Өткөн аптада эки кишинин бири эле «уктуӊбу, Бишкекте атышуу болуптур?» деп уу-дуу түшүп жатышты. Ал эмне болгон атышуу? Кылмышка шектүүлөр кимдер эле? Алардын максаты эмне болгон? Ушул суроолорго жооп табууга аракет кылдык.

«ЖАРДЫРУУ УЮШТУРУШМАК»
Быйыл 16-июль күнү Улуттук коопсуздук мамлекеттик комитети Бишкек шаарынын 2 жеринде террордук топторду жок кылуу операциясын жүргүзүштү. УКМКнын маалыматы боюнча, күндүзү Бишкектин четинде жайгашкан Аламүдүн районуна караштуу ГЭС-5 аймагы тарапта УКМКнын атайын даярдыктагы аскерлерине баш ийбей, курал менен каршылык көрсөткөн 2 согушкердин көзү тазаланган. Ал эми Бишкектин борборунда жайгашкан Темиров көчөсүндөгү №14-үйдө куралданган согушкерлерди кармоо үчүн атайын операция жүргүзүлүп, 2 саатка созулган атышууда 2 согушкер өлтүрүлүп, 7 согушкер колго түшүрүлгөн. Алар менен кармашкан «Альфанын» атайын даярдыктагы 4 жоокери жаракат алып, ооруканага жеткирилди. УКМК өлтүрүлгөндөр менен кармалгандар «Ислам мамлекети» экстремисттик тобунун мүчөлөрү, террорчулар экенин жана 17-июль – Орозо айт күнү Бишкекте эл көп чогулган жерлерде, Кант шаарында жайгашкан Орусиянын авиабазасында жардырууну пландашканын жарыялады.

«ТЕРРОРДУК УЮМДУН БАШЫНДА КАЗАК ЖАРАНЫ ТУРГАН»
17-июль күнү УКМКнын атайын тобу атышуу болгон жерде иликтөө иштерин жүргүзүп, жардыруучу зат даярдоо үчүн керектүү жарым тонна аммиак селитрасын, көп суммадагы акча, Калашников жана АКСУ үлгүсүндөгү 7 автомат, Макаров үлгүсүндөгү 5 тапанча жана көптөгөн жардыруучу заттарды, «Ислам мамлекети» экстремисттик тобунун желегин табышты.
УКМКнын басма сөз кызматынын жетекчиси Рахат Сулайманов бул окуя тууралуу: «Террордук топтун башында издөөдө жүргөн казакстандык Жанболот Амиров аттуу жаран турары аныкталды жана ал чабуул учурунда атылып өлтүрүлдү. Учурда тергөө уланууда»,- деди.
Ушул эле күнү Казакстандын Улуттук коопсуздук комитетинин антитеррордук борбору Жанболот Амиров тууралуу билдирүү жасады. Билдирүүдө «Жанболот Амиров менен Альберт Абхин казак жарандары экендиги чын. Радикалдык үгүттүн таасири астында Сириядагы жана Ирактагы согуш аймактарына кетүүнү чечишкен» деп айтылат.
27 жаштагы казакстандык Жанболот Амиров «чек арадан мыйзамсыз өтүү» жана «документтерди, мамлекеттик сыйлыктарды, бланктарды жасалма жол менен даярдоо» беренелери менен Чүй облустук соту тарабынан 2015-жылдын 22-январында 3 жылга кесилген. Ал 24 жаштагы Альберт Абхин аттуу казакстандык шериги менен жатак абактан качып кеткени үчүн аларга издөө жарыяланган. Ушул жылы 25-июнда алардын кайсы жерде экени маалым болгондо кылмышкерлерди кармоо иштери жүргүзүлгөн. УКМКнын кызматкерлери менен кылмышкерлердин ортосунда ок атышуу орун алып, кылмышкерлер качууга үлгүрүшкөн. Кийинки операция 1-июлда өтүп, анда Альберт Абхин өзүн-өзү жардырып салган.

СОГУШКЕРЛЕР КИМДЕР?
УКМК тергөө иштеринин кызыкчылыгы үчүн каза болгондордун жана кармалгандардын аты-жөнүн айткан жок. Бирок 24.kg маалымат агенттиги өлгөндөрдүн жана колго түшүрүлгөндөрдүн айрымдарынын аты-жөнүн жазып чыкты. Алардын маалыматына таянсак, каза тапкандар: Казакстандын жараны Орынбасар Нурпазилов, Кыргызстандын жараны Аман Арыстанов, Казакстандын жараны Жанболот Амиров, Кыргызстандын жараны Тариэл Жумагулов (кылмыш дүйнөсүндө Тоха деген ат менен таанымал). Атышуудан кийин Алтынбек Итибаев, Эркинбек Кадыров, Мирслан Бекмамат уулу, Адиманас Курбанбаев аттуу жарандар кармалган. Алардын баары Кыргыз Республикасынын жарандары. Калгандарынын аты-жөнү тактала элек. Айта кетчү жагдай, кармалгандардын арасындагы Алтынбек Итибаев Жогорку Кеӊештин депутаты Санжар Кадыралиевдин өлүмүнө шектүү катары кармалган жаран. Анын бир тууган агасы Медер Итибаевге байланышканыбызда: «Иним былтыр мунапыска илинип, жатак абагына чыгарылган. Аны окуя болгон күнү атышуу болгон жерден эмес, Сокулуктан кармап кетишиптир»,- деп билдирди.

СӨӨКТӨР БЕРИЛБЕЙТ
18-июлда каза болгон кыргыз жарандарынын жакындары УКМКнын алдына алардын сөөктөрүн берүүнү талап кылып чыгышты. Ал жерге келгендердин бири өзүн Аманкул Итибаев деп тааныштырып: «Өлгөндөрдүн бири 1978-жылы туулган Канатбек Усубалиев менин уулум. Уулум курулуш тармагында иштечү. Балам бирөөнү «сен» деп сүйлөгөн жан эмес эле. Бейкүнөө өлтүрүп салышты. Беш убак намаз окучу жана жылына 150 күн орозо кармачу»,- деди.
Тариэл Жумагуловдун бир тууган иниси Чыӊгыз Жумагулов агасы террордук топко аралашпаганын айтат:
«Беш убак намаз окуп, дин жолунда түз жүрчү жана дүкөн иштетчү. Бишкектеги өлүк сактоочу жайда сакталып турган сөөгүн көрүп чыктым. Денеси бөлүнүп кетиптир.
Жоокерлер аларды тирүүлөй кармоонун ордуна коркуп аткылай беришиптир».
Андан кийин каза болгондордун жакын туугандары маалымат жыйын өткөрүшүп, президентке, өкмөт башчыга кайрылышып, каза болгон балдардын сөөктөрүн берүүнү суранышты.
Тариэл Жумагуловдун апасы Анаркүл Жумагулова: «Уулумду террорист дегенге ишенбейм. Эгер сөөгүн беришпесе, балам үчүн казып койгон жайга өзүм жатам!»,- деди.
Бирок каза болгондордун сөөгү туугандарына берилген жок. УКМКнын басма сөз кызматы: «Баш мыйзамдын 36-беренесине ылайык, террордук иш-чара уюштурууну, өлкөнүн тынчтыгын бузууну, бийликти басып алууну көздөгөн же террордук иштерди уюштурган адамдар баш ийип бербестен курал менен каршылык көрсөтүп каза болушса, алардын сөөктөрү жакындарына берилбейт. Алардын сөөгүн өкмөт жерге берет жана кайсы жерге коюлганы да туугандарына айтылбайт»,- деп билдиришти.

МАКСАТ КУНАКУНОВ СОГУШКЕРЛЕРГЕ ЖАРДАМ БЕРГЕН ДЕП КАРМАЛДЫ
20-июлда «Манас» аэропортунан таӊкы саат 04:00 чамасында «Бишкектеги согушчандарга жардам берген» деген шек менен Дубай шаарына учушмакчы болушкан Жогорку Кеӊештин экс-депутаты Максат Кунакунов жана аны менен кошо Курманбек Бакиевдин тушунда Президенттик аппараттын юридикалык кызматынын башчысы болуп турган Бектур Зулпиев кармалганын айрым маалымат булактары жазып чыгышты. Максат Кунакунов сурактан соӊ УКМКнын СИЗОсуна 2 айга убактылуу камалды. УКМКнын билдиришинче, экс-депутат Бишкектеги атышууда каза тапкан Тариэл Жумагуловго акча берип, террордук топту курал менен камсыздаган.

АТЫШУУНУН КЕСЕПЕТИ
22-июль күнү Өзгөчө кырдаалдар министрлиги Бишкектеги антитеррордук операциядан улам келтирилген чыгым
6 жарым миллион сомду түзгөнүн билдирди. Атышуу болгон жайда согушчандар баш калкалаган үйдөн сырткары ага жакын турган 4 үй күйгөн. Үйү күйүп жабыр тарткан Раиса Василенко: «Ал күнү кечке маал 17 жаштагы сиӊдим жана эки балам менен үйдө болчубуз. Эч кандай эскертүүсү жок эле аскер кызматкерлери короо жактан тиги үйдү аткылап киришти. Эптеп көчөгө чуркап чыктык. Эки тараптуу атышуунун натыйжасында үйүбүз толугу менен күйүп кетти»,- деди.
Президент Алмазбек Атамбаев атышуудан үй-жайы күйүп кеткен жарандарга жардам көрсөтүү үчүн президенттик фонддон 5 миллион сом бөлдү. ӨКМнын маалыматы боюнча, 3 үй толугу менен күйүп, 2 үй капиталдык оӊдоп-түзөөгө муктаж. Үйлөр 2 айда курулуп бүтөт деп убада берилди.
Ошондой эле мамлекет башчы Алмазбек Атамбаев премьер-министр Темир Сариевге согушчандарды жок кылууга катышкан атайын даярдыктагы аскерлерге үй берүүнү тапшырды.
Мамлекет башчы террорчулук жана экстремизм менен күрөшүү, өлкөгө жана анын жарандарына каршы багытталган ушул сыяктуу кылмыштардын бетин ачып, тамырын кыркуу боюнча УКМКнын ишмердигин мындан ары да күчөтүүнүн зарылдыгын белгиледи.

ОКУЯДАН КИЙИНКИ ОЙ-ПИКИРЛЕР
Жогорудагы атышуу коомчулукта кызуу талкуу жаратты. Көпчүлүгү УКМК кызматкерлеринин бул кылганына канааттанышса, айрымдары нааразы. Интернет булактарында «Кармалган балдар террорист экенине ишенбейбиз, бул атышуу жөн гана «чёрныйлардын разборкасы» же УКМКнын «сценарийи», «УКМК эми өлтүргөн балдардын террорист экенин далилдеп берсин», «10 баланы кармаш үчүн ушунча чыгымга учурадык, бул УКМКнын кызматкерлеринин шалаакылыгы», «Өлгөн балдардын сөөгү туугандарына кайтарылышы керек. Согуш маалында деле эки тараптуу атышуу токтоп, өлгөндөрдүн сөөгүн адамча көмүү үчүн чогултуп кетишет» деген сыяктуу сындар да айтылды.

Асхат Субанбеков
koom@super.kg