MIRlan:
– "Жакында бардык өкмөткө караштуу ишканалардын жумушчулары кыскарат, кайрадан уюштурулат" деп жатышат. Ушул иш эмнеге алып барат?
– Кайрадан уюштуруу сыяктуу популисттик жолду аябай колдонуп алышты. Мен өкмөттөгү мындай билдирүүлөрдү жаш баланын оюнчугу катары кабыл алам. Ишке ашпай турган нерсе. Мына, "Кыргызстан кышка даярдык көрүүнү 100 пайыз аткарды" деп тим эле безеленишип, аны "Ала-Тоодон" күн сайын какшашты эле. Бирок кыш башталбай жатып, элет жерин айтпайын, Бишкек эмне деген азаптарды тартып жатат? Жарык өчпөгөн күн жок. Бирок кыскартуу зарыл. Керексиз нерселер аябай көп. Мен эки жылдан бери айтып жүрөм, "кайсы жерден көрдүңөр, 4 миллион калкы бар мамлекетке 25 министрди?" деп. 300 миллион калкы бар Америкада, болгону, 11 министрлик бар. Бул соодагерчилик менен пайда болгон өкмөт. Мен төрага болуп келгенде 6 айдын ичинде 38 миллион сом үнөмдөгөм. Жакшы көрүндүмбү же бирөө рахмат айттыбы мага? "Келгиле, депутаттар, ар бирибиз "тээп" жүргөн унааларды токтотуп, ар бир комитетке үчтөн гана унаа калтыралы" десем, мени тытып-жеп жиберүүгө аз калбадыбы! Эт менен челдин ортосунда папке көтөрүп жүргөндөрдү кыскартыш керек.

ELTYN:
– Кыргыз болгонуңуз үчүн сыймыктанасызбы?
– Мен ар дайым айтып келем, "бакытың эмне?" деп сураса, "Жараткан мени мусулман кылып, анын ичинде кыргыз кылып жаратып койгондугу үчүн бактылуумун" деп жооп берем. Сыймыктанганым ушул.

– Уулуңуз Нурмухаммед менен интернет аркылуу байланышат болчумун. "Улутуң ким?" деп сураганымда "казакмын" деп айткан. Сайтында да кыргыздын эч кандай символу жок, жалаң Казакстандын желеги, домбрасы, алардын улуттук кийимин кийип турат сүрөтүндө. Уулуңуз "кыргызмын" деп айтыштан уялабы?
– Уулум жалгыз эле домбрада эмес, комузда, пианинодо жана гитарада мыкты ойнойт. Анын кайсы учурда эмнени ойноп жаткандагы сүрөтүн чыгарып койгон болсо, балалык да. Сезим ошондой. Мен баламды мактап жаткан жерим жок, кемчиликтери толтура. Бирок уулумдун мекенине сүйүү сезими аябай катуу өөрчүгөндүгүнө терең ишенем. Анан анын кыргыз экенин билип туруп "кыргызсыңбы?" деп сураса, атасынын баласы эмеспи, каны кайнап кеткенде атайылап тескери жооп берип койсо керек. Ошондой деп түшүндүм. Биздин үйдө таң эртеден кечке чейин бир гана кыргыз тилинде сүйлөйбүз.

Programmer:
– АКШнын "Манас" аэропортундагы аскердик базасы алынышы керекпи же калышы керекпи?
– Эки жыл мурун Кыргызстанды кыдырып жүрүп, эртеби-кечпи, "АКШ менен Ирандын ортосунда согуш чыгат" деп какшагам. Мына ошол күнгө келдикпи? Эгер бүгүнкү күндө Иран Ормуз өтмөгүн жаба турган болсо, Америка "бомбалап баштайм" деп айтып жатат. Бул өтө кооптуу. Ирандын ракетасы Америкага жетпейт, бирок анын базасы турган "Манаска" жетет. ЖККУга кирген өлкөлөрдүн куралдуу күчтөрүнөн башка бир дагы куралдуу күч Кыргызстанда болбошу кажет.

BaatyrEL:
– Баарыбызга белгилүү президенттикке талапкерлердин телетаймашында алпаруучу айым сизге айткан сөзүңүздөн "Бакиев демократ, разве он расстрелял бы мирных людей как это сделал северянин Акаев в Аксы?" деп үзүндү келтирсе, сиз "мен айткан эмесмин" деп танып кеттиңиз. Мен ал интервьюңуздун түп нускасын интернеттен таап окудум, чын эле ошентип айтыпсыз...
– Бирөөгө баа берердин алдында карап көрүш керек да, кандай мааниде жана кандай жагдайда айтылды. Кыргызда эң кыска "и" деген сөз бар. Ошол кандай айтылат, "и" деп кекетип айтылат, "ии" деп колдоп айтылат, "и" "анан" деген сөз, туурабы? Эгер мага суроо берип жаткан кыз кыргыз тилин түшүнбөсө, кыргыз тилинде түш көрө албаса, кыргыз тилин чанып жүргөн болсо, ал кызга жараша жообун бергем. Ошондуктан айтам, кыргыз болуш үчүн кыргыз болуп төрөлүш аздык кылат. "Улутум кыргыз" деп жаздырып алып, кыргыздын жыты чыкпаган, кыргыздын сезими, кыргыздын ой толгоосу, мүнөзү жок канча маңкурттар жүрөт. Менин сүйлөгөн сөзүмдү кандай түшүнсө, ошол кишинин деңгээлине жараша.

Azamatai:
– Сиз Бакиев убагында жасалма оппозицияга чыгып кеттиңиз эле, кайра бийликке келүү үчүн Бакиевдер менен мамилеңиз эмне болуп бузулду эле?
– Мен бир эмес, эки жолу кызматымдан өз эрким менен кеткенден кийин бир да жолу оппозицияга чыга калдым деп айткан жокмун. Жасалма оппозицияны өтө жек көрөм. Эмне үчүн кетип калдым? Эгер ал киши менен көз карашым дал келбей калган болсо, ал кишини да, өзүмдү да кыйнаштын кереги жок. Кызмат эч качан бакыт алып келбейт. Мен жыйырма жылдан бери саясатта жүрүп, 20 тыйын пайда көрбөдүм. Тескерисинче, жаштыгымдын баары кетти. Өзүмдүн курдаштарымдын катарында оюн-күлкү сала алган жокмун. Эл катары кандайдыр бир ишкерлик менен алек болгон жокмун. Жанагы Кубат Жусубалиев "Мен чоңойгондо жакшы бир китеп жазам, ошону окуган адамдын баары оңолуп, таза болуп калат деп ойлончу элем бала кезде" деп жазыптыр. Менин бир катачылыгым ушул: "саясатка барам дагы, туура эмес болуп жаткан нерселерди айтсам, баары ошого ынанып андай нерселер жасалбай калат" деп ойлочумун. Ошондуктан күрөшүү жана ал күрөштү тынымысыз улантыш керек.

pbabaev:
– Кыргызстан эмне үчүн башка өлкөлөрдөн карыз алмай менен убара, мен буга намыстанам. Сиз кандай көз караштасыз?
– Намыстанганым үчүн жанагы ХИПКке киребиз деп жатканда, вице-премьер-министр болуп турганымда жападан жалгыз кыйкырып чыксам, мени жек көрүшкөн. Муну тарых үчүн айтып коёюн. Ошол "ХИПКке кирбесек, Кыргызстан жок болот" деп жүргөн азамат бүгүн министр болуп отурат. Мына, турмуштун парадоксу. Ошондо депутаттар: "Вице-премьер катарында президент менен өкмөткө каршы чыгыптырсыз. Позицияңызды айтып коюңуз",- деп сураганда бир гана сөз айткам, "өмүр бою өрмөлөп, жугунду ичип жашаганча, тике туруп өлгөнүң артык, кыргыз" деп туруп трибунадан түшүп кеткем. Ошондо үчүнчү чакырылыштын депутаттары кол чабышкан. ХИПКке кирбей калганыбыз ушул кыргыздын бактысы, биздин намысыбыз. "Африкадагы жарды 5 мамлекеттин алтынчысы кылып Кыргызстанды киргизебиз" деген азаматтар бүгүн мамлекетти башкарып отурушат.

Kaitpas
– Сиз Аллага ишенесизби? "Атамбаев айт намазга дааратсыз келип окуду" деген сөзүңүздү далилдей аласызбы?
– Ал эле эмес, ошол жердеги чиновниктердин баары түнү менен ресторанда отуруп алып, эртең менен барып намазга тизилип калат. Алар Алладан корккон үчүн эмес, камерага көрүнүп калайын, теледен эл көрүп калсын дегендер. Булар Кудайды да алдайбыз дешет. Даарат бул – улуу нерсе, анын өзүнүн жолу бар. Келмени билбеген кишилер барып тизилип алганда көрүп айтам, "ошолор ошол жердеги сапты да бузуп жатат" деп.

Латыш:
– Эмне себептен агитация учурунда "Кудай", "намаз" сыяктуу сөздөрдү көп колдоно баштадыңыз? Чын эле ишенесизби же добуш чогултуунун бир жолубу?
– Кудайга чексиз шүгүрчүлүк келтиришибиз керек, чоң атам кезинде чоң молдо болгон. Молдо Мадумар дешип, абдан көптөгөн залкар адамдар келип, ал киши менен кеңешип турчу. Таятам да чоң молдо болгон. Эки чоң молдо жаш кезинде бири уулдуу, бири кыздуу болушкан да, "Кудай буюруп, насип этсе биз кудалашабыз" деп бешиктеги мезгилде эле шерттешип коюшкан экен. Мен ата-бабалардын жолунда жүргөн кишимин, эл көзүнө кожо көрсүн деп Кудайлап калган жерим жок. Кудай кут кылсын, мен ошол ата-бабалардын жолунда, мусулманчылык менен айыл жергесинде тарбияланган адаммын. Мунун саясатка тиешеси жок, дин саясаттан миң бир эсе баалуу нерсе.

– Мусулман падышалар жамаачы чапандар менен эле жүрүшкөн. Эмне үчүн силер майды аз ичкен унаа айдап, үнөмдөлгөн акчаны башка иштерге жумшабайсыңар? Билишимче, Лексус 570 унаасын айдайсыз...
– Биринчиден, Лексус 570 эмес, Тойота 200 унаасында жүрөм. Бирөө эмес, экөө. Бизди колдогон, пикирлеш болгон инсандардын берген жардам, көмөгү. Туура, брондолгон унаа. Ал эми илгери падышалар самолёт менен учуп, телефон же элге кайрылганда микрофон колдонгон эмес да. Заман ушундай азыр. Кеп "эмне "тээп" жүрөсүң, эмне колдонуп жүрөсүң?" эмес, ошону кантип алдың, маңдай тер төгүп алгансыңбы же зордук-зомбулук менен алгансыңбы? Кеп ушунда.

"СУПЕР-ИНФОДОН" СУРООЛОР

– Бүгүн да Жогорку Кеңеште депутаттардын кызматтык унаасын жоюп салуу каралып жатат. Демилге мурункудай эле орто жолдо калбайбы?
– Мен төрага болуп турганда ушул идеяны айткам, азыр да колдойм. Ар бир комитетке чакыруу принциби менен үчтөн унаа бекитилиши керек. Анан депутаттардын машинасы аялын "Дордойго" алып барып, кудалары келип калса кинотеатрга же Ала-Арчага алпарып жүрө турган машина эмес. Спикер болуп турганда саат 8ден баштап сыртта жүргөн машиналарды "арестовать" этип, гараждан машина чыга турган болсо, түшүнүк кат жазсын дегем. Ошон үчүн жек көрүнбөдүмбү. Бирок жаман көрүнөт экенмин деп отуруп албаш керек. Баары бир жасаш керек бул нерсени. Кыргыздын биринчи трибунасы – парламент. Ошол жерге футболкачан, кара көз айнекти башына кыстарып, кроссовка, жынсы кийип алып, айланайын, кээ бир учурлар болду го, жайында чолок шым менен кирип алган депутаттар. Бул маскара. Анан канча көрдүк, чалкалап креслодо отуруп алып сагыз чайнап отурушат. Аны болсо операторлор чоң план менен көрсөтөт. Уят го, бул. Төрага болуп турганда артымдан ээрчиген унааларды токтоттуруп салгам. Конокко же жыйынга барганда унаамды өзүм эле минип алып чыгып кетчүмүн. Урушуп эле жатып калышчу "мындай мүмкүн эмес" дешип. Мен аны жар салып деле айткан эмесмин. Азыр эми жайлоого чыгып кетишти.

- "Бүтүн Кыргызстан" "Ата-Журт" менен биригип, оппозициялык блок курганы жатат" дешүүдө. "Ата Журттун" ички ынтымагы жок экени да айтылат. Мисалы, фракция ичинде өз ара блокторго бөлүнүшү, Ахматбек Келдибековдун төрагалыктан түшүшү. Ушундай партия менен биригүү тобокелчилик эмеспи?
– Буюрса, биз азыр Ташиев, дагы бир топ азаматтар менен чогуу бирдиктүү бир күчкө бириккени жатабыз. Кудай буюрса, эртең же бүрсүгүнү ушул багыттагы бир чоң кабарды угуп каласыз.
Саясаттын, жашоонун өзү тобокел. Эртең менен чайыңды ичип эшикке чыкканыңдын өзү тобокел. Унааңды жүргүзүп жолго чыкканың, сапар тартып самолётко отурганың, бул дүйнөнүн баары тобокел. "Адашкандын айыбы жок" дейт. Партиянын ичинде анча-мынча чырдашкан болсо, жаштык, курч сезимдер менен айтышкан сыяктуу болгондур, балким. Бирок биз келишим түзөрдө партиянын катарын тазалоо маселесин кабыргасынан койдук.

– "Парламент таркайт" деген сөздөр кайрадан күчөй баштады. Сиздин оюңуз кандай?
– Парламенттин тарашы логикага сыйган көрүнүш. Бул парламенттин куралышы, принциби туура эмес болуп калганын эки жылдан бери айтып келем. Парламентте отурган 5 партия биригип, элдин 40 пайыз добушун ала алган жок. Демек, анын легитимдүүлүгү чоң маселе жаратат. Экинчиден, кыргыз өкмөтүндө коалициялык башкаруу деген нерсе бизге жат көрүнүш. Бул болбойт. Азыр карасаң, "менин партиямдын мүчөсүсүң, ошондуктан сен ошол кызматка барасың" деп башка тармакта иштеп жүргөн кишини таптакыр уктаса түшүнө кирбеген тармакка алпарып отургузуп коюуда. Бул тажрыйба өткөрө турган лаборатория эмес да.

Эльвира Караева,
Автандил Добулбеков
politika@super.kg