13-сентябрда Бишкек шаарында Шанхай кызматташтык уюмуна мүчө өлкөлөрдүн лидерлеринин кезектеги саммити өтөт. Ага мүчө өлкөлөрдүн президенттери жана Индия, Ооганстан, Пакистан, Иран, Монголия сыяктуу байкоочу өлкөлөрдүн өкүлдөрүнүн катышуусу күтүлүүдө. Ошого карата учурда саммитти жогорку деңгээлде өткөрүүгө даярдыктар башталды. Анын алкагында борбор калаабызда имараттардын фасаддары оңдолуп, чырактар алмашылып, жолдорго белгилер коюлуп жаткан кез. Мунун баары жакшы деңизчи, бирок мындай даярдык калктын аярлуу катмарынын айрым өкүлдөрүнүн шорун шорподой кайнатып жатат.

БЕКТУРСУН ТУУРАЛУУ
Редакциябызга арманын айтып Бектурсун аттуу каарманыбыз келиптир. Анын арыз-муңун жазардан мурун өзү тууралуу айта кетсек. Эсиңиздерде болсо, анын аянычтуу тагдыры тууралуу «Интеллигент кайырчы» деген аталыштагы макаланы гезитибизге чыгарган элек. Кыйналып сүйлөсө да, оор тагдырын төмөнкүчө баяндап берген эле:
– Ушинтип тубаса оорулуу болуп төрөлүп калганда апам мени чоң энеме түртө салган экен. Байкуш чоң энем менин азабымды тартып чоңойткон. Майыптыктын айынан бир нерсени жакшы кармай албайм, муундарым калчылдап, колумдун эби келбейт. Атам ичип алып сабай бергендиктен, чыдабай 1999-жылы Бишкекке качып келгем.
Ар кайсы жерде кайыр сурап, түнкүсүн коробкаларды төшөнүп жатып жүрдүм. Суукта муундарым жакшы иштебей калат. Айла жок, өзүмдү өзүм бакпасам, анан ким карамак эле? Кээ бир кычыраган машина мингендер шылдың кылгансып айрык акча берип кетишет. Кээ бирөө жөн кетпей сөгүп өтөт. Ошентсе да боорукер адамдардан куру эмеспиз. Бир жолу бирөө колума 100 доллар карматып кетти. Алгач «тамашалап жасалма акча берип койсо керек» деп ишенген жокмун. Текшертсем чын акча экен. Сүйүнгөнүмдөн өзүмө костюм сатып алдым да, калганын батирге төлөдүм.
Мен спорттук жана жыртык кийим кийгенди жаман көрөм. Интеллигент адамдардай болуп жүргөндү жактырам. Маршруткага түшүп калсам, сөзсүз акчасын төлөйм. Анткени алар деле мага окшоп акча табуу максатында иштеп жатышпайбы.

«САММИТ БҮТКҮЧӨ ЧЫКПАЙ ТУР ДЕШТИ»
Бектурсун биз менен өз жетишкендик-оорчулуктары менен бөлүшүп келет. Ал тургай гезитибиздин «Издейм сени» рубрикасы аркылуу бир тууган жалгыз карындашын тапкан жайы да бар. Бул сапар ал милиция кызматкерлерине арызданып келиптир.
– Мен 14 жылдан бери Бишкек шаарындагы Ахунбаев-Совет көчөлөрүнүн кесилишинде кайырчылык кылам. Ушул жерде чоңойдум. Мени баары таанышат, «Бектурсун, кандай?» деп өтүп кетишсе сүйүнүп калам. Акча да керек, бирок элдин менин ал-абалымды сурап койгону мага чоң сыймык.
Былтыр кышында президентибиз Алмазбек Атамбаевге кат жазгам, жооп болгон жок. Бирок Октябрь районунун акими чакырып, «ошол жерде кайырчылык кыла бер, эми сага эч ким тийишпейт» деп оозеки уруксат берген. Кагаз түрүндө уруксат жок. Эми аныкы деле туура да, кокустан мени машина уруп кетсе, анда ал жооп берип калмак. Мени өткөн жумада милиция кызматкерлери кармап кетишкен, бүгүн да кармап кетишти. Себебин рейд болуп жатат деп түшүндүрүштү. Шаарда тилемчилик кылып, тапканына ичип, чегип жүргөндөр көп, кармаса ошолорду кармабайбы? Менин кандай тиешем бар? Эч кимге зыяным жок. Мен жыргаганымдан кайыр сураган жокмун, мага да тирилик керек.
Мурун деле рейддер болчу, бирок башкаларын кармаса да, мени кармачу эмес. Бүгүн кабыл алып-бөлүштүргүчкө (приёмник-распределитель) 21 кишини кармап барып, документи барларды коё берип, калганын алып калышты. Паспорт, майыптыгым тууралуу күбөлүгүмдү көрсөткөндөн кийин мени да коё беришти. Бирок Эгемендик майрамы жана ШКУ саммити бүткөнчө кайырчылык кылбай тур дешти. Мурункусунда 3 күн чыкпай тур дешкенинен Ошко барып 3 күн туруп келгем. Ошондо эле айтпайбы, 15-20 күн чыкпа деп, эми кайра барып келе албайм да. Акчам жок, жөн эле жатсам кантип жашайм, эмне жеп, эмне ичип тирилик кылам? Анын үстүнө тааныштардан Мерседес машинасын бөлүп-бөлүп төлөйм деп сатып алгам. 3 миң долларын төлөгөм, эми калганын беришим керек эле, кантип төлөйм?

«РЕЙДДЕР ӨТӨ БЕРМЕКЧИ»
Бул боюнча жооп алалы деп Бишкек шаардык ИИББинин басма сөз бөлүмүнүн кызматкери МЫРЗАБЕК ТОКТОСУНОВГО байланышып, төмөнкүдөй жооп алдык:
– Жакында болуучу Кыргызстандын Эгемендик майрамына жана жаңы окуу жылынын башталышына карата Бишкек ШИИББинин өспүрүмдөр менен иштөө бөлүмү, кылмыш иликтөө бөлүмү жана аймактык инспекторлор тарабынан комплекстүү рейддер өтүүдө. Мындай рейддер жыл сайын эле август-сентябрь айларында өткөрүлүп келет. Анын алкагында «Кайырчы» рейди да бар. 14-августтан 17сине чейин Бишкек шаарында өткөн «Кайырчы» аталышындагы рейдде 96 кайырчы табылган. Анын 72си кабыл алып-бөлүштүргүчкө жеткирилген. Ал жерге жеткирилгендердин алтоосу чет өлкөлүк жаран, 17си баласын пайдаланып кайырчылык кылгандар.
Бардык кайырчылар менен профилактикалык сүйлөшүүлөр жүргүзүлдү. Мындан сырткары баарынын бармак изи алынып, венерикалык оорусу бар-жоктугун аныктоо үчүн дарыгер тарабынан текшерилди. Бирок кармалгандар чыгарылгандан кийин да кайра эле көчөгө чыгып кайырчылык кылышууда, ошондуктан мындай рейддер дагы да улана бермекчи.
Ал эми Бектурсунду тааныйбыз. Жакында ал кайырчылык кылган жерде анын айынан жол кырсыгы катталган. Негизи эле чоң жолдун ортосуна туруп алып кайырчылык кылган болбойт да.

Өкмөт жол кырсыктарын айдоочулардын билим сапатын жакшыртуу, жолдорду оңдоо менен азайтышы керек. Бирок антпей, оң рулдуу автоунааларды колдонууга тыюу салмакчы болду. Бул окуяда деле ошондой көрүнүш. Шаардын, элдин абалын кайырчыларды кубалап-камоо менен жакшырта албайбыз. Бектурсун сыяктуу жарандарыбыз жыргаганынан көчөдө кайыр сурап жүргөн жок да.

Нурбек Абдыкадыров
koom@super.kg