Обончу-аткаруучу Калыйбек Тагаев: “АРТЫМДА ТУЯК КАЛСА ДЕП ТИЛЕП КЕЛЕМ”

1100 1101 1102 1103 1104 1105 1106 1107 1108 1109 1110 1111 1112 1113 1114 1115 1116 1117 1118 1119 1120 1121 1122 1123 1124 1125 1126 1127 1128 1129 1130 1131 1132 1133 1134 1135 1136 1137 1138 1139 1140 1141 1142 1143 1144 1145 1146 1147 1148 1149 1150 1151

1049 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056 1057 1058 1059 1060 1061 1062 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072 1073 1074 1075 1076 1077 1078 1079 1080 1081 1082 1083 1084 1085 1086 1087 1088 1089 1090 1091 1092 1093 1094 1095 1096 1097 1098 1099

997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037 1038 1039 1040 1041 1042 1043 1044 1045 1046 1047 1048

944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996

897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943

844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896

792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843

740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791

687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739

635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686

583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634

531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582

479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530

427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478

374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426

322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373

264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321

217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263

176 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216

Популярдуу макалалар

Кароолор Комментарийлер

боюнча

Айжан Бактыбек кызы: “БООРУМДУН ЖАРЫМЫНАН КӨБҮН КУРТ ЖЕПТИР” 0

“ПЕЙИЛДИ КЕНЕН САЛЫП, КЕНЕН ЭЛЕ ЖАШАСАК...” 0

КАЙНЕНЕ МЕНЕН КЕЛИН МАРКУМДУН БАЙЛЫГЫН БӨЛҮШӨ АЛБАЙ ЖАТАБЫ? 0

Самат Муратбеков, ырчы: “ЖЕЙСОН СТЭТХЭМГЕ ОКШОШОЮН ДЕП ЖАТАМ” 0

Мунара Алимжан кызы, алпаруучу: “АТАМ ЭФИРИМДИ ӨМҮРҮНҮН АКЫРКЫ МҮНӨТҮНӨ ЧЕЙИН УКТУ” 0

ОСМОН ИМПЕРИЯСЫНЫН АЛГАЧКЫ БОРБОРУ ЖАЙГАШКАН БИЛЕЖИККЕ САЯКАТ 0

Ильяз Иманалиев, куудул: “МЕНИН КУРАЛЫМ САТИРА ЖАНА КЫЗЫЛ ТИЛ” 0

АДАМДАН БАШКА ДАГЫ ЭМНЕЛЕР ТҮШ КӨРӨТ? 0

СПОРТ ЖАҢЫЛЫКТАРЫ 0

КАТ ТУРМУШ (Орусиядагы Кыргыз мигранттарынын жашоосун баяндаган сериал) 0

Күн Жума Ай Жыл Бардыгы

Супер-Инфо / Турмуш

Обончу-аткаруучу Калыйбек Тагаев: “АРТЫМДА ТУЯК КАЛСА ДЕП ТИЛЕП КЕЛЕМ”

№357 4-10-сентябрь, 2009-ж.

1960-жылдардан тарта бүгүнкү күндүн ыр сүйүүчүлөрү арасында ысымы урмат менен айтылып, ырлары ооздон-оозго көчүп келе жаткан Калыйбек Тагаев кыргыз музыкасынын өнүгүшүнө ат көтөргүс салым кошкон. Азыркы обончулардын аксакалы болгон Калыйбек аганын ырларда калган өмүрүнө бүгүн саякатка чыгалы.

Обончу болбосо спортчу деп таанымакпыз

Белгилүү композитор Калыйбек Тагаев 1940-жылы 14-апрелде Ат-Башынын Бирлик айылында туулган. Ымыркайдын бул жарыкка келгенине үч ай болгондо атасы Тагай аскерге кетет. Бир жылдан соң аскерден Улуу Ата Мекендик согушка аттанат. Тагдырдан качып, эч кайда кете албайт эмеспизби. Ошонун сыңары кан майданга барары менен болочок таланттын атасы ажалдын жеми болот. Ошентип, атасыз калган Калыйбек ага чоң атасы Дыйканбайдын, атасынын агалары Карачтын, Шыгайдын колунда өсөт.

Көр оокаттын айынан энеси казак кызы Рахима Нарынга келип, кийим тигүүчү болуп иштейт. 21 жашында жесир калса да, эки баласын канаттууга кактырбай, тумшуктууга чокутпай өстүрөт. «Балдарым» дегенде эт-бетинен кеткен эненин экинчи жолу турмуш куруу оюна да келген эмес. Калыйбектин ыр жандуулугун байкаган эне кийин уулунун эли ырларын суранып уккан талант болорунан күмөн санаган эмес.

Кичине болсо да энесинин оорун колдон, жеңилин жерден алган болочок обончу 3-классынан тарта Жумамүдүн Шералиев жетектеген Нарын облустук маданият үйүнүн алдындагы ыр ийримине катышат. Ошондо эле баянда, аккордеондо ойноону жакшы өздөштүрөт. Музыка дүйнөсүн гана эмес, спортту да багынткысы келип, ар түрдүү ийримдерге катышат. Баары бир спортко караганда музыка дүйнөсүнө болгон каалоосу күч болуп, акыры “спортчу болом” деген ойдон баш тартат.

Обончулукка сапар

Обон чыгарууга куштарланган Калыйбек ага 1959-жылы Пржевальск пединститутунда жаңы ачылган музыка факультетине өтөт. Институттун алдындагы оркестрде үйлөмө аспапта ойнойт. Күн өткөн сайын Калыйбек аганын музыкага болгон сүйүүсү артып, обон чыгарууну кыялданат.

Алгачкы жолу 1960-жылы акын Анатай Өмүркановдун “Жообуңду берчи жашырбай” деген ырына обон жаратат. Мына ушул ыр обончунун эл көзүнө түшүп, музыкага карай сапар алышына даңгыр жол болот.

Өнөрлүүлөр болгон эмес

Обончунун ата-тегинде ырчы, комузчу, чоорчу сыяктуу өнөрлүүлөр болбоптур. Ырчы музыка чөйрөсү менен жашап калуусун “мен табияттын кол менен жасап койгондой кооздугун алгачкы жана азыркы чыгармачылыгымдын түбөлүктүү өчпөс оту деп эсептейм. “Туулган жердин топурагы алтын” дегендей, шыгымдын ойгонушуна мен үчүн жер соорусу, бейиштин төрүндөй болгон Ат-Башымдын сулуулугу себепчи болду. Балалыгымдын балдай таттуу күндөрүн карагай-черлүү, бетегеси белден буралган, түркүн түстүү гүлдүү, безелене тил безеген канаттууларга, аркар-кулжаларга бай Ак-Сай, Арпа жайлоолорунда кой кайтарып өткөрдүм. Коктудагы булактардын шылдырап аккан көк кашка мөлтүр сууларын тамшана ичип, сырдуу добуштарына кулак төшөп өстүм. Мына ушулардын баары чыгармачылыгымдын соолбос булагы болду” деп эскерет.

Турмуш соккусу

Калыйбек аганын жалындаган жаштыгындагы махабат оту эрте жанат. Көлдүк Галя аттуу сулууга баш кошот. Алар мончоктой үч кыздуу болушат. Бирок тагдырдын тайгүлүк ташы обончуну бир тиякка, бир биякка оодарып жүрүп, акыры кырк беш жыл бирге сүргөн өмүрүнөн соң Галя эже менен ажыраштырат. Бул тууралуу обончу: “Турмуш деген оор нерсе экен. Кырк беш жыл жашаган соң ушинтип турмушум бузулду. «Кыз бала башка бирөөнүн бүлөөсү» деген чын экен. Үч кызымдын экөө турмушка чыккан. Алты неберем бар. «Эркек балам болсо кана!..» деп күнүгө ыйлайм. Ошентсе да кыйналган күндөрүмдө мага жөлөк-таяк болчу адамым бар. Ал мени сыйлайт, жан дүйнөмдү түшүнөт. Чыгармачылыгымды баалайт. Ал адам менден бир топ жашка кичүү болгонуна карабай, бардык жагынан күч-кубат берип турганына чын ниетимден ыраазымын. Жашым жетимишке таяп калса да, Кудайдан күнүгө балалуу болууну тилеп келем. Артымда туяк калса, бул дүйнөдөн армансыз өтөт элем”,- дейт.
Ар бир жигиттин артында туяк калышы керек эмеспи. Балким, Калыйбек аганын ичимдикке жакын болуп кеткени ушундан уламбы деген да ой келбей койгон жок.

“Таалайым сенде”

Жүрөктөн чыккан ыр жүрөккө жетет. “Элмира”, “Назгүлүм”, “Долон”, “Ат-Башым”, “Жаштык вальсы”, Чыңгыз Айтматовго арналган “Жаныбарым, Гүлсарым” аттуу көптөгөн шаңдуу ырлары эл жүрөгүнөн түнөк тапты. Аталган ырларды ошол доордун жылдыздары Канымгүл Досмамбетова, Гүлсүн Мамашева, Гүлмайрам Момушева, Зейнеп Шакеевалар көркүнө чыгарды. Ал эми Керим Турапов, Анарбек Ибраев, Шахра Талипова, Динара Акулова, Малик Аликеевдер обончунун ырларын аткаруу менен чыгармачылыгынын жаңы барактарын ачышкан. Калыйбек ага азыр да мукам обон жаратуу менен алек болуп келет. Анын жакында жаралган ырларын санай кетсек: «Өмүрдү бирге сүргүм бар», «Классташтар вальсы», «Махабат арманы», «Асылым», «Көрөмүнбү сени кайра?», «Сүйгөнүм көлдүн ак куусу». Аталган ырларды учурда аты белгилүү ырчылар элге тартуулап келишүүдө.
Обончунун ырлары улуу муундун гана эмес, кийинки муундун да көңүл чордонунда. Анын “Таалайым сенде” аттуу ырына жаш ырчылар да кайрылбай койгон жок.

Сен күлсөң, мен да күлсөм дейм,
Күлкүңдө күндө жүрсөм дейм.
Эсимден такыр кетпедиң сен,
Элесиң көзгө, сүрөтүң көзгө,
Бир өзүң көзгө элестеп.
Өткөзүп жаштык күндөрүн,
Бирге үзүп жыпар гүлдөрүн.
Жүрөктө калат сакталып,
Таалайым сенде, маанайым сенде,
Паанайым сенде, сүйгөнүм.

Мына ушундай жанга жагымдуу ырлар кимди болбосун ойго салып, жан дүйнөсүн толкундатат.

Көп кырдуу талант

Калыйбек ага бир гана обончулукту, ырчылыкты алып кетпестен, ойносо оюнга, иштесе ишке тойбой турган кезинде актёрлукту да аркалайт. Нарын музыкалык драма театрында иштеп жүргөнүндө Т.Абдымомуновдун “Атабектин кызы”, “Ж.Бөкөнбаевдин “Алтын кыз”, “Ж.Турусбековдун “Ажал ордуна”, В.Вишнёвскийдин “Оптимисттик трагедия” пьесаларында көптөгөн роль жараткан. Бул кезде ал “кыргыздын Чаплини” деген атка конот. Актёр, обончу-аткаруучу өзүн акын катары дагы таанытат. Ал маани-маңызы жагынан бийик, айта турган ой толук камтылган ыр саптарын куюлуштуруп, акындар чөйрөсүнө да башбагат.

«Тагаев – тирүү классиктердин бири»

Обончунун ишин карап турган Түгөлбай Казаков “Тагаев – тирүү классиктердин бири” деп айткан. Түгөлбай ага: “Калыйбек кыргыз музыкасына келген бир феномен. Ал өз элине Атай, Шаршен, Мыскал сыяктуу өзгөчө бир өнөрдү тартуулады. Өзгөчөлүгү мына ушунда. Аны эч ким жарытып туурай албады. Отузунчу жылдардан кийинки “дуу” дей түшкөн обончулардын кадырын Калыйбек Тагаев менен Рыспай Абдыкадыров чыгарды. Бүтүндөй элдин бүйүрүн кызытып, ыр жандуу кылган да, кийин обончулардын көбөйүп кетишине да ушул экөө себепкер. Музыкада мажор, минор деген эки лад бар. Аны экөө бөлүп алып, жетерине жеткизе жазышып, бири муңдуу аралды, бири шаңдуу аралды ачышты”,- деп айтат.

«Көзү барда сыйлап кал» демекчи, мукам обондордун автору ыр сүйүүчүлөрдүн жүрөгүндө дайыма улуу талант бойдон калат. Калыйбек аганын мындан көп жыл мурун жаралган обондору түбөлүктүү экендигин мезгил тастыктап келет.

Артта калган чыйыр жол

1961-62-жылдары Ат-Башыда музыка мугалими.
1963-69-жылдары Нарындагы Муратбек Рыскулов атындагы музыкалык драма театрында музыка бөлүмүнүн башчысы болуп эмгектенет.
1970-74-жылдары Бүбүсара Бейшеналиева атындагы искусство институтунун теория жана композиция бөлүмүн бүтүрөт.
1974-жылдан бүгүнкү күнгө чейин Республикалык Эл чыгармачылык борборунда жетектөөчү адис болуп иштеп келет.
Обончунун маңдай тери мамлекет тарабынан бааланып, 1992-жылы КР маданиятына Эмгек сиңирген ишмер, 1997-жылы КР Эл артисти деген ардактуу наамдарга ээ болот.

Сүйүн Кулматова
lira@super.kg

"Супер-Инфо" гезитинин материалдары жеке колдонууда гана уруксат.
Жалпыга таратуу "Супер-Инфо" гезитинин редакциясынын жазуу түрүндөгү уруксаты менен гана болушу мүмкүн.

Рейтинг:

Комментарийлер(0)

Комментарий калтыруу үчүн өз ысымыңыз менен кириңиз же каттоодон өтүңүз.

Бөлүмдүн статистикасы

соңку 15 мүнөт ичинде колдонуучу (Катталган: , коноктор: ) бул макаланы окуду:

Макалалардын саны:: 27439;