[Meruet84]

Урматтуу форумчулар мен мектепти бутконумо коп болуп ""Манас" "эпосунун ыр турундогу текстин билбейт экем .Баламын жакында Алиппе майрамы болот ошондо ""Манас ""айтасын дептир эжекеси .Озум да атасы да билбейт экенбиз .Билсениздер жазып койсонуздар .
Эгер мындай тема болсо бириктирсенер болот , карабадым .

[MIRlan]

Манастан узунду:

"Каныкейдин Тайторуну чапканы
Ээ-эй, Манас көрүнүп көзүнө,
Маңдайында тургансып.
Мынчалык элди өзүнчө,
Мелтиреп карап турганы.
Маашырланып баарысы,
Менменсинип карысы,
Мамыдагы катарлаш,
Малга көзүн салганы.
Маңдай терин аарчышып,
Маңдай-тескей басышып.
Мээримин салып Торуга,
Маңдайынан сылашып.
Муну сезип жаткансып,
Малчысы турду, тынч албай.
Минтип ойлоп турганда,
Мени уят кыла көрбөгүн,
Мээнетиңди алайын,
Менин мине турганым,
Манаска келген тулпарым деп,
Маңдайынан чыккан Каныкей,
Миң мертебе кудайга,
Миң кайталап жалынып.
Муңкана тартты үнүндө,
Манаска келген туяк деп,
Мүрөктүн суусун ичкендей,
Миң тамырын аралап,
Маарага чыкса аттардын,
Миңдин бири келээрин,
Муңканып ичтен кетирип,
Мунарадай бийик асманды,
Мелтиреп тиреп тургандай.
Мелжиген асман сезгенсип,
Мелт-калт толгон аяктай,
Маңдай сөөгү былкылдап,
Менин жаным жан болсо,
Манас шерим колдоор деп,
Мына ошентип турганда…

[Meruet84]

MIRlan (24 Апрель 2015 - 23:48) жазган:

Манастан узунду:

"Каныкейдин Тайторуну чапканы
Ээ-эй, Манас көрүнүп көзүнө,
Маңдайында тургансып.
Мынчалык элди өзүнчө,
Мелтиреп карап турганы.
Маашырланып баарысы,
Менменсинип карысы,
Мамыдагы катарлаш,
Малга көзүн салганы.
Маңдай терин аарчышып,
Маңдай-тескей басышып.
Мээримин салып Торуга,
Маңдайынан сылашып.
Муну сезип жаткансып,
Малчысы турду, тынч албай.
Минтип ойлоп турганда,
Мени уят кыла көрбөгүн,
Мээнетиңди алайын,
Менин мине турганым,
Манаска келген тулпарым деп,
Маңдайынан чыккан Каныкей,
Миң мертебе кудайга,
Миң кайталап жалынып.
Муңкана тартты үнүндө,
Манаска келген туяк деп,
Мүрөктүн суусун ичкендей,
Миң тамырын аралап,
Маарага чыкса аттардын,
Миңдин бири келээрин,
Муңканып ичтен кетирип,
Мунарадай бийик асманды,
Мелтиреп тиреп тургандай.
Мелжиген асман сезгенсип,
Мелт-калт толгон аяктай,
Маңдай сөөгү былкылдап,
Менин жаным жан болсо,
Манас шерим колдоор деп,
Мына ошентип турганда…

Ракмат жакшы болду тезирээк уйротушум керек эле .

[Adilet94]

Бакайдын атасы байдын Алтайга барышы Ороздунун он уулу,
Мунун эң улуусу Бай экен,
Ак ала сакал чал экен.
Кең Кашкардын ар жагы,
Кебез-Тоонун бер жагы,
Ошондо жүргөн чагы экен.
Жипсиз колу байланып,
Жетимиш күнү айдалып,
Жетпей жүрдү тууганга,
Жер түбүндө зарланып.
Кайрылып жолун чала албай,
Калкынан кабар ала албай,
Каңгырап жүргөн чагы экен,
Бай акең караса тууган табалбай

[Adilet94]

Байдан эки бала бар.
Улуусу аты Бакай дейт,
Нускалап угуп, сөз сүйлөп,
Аңгемеси далай, дейт.
Убайымды Бай айтат,
Уксун деп балдар жай айтат:
"Кебез-Тоо болду жайыбыз,
Кен Кашкар болду шаарыбыз.
Опол-Тоо болду жайыбыз,
Ойрон Жеркен шаарыбыз.
Ар кимдин жедик токмогун,
Арманым айтып токтоюн.
Жеке кеткен Жакыпка
Жетип кабар жоктогон.
Көй-Капка кеткен Үсөндү
Көрсөм деп, жаным күсөдү.
Кенже Жакып инибиз
Өлүү бекен, тирүүбү?
Тирүү болсо Жакыбым,
Жалгыздыктан зарланып,
Ыйлагандын бириби?
Бар болсо байкап билейин,
Өлгөнү болсо, көрөйүн.

[Adilet94]

Манастын бала чагы Күндөн, күндөн күн өтүп,
Күн мезгили келиптир
Айдан,айдан ай өтүп
Ай мезгили келиптир
Ошол кезде эр Манас
Жетиге жашы толуптур
Мунун коюлган аты Чоң
Жинди
Болкойгон жапжаш баланын
Шер экенин ким билди.
Балача чуркап шашкан жок,
Бешке чыга келгенче,
Берениң Манас баскан жок
Чакырган аты Чоң Жинди
Мунун чын Манас атын ким билди.
Сегизге жашы келгенде
Күйүп турган чок болду.
Күлдү кыргыз ичинде
Мындай тентек жок болду.
Каары келип кармаса,
Чыңырып балдар чыркырайт,
Катуулукка чыдабай
Көзүнүн жашы буркурайт.
Кырк баланы кырк үйдөн
Манас бир күнү жыйнап алыптыр.
Чоң Алтайдын талаага
Чогултуп оюн салыптыр.
Кара кытай,манжуудан
Сексен бала барыптыр.
Сез көрсөтүп кыркына
Сестеңдешип калыптыр.
Сексенинин ичинде
Боз калмактын чоң уулу
(Ары чогоол,ары эр)
Манастын жолун торгоду.
Сексен бала оңбоду,
Кызы талак бурут!-деп,
Беркилерди кордоду.
Тентип келген бурут!-деп,
Бул буруттун балдарын
Чуркуратып курут!-деп,
Сексен бала качырып,
Кырк балага асылып,
Далайынын кыркынын
Тизеси жерге бүгүлдү,

[Adilet94]

Сексен бала алдында
Келин болуп жүгүндү.
Жекелер жаным соога
- деп,
Чымындай жандан түңүлдү.
Карап турса качканын,
Билегинен сап кеткен,
Жүрөгүнөн кап кеткен;
Чыркырап, качып жүгүрөт,
Чымындай жандан түңүлөт.
Балдар минтип турганы,
Кырк баланы сексени
Жалынса болбой урганы
Даакылары тытылып,
Балдар ыйлап, ойбойлоп,
Манас турат калмактарды
койкойлоп
Койкойлосо болгон жок,
Кара калмак онгон жок,
"Кой! кой!" - деп турса
Манаска
Желиккен балдар жеткени

[Adilet94]

Эже баланыз Манастын бала чагын айтканы жакшы. Себеби жаш балдар учун айтуу женилирек болот

[Meruet84]

Ракмат

[Meruet84]

Adilet94 (25 Апрель 2015 - 00:28) жазган:

Эже баланыз Манастын бала чагын айтканы жакшы. Себеби жаш балдар учун айтуу женилирек болот

Ракмат .

[Amantur.]

Adilet94 (25 Апрель 2015 - 00:28) жазган:

Эже баланыз Манастын бала чагын айтканы жакшы. Себеби жаш балдар учун айтуу женилирек болот

Туура айтасың.

Мисалга могуга окшогонду:

Ээээ-эээй....
Манас Манас болуптур
Манас атка конуптур
Манастын уулу Семетей
Башына кийген тебетей
Чокусуна бир койсоң
Тура берет кебелбей
Семетейдин уулу Сейтек
Жаштайынан тентек
Тийишип койсоң бүттү
Өлөсүң жей берип келтек...

(Тамаша анан.4 сатпан кийинкилерин ойдон чыгарып койдум)

[Nuranna_93_kg]

Мен 1-кл жаттагам "Манастын торолушун" ,Алиппе мн коштошууда жаттаган экенмин,кызык ушул боюнча кара соз турундогусун окуп ошону мн жаттабапмын.
Бай Жакып балам суйунчу
Бугун сенин багына
Арстан тууган шер келди
Он колуна кара кан
Кармай тушту Эр Манас
Сол колуна сары алтын
Уучтай тушту Эр Манас.
Коргондун коону болунду
Арт жагынан баландын
Кара кок жалы корунду
Каары толуп Эр болот
Атары болот ок болот
Ааламда мындай жок болот эээй...

[Tatli_Melek]

Манжуулардын Коңурбай
Казынасын ачтырып,
Карк алтынын чачтырып,
Калдайып жаткан тоолорду
Калдыратып каздырып,
Коргошунун агызып,
Калдайган болот темирди
Каршы-терши чабышып,
Кулак уккан, көз көргөн
Усталарын жыйдырды,
Найзага каскак даярдап,
Калдайган калың токойдун
Катууларын кыйдырды.
Жетимиш миң найзаны
Жеткилең ууга сугартып,
Тилсимдүү жерге койдурду.
Токсон күн чапса жоюлбас,
Албарс кылыч, чоюн баш,
Жетимиш миңден кылдырып,
«Бул жагы камсыз болду» деп,
Муну да койду жыйдырып.
Тоо текесин аттырып,
Мүйүзүн кылдат чаптырып,
Бугунун өөгүн тилдирип,
Жебеге кере тарттырып,
Жетимиш миң саадакты
Керип бүттү кылдырып.
Өрттөй болгон бурутту
Коёюн деп тындырып,
Муну да койду жыйдырып.
Мин кулач милте кылдырып,
Очогор огун куйдуруп,
Канат коюп, жаа жасап,
Тоодой кылып жыйдырып,
Кекке тууган Коңурбай
Муну да бүтүп тындырып,
Муну да коюп жыйдырып,
Заңгилерге кеп айтат:
«Баарын уккун, — деп айтат, —
Кайратымдын барында,
Күчүм толук чагымда
Эчен жолу талкалап,
Буруттарды айдадым.
Акырында Манасын
Кан жуткузуп жайладым.
Өзүңөр көрүп турган иш,
Өзөккө түштү мүшкүл иш!
Мен Бээжинге киргени
Жаңжуңду жеке билгемин,
Алакандай буруттун
Ак үйлүүсү кирбеди.
Манастын уулу Семетей
Манжуудан чыккан Коңурдун
Ким экенин билбеди!
Бурут түгүл Чынмачын
«Кан коңур, өзүң бил!» деди.
Кайсы жоого Коңурбай,
Күчү келбей, кирдеди?
Качан болсо Коңурбай,
Калк бийлеген чоң ушул,
Касташканын кармаган
Кара болот тор ушул!
Таанытайын өзүнө,
Көрсөтөйүн көзүнө,
Унутканын буруттун
Салайынчы эсине!
Келтирейин бурутту
Чачыла калган кезине!».

Билдирүүнү түзөткөн: Tatli_Melek: 18 Сентябрь 2015 - 23:04

[Tatli_Melek]

Деп, ошентип, Коңурбай
Алгараны чулгутуп,
Туягын жерге мылгытып,
Канжасын тартып кан Коңур
Түтүнүн көккө бургутуп,
Чоңдору чогуу келишип,
Жарактарын беришип,
Кылкылдаган туу менен,
Кыжылдаган чуу менен,
Очогор мылтык октошуп,
Отуз, кырктан топтошуп,
Найзаларын таянып,
«Калбайбыз» деп аянып,
Пилге жүгүн жүктөшүп,
Бирин-бири тиктешип,
Эчен түркүн малдарын
«Азык болот» деп алып,
Көрүнгөндүн баарысын
Тамак кылып жеп алып,
Текести басып теминип,
Көк желектер кылкылдап,
Сел каптаган эмедей,
Жердин бети кылкылдап,
Алда канча дөө менен,
Ат көтөрбөс жөө менен,
Адам билгис шаң менен,
Асман жапкан чаң менен
Түндө жүрүп билинбей,
Тынып жатат таң менен.
Күн көрүнбөй күүгүмдөп,
Ат көрүнбөй бүлбүлдөп,
Сыйынып алып аласка
Хан Коңур келди Таласка.
Алдына салып чалгынды,
Артынан коюп кайгуулду,
Алыстан кабар салууга,
Аярдап коюп тоорулду,
Түн боюнча Коңурбай
Кеңешин кылып токтолду,
Мындайча деп бир адам
Баш көтөргөн ‘жок болду.
Буйрук кылып Коңурбай,
Ошондо мындай октолду:
«Как эткен карга болгон жок,
Камынтпай басып калгыла!
Манастын жалгыз жетимин,
Үйүнөн байлап алгыла!
Жолуккан эле адамды
Жол боюна жаргыла!
Капарсыз жаткан бурутка
Катуудан казан калтырбай,
Жумшактан күлүн сапырып,
Талоонду мыктап салгыла!
Жетпегениң сулуудан
Бештен, ондон алгыла!
Жансыздарым кеп айтат,
Көңүл ачар эп айтат,
«Семетейден таарынып,
Күлчоро кеткен» деп айтат.
Күлчоронун кеткени —
Семетейдин башына
Чындап ажал жеткени.
Буркан, бакшы, манжууга
Чыңдап жардам эткени.
Иш оңунда болгон соң,
Ээлигип эрлер кирбейби,
Олжону канча алсаңар,
Күчүңөр эле келбейби!

[Tatli_Melek]

Жаккан отун өчүрүп,
Түндүгүн жерге түшүрүп,
Сапыралык бурутту
Таласынан көчүрүп!».
Деп, ошентип, калганда,
Түн жарымга барганда,
Капарсыз жаткан ордону
Туш-тушунан камалап,
Коңурбай басты коргонду.
Кең-Колдо жаткан кырк чоро.
Эч кандай кабар билген жок,
Коңурбай келип калат деп,
Капарына кирген жок.
Жайлоодо жаткан Буурулду
Семетей жетип миңген жок.
Зор айлакер Коңурбай
Жолдун баарын торгоду,
Тышка адам чыгарбай,
Ичке адам киргизбей,
Курчап алды ордону.
Ким экениң билгизбей,
Жер бети толгон эл болуп,
Элдин деми жел болуп,
Жер силкинткен үндөрү
Каптап кетчү сел болуп,
Каркайып турган кара тоо
Омкорулуп кетчүдөй
Кара жер менен тең болуп,
Опсуз дүбүрт чыкканда,
Очогор үнүн укканда,
Манастын уулу Семетей,
Эчтемеден кообу жок
Жатат эле кенебей,
Аголпокту жамынып,
Ач арстандай чамынып,
Атышаар жоого камынып,
Кой башындай ок салып,
Дары куюп Келтеге,
Отун коюп милтеге,
Сырнайзаны таянып,
Тынчый албай жай алып:
«Ажал айдап кол салып,
Кесешкен жоом келгенде,
Тилегим кудай бергенде
Тайбуурулга жете албай,
Боломбу эми шерменде!
Кыйкырып жатчуу кырк чоро
Кыйноого түшүп калганбы?
Кесепеттүү чоң калдай,
Бардыгын кырып салганбы?

[Tatli_Melek]

Кайран абам кан Бакай
Көргүлүктү көргөнбү?
Таарынып кеткен Күлчоро
Чоң Коңурдан өлгөнбү?
Же болбосо Күлчоро,
Өзү баштап келгенби?! ».
Деп, ошентип, турганда,
Калың манжуу чуркурап,
Ордого батып кире албай,
Эмне кылып жатканын
Семетейдин биле албай,
Акылы айран таң болуп,
Коңурдун башы маң болуп,
Очогор менен сарайды
Он чакты атып калыптыр.
Абасы Бакай кулагы
Очогор үнүн чалыптыр.
«Бир балакет болду» деп,
Ык болуп жаткан эрлерге
Мындайча кабар салыптыр:
«Айланайын балдарым,
Кудай уруп салганбы!
Капарсыз жаткан ордону
Коңурбай басып калганбы?
Семетейдин колуна
Темир зоолу салганбы?!
Очогор үнү чаңырат,
Үнүнөн тоолор жаңырат.
Ойрондоп салса ордону,
Оёнуң кайдан табылат?!
О, кагылайын Күлчоро,
Санаса санга бир чоро,
Салмакташып келгенге,
Садагасы миң чоро,
Таарынып турбай абаңа,
Бул жорукту бил, чоро!».
Анда Күлүс кеп айтат,
«Ай, абаке! — деп айтат, — .
Сырымды айттым өзүңө,
«Чүрөк менен жакын» деп,
Чачыкей айткан сөзүнө
Ишенип алып көк жалың
Тил тийгизди өзүмө.
Кыйын болсо, Коңурга
Жеке чыксын өзүнө!
Эл көзүнө Айчүрөк
Жеңем болуп көрүнөт,
Чынын айтсам, өзүмө
Энем болуп көрүнөт.
Ак жеринен, абаке,

[Tatli_Melek]

Аралашып ушакка,
Чын кабыргам сөгүлөт!».
Анда Бакай кеп айтат:
«Акылсыз бала! — деп айтат, —
Сенин агаң Семетей
Эрдиги бар, эси жок,
Күнүлүктөн Чачыкей
Ушак менен шыкакты
Кылганы менен иши Жок.
Сенден күмөн ойлосо,
«Менин балам Күлүс», деп,
Эркелетип өзүңдү,
Келет беле Каныкей?
Эр жүзүңдү өлгөнчө,
Көрөт беле Каныкей?
Айбың болсо, кулунум,
Айтпайт белем өзүңө.
Мен билбеген иш барбы,
Көрүнүп турат көзүмө,
Коңурбай канжар салбасын,
Айланайын Күлчоро,
Абакеңдин төшүнө.
Аманында агаңдын
Көрүнгүн, балам, көзүнө!
«Күлүсүм качан келет» деп,
Күтүп турган кезидир.
Кайгы аралаш кызыл кан
Жутуп турган кезидир.
Күлчоросу көзүнөн
Учуп турган кезидир!».
Байдын уулу эр Бакай
Деп, ошентип, калды, дейт,
Жаркылдап күлүп Күлчоро,
Сырнайзасын алды, дейт.
Тайбуурулду коштотуп,
Эр Бакайды баштатып,
Чоролорду жайнатып,
Кайнарга жетип барды, дейт,
Асмандан түшкөн эмедей,
Ач кыйкырык, куу сүрөөн
Алмамбеттей Күлчоро
Айкырыкты салды, дейт.
Кыжылдаган манжууну
Жарып кирип калды, дейт.
Карышкырдай кырк чоро
Найзаларын алды, дейт.
Кумурскадай көп жоого
Аралашып калды, дейт,
Ошол кезде ордого
Кезекчилер киришип,

[Tatli_Melek]

Жакын келген душманга
Аянбай жообун беришип,
Ордону коргоп кармашып,
Ок жыландай арбашып,
Жаралуусу кансырап,
Эсендери алсырап,
Коркоктору калтырап,
Мүшкүл түшүп турганда,
Ач арстандай айбаттуу
Күлчоро ураан салды, дейт.
Бийик коргон сепилди
Аттатып өтүп эсен-соо
Тайбуурулду жетелеп,
Абасына барды, дейт.
Айласыз турган Семетей,
Атасы келген эмедей,
Чорону барып кучактап,
Уялгансып кылчактап:
«Кагылайын Күлүсүн,
Берендей сенин жүрүшүн,
Билбей акмак болупмун,
Чачыкейдин күнүсүң!
Алтын жаның барында
Жанымдын жарык күнүсүң.
Камап жаткан калдайдын,
Заарын алып коркуткан
Кагылайын Күлүсүм,
Кадимки Манас үнүсүң!».
Деп, ошентип, аттанып,
Жерге батпай шаттанып,
Баатыр Семең башында, .
Бала жолборс кашында
Айкырыкты салышты,
Айгайлаган манжууга
Аянбай кирип калышты.
Кара кытай калың жоо
Манастап ураан чыкканда,
Семеңдин үнүн укканда,
Чаң асманга созулуп,
Туш-туштан колдор кошулуп,
Замбирек атып топ коюп,
Жазайылга от коюп,
Каптаган калын сан менен,
Калкан кийген эр менен,
Үйөр жүргөн сел менен,
Үпчүн кийген эр менен
Туу түбүндө турушуп,
Тулпар минип урушуп,
Чочмор менен чабышып,
Чокудан канды агызып,

[Tatli_Melek]

Айбалта менен салышып,
Сабы колдо калышып,
Кылыч менен чабышып,
Чаны колдо калышып,
Жарак колдон кеткенде,
Жакасынан алышып,
Аттан кулап калышып,
Буттан торой чалышып,
Чалкасынан салышып
Айрылбаган баш калбай,
Алжайбаган каш калбай,
Кара кытай, кыргыздар
Кырылышты эс албай.
Бир-биринен жазганбай,
Болот найза мылгытып,
Оозунан канын кулгутуп,
Найзага келген адамды
Тебетейдей ыргытып,
Ортосунда баатырлар
Калың жоону дыргытып,
Бадана кийген оёндор
Башын кесип туйлатып,
Көй баатырлар киргенде,
Кара кытай черүүсү
«Көкө теңир, буркандап»,
Качып жүргөн андан көп.
«Кантип аман калам» деп,
Шашып жүргөн андан көп.
Найза тийбей өзүнчө,
Кулагандар андан көп,
Өлгөн болуп коктуга
Сулагандар андан көп:
«Оңбо, Коңур. оңбо!» деп,
Бышакташкан андан көп;
«Кандай заман болот» деп,
Кучакташкан андан көп.
Чаң-тополоң болушун,
Чарчаганча согушуп,
Таластын үстү чан болуп,
Талаанын баары кан болуп,
Кыймылдабай кылтасы
Кылыч тийген андан көп.
Кый сүбөөдөн жардырып,
Кыңылдаган мындан көп.
Айбалта тийген андан көп,
Алсырап жаткан мындан көп.
Кан токтобой шаркырап,
Кансырап жаткан андан көп.
Жүрөгү түшүп токтобой,
Сүзүлүп жаткан андан көп.

[Tatli_Melek]

Ат үстүнө тура албай
Үзүлүп жаткан мындан көп.
Топурак учуп, чаң басып,
Тоо көрүнбөйт адамга,
Кимиси душман, кимиси эл,
Жоо көрүнбөйт адамга.
Кан кечишкен майданда
Качкан кыргыз жок болду,
Кара кытай, манжууга
Качангы кеги козголду…
Кордук көргөн Коңурбай
Кол эсебин ала албай,
Береңдерге беттешип,
Өзү мурун бара албай,
Жан чыдагыс баатыры
Чабалайга кеп салды:
«Бул чакчаңдаган бурутту
Ойрондоп жибер!» деп салды.
Керик минген Чабалай
Алды кийнин карабай,
«Мадыкан кунун алам, — деп, —
Талкан кылып салам!» деп.
Майданга кирип акырды,
«Баатыр болсоң, келгин!» деп,
Семетейди чакырды,
Чокмору менен жер салып,
Тозоңду тоодой сапырды.
Бүтүн дүйнө жүзүнөн
Ким көргөн мындай баатырды!
«Атпай кыргыз уулуна
Салам, — дейт, — заман акырды!
Ыраңы жандан башкача,
Көрдөн чыга калгандай.
Көргөн адам таң калат,
Көмүрдөн ачып алгандай.
Кабагы бийик, өңү саз,
Эрибеген кара таш.
Көздөрү ачкан ородой,
Көргөн бенде жолобой,
Кан төгүшкөн майданда
Кылайган күчү коробой,
Астыңкы эрди албайып,
Үстүңкү эрди далбайып,
Оозу үңкүр коргондой,
Оп тартканын соргондой.
Саадак, кылыч жарагын,
Асып алган боюна.
Жеңилем деген коркунуч
Түшөр эмес оюна.
«Семетей — бурут, келгин!» деп