«Врачтардын айынан төрөгөн тун кызымдан айрылып калдым. Болгондо да өзүм ишенип барган Бишкектин 7-кичи районундагы Адамдын репродукциясы боюнча кыргыз илимий борборунан. Кызымды өлтүрүп алышкандан кийин ал жердегилер калптарды айтып, документтерди да бурмалай башташты. Анткени жетекчиси депутат Ахматбек Келдибековдун жубайы Аида Токтоматова экен»,- дейт көзүн жашылданткан Азиза айым.

«БАЛАЛУУ БОЛУУНУ ЭҢСЕГЕН БАКТЫЛУУ КҮНДӨРҮМ...»

– Азиза, алгач өзүңдү тааныштырып өтсөң...
– Мен, Азиза Беккелдиева, 31 жаштамын. Бишкектин Аламүдүн районунда жолдошум менен турам.

– Окуя баарына түшүнүктүү болсун үчүн башынан баяндап берсең...
– Балалуу болууну кимдер гана эңсебейт. Мен да кош бойлуу экенимде сүйүнгөнүмдү айтпаңыз. 2012-жылдын июль айында кош бойлуулуктун 25-26-жумасы болгондо №3-үй-бүлөлүк дарыгерлер тобуна каттоого турдум. Андагы гинеколог Асел Ускумбаева мени 37 жумалыкка чейин карап, анализдерди тапшыртып, «түйүлдүктө эч патология жок, жүрөк согушу, кыймылы жакшы» деп жүрдү. 6 ай болгондо допплерограф аппаратына (УЗИнин бир түрү) түштүм. Андагылар «баланын кыймылы, ички органдарынын өсүшү жакшы, патология жок» дешти. Андан кийин да
№3-поликлиникада текшерилип турдум. Боюмда 8 ай болгондо ал жердегилер алмаштыруу картасына (обменная карта) кошуп, төрөгөнгө №2-төрөт үйүнө жолдомо кагаз беришти.

«КЫЗЫМДЫ ӨЛТҮРҮП АЛЫШЫП, ТҮРКҮН КАЛПТЫ АЙТЫШТЫ»

– Сага жолдомо кагаз №2-төрөт үйүнө берилиптир. Анан сен кандайча Адамдын репродукциясы боюнча кыргыз илимий борборуна барып төрөп жүрөсүң?
– Аталган борбор мен жашаган жерден 3 үй эле ары болгондуктан, жакын деп ошол жерде төрөмөк болгом. Мени Сартбаев Тимур деген төрөт бөлүмүнүн жетекчиси кабыл алды. Баланын жүрөгүнүн согушун тыңшап, толгооң башталганда келесиң деп кетирди. Операциясыз төрөсө 6000 сом, операция болсо 7000 сом төлөнөрүн айтып, прайс-баракчаны көрсөтүштү.

– Анан качан бардың?
– 23-октябрда саат 8:15те бардым. Мени Саипжан кызы Гүлайым деген врач кабыл алып, «баланын жүрөгүнүн согушу жакшы» деди. Коридордо күткөн жолдошума «келинчегиң дагы 6-7 сааттан кийин төрөйт, сен үйүңө бара берсең болот» деп аны кетирип, мени 1-палатага жаткызып койду. Ошону менен саат 10го чейин жаныма бир да врач басып келбеди.
Төрөөрүмө аз калганда Гүлзина деген врач келип баланын жүрөк согушун тыңшап, «жакшы, азыр төрөйсүң» деп төрөт залга алып кирди. Ошол кезде бала кыймылдап жаткан. Анан 15-20 мүнөт ичинде өз алдымча төрөдүм. Гүлзина мени төрөтүп жатканда «бала кыйналып жатат, эртерээк төрө» деди. Толгоо чакырчу укол сайышкан жок. Сартбаевдин ордунда иштеп жаткан Романенко бала төрөлгөндөн кийин келди. Баланын киндигин кесип, боорума коюшту. Кызыл эт бала соолугансып эле жатты. Анан эле врачтар баланы дароо алып, маңдайдагы кушеткага жаткызышты. Оозуна бир аппаратты салып, жүрөгүнө массаж жасаганын, укол сайгандарын көрдүм. Бала ыйлаган жок. Врачтар мени бир карашты да, мен алып барган ороого ороп, бетин жаап көтөрүп чыгып кетишти.
Ошондон кийин заматта толгоо убагында мен көрбөгөн врачтар келип тегеректеп, «эмне менен оорудуң эле? Көрдүңбү, жашыл суу кетти. Кызың өлүү төрөлдү» деп киришти. Нес болуп, укканыма ишене бербедим. Эсиме келтирбей «ыйлаба, болбосо кан агуу башталып кетип, өлүмгө алып келет» дешкендеричи?! Ошентип, мени шок абалда палатага жаткызып коюшту. Жеңем, жолдошум барышса, аларга да «бир аптадан бери өлүк баланы көтөрүп жүргөн» деп ооздорун ачырды.

– Бөлүмдүн жетекчисинин өзүнөн сурадыңбы бул тууралуу?
– Толтура врачтар келип тегеректеп, кызымдын өлүмү боюнча версияларын айта башташты. Директору Аида Токтоматова «сенде инфекция болгондуктан, ушундай бала төрөлдү» деп түшүндүрдү. «Мен 9 ай врачтардын кароосунда жүргөндө инфекция жок болсо, эми төрөгөндө кайдагы инфекция? Андай экен, анализ алып, текшертип, жыйынтыгын бергиле» дедим. Төрөгөндөн 2-3 сааттан соң анализге деп кан алып кетишти. Анын жыйынтыгын чыгып жатканда алдым, инфекция жок экен.
«Күйөөң экөөңөрдүн каныңар келишпейт экен, ошондуктан бала өлүү төрөлдү да» деп айтышты. «Андай болсо бала төрөлмөк түгүл бойдо да болбойт го, мунуңар эмне дегендик?» десем жооп беришпеди.

– А сен төрөөрдө «баланын жүрөгү согуп жатат» деген Гүлайым аттуу врач эмне деди?
– Гүлайымды чакырып, «мени кабыл алганда баланын жүрөгү согуп жатат деп айтпадыңар беле?» десем, ал «кечирип коюңуз. Мен ичиңиздеги кан тамырдын согушун баланын жүрөгүнүн согушуна алмаштырып алыптырмын» деп өзүн актай баштады. А берки «эртерээк төрө, болбосо баланы кыйнап коёсуң» деген Гүлзина жаныма жологон да жок.

– Анан окуя кандай уланды?
– Сотко арыз жазып, чуу чыгарбасын дешти окшойт, баары эле көзүмдү карап, мени тегеректешет. Врачтарга «баламды өлтүрүп коюп, эмне кыларыңарды билбей жатасыңарбы?» деп ачык айттым. Мен төрөгөндөн 2 саат өткөндөн кийин эжем менен жолдошум келип, төрөт бөлүмүнүн жетекчиси менен борбордун директоруна кирип ызы-чуу салышты. Тигилер экөөнү сыртка чыгарып жиберип сүйлөшүп жатканда эжем менен күйөөм угуп калышыптыр.
«Силер булар менен сүйлөшүп бүтүрүп койдук дебедиңер беле, кана бүтүргөнүңөр?» деп жетекчилер Гүлайымды урушушуптур. Ал мага ыйлаган бойдон келип, түнү менен карады. 2-3 саат сайын келип «дары ич» деп жатты. Эмчегимди сүт тээп, анан кан кетпесин деп сактанышты окшойт, баамымда. Дарылардын баарын өзүм сатып алып жаттым. Эртеси мени ооруканадан чыгарышмак. Бирок жолдошум аларга «2 күн жаткызып, анан чыгарып коёсуңарбы?» дегенде ошол клиниканын гинекология бөлүмүнө которушту. Ийне салышты, тамчылатма дары коюшту. Буларды да өз акчама алдым.
Мен врачтарга ажаанданып, мүнөзүмдү көрсөткөн жокмун. Баладан ажыроо оор тийип, өзүм менен өзүм болуп, эч ким менен сүйлөшпөй калдым. Ошого карабай ооруканадан бир нерсе болуп калбасын деп коркуштубу, психотерапевт алдырышты. Мага анын кереги жок болчу. Мага 9 ай күткөн кызым гана тирүү керек эле...
Дагы бир айтып кетчү нерсе бар. Менин картамда төрөө мөөнөтү деген жерде «2012-жыл, 23-октябрь» деп жазылган. Ошол туура келип, ошол күнү төрөдүм. Эгер бала 1 апта мурун өлүп калса, анда ириң кетмек, ичим, белим оорумак. Дене табым көтөрүлмөк. А мен толготуп, жакшы эле төрөп жатпаймынбы?! Анан дагы «балаң өлүү төрөлгөндүгү үчүн сенден 6000 сомду албайбыз» дешти. Алар үчүн баланын өмүрү акча менен бааланып калыптыр!

«ДОКУМЕНТТЕРДИ ӨЗДӨРҮ КААЛАГАНДАЙ ТОЛТУРУШКАН»

– Кечиресиң, оор болсо да суроого аргасызмын. Маселе жаралганда баланы союп, эмнеден өлгөнүн аныкташчу эле. Андай болгон жокпу?
– Оор абалда жатсам жолдошум келди, «баланы өлүкканага алып баратышат, сойгонго уруксат бергиле дешти» деп. Баланы өлтүрүп туруп, документтерди бурмалашкан булар баланы сойдурганда деле кайсы бир диагнозду жазып коюшарын билдим. Анткени директору Келдибековдун жубайы болуп жатпайбы. Андыктан жолдошума «сойгондо деле баары бир жаап коюшат. Баланы кыйнабай эле коёлу» дегенге аргасыз болдум. Врачтар «баланы экспертизага берген жоксуңар. Ошондуктан бала эмнеден өлгөнүн билбей калдык» дешти да, «антенатальная смерть» (ичтен өлүү) деген диагноз менен ишти тым-тым кылышты.

– Баланы жолдошуң же эжең көргөн чыгар да. Анда ичтен өлгөндөгү кандайдыр бир белгилер бар бекен?
– Врачтар балада «трупное пятно» бар деп айтышкан. Андай болгондо баланын денеси көгөрүп туулат экен. А менин эжем, жолдошум көргөндө денеси купкуу болуп, көгөрүү деген болбоптур. Жолдошум айтат, жерге коюп жатканда кыздын оозунан кан чыгып кетти деп...

– Демек, сенин оюңча, алар төрөтүп жатып өлтүрүп алышкан...
– Бул боюнча 2 версия бар: төрөтүп жатканда алардын шалаакылыгынан бала тумчугуп калган же туура эмес төрөтүп, бала чарайнанын суусун жутуп алган.

– Алардын үстүнөн укук коргоо органдарына арыз жазган жоксуңарбы?
– Органдарга жазган жокпуз. Бирок 2012-жылы 26-ноябрда электрондук кабыл алуу аркылуу президенттин атына кат жазганбыз. 5-декабрда Президенттик аппараттан кат келди. Анда «сиздердин арыз Саламаттыкты сактоо министрлигинде каралып жатат, бул боюнча жооп аласыңар» деп жазылыптыр.
Аталган министрлик «служебное расследование» дегенди жүргүзүп, мен төрөгөн борборду текшерди. 10-декабрда жолдошум экөөбүздү чакырып, биздин версияны угушкан. Алардан 25-январда почта аркылуу жооп келди. Анда мен төрөгөн борбордо эмне деп жазышса, ошону эле көчүрүп жазып коюшуптур. Булар эч иш жүргүзүшкөн эмес. «Карганын көзүн карга чокубайт» дегендей. Катта оркойгон каталар бар. Мынакей, «...39 жумалыгында 3 күн жөтөлүү, чыйрыгуу коштогон дене табынын көтөрүлүүсү менен (өлчөгөн эмес) өз алдынча 3 жума бою дарыланып, гинекологго кайрылган эмес...» деп жазылып турат.
Эгер сасык тумоолоп 3 жума жүрсөм, анда мен 42 аптада төрөмөк элем да. А мен 40 аптада төрөп жатпаймынбы. Интернеттен окугам, башка тааныш врачтардан сурагам, 39 аптада сасык тумоолосо, балага зыян жок экен. А мен ооруган эмесмин.
Саламаттыкты сактоо министрлигине барып «бул клиника силерге отчёт береби?» десем, «жылдын аягында мынча бала төрөлдү, мынчасы өлдү» деген гана отчёт берерин айтышты. Ал эми аталган борбордо 1 жылда канча бала төрөлөрүн сурасам, 1 жылда 300 төрөт кабыл алышарын маалымдашты. Балдар эмнеден өлгөндүгүн сурашпайт да экен. Сыягы, канча баланын өлгөнүнө министрлик баш оорутпайт окшойт.
Менин билишимче, балам сыяктуу башка балдарды өлтүрүп койгон учурлары да бар экен. Мени кабыл алган нөөмөттөгү врач жана бөлүм жетекчисине жөн гана сөгүш берүү менен кутулушту.

– «Башка балдарды да өлтүрүп алган учурлары бар» дегениңе далилдериң барбы?
– Ошол борбордо 29-октябрда 1-кабатка УЗИге түшкөнү баратканымда медайым кара баштыкка оролгон баланын өлүгүн алып чыгып баратканын көрдүм.
Анан өзүм катталган бир сайттын форумуна баламдын өлүмү тууралуу жазсам, толтура адамдар жооп жазышты. Көрсө, ошол борбордо 2012-жылдын 30-майында бир келин төрөп, 2 күндөн кийин баласы чарчап калган экен. Ишти сотко беришсе, жаап коюшуптур. Дагы бир келин 2008-жылы төрөсө, баласы майып болуп калыптыр.

– Сөөктү кайра каздырып, иш козготууга кандай карайсыңар?
– Бул боюнча ойлоно элекпиз. Мүмкүн ойлонобуз...

КЛИНИКАНЫН ЖЕТЕКЧИЛЕРИ ЭМНЕ ДЕШЕТ?
Азизанын баянынан улам Адамдын репродукциясы боюнча кыргыз илимий борборуна телефон чалып, маектешүүнү макулдаштык. Маекке борбордун башкы врачы Айнура Азарова, Азиза Беккелдиеванын төрөтүнө катышкан врач-педиатр Кубаныч Байгазиев, төрөт бөлүмүнүн жетекчиси Тимур Сартбаев катышты. Биздин Азизанын берген көрсөтмөлөрү тууралуу суроолорубузга төмөндөгүчө түшүндүрмө беришти.

Тимур Сартбаев:
– Пациентка Азиза Беккелдиева кош бойлуу кезинде №3-үй-бүлөлүк дарыгерлер борборунда каттоодо болгон. Төрөгөнгө чейин бизге бир жолу келип көрүнгөн. Ошондон кийин келген жок. Биздин борборго 2012-жылдын 23-октябрында саат 8:15те түшөт. Саат 10:15те салмагы 3.440 килограмм, бою 53 сантиметр келген тирүүлүктүн белгиси жок кыз бала төрөйт. Анан 29-октябрга чейин бөлүмдө болуп, анализдерин тапшырып, дары-дармек алып турган. 29-октябрда абалы канааттандырарлык болуп чыккан. Бирок наристенин ата-энеси баланы соттук-медициналык экспертизадан өткөрүүгө таптакыр макул болгон эмес. Беккелдиеванын арызы боюнча Саламаттыкты сактоо министрлигинен комиссия түзүлүп, анын жыйынтыгы чыккан. Беккелдиева ал документтин көчүрмөсүн алып кеткен.
Октябрда мен бюллетенде жүргөндүктөн, ордума Романенко иштеп турган. Андыктан мен ушулар боюнча гана айта алам.

Айнура Азарова:
– Күнөө Сартбаевдин ордуна анын милдетин аткаруучу болуп
турган А.Романенконун айынан кетип жатат. Биринчиден, ал төрөт кабыл алууну бизге жаңы келген, тажрыйбасы жок Саипжан кызы Гүлайымга табыштап койгон. Бирок баланын ичтен өлүү түшкөнү чындык. Экинчиден, Романенко «баласы ичтен өлгөн пациентка келди» деп дароо жетекчиликке кабарлаган эмес. Кабарласа биз ал пациентти кабыл албайт элек. Беккелдиеванын маселеси бизде, кеңешмеде каралган. Анын негизинде Саипжан кызы Гүлайым ошондон 2-3 жумадан кийин иштен өз арызы менен кетсе, Романенко да 2-3 аптадан соң иштен бошотулган.
Ал эми Беккелдиева сөз кылган Гүлзина врач эмес, медайым. Биз Беккелдиева менен анын жолдошуна «кийин дооматтар чыгып жүрбөсүн, андыктан бала соттук-медициналык экспертизадан өткөзүлүп, эмнеден жана качан өлгөнү так аныкталып, диагнозу коюлушу керек» деп бир нече ирет айттык. Ал тургай машина да бөлүп бердик, сөөктү алып барып текшертип келгенге. Алар макул болбой коюшту. Анан эми минтип бизге доомат артып жатышат.
Баласы өлүү төрөлсө, эне депрессияга түшөрү анык. Андыктан аны эне жана врач катары түшүнүп, психотерапевт алып келип, психотерапиядан да өткөрүп бердик.

Кубаныч Байгазиев:
– Беккелдиеванын баласы төрөлгөндө педиатр катары жанында мен да болгом. Бала көгөрүп, купкуу болуп төрөлдү. Төрөгөндө жашыл суу кетти. Бала туулганда киндигин кескиче баланы жерге жаткызып койбойбуз да. Андыктан апасынын ичине жаткыра турдук. Көп болсо 1 мүнөт да өткөн жок. Ошол убакыт Азизага көп көрүнүп кеткен окшойт.
Ал эми документтеги «...39 жумалыгында 3 күн жөтөлүү, чыйрыгуу коштогон дене табынын көтөрүлүүсү менен (өлчөгөн эмес) өз алдынча 3 жума бою дарыланып, гинекологго кайрылган эмес» дегенге биз мындай жооп беребиз:
3 жума дегенде 39 аптадан мурунку 3 жуманы түшүнүү керек. Тактап айтканда, 36 жумадан кийин 3 апта гинекологго кайрылган эмес, өз алдынча дарыланган деп. Беккелдиева ал 3 жуманы «39 жумалыктан кийин дарыланды деп жазылган» деп түшүнүп алган. «Баламды өлтүргөн соң ар түркүн калпты айтты» деген Азизанын өзүнүн сөзү, жеке ою. Биз, врачтар, фактынын баарын документке жазып, толтурганбыз. Биз пациенткага «трупное пятно» эмес, «трупное окоченение» (өлүү төрөлүү) деп айтканбыз. Экөөнүн айырмасы бар.
Төрөттү кабыл алууга 4 кызматкер катышкан: А.Романенко, Г.Саипжан кызы, К.Байгазиев, Г.Омургазиева.

P.S. «Сиздердин борбордо 1 жылда канча наристе төрөлүп, канчасы көз жумат?» деген сурообузга «биз мындай статистиканы Саламаттыкты сактоо министрлигине беребиз, башкаларга бере албайбыз» деп баш тартып коюшту.

Канымжан Усупбекова
koom@super.kg