы эле,кытай булактарында жазылгандан беркиси эле,андан мурункусу канча.Ошондон бери улутубуздун жоголбой келатканы "кырылгыс" экенибизди далилдейт... ....
  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#5 Пользователь офлайн   Барс   28 Январь 2009 - 22:27

  • Супер-активист
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Аким
  • Билдирүүсү: 2 987
  • Катталган: 24 Октябрь 08
  • Соңку аракети: 09 Мар 2025 15:00
  • Жынысы:Эркек
  • Калаасы:Айылда

Атаңгө рү, Русландын "кыргыз" сөзүнү н этимологиясына кызыгып (ал эми КЫРГЫЗ элинин кайдан чыкканына кызыкканы да!..), биздин арабызга кирип, накта казакча, (а тургай тамгалары да казакча) жазып турганына бир чети суктанып турганымды жашыра албайм. Анын К менен Г син байкасаң ! Биз дагы деле так кыргызча жаз десе чычалап кетип жүрөбү з. Үйрөнсө болот! Ал эми "кыргыз" сөзүнү н чыгыш варианттарын ал жакшы эле билет өңдө нөт. Таза кыргыздардын оюн уккусу келген го, казак боорубуздун...

Билдирүүнү түзөткөн: Барс: 28 Январь 2009 - 22:29

Үчтүктө үч сап - үч күлүк!
Үч кылы күүлүү комуздун,
Кыргыздар: Оң, Сол, Ичкилик...

  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#6 Пользователь офлайн   LIFE   29 Январь 2009 - 15:05

  • Активист
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 1 453
  • Катталган: 12 Сентябрь 08
  • Соңку аракети: 29 Сен 2011 15:03
  • Жынысы:Эркек
  • Калаасы:Шаарда турам.

«Кыргыз» этноними кытай булактарында «хягас» же «кегес» түрүндө учурайт. Орустар бир учурларда казактарды кыргыз деп жазышкан же жалпы эле түрк тектүү элдерге «татар» деген аталышты колдонуп келишкен. Кытайда болсо «таа-таа» дегендер да болгон. Радловдун бир изилдөөсүндө «кыргыз» сөзү «кырык кыз», башкача айтканда «бир тарабы кыз» же «сынык кыз» деген ойду айткан. Жиниңер келиши мүмкүн, бирок чындык ушундай. Ушуга окшогон дагы бир уламышта, башкача айтканда Моголдордун династиясын баяндаган «Луань-си тарыхы» аттуу чыгармада да бир кытай кыз менен үйлөнгөн эркектен чыккан уруунун аталышы катары да белгилениптир. Башка бир чыгармада төрт эркекке мурас бөлүштүрүп жатканда, бирөөсүнө энчи жетпей калат экен. Анан ага «кыр кез» башкача айтканда «кырларды, тоолорду кыдырып жүргөн» деген ат коюп коюшат экен.

Армин Вамберинин ою боюнча да «кырларды кыдырып жүргөн» деген мааниси бар.

Бернарда Мункачи деген окумуштуунун ою боюнча «кыр огузу», башкача айтканда тоодо жашаган огуз дегенди билдирет экен. Огуздар тууралуу маалыматыңыздар бар болушу керек.

В. В. Радлов «Монголиядагы түрк элдеринин этнографиясы» аттуу чыгармасында «кыргыз» деген сөздү «кырк» жана «жүз» сандарынан келип чыккан деп белгилейт.

Г. Шупка деген окумуштуу «кырк» жана «гуз» дегенден келип чыккан дейт.

Башка бир окумуштуунун ою боюнча «кызыл жүз» дегенди билдирет, башкача айтканда «кырмызы» + «йүз» деген кошулмадан «кыр+йүз» сөзү келип чыккан.

Башка бир маалымат боюнча «кырк» + «огуз» сөзү.

Эң жакшысы мажар окумуштуусу Л. Лигетиники. Ал «кырк» саны менен көптүктү билдирген байыркы «-ыз» мүчөсүнүн кошундусу деп эсептейт. «-Ыз» мүчөсү азыр биз, сиз, эгиз, мүйүз, көз деген сөздөрдө сакталып калган. Демек, кыргыз кырк уруудан чыккан эл.

Кошумча маалыматтар үчүн шилтеме коюп коёюн. Окуп койгула.
Жердин формуласы кичине көз жаш сымал болгон.
Кензабуро Оэ
  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#7 Пользователь офлайн   LIFE   29 Январь 2009 - 15:12

  • Активист
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 1 453
  • Катталган: 12 Сентябрь 08
  • Соңку аракети: 29 Сен 2011 15:03
  • Жынысы:Эркек
  • Калаасы:Шаарда турам.

Ушул теманын ичинде эле суроо бере кетүүнү туура көрдүм. «Казак» деген сөздүн кандай мааниси бар экен? Ошону Русланн жигиттик кылып так маалыматтар менен жазып койсо, биз да биле жүрөлү өзүбү здүн боордош элибиздин атынын маанисин.
Жердин формуласы кичине көз жаш сымал болгон.
Кензабуро Оэ
  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#8 Пользователь офлайн   sylyk kyz   29 Январь 2009 - 15:37

  • Активист
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 315
  • Катталган: 07 Январь 09
  • Соңку аракети: 13 Июн 2009 11:11
  • Жынысы:Аялзаты

Тарых барактарында Кытай окумуштуусу Сыма Цзяндын айтуусу боюнча "кыргыз" деген этноним б.з.ч. 201-жылы пайда болгондугу тууралуу айтылат.
Демек, кыргыз эли байыркы эл экен да. Муну эч ким таналбайт... :dance:
Мен кыргыз болуп жаралганыма сыймыктанам. .. :nono:
"Кыргыздар" деген 2-томдук китепти жана "Манас" , "Семетей" , "Сейтек" училтиктерин жакшылап окусанар "кыргыз" тууралуу коп маалымат аласынар ... :nono:
  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#9 Пользователь офлайн   Prince   29 Январь 2009 - 19:51

  • Активист
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 1 383
  • Катталган: 10 Ноябрь 07
  • Соңку аракети: 17 Июл 2021 20:08
  • Жынысы:Эркек

Салам достор сонун тема ачыптырсынар. Ruslann сизге менин жеке урматым, кыргыздарды ушинтип намыска келтирип тарыхына үңүлүп көз чаптыруусуна көмөк түзгөнүңүз үчүн.
Анда мен да кол куушуруп отурбастан, өзүмдүн оюмду билдире кетсем.

Тарыхый маалыматтарга негизделгенде кыргыздар ата мекенибиздеги эң байыркы улуттардын бири болуп, алар эң мурда азыркы Батыш Сиберийадагы Эне Сай дарыясынын башкы агымындагы райондор менен Тиян-Шань жана анын батыш жактарындагы Орто Азия райондорунда жашаган эң байыркы адамдардын урпактары болуп эсептелет.
Кыргыз улутунун наамы ата мекенибизде мындан эки миң жыл мурда өкүм сүргөн Чыгыш Хан империясынын доорунда (жаңы эранын 220-225-жылы) жашаган Симачйен деген адам (жаңы эрадан илгерки 145-186-жылы) тарабынан жазылган "Тарыхнама" деген китепте туңгуч ирет тилге алынган. Анткени, кыргыздар так ушул доордо эле ханзуларга маалым болгон. Симачйен өзүнүн бул китебинин уннулар шежиреси деген тармагында кыргыздарды "Гекүн" деп жазган. Бул заманда кыргыздар уннулардын түндүк тараптарындагы Хүнйү, Чүйшйе, Динлин, Шинлий деген тайпаларга жакын жерлерде жашаган.
  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#10 Пользователь офлайн   ataman   29 Январь 2009 - 22:04

  • Активист
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 342
  • Катталган: 10 Ноябрь 08
  • Соңку аракети: 01 Апр 2018 06:15
  • Жынысы:Эркек
  • Калаасы:обл. Чуй: р-н Сокулук

Менин полковник досум бар. Улуту орус, бирок КЫРГЫЗСТАНда торолуп- оскон. Ошонун жакшы фразасы бар.
-Мы КЫРГЫЗЫ и в Африке КЫРГЫЗЫ!! !!!!! !!!!! !
Казактар акылдуусунат, Озбектер хитрый, а биз КЫРГЫЗДАР пеилибиз кенен :nono:
Кыргыз деген соз каяктан чыкканын божомолдобосок так эчким билбейт, иши кылып КЫРГЫЗ элим менен сыймыктанам. Бар болгула жана ко-ооооооооп балалуу болгула!! !!!!! !!!!! !!!!! !!!!! !!
  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#11 Пользователь офлайн   Ruslann   30 Январь 2009 - 13:16

  • Момун
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 38
  • Катталган: 29 Сентябрь 08
  • Соңку аракети: 22 Мар 2024 22:23
  • Жынысы:Эркек

Көп рахмет! Барлығың ызға алғысымды білдіремін!


Цитата

Ушул теманын ичинде эле суроо бере кетүүнү туура көрдүм. «Казак» деген сөздүн кандай мааниси бар экен? Ошону Русланн жигиттик кылып так маалыматтар менен жазып койсо, биз да биле жүрөлү өзүбү здүн боордош элибиздин атынын маанисин.


Лайф, "Қазақ " атауының қайдан шыққаны туралы бізде әр-түрлі нұсқалар (варианттар) бар.
Егер түсінсең іздер, олар төмендегі мынадай болжамдар:

Қазақ этнонимын шығу тегі
Қазақ этнонимының туу тарихы ұзақ уақыт бойы зерттеушілердің қызу айтыстарына айналды. Түсіндіретін түпкілікті пікір (мнение) алайда қалыптасқ ан жоқ. Қазақ сөзіне үндес терминдер Қазақстаннан шалғай аймақтардан да кездеседі.

Сақ болжамы

Кейде бұл термин ертедегі екі тайпалық (каспий және сақ) одақтардың атынан шыққан деп жорамалдайды. Ал кейбір тарихшылар «хас» (нағыз) және «сақ» деген сөзден құралғ ан деп болжам жасайды.

Кавказ болжамы

Кейбір ғалымдар (Н. М. Карамзин, А. Вамбери т.б.) Шығыс Рим империясының императоры Константин «Қызылтуғ ан» (10 ғ. орта шені) берген мәліметтер бойынша Казахия елін Кавказдың солтүстік- батысында орналастырады (Қырым хандығы мезгілінде Қарачу немесе Қарачай деп белгілі аймақ). В. Минорский Константин хабарында Казахия деп касогтар айтылатынын дәлелдейді. Араб тарихшысы Әбу-лХасан Әли Әл-Масуди «Өсиет және қайта қарау кітабі» шығармасында Құбан өзенінің төңірегіндегі тайпалар арасында әл-касакия тайпасын көрсетеді. Неміс шығыстанушысы И. Маркварт бұл екі сөз бір ғана этнос — касогтардың атауын береді деді. Парсы тілді «Худуд әл-алам» жоғрапия туралы кітапта Қара теңіз жағалауында Касаг қаласының орналасуын деректейді. Көне Русьтегі жазылған «Повѣсти временныхъ лѣтъ» жылнамасында Святослав (965) пен Мстислав (1022) князьдері касогтармен соғыс жасайды. Ал касог терминін, алғаш рет 8 ғ. аяғы — 9 ғ. басында монах Епифаний келтірілген. жоғарыдағ ы мәліметтерге қарағанда касах, казахия, касак, кашак, касог алдыңғ ы орта ғасырларда Кавказдағ ы шағын тайпа, немесе тайпалар бірлестігін білдіретін алуан түрлері болғаны байқалады. Қазақ этнонимінің жоғарыда көрсеткен касог, т.б. атауларымен барлық жағынынан байланысы әлі де зерттеу борышы боп тұр.

Моңғ ол болжамы

Фин алтайшысы Г. И. Рамстедт және А. А. Семёнов қазақ терминін «Қасиетті жылнамада» (13 ғ.) моңғолша: хасаг-терген арба ұғымы бар сөз тіркесінен шығарады. Ал Қазақстанды қоныстағ ан түркі тайпалар осы қоссөзді пайдаланғ анына ешбір тарихи мағлұмат табылмағ ан.

Енесай болжамы

Әйгілі түркітанушы В. В. Радлов Енесай өзенінің төңірегіндегі көнетү ркі мұраларынан көнетү ркіше: қазғ ақым оғлым — «менің асырап алған ұлдарым» деген тіркесті тапқан. Қазғ ақ және қазақ сөздерінің дыбыс және мағына ұқстастығ ына сүйеніп, В. П. Юдин ғ дыбысы соңыра түсіп қалып, қазақ терминіне айналды деп болжам шығарғ ан. Бұл көзқарас түркі тілдерінің тарихи фонетикалық заңдылық тарымен үйлеспейтідікте
н, мамандар тарапынан қолдау табылмады.

Қарлық болжамы

И. Маркварт шығыс мәтіндерден үш қарлық тайпасын хасактар (хаски) деп оқыған. Бірақ, В. Минорский басқа мұсылман деректерімен салыстырып, қарлық тардың тайпалық атауының мәтін аралық оқылуына елеулі түзету жасады. Бұл ретте, хасактардың орнына баскил деген конъюнктура енгізілді. Араб саяхатшы Әбу Дулаф «Рисалас» («Жазба») шығармасындағ ы харлұқ сөзін хазлақ деп оқып Н. Н. Пантусов та қателікке ұшырады.

Парсы болжамы

Парсы-тәжік әйгілі Фирдоусидің Шахнама дастанында қазақ халқы және қазақ хандары туралы айтылған екен. Кейбір ғалымдар, А. Левшиннен бастап, нағыз қазақ халқының құрылуын 10 ғ. жатқызады. Дастанда қазақ терминіне қатысты ешқандай маңызды ақпар жоқ екендігін көптеген шығыстанушылар (С. Г. Кляшторный, Т. И. Сұлтанов т.б.) атап көрсетті.

Қыпшақ әлеуметтік болжамы

Кейбір деректерде бұл термин әлеуметтік мәнінде қолданылғ ан «қазақ лық» «қашақ » деген атаудан шықты дейді. «Қазақ » термині 1245 жылы Мамлюк мемлекетіндегі қыпшақ тардың ортасында жазылған ерте қыпшақ жазба ескерткіштерінде (түрік-араб) сөздігінде кездеседі. Мұнда «қазақ » деген сөз басы бос кезбе деген мағына береді. Бұл семантикалық ұғым бойынша «қазақ » терминіне әлеуметтік мағына беріледі, яғни еншісі бөлек, үлкен ұлдардың ата шаңырақ тан бөлініп уақытша ру, тайпалардан кетіп, күнкөріс үшін әскери жорықтарғ а қатысуын санаған.

Қазақстан тарихының 2 томында

…қазақ атауы 9-10 ғғ. Шығыс Дешті Қыпшақ қыпшақ тарының қоғамында әлеуметтік, ал 11-12 ғғ. этникалық -әлеуметтік топтарға қолданылғ ан. Және осы ғасырларда қыпшақ тайпаларының топтасуы қазақ қауымдастығ ы қалыптасуының да маңызды кезеңі болды

деп жазылған. Яғни бұл процесс түрлі кезеңде де тоқтамай, әмбебап мағынада қолданылып келген. Нәтижесінде қыпшақ тайпасы өзегі болған 14 ғ. басында құрылғ ан Ақ Орда халқының құрамы қазақтар болған. 15 ғ. 2 ж. қазақ халқы құрылып болғаннан кейін, халықтың этногенез процесінің күрделі ерекшелігінің бірі болып табылатын «қазақ » атауы, этникалық маңызғ а ие болды. Немесе «қазақ » атауы Жәнібек пен Керей бастап Жетісуға көшіп кеткендерді «өзбек-қ азақ», кейін «қазақ» түрінде пайдаланылған деп санайды.

Билдирүүнү түзөткөн: Ruslann: 30 Январь 2009 - 13:18

  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#12 Пользователь офлайн   алмагуль   08 Июль 2009 - 11:14

  • Карапайым
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 117
  • Катталган: 22 Февраль 09
  • Соңку аракети: 22 Ноя 2009 16:40

Иконки сообщения 

Салам форумдун патриотторуна! !! :)

Кыргыз эмес кыргызды жыдыткандар
Кылым кезген тарыхын унуткандар
Кыргыз эмес кыйшайтып калпак кийип,
Каада-салтын калкынын куруткандар ....демекчи ар бирибиз бизге чейинки ата-бабаларыбыздын тарыхын беш колдой билип,коздун карегиндей сакташыбыз керек.Ошого байланыштуу баарыныздарды "кыргыз" этнонимин ким кандай билишинче чечмелоого салым кошуунуздарды сурайм.

Байыркы сактар жонундогу ангемелерде кыргыздар кандуу согушта азыраак колу менен эле чон жоону женген экен.Ошондон тартып Азия элдери кыргыздарды "кыргыс" булар "кырылгыс, тугонг
ус" делип журуп кыргыз болуп калган экен.Мындан башка дагы чечмелоолор ар тараптуу жана коп бирок мен кобунчо ушуга ишенем.
Адамдын конулу гул сымал ,бат соолуйт.Аны аздекте!
  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#13 Пользователь офлайн   adalsvards   08 Июль 2009 - 11:21

  • Супер-активист
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 5 812
  • Катталган: 10 Июль 08
  • Соңку аракети: 27 Фев 2022 18:34
  • Жынысы:Аялзаты
  • Калаасы:Жомоктогу сепил сарай

Мен да ушул "кырылгыс" дегенге кобуроок ишенем...

Анткени, 1 миллиарддан ашуун калкы бар Кытайдын жанында 5 млн. адамы бар кыргыздын жашап келгени кандай эрдик!!! Аларга уйгур, дунган сымал синип кеткен эмес!!!

Керек болсо, кээде азил-чыны аралаш мен кытайлар бизден коркуп Улуу сепилин курушкан деп калам. Чын-чынында тарыхта гунндардан улам курушкан да...

Биз дагы далай кылымдарга жашайбыз. Мен буга 100 пайыз ишенем!! !
Үмүт - менин жолум,

Жеңиш - менин тагдырым.
  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#14 Пользователь офлайн   Мергенчи   25 Октябрь 2009 - 17:48

  • Активист
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 415
  • Катталган: 12 Март 09
  • Соңку аракети: 29 Сен 2011 15:18

Элдик этимология, башкача айтканда эл өзүнү н ой-пикирине жараша сөздөрдү этибардаштыруусу бир топ  ийгиликтерди жаратып жаткансыйт. Чындыктагысы кандай болду экен деген суроолор башынан  эле туулуп келет.  :tongue:
Мергенчи тилейт кийикти,
Кийик тилейт бийикти.
  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#15 Пользователь офлайн   arhidey   27 Октябрь 2009 - 15:10

  • Супер-активист
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 2 019
  • Катталган: 09 Февраль 09
  • Соңку аракети: 30 Янв 2022 07:55

Цитата

«Кыргыз» этноними кытай булактарында «хягас» же «кегес» түрүндө учурайт. Орустар бир учурларда казактарды кыргыз деп жазышкан же жалпы эле түрк тектүү элдерге «татар» деген аталышты колдонуп келишкен. Кытайда болсо «таа-таа» дегендер да болгон. Радловдун бир изилдөөсүндө «кыргыз» сөзү «кырык кыз», башкача айтканда «бир тарабы кыз» же «сынык кыз» деген ойду айткан. Жиниңер келиши мүмкүн, бирок чындык ушундай. Ушуга окшогон дагы бир уламышта, башкача айтканда Моголдордун династиясын баяндаган «Луань-си тарыхы» аттуу чыгармада да бир кытай кыз менен үйлөнгөн эркектен чыккан уруунун аталышы катары да белгилениптир. Башка бир чыгармада төрт эркекке мурас бөлүштүрүп жатканда, бирөөсүнө энчи жетпей калат экен. Анан ага «кыр кез» башкача айтканда «кырларды, тоолорду кыдырып жүргөн» деген ат коюп коюшат экен.

Армин Вамберинин ою боюнча да «кырларды кыдырып жүргөн» деген мааниси бар.

Бернарда Мункачи деген окумуштуунун ою боюнча «кыр огузу», башкача айтканда тоодо жашаган огуз дегенди билдирет экен. Огуздар тууралуу маалыматыңыздар бар болушу керек.

В. В. Радлов «Монголиядагы түрк элдеринин этнографиясы» аттуу чыгармасында «кыргыз» деген сөздү «кырк» жана «жүз» сандарынан келип чыккан деп белгилейт.

Г. Шупка деген окумуштуу «кырк» жана «гуз» дегенден келип чыккан дейт.

Башка бир окумуштуунун ою боюнча «кызыл жүз» дегенди билдирет, башкача айтканда «кырмызы» + «йүз» деген кошулмадан «кыр+йүз» сөзү келип чыккан.

Башка бир маалымат боюнча «кырк» + «огуз» сөзү.

Эң жакшысы мажар окумуштуусу Л. Лигетиники. Ал «кырк» саны менен көптүктү билдирген байыркы «-ыз» мүчөсүнүн кошундусу деп эсептейт. «-Ыз» мүчөсү азыр биз, сиз, эгиз, мүйүз, көз деген сөздөрдө сакталып калган. Демек, кыргыз кырк уруудан чыккан эл.

Кошумча маалыматтар үчүн шилтеме коюп коёюн. Окуп койгула.




Лайф ой Мергенчи :tongue: Бул шилтемениз аябай кызыктуу, менде да айрым маалыматтар бар ушуга окшош кептер анда жазып койоюн. Тарыхты аябай жакшы коромун да :rolleyes:

Шупка деген окмуштуунуз - Бернардо деген окмуштуунун оюна окшоштуруп жазган.
Бернарда Мункачи окмуштуусу ою боюнча (1381-1310 жылдардыгы) ошол доордо кыргыздардын ичинде жашап откон башкача айтканда кырк ханзу кызы ошол жерде жашап ууз (огуз) деген уруулар менен никеленген, жана кийин булардан тараган урпактар (кырк-ууз) кырк-огуз деп аталаган.Мына ошондон кырк-огуз кыргыз деп озгорулуп жазылып келет деп калат тарыхта.

Ал эми Шупка деген окмуштуунуз турк окмуштуусу болсо керек. Турктор озондорду огуз деп аташкан. "Огуз" деген соз "огуз гуз" деп аталып калган. Турктор ушул наам менен батыш элине атак чыгарган экен.

Ал эми Лигетиники окшогон кепти татар окмуштуусу Тенешинов кыргыз деген созду "кырк" жана "кыз" деген унгу создордун кошулмсынан келип чыккан деп айтат.

Кыргыз жонундо окмуштуулар ар кыл материалдар топтогон, бирок кайсыл бир материал чындыкка жакын экендиги белгисиз.

Лайф мырза келин экообуз кайсыл материалга жакын экендигин тактап чыгабыз :tongue:
  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#16 Пользователь офлайн   LIFE   27 Октябрь 2009 - 15:17

  • Активист
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 1 453
  • Катталган: 12 Сентябрь 08
  • Соңку аракети: 29 Сен 2011 15:03
  • Жынысы:Эркек
  • Калаасы:Шаарда турам.

Цитата

Шупка деген окмуштуунуз - Бернардо деген окмуштуунун оюна окшоштуруп жазган.
Бернарда Мункачи окмуштуусу ою боюнча (1381-1310 жылдардыгы) ошол доордо кыргыздардын ичинде жашап откон башкача айтканда кырк ханзу кызы ошол жерде жашап ууз (огуз) деген уруулар менен никеленген, жана кийин булардан тараган урпактар (кырк-ууз) кырк-огуз деп аталаган.Мына ошондон кырк-огуз кыргыз деп озгорулуп жазылып келет деп калат тарыхта.


Мажар Мункачинин кыргыздын кырк ханзу менен байланыштырганы кызык экен. Эгер бул пикирге келе турган болсок, анда кыргыздардын кытайлар менен түздөн- түз байланышы бар да, б.а. кыргыз кытайдын жээни болуп калат. Ал эми кыргыздын кытайга болгон айрым антипатиялары ошондон улам пайда болсо керек деп койдум. Мисалы, кыргызда «Жээн эл болбойт, желке таз болбойт» деп айтылат. Бекеринен чыкпаса керек. Кошумча катары кыргыздын анда табгачтык каны жөнүндө өзүнчө баса белгилөө гө болот. Чындап эле ушундайбы деген суроо туулбай койбойт. :rolleyes:
Жердин формуласы кичине көз жаш сымал болгон.
Кензабуро Оэ
  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#17 Пользователь офлайн   arhidey   27 Октябрь 2009 - 15:26

  • Супер-активист
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 2 019
  • Катталган: 09 Февраль 09
  • Соңку аракети: 30 Янв 2022 07:55

Цитата

Мажар Мункачинин кыргыздын кырк ханзу менен байланыштырганы кызык экен. Эгер бул пикирге келе турган болсок, анда кыргыздардын кытайлар менен түздөн- түз байланышы бар да, б.а. кыргыз кытайдын жээни болуп калат. Ал эми кыргыздын кытайга болгон айрым антипатиялары ошондон улам пайда болсо керек деп койдум. Мисалы, кыргызда «Жээн эл болбойт, желке таз болбойт» деп айтылат. Бекеринен чыкпаса керек. Кошумча катары кыргыздын анда табгачтык каны жөнүндө өзүнчө баса белгилөө гө болот. Чындап эле ушундайбы деген суроо туулбай койбойт. :rolleyes:



Ооба да кытайга окшоп кетуубуз да ошондон болсо керек :tongue: . Ошондуктан ар бир уруу кай жерден келип чыккан, кайдан таралган билип алуусу керек, болбосо ар кыл материалдар топтолуп окмуштуулар кыргызды кайдан келип чыкканын белгилебестен, кыргызды жокко чыгарып жиберуусу эч кеп эмес :happy: Эмне болду Лайф ушул материал чындыкка жакын экенине баш ийдинизби? :crazy-girl:
  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#18 Пользователь офлайн   LIFE   27 Октябрь 2009 - 15:29

  • Активист
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 1 453
  • Катталган: 12 Сентябрь 08
  • Соңку аракети: 29 Сен 2011 15:03
  • Жынысы:Эркек
  • Калаасы:Шаарда турам.

Цитата

Ооба да кытайга окшоп кетуубуз да ошондон болсо керек :tongue: . Ошондуктан ар бир уруу кай жерден келип чыккан, кайдан таралган билип алуусу керек, болбосо ар кыл материалдар топтолуп окмуштуулар кыргызды кайдан келип чыкканын белгилебестен, кыргызды жокко чыгарып жиберуусу эч кеп эмес :happy: Эмне болду Лайф ушул материал чындыкка жакын экенине баш ийдинизби? :crazy-girl:


Ооба, ынандым. Чындыгы бардай. Ошол үчүн Ош тарапта кытайлык ишкерлер менен көбүрө өк кызматташуулар жүрүп жаткансыйт. :dance2:
Жердин формуласы кичине көз жаш сымал болгон.
Кензабуро Оэ
  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#19 Пользователь офлайн   arhidey   27 Октябрь 2009 - 15:32

  • Супер-активист
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 2 019
  • Катталган: 09 Февраль 09
  • Соңку аракети: 30 Янв 2022 07:55

Цитата

Ооба, ынандым. Чындыгы бардай. Ошол үчүн Ош тарапта кытайлык ишкерлер менен көбүрө өк кызматташуулар жүрүп жаткансыйт. :dance2:



Бул менен эмне демекчисиз? келин жакшысы кыргыз кайдан келип чыккан жана кайсыл бир окмуштуунун ою тууралыгы жонундо талкуу кылалы болбосо Барс байке экообузду бан этип атып салбасын :tongue:
  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

#20 Пользователь офлайн   LIFE   27 Октябрь 2009 - 15:50

  • Активист
  • Перейти к блогу
  • Тайпасы: Кыймылы жок
  • Билдирүүсү: 1 453
  • Катталган: 12 Сентябрь 08
  • Соңку аракети: 29 Сен 2011 15:03
  • Жынысы:Эркек
  • Калаасы:Шаарда турам.

Цитата

Бул менен эмне демекчисиз? келин жакшысы кыргыз кайдан келип чыккан жана кайсыл бир окмуштуунун ою тууралыгы жонундо талкуу кылалы болбосо Барс байке экообузду бан этип атып салбасын :tongue:


Албетте, венгриялык окумуштуулар туура айтышат. Алар – А. Вамбери жана Л. Лигети. :good:
Жердин формуласы кичине көз жаш сымал болгон.
Кензабуро Оэ
  • Жогоруга of the page up there ^
  • Жооп жазуу Цитата
  • Жооп жазуу Жооп жазуу

  • ← Мурунку тема
  • Мен кыргызмын!
  • Кийинки тема →

  • (3 бет)
  • +
  • 1
  • 2
  • 3
  • →
  • Сиз жаңы тема ача албайсыз
  • Темага жооп жаза албайсыз

Теманы 1 колдонуучу окуп жатат
Колдонуучулар 0, коноктор 1, жашыруун колдонуучулар 0

Билдирүүнү өчүрүү

Кароолордон өчүрүү

Билдирүүнү сайттын башкармалыгы көрө алат

Себеби:

Темадан өчүрүү

Билдирүү толугу менен өчүрүлөт


  • Жогоруга
  • Форумдун тизмегине
  • Cookies тазалоо
  • Бардык билдирүүлөрдү окулган деп белгилөө

Статистика работы системы

  • Азыр убакыт: 13 Авг 2025 22:24

Внешний вид

Маалымат-маанайшат порталы
2006-2020 © SUPER.KG
Кыргыз Республикасы, Бишкек шаары,
Төлөмүш Океев, 39/7
Тел.: +996 312 882 500
portal@super.kg
SUPER.KG порталына жайгаштырылган материалдар жеке колдонууда гана уруксат.
Жалпыга таратуу SUPER.KG порталынын редакциясынын жазуу түрүндөгү уруксаты менен гана болушу мүмкүн.
Мобилдүү версияМобилдүү версия
Эрежелер Эрежелер

Система для сообществ IP.Board.
Зарегистрирован на: ОсОО "SUPER.KG"

Рейтинг@Mail.ru
Биз социалдык тармактарда: